Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2018 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa S. Ź. (1)

przeciwko J. Ź. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 4 kwietnia 2017 r. sygn. akt V GC 138/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej J. Ż. na rzecz powoda S. Ź. (1) kwotę 229.844,24 (dwieście dwadzieścia dziewięć tysięcy osiemset czterdzieści cztery i 24/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- od kwoty 70.572,90 złotych od dnia 17 czerwca 2016 roku;

- od kwoty 3.280 złotych od dnia 2 lipca 2013 roku;

- od kwoty 8.391,34 złotych od dnia 22 maja 2013 roku;

- od kwoty 12.300 złotych od dnia 27 kwietnia 2013 roku;

- od kwoty 12.300 złotych od dnia 17 lutego 2013 roku;

- od kwoty 123.000 złotych od dnia 13 lutego 2013 roku;

b) oddala powództwo w pozostałej części;

c) zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 14.586,33 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację powoda w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.508 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Olsztynie od powoda S. Ź. (1) z zasądzonego roszczenia kwotę 2.186,24 złotych i od pozwanej J. Ź. (1) kwotę 11.477,76 złotych tytułem nieuiszczonej opłaty od apelacji.

(...)

UZASADNIENIE

Powód S. Ź. (1) wnosił o zasądzenie od pozwanej J. Ź. (1) na jego rzecz kwoty 374.255,74 zł wraz z odsetkami tytułem wynagrodzenia za wynajem maszyn i wózka widłowego oraz świadczenie usług. Wnosił również o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego norm przepisanych.

Pozwana J. Ź. (1) w odpowiedzi na pozew wnosiła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podnosiła, że umowa, którą związana była z powodem, z końcem grudnia 2011 r. uległa rozwiązaniu na skutek złożenia przez nią wypowiedzenia. Nadto podniosła zarzut przedawnienia co do roszczeń wynikających z faktur (...) z dnia 31 stycznia 2011 r. oraz (...) z dnia 30 listopada 2010 r.

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo, zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę po 14.417 zł tytułem zwrotu zastępstwa procesowego.

Orzeczenie to zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną.

Strony łączyły stałe stosunki gospodarcze. W ramach tych stosunków powód świadczył na rzecz pozwanej usługi, nadto wynajmował jej urządzenia oraz pracownicy powoda świadczyli usługi na rzecz pozwanej. Między stronami zaczął narastać konflikt, w efekcie którego współpraca między nimi praktycznie ustała. Przed świętami Bożego Narodzenia w 2011 r. pozwana wypowiedziała powodowi umowę najmu maszyn oraz usług. Po wypowiedzeniu umowy pozwana nie korzystała z urządzeń powoda. Maszyny pozostały u pozwanej.

W dniu 19 kwietnia 2013 r. powód odebrał wózek widłowy, zmieniacz sit, wytłaczarkę, powód odmówił przy tym podania kiedy odbierze pozostałe elementy, nadto odmówił podpisania protokołu.

Pozostawiona u pozwanej wirówka została zajęta przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. i oddana pod dozór pozwanej. W dniu 16 marca 2015 r. P. Ź. zakupił od Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. wirówkę tworzyw sztucznych, która pierwotnie należała do powoda.

Powód wystawił następujące faktury VAT:

- (...) z dnia 03 czerwca 2013 r. na kwotę 3.280 zł za wynajem wirówki, doręczona pozwanej w dniu 25 czerwca 2013 r., faktura została odesłana przez pozwaną w dniu 25 czerwca 2013 r.,

- (...) z dnia 02 maja 2013 r. na kwotę 8.391,34 zł, za wynajem maszyn, wynajem wirówki i wynajem wózka, doręczona pozwanej 14 maja 2013 r. , faktura została odesłana przez pozwaną w dniu 14 maja 2013 r.,

