Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Andrzej Dyrda (spr.)

Sędzia SO Urszula Walenta

Sędzia SO Anna Hajda

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2018 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 9 października 2017 r., sygn. akt VIII C 540/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Anna Hajda SSO Andrzej Dyrda SSO Urszula Walenta

UZASADNIENIE

Powód J. S. domagał się od pozwanej (...) Zakładu (...) na (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. zapłaty kwoty 3.082,77 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następującego po dniu wydania wyroku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu podał, że 1 grudnia 1990 roku Z. S. zawarł z pozwaną umowę ubezpieczenia na kwotę 9.000.000 starych złotych, zaś w dniu 29 listopada 1993 roku matka Z. I. S. zawarła z pozwaną umowę ubezpieczenia na kwotę 10.000.000 starych złotych. Powód podniósł dalej, że Z. S. zmarł w dniu 18 września 2016 roku, zaś I. S. w dniu 1 października 2016 roku. Wskazał ponadto, że w/w w swoich umowach ubezpieczenia wzajemnie się uposażyli, I. S. nie dokonała u pozwanej zgłoszenia szkody z tytułu umowy ubezpieczenia zawartej przez Z. S., wreszcie nabył on 1/6 części spadku po I. S.. Powód podniósł w końcu, że pozwana ustaliła sumę ubezpieczenia z tytułu śmierci dziecka ubezpieczonej I. S. na kwotę 300 złotych (30% ogólnej sumy ubezpieczenia ustalonej na kwotę 1.000 złotych), wypłacając mu z tego tytułu kwotę 50 złotych, sumę ubezpieczenia z tytułu śmierci I. S. na kwotę 1.000 złotych, wypłacając mu z tego tytułu kwotę 166,60 złotych, sumę ubezpieczenia z tytułu śmierci Z. S. na kwotę 1.000 złotych, wypłacając mu z tego tytułu kwotę 166,60 złotych, które to kwoty w jego ocenie nie zostały zwaloryzowane odpowiednio do zmiany siły nabywczej pieniądza.

Pozwana (...) Zakład (...) na (...) Spółka Akcyjna w W. w odpowiedzi na pozew wniosła o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. Przyznała, iż pomiędzy nią a Z. S. i I. S. zawarte zostały umowy ubezpieczenia na życie. Wskazała, że wpłacane przez ubezpieczonych składki miały bardzo niską wysokość. Podkreśliła ponadto, iż mogli oni żądać podwyższenia sumy ubezpieczenia z jednoczesnym podwyższeniem składki ubezpieczeniowej, z której to możliwości nie skorzystali. Pozwana podniosła wreszcie, że nawet gdyby uznać możliwość waloryzacji przedmiotowego świadczenia, to kryterium tej waloryzacji nie powinno być przeciętne, miesięczne wynagrodzenie.

Sąd Rejonowy w Zabrzu wyrokiem z dnia 9 października 2017r. zasądził od pozwanej (...) Zakładu (...) na (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda J. S. kwotę 3.082,77 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 października 2017r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.072 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że 1 grudnia 1990 roku Z. S. zawarł z pozwaną (...) Zakładem (...) na (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia na kwotę 9.000.000,00 starych wskazując I. S. jako osobę uposażoną.

29 listopada 1993 roku I. S. zawarła z pozwaną umowę ubezpieczenia na kwotę 10.000.000 starych wskazując Z. S. jako osobę uposażoną.

Z. S. zmarł w dniu 18 września 2016 roku, zaś I. S. w dniu 1 października 2016 roku.

Powód J. S. nabył 1/6 części spadku po I..

3 lutego 2017 roku powód zgłosił pozwanej szkodę w związku ze śmiercią ubezpieczonego Z. S., ubezpieczonej I. S. oraz śmiercią syna ubezpieczonej I. Z. S..

Pozwana ustaliła sumę ubezpieczenia z tytułu śmierci dziecka ubezpieczonej I. S. na kwotę 300 złotych (30% ogólnej sumy ubezpieczenia ustalonej na kwotę 1.000 złotych), wypłacając powodowi z tego tytułu kwotę 50 złotych; z tytułu śmierci I. S. na kwotę 1.000 złotych, wypłacając powodowi z tego tytułu kwotę 166,60 złotych; a z tytułu śmierci Z. S. na kwotę 1.000 złotych, wypłacając powodowi z tego tytułu kwotę 166,60 złotych.