- (...) z dnia 01 kwietnia 2013 r. na kwotę 12.300 zł, za wynajem maszyn i wynajem wózka widłowego za marzec 2013, doręczona pozwanej 19 kwietnia 2013 r. , faktura została odesłana przez pozwaną w dniu 19 kwietnia 2013 r.,

- (...) z dnia 31 stycznia 2013 r. na kwotę 12.300 zł, za wynajem maszyn i wynajem wózka widłowego za styczeń 2013 r., doręczona pozwanej 09 lutego 2013 r. , odesłana przez pozwaną ,

- (...) z dnia 02 stycznia 2013 r. na kwotę 123.000 zł, za wynajem maszyn i wynajem wózka widłowego za okres marzec - grudzień 2012 r., doręczona pozwanej 05 lutego 2013 r. , odesłana przez pozwaną ,

- (...) z dnia 23 lutego 2012 r. na kwotę 61.500 zł, za usługę etykietowania i sortowania, dzierżawę maszyn, wynajem wózka widłowego i wynajem pracowników, brak informacji kiedy faktura została doręczona pozwanej, znajduje się na niej jedynie pieczątka jej działalności z niewyraźną „parafką”,

- (...) z dnia 31 stycznia 2012 r. na kwotę 43.419 zł, za usługę etykietowania i sortowania, dzierżawę maszyn, wynajem wózka widłowego i wynajem pracowników, brak informacji kiedy faktura została doręczona pozwanej, znajduje się na niej jedynie pieczątka jej działalności bez podpisu, przy czym w miejscu wystawcy faktury umieszczona została „parafka” ,

- (...) z dnia 31 stycznia 2011 r. na kwotę 18.142,50 zł, za wynajem wózka widłowego i usługę etykietowania i sortowania, brak informacji kiedy faktura została doręczona pozwanej, znajduje się na niej jedynie pieczątka jej działalności z niewyraźną „parafką”, przy czym w miejscu wystawcy faktury umieszczono taką samą „parafkę” ,

- (...) z dnia 30 listopada 2010 r. na kwotę 21.350 zł, za usługę etykietowania i sortowania oraz wynajem wózka widłowego, brak informacji kiedy faktura została doręczona pozwanej, znajduje się na niej jedynie pieczątka jej działalności bez podpisu ,

Powód wystawił również notę księgową na kwotę 70.572,90 za bezumowne korzystanie z wirówki do tworzyw sztucznych od dnia 01 czerwca 2013 r. do dnia 16 marca 2015 r. Brak jest przy tym informacji kiedy powyższą notę doręczono pozwanej.

Sąd ocenił, że podniesiony przez pozwaną co do roszczeń wynikających z faktur (...) z dnia 31 stycznia 2011 r. oraz (...) z dnia 30 listopada 2010 r. zarzut przedawnienia zasługiwał na uwzględnienie. Wskazał, że terminy wymagalności były określone dla faktury (...) na 14 lutego 2011 r. a dla faktury (...) na 14 grudnia 2010 r., ostatecznie zatem wymienione faktury uległy przedawnieniu odpowiednio w dniach 14 lutego 2014 r. oraz 14 grudnia 2013 r. Wymienione faktury zostały co prawda objęte wnioskiem powoda o zawezwanie do próby ugodowej sygn. akt. V GCo 125/15, jednakże wniosek w tej sprawie został złożony w dniu 25 lutego 2015 r., a zatem już po przedawnieniu roszczeń. Z tych przyczyn brak było podstaw do uwzględnienia powództwa w tym zakresie.

Odnosząc się natomiast do roszczenia z pozostałych faktur związanego z bezumownym korzystaniem z rzeczy, Sąd zauważył, że po wypowiedzeniu umowy najmu maszyny stanowiące własność powoda pozostały w przedsiębiorstwie pozwanej. Nie ulega przy tym wątpliwości, że niezwrócenie przedmiotu najmu przez najemcę w umówionym terminie lub po rozwiązaniu umowy najmu w wyniku wypowiedzenia narusza przepis art. 675 § 1 k.c. i stanowi nienależyte wykonanie umowy. Stan taki stwarza obowiązek naprawienia wynikłej stąd szkody na podstawie art. 471 k.c. Zakres należnego odszkodowania określa przepis art. 361 § 2 k.c. Skutki prawne zdarzenia, jakim jest niezwrócenie przedmiotu najmu, muszą być oceniane z różnych punktów widzenia. Do powstania odpowiedzialności kontraktowej nie wystarczy bowiem tylko niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z przyczyn, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, ale konieczne jest ponadto powstanie szkody będącej normalnym następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c. w zw. z art. 361 k.c.). W odniesieniu do wynajmującego, wobec którego najemca nie wykonał obowiązku przewidzianego w art. 675 § 1 k.c., oznacza to, że musi on wykazać, że na skutek niezwrócenia mu w terminie przedmiotu najmu poniósł określony uszczerbek w swym majątku. Przy czym uszczerbek taki polega zasadniczo na utracie korzyści, wskutek niemożliwości wynajmowania wspomnianego przedmiotu, lub poniesieniu strat na skutek konieczności wynajmowania innego obiektu. W takich przypadkach szkoda i odpowiadające jej roszczenie odszkodowawcze są z reguły równe sumie czynszu za okres, w którym wynajmujący nie mógł dysponować daną rzeczą. Tym samym o wysokości należnego wynajmującemu odszkodowania za bezumowne korzystanie decydują stawki rynkowe za korzystanie z danych przedmiotów w określonych warunkach i czas bezumownego korzystania.

Nie ulega także wątpliwości, że ciężar dowodu w zakresie wysokości stawek za korzystanie z rzeczy spoczywał na stronie powodowej. Tymczasem powód nie złożył żadnego wniosku dowodowego w tym zakresie, mimo pierwotnego określenia żądania pozwu jako roszczenie z umowy najmu, na rozprawie w dniu 21 marca 2017 r. pełnomocnik powoda będący radcą prawnym wskazał, iż wykazane zostało, że pozwana posiadała maszyny należące do pozwanego oraz że z nich korzystała bez umowy. Jako profesjonalny pełnomocnik winien mieć świadomość, iż roszczenie wywodzone z bezumownego korzystania rzeczy winno zostać udowodnione co do wysokości. Tym samym w ocenie Sądu powód nie podołał ciążącemu na nim obowiązkowi udowodnienia, iż w związku z pozostawieniem maszyn u pozwanej odniósł szkodę w żądanej pozwem wysokości.

Na marginesie Sąd zwrócił uwagę, iż najpóźniej po 19 kwietnia 2013 r. nie można mówić o odpowiedzialności pozwanej z art. 675 § 1 k.c. w zw. z art. 471 k.c. Tego dnia pozwany dokonał odbioru części maszyn, w protokole stwierdzającym powyższe nie chciał wskazać z jakich przyczyn nie odbiera wszystkich elementów, nadto odmówił jego podpisania. W ocenie Sądu powyższe wskazuje, że od tej daty najpóźniej należało uznać, iż fakt pozostawienia maszyn w żaden sposób nie mógł już obciążać pozwanej, bowiem to powód odmówił odbioru pozostałego sprzętu, w żaden sposób tego nie usprawiedliwiając. Dodatkowo Sąd wskazał, że powód niesłusznie domagał się zapłaty za bezumowne korzystanie z wirówki, jak bowiem wynika z akt sprawy była ona zajęta przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w S., a następnie zbyta na rzecz P. Ź..

W związku z powyższym Sąd powództwo oddalił, o kosztach procesu rozstrzygając zgodnie z zasadą wynikającą z art. 98 k.p.c.