Pismem z dnia 20 lutego 2017 roku powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty: a) 484,67 złote w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma, z tytułu śmierci dziecka ubezpieczonej I. S., b) 1.615,56 złotych w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma, z tytułu śmierci ubezpieczonej I. S. oraz c) 4.271,18 złotych w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma, z tytułu śmierci ubezpieczonego Z. S..

Pismami z dnia 22 marca 2017 roku pozwana poinformowała powoda o podtrzymaniu swoich w/w decyzji .

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że roszczenie powoda należało uwzględnić w całości.

Sąd wskazał, że po powstaniu zobowiązań, będących przedmiotem postępowania, nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza, która spowodowała zniweczenie celu umów ubezpieczenia. Sąd uznał, że zachodzą zatem przesłanki do zastosowania art. 358 ¹ § 3 k.c. albowiem zasadniczą przesłanką zastosowania tej normy prawnej jest istotna zmiana siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania. Sąd stwierdził, że w czasie trwania umowy nastąpiła znacząca zmiana siły nabywczej pieniądza, która z uwagi na swój rozmiar nie mieści się w zakresie normalnego ryzyka umownego, a w konsekwencji powstał „stan waloryzacyjności” uzasadniający waloryzację świadczenia należnego powodowi.

W dalszej części Sąd wskazał, że art. 358 ¹ § 3 k.c. nie przewiduje jednego obiektywnego i wystarczającego miernika waloryzacyjnego, niemniej jednak, Sąd uznał zasadność zastosowania jako podstawy waloryzacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, które umożliwia osiągnięcie najbardziej obiektywnych rezultatów, wskazujących przy tym, że inne mierniki mogą wypaczać ratio legis art. 358 ¹ § 3 k.c.

Sąd wskazał, że w 1990 roku przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosiło 1.029.637 złotych zatem kwota 9.000.000 złotych stanowiła równowartość 8,74 średnich miesięcznych wynagrodzeń. W 1993 roku przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosiło 3.995.000 złotych zatem kwota 10.000.000 złotych stanowiła równowartość 2,5 średnich miesięcznych wynagrodzeń. Średnie miesięczne wynagrodzenie obowiązujące w dacie orzekania wynosiło 4.220,69 złotych. Sąd wskazał, że górna granica wysokości należnego powodowi świadczenia, przerachowanego przy przyjęciu jego waloryzacji z uwzględnieniem kryterium średniego miesięcznego wynagrodzenia powinna wynosić: a) 527,59 złotych z tytułu śmierci dziecka ubezpieczonej I. S. (1/6 z 30% z kwoty 10.551,72 złotych), b) 1.758,62 złotych z tytułu śmierci I. S. (1/6 z kwoty 10.551,72 złotych), i c) 6.148,14 złotych z tytułu śmierci Z. S. (1/6 z kwoty 36.888,83 złotych).

Sąd uzyskaną kwotę 8.434,35 złote stanowiącą sumę tych kwot, podzielił przez 2 uznając, że ryzyko inflacji obciążą obie strony umowy w częściach równych. Od uzyskanej kwoty 4.217,17 złotych odjął nadto kwotę 383,20 złote wypłaconą przez pozwaną powodowi na etapie przesądowym i zasądziła na rzecz powoda uzyskaną w ten sposób różnicę.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwaną jako przegrywającą spór.

Apelację od tego orzeczenia wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w całości.

Zarzuciła naruszenie prawa materialnego a to art. art. 358 ¹ § 3 k.c. poprzez nieuzasadnione i bezpodstawne jego zastosowanie, gdyż w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów nie zaistniały okoliczności uzasadniające jego zastosowanie oraz naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art.233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny materiału dowodowego i wyprowadzenie wniosków z niego nie wynikających.

Na tych podstawach wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości wraz z zasądzeniem od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie do pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenie powoda przyjmując za podstawę prawną swego rozstrzygnięcia przywołane przepisy prawne, a następnie, w sposób szczegółowy, ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Poczynione ustalenia dotyczące okoliczności faktycznych mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materialne dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne.

Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Przepis art. 233 k.p.c., którego naruszenie zarzuciła strona pozwana, odnosi się wprost do oceny dowodów wskazując, według jakich kryteriów winna być ona przeprowadzona. Wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów stanowiąc w § 1, że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy wykazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, które jedynie mogą zostać przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (porównaj: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., II CKN 817/00). Z tego wynika, że do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. nie jest wystarczające przekonanie strony o ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (porównaj: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyrokach: z dnia 1 marca 2012r. I ACa 111/12; z dnia 3 lutego 2012r., I ACa 1407/11).

Nie można również pominąć, iż same, nawet poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska (porównaj: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., I UK 347/11).

Mając na względzie powyższe, apelujący, stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., jest obowiązany wykazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Apelująca, tymczasem, nie wskazuje uchybieniu przez Sąd I instancji regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj.: regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów poprzestając jedynie na kwestionowaniu stwierdzenia przesłanek do waloryzacji świadczenia, a w konsekwencji błędnego zastosowania normy prawa materialnego..

W pierwszej kolejności należy bowiem zwrócić uwagę, iż łącząca strony umowa ubezpieczenia została zawarta na zasadzie dobrowolności. Na powodzie nie ciążył żaden prawny obowiązek zawarcia umowy, zatem nie może przenosić na pozwaną wszelkich negatywnych skutków procesów społecznych i ekonomicznych prowadzących do istotnej zmiany wartości pieniądza.

Sąd Rejonowy zasadnie, wbrew ocenie apelującego, stwierdził, że w ustalonym stanie faktycznym nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania

Istotą waloryzacji, której domagała się powód, jest przywrócenie świadczeniom ich pierwotnej wartości, zachwianej w wyniku zmiany siły nabywczej pieniądza (procesów inflacyjnych). Regulacja prawna z art. 358 ¹ § 3 k.c. nie wskazuje jednego obiektywnego miernika waloryzacyjnego, co zapewnia niezbędną elastyczność orzecznictwa w konkretnych sprawach (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2002r., V CKN 940/00, Lex 56026; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 19 października 2006r., I ACa 356/06, Lex 298581; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 października 1992r., I Acr 382/92, OSA 1993/8/58). Tym niemniej posiłkowe zastosowanie jako podstawy waloryzacji przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia umożliwia osiągnięcia najbardziej obiektywnych rezultatów zważywszy, że biorąc za podstawę inne podstawy przeliczeń, jak choćby wskaźnik wzrostu cen dewiz, surowców, czy kosztów utrzymania, mogłyby się okazać zdecydowanie mniej korzystne dla jednej ze stron wypaczając tym samym ratio legis art. 358 ¹ § 3 k.c. stanowiącego, iż przy zmianie wysokości świadczenia należy uwzględnić interesy obu stron umowy oraz zasady współżycia społecznego.

Podzielić należy stanowisko Sądu Rejonowego, że miernikiem waloryzacji najbardziej obiektywnym jest przyrównanie wartości świadczenia do średniego miesięcznego wynagrodzenia, co jest uzasadnione nie tylko charakterem umowy i składką, a zatem uwzględnienia rzeczywistego obciążenia świadczeń związanych z tą umową w „budżecie domowym” powoda, ale również, iż wartość tego wynagrodzenia, a nie wartość walut wymienialnych i kruszców, które de facto zależą od czynników globalnych, najlepiej oddaje obraz przemian społeczno gospodarczych z którym waloryzacja świadczenia jest ściśle powiązana.

W tym miejscu należy dodatkowo wskazać, że metoda waloryzacji pozostaje w każdym wypadku kwestią uznania sędziowskiego i powinna odpowiadać okolicznościom konkretnej sprawy. Sąd Odwoławczy może zmienić metodę i kryterium waloryzacji, tylko wówczas gdyby wybór Sądu pierwszej instancji prowadził do ustalenia świadczenia w wysokości rażąco nieadekwatnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 lutego 2017r., I ACa 935/16).

W okolicznościach niniejszej sprawy nie było podstaw do stwierdzenia, że wysokość zwaloryzowanego świadczenia została ustalona w wysokości rażąco nieadekwatnej, w związku z tym nie było podstaw do jego korygowania albowiem obciążenie ryzykiem inflacji zostały obie strony po równo.

Z tych też powodów Sąd na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 391 § 2 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, a to wobec oddalenia apelacji pozwanej i braku podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c.

Koszty te ustalono przy uwzględnieniu § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r. poz. 1800 z późniejszymi zmianami.

SSO Anna Hajda SSO Andrzej Dyrda SSO Urszula Walenta