Powyższy wyrok w części oddalającej powództwo co do kwoty 273.263,24 zł oraz co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu zaskarżył apelacją powód. Zarzucił naruszenie następujących przepisów prawa materialnego i prawa procesowego:

- art. 224 i 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji kiedy powód był właścicielem wynajmowanych i niezwróconych przez pozwaną rzeczy, a w niniejszej sprawie domagał się między innymi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozważenia całokształtu materiału dowodowego polegające na uznaniu, że pozwana wypowiedziała powodowi umowę najmu maszyn oraz usług przed świętami Bożego Narodzenia 2011 r., podczas gdy z dowodów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, że to powód dopiero w dniu 19 lutego 2013 r. dokonał wypowiedzenia umowy najmu maszyn, a także poprzez pominięcie, że pozwana oświadczeniem z dnia 30 kwietnia 2012 r. uznała roszczenie powoda wynikające z faktury (...) na kwotę 43.419 zł, jak również poprzez uznanie na podstawie protokołu odbioru maszyn, że powód odmówił odebrania wirówki, podczas gdy okoliczności takie nie wynikają z przedmiotowego dowodu,

- art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na dokonaniu oceny wiarygodności i mocy dowodu z przesłuchania stron, pomimo jego nieprzeprowadzenia, a także oddaleniu tego dowodu z uwagi na brak potrzeby jego przeprowadzenia, podczas gdy treść stosunku prawnego pomiędzy stronami była sporna i obie strony wniosły o jego przeprowadzenie,

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 230 k.p.c. poprzez uznanie, że powód nie wykazał wysokości swojego roszczenia i pominięciu, że już w pozwie powód wskazywał, że wysokość roszczenia odpowiada ustalonej przez strony stawce za czynsz najmu maszyn, a wysokość roszczeń nie była kwestionowana przez pozwaną.

Wskazując na powyższe zarzuty, powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz następujących kwot:

- 12.300 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 lutego 2013 r. do dnia zapłaty,

- 123.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty,

- 12.300 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 marca 2012 r. do dnia zapłaty,

- 43.419 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 lutego 2012 r. do dnia zapłaty,

- 8.391,34 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 maja 2013 r. do dnia zapłaty,

- 3.280 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty,

- 70.572,90 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 marca 2013 r. do dnia zapłaty.

Oprócz tego wnosił o przeprowadzenie dowodu z zeznań stron oraz zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jako ewentualny sformułował wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

W pierwszej kolejności oceny wymagają zarzuty naruszenia prawa procesowego. Nie jest bowiem możliwe prawidłowe zastosowanie prawa materialnego (dokonanie prawidłowej subsumpcji) bez zgodnego z prawem (procesowym) ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia (por. np. wyroki SN z dnia: 7 sierpnia 1997 r., I CKN 261/97, niepublikowany; 26 czerwca 2001 r., III CKN 400/00, LEX nr 52360; 9 grudnia 2004 r., I UK 119/04, 28 lutego 2006 r., III CSK 135/05, LEX nr 201033)

Odnosząc się zatem do zarzutu naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c., wskazać trzeba, że jest oczywistym, że jedynie wypowiedzi stron uzyskane w wyniku przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron maja charakter dowodu. Takiego charakteru nie mają wyjaśnienia informacyjne strony, czy też twierdzenia strony zawarte w pismach procesowych. I chociaż skarżący niesłusznie zarzuca Sądowi, że dokonał „oceny wiarygodności i mocy dowodu z przesłuchania stron, pomimo jego nieprzeprowadzenia” bo do takiego wniosku nie daje podstaw treść pisemnych motywów wyroku, to już rację należy przyznać skarżącemu, gdy zarzuca, że Sąd z naruszeniem art. 299 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania stron.

W rozpoznawanej sprawie obie strony zgłosiły wniosek o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. Powód w pozwie wnosił o przeprowadzenie tego dowodu m.in. na okoliczność „stosunku łączącego strony”. Pozwana zaś w odpowiedzi na pozew m.in. na okoliczność zakończenia współpracy między stronami oraz wypowiedzenia przez nią powodowi umów najmu maszyn oraz wózka widłowego i udostępniania pracowników. Obie strony zgłosiły zatem ten dowód dla stwierdzenia istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności, dodać trzeba - okoliczności spornych związanych m.in. z zakończeniem łączącego strony stosunku prawnego.

Decyzję o oddaleniu wniosków o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron Sad uzasadnił stwierdzając lakonicznie, że strony są „…skonfliktowane, a nadto ich zeznania nie były potrzebne dla wyjaśnienia sprawy”.

Oczywistym jest, że „skonfliktowanie stron” nie może stanowić usprawiedliwionej podstawy do pominięcia zgłoszonego przez strony wniosku dowodowego. Z argumentem zaś, że zeznania stron były zbędne dla wyjaśnienia sprawy nie sposób – zdaniem Sądu Apelacyjnego – się zgodzić.

Stosownie do art. 299 k.p.c. jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron. Pominiecie tego dowodu byłoby usprawiedliwione zatem jedynie wówczas gdyby rzeczywiście wszystkie istotne i sporne okoliczności dotyczące stosunków prawnych pomiędzy stronami sporu zostały wyjaśnione w drodze innych przeprowadzonych w sprawie dowodów.

Tak jednak w rozpoznawanej sprawie się nie stało. Przede wszystkim należy stwierdzić, że - wbrew stanowisku Sadu pierwszej instancji-fakt wypowiedzenia przez pozwaną powodowi umowy najmu oraz usług przed świętami Bożego Narodzenia 2011 roku nie wynika ze wskazanych przez Sąd dowodów z zeznań świadków K. M., A. H. i P. Ż.. Dwaj pierwsi świadkowie w ogóle nie mieli wiedzy odnośnie złożenia przez pozwaną oświadczenia o wypowiedzeniu, co więcej z ich zeznań wynika, że nawet nie byli dokładnie zorientowani odnośnie stosunku prawnego łączącego strony. Zeznania zaś świadka P. Ź. również nie dają jasnej odpowiedzi na pytanie kiedy i jakiej treści oświadczenie o wypowiedzeniu umowy złożyła powódka. Świadek jedynie zeznał: „Nie pamiętam jak to było ale brat został poinformowany, że nie chcemy wynajmować od niego sprzętu. Na pewno zostało mu to powiedziane, nie pamiętam czy zrobiłem to ja, czy mama. To było na spotkaniu we trójkę”.

Nie sposób także odmówić skarżącemu racji, gdy zarzuca , że Sąd oceniając dowód w postaci protokołu odbioru maszyn z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. uznał dowód ten za przydatny do ustalenia, że powód odmówił odebrania pozostałych maszyn (wirówki). Trafnie także zarzuca skarżący, że Sąd oceniając przeprowadzone w sprawie dowody nie rozważył wszechstronnie zebranego materiału dowodowego, pominął m.in. oświadczenie pozwanej z dnia 30 kwietnia 2012 roku.,

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny uzupełnił postepowanie dowodowe, przeprowadzając – zgodnie z wnioskiem skarżącego – dowód z przesłuchania stron.

W oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w toku całego postepowania Sąd Apelacyjny ustalił, odmiennie niż Sąd pierwszej instancji , że do zakończenia stosunku prawnego pomiędzy stronami - umowy najmu wózka widłowego, zmieniacza sit, wytłaczarki do produkcji folii i wirówki - doszło na skutek oświadczenia powoda o wypowiedzeniu, złożonego pismem z dnia 19 lutego 2013 roku ( k.65 ). Sąd Apelacyjny ustalił ponadto - także odmiennie niż Sąd pierwszej instancji - że to nie powód odmówił odebrania wirówki wraz z innymi maszynami w dniu 19 kwietnia 2013, ale że to pozwana nie wydała mu tej maszyny.

W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji. Za niezbędne uznał jednakże uzupełnienie tych ustaleń o fakty przez Sąd pierwszej instancji pominięte , a wynikające z zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Pozwana jest matką powoda. Współpraca gospodarcza stron trwała przez kilkanaście lat. W ramach tej współpracy powód wynajmował pozwanej maszyny -wirówkę, zmieniacz sit i wytłaczarkę oraz wózek widłowy. Czynsz najmu wózka widłowego strony określiły na 2000 złotych netto, a pozostałych urządzeń na 8000 złotych netto. Powód wystawiał faktury Vat. Pozwana akceptowała wysokość czynszu najmu, opłacając wynikające z faktur należności.

W dniu 30 kwietnia 2012 roku pozwana złożyła w formie pisemnej oświadczenie o potraceniu wierzytelności, w którym potwierdziła swoje zobowiązania wobec powoda w łącznej wysokości 431.639,60 złotych, wynikające z siedmiu konkretnych faktur, w tym na kwotę 43.419 złotych z faktury Nr (...) (k. 208)

Na przełomie 2011 i 2012 roku zaistniał miedzy stronami konflikt. Pozwana zaprzestała opłacania wystawianych przez powoda faktur. Konflikt ten zaowocował wieloma procesami cywilnymi pomiędzy stronami.

W dniu 7 kwietnia 2014 S. Ź. (1) wniósł do Sadu Okręgowego w Olsztynie pozew , w którym domagał się zasądzenia od J. Ź. (2) kwoty 503.584 złotych tytułem należności za świadczone na rzecz pozwanej usługi oraz za wynajem, maszyn i wózka widłowego (sygn. akt V GC 67/14). W tej sprawie pozwana domagała się oddalenia powództwa, powołując się: po pierwsze na zarzut przedawnienia, a po wtóre twierdząc, że dochodzone pozwem należności zostały zapłacone przez przelew środków na rachunek powoda oraz w drodze kompensat. W odpowiedzi na pozew przyznała, że złożyła oświadczenie o potrąceniu wierzytelności, opatrzone datą 30 kwietnia 2012 roku. Powództwo w tej sprawie zostało uwzględnione w znacznej części – wyrokiem z dnia 19 marca 2015 roku Sad Okręgowy w Olsztynie : umorzył postepowanie co do kwoty 16.400 złotych, zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 399.313,12 złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi od poszczególnych kwot składowych od daty wymagalności, przy uwzględnieniu terminu płatności każdej z faktur, i oddalił powództwo w pozostałej części. Apelacje obu stron od tego wyroku Sad Apelacyjny w Białymstoku oddalił wyrokiem z dnia 11 grudnia 2015 roku w sprawie I A Ca 839/15.

Przed Sądem Rejonowym w Olsztynie toczyło się też postepowanie z powództwa S. Ź. (2) przeciwko J. Ź. (3) o zapłatę kwoty 12.300 złotych , dochodzonej przez powoda tytułem należności za wynajem wózka widłowego i maszyn za luty 2013 roku, na podstawie faktury VAT (...)?2013 (sygn. akt V GC 1253/13). W tej sprawie Sąd Rejonowy uwzględnił w całości powództwo wyrokiem z dnia 30 maja 2014 roku. Przyjął, że w lutym 2013 roku strony łączyła jeszcze umowa najmu maszyn i wózka widłowego, z której wywodzone było roszczenie, uznając za nieskuteczną obronę pozwanej opartą głównie na zarzucie, że powód nie wzywał do zapłaty należności, a ponadto w dniu 12 marca 2013 roku wezwał pozwaną do zwrotu urządzeń. Apelację pozwanej od tego wyroku Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił wyrokiem z dnia 13 lutego 2015 roku w sprawie V Ga 138/14.

Pomiędzy stronami toczyło się jeszcze kilka spraw cywilnych, miedzy innymi J. Ź. (2) pozwem z dnia 12 listopada 2015 roku domagała się zasądzenia od S. Ź. (1) kwoty 614.210 złotych, powołując się w uzasadnieniu pozwu – najogólniej rzecz ujmując – na współpracę z pozwanym, w ramach której pozwany miał dostęp do rachunku bankowego przedsiębiorstwa prowadzonego przez powódkę i był uprawniony do pobierania z niego środków pieniężnych na cele związane z prowadzoną przez powódkę działalnością gospodarczą. Według twierdzeń pozwu stan taki utrzymywał się do października 2012 roku, tj. do momenty powzięcia przez powódkę wiedzy o tym, że pozwany dokonał wypłaty środków , z których wydatkowania na cele związane z prowadzoną przez powódkę działalnością gospodarczą nie rozliczył się ( k.209 – 219).

S. Ź. (2) zawezwał także J. Ź. (3) do próby ugodowej. Wniosek w tej sprawie wpłynął do Sądu Okręgowego w Olsztynie w dniu 25 lutego 2015 roku, a doręczony został pozwanej w dniu 21 września 2015 roku (sprawa V G Co 125/15). Dotyczył on należności z faktur VAT: FS (...) na kwotę 21.350 złotych, (...) na kwotę 61.500 złotych, (...) na kwotę 123.000 złotych, (...) na kwotę 12.300 złotych, 3.2013 na kwotę 12.300 złotych, (...) na kwotę 12.300 złotych, (...) na kwotę 8391,34 złotych i (...) na kwotę 3280 złotych.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w S., w toku egzekucji prowadzonej w stosunku do S. Ź. (1) dokonał zajęcia jednej z maszyn będących przedmiotem najmu, a mianowicie wirówki do tworzyw sztucznych, pozostawiając ja pod dozorem pozwanej. Dnia 18 sierpnia 2014 roku J. Ź. (1) złożyła wniosek o wyłączenie tej ruchomości spod egzekucji, powołując się na przysługujące jej prawo własności do tego urządzenia. Wniosek ten nie został uwzględniony (k.204 – 207).

Okoliczności powyższe Sąd Apelacyjny ustalił w oparciu wskazane wyżej dokumenty znajdujące się w aktach niniejszej sprawy oraz w aktach spraw dołączonych do sprawy niniejszej, z których dowód dopuścił Sad pierwszej instancji, a także w oparciu dowód z przesłuchania stron.

Gdy chodzi o podstawowe sporne miedzy stronami kwestię dotyczące momentu i sposobu zakończenia umowy najmu urządzeń oraz przyczyny nieodebrania przez powoda w dniu 19 kwietnia 2013 roku wirówki, Sąd Apelacyjny ustalił - zgodnie z twierdzeniami powoda - że umowa najmu wygasła na skutek wypowiedzenia powoda z dnia 19 lutego 2013 roku oraz że wirówki nie odebrał, gdyż mu jej nie wydano. Do takiego wniosku Sąd doszedł oceniając zeznania stron w kontekście innych przeprowadzonych dowodów.

Zeznania pozwanej dotyczące wymienionych kwestii, były w ocenie Sądu Apelacyjnego niewiarygodne. Zwrócić przede wszystkim należy uwagę, że zeznania pozwanej stoją w sprzeczności z jej twierdzeniami zgłaszanymi w toku innych postepowań. Znamiennym jest, że pozwana w sprawie, w których powód dochodził zapłaty czynsz najmu za luty 2013 roku na podstawie faktury Vat (...) nie powoływała się na wypowiedzenie umowy w grudniu 2011 roku. W sprawie zaś, którą sama wytoczyła twierdziła wręcz, że powód do jesieni 2012 roku. miał dostęp do rachunku bankowego przedsiębiorstwa należącego do pozwanej, co byłoby niezwykle mało prawdopodobne w sytuacji gdyby pozwana – jak twierdziła zeznając w niniejszej sprawie – wypowiedziała powodowi umowę w trakcie „ karczemnej awantury”, do której dojść miało przez Świętami Bożego Narodzenia 2011 roku, i od tego momentu nie korzystała z maszyn powoda, a z końcem stycznia 2012 roku zaprzestała korzystania także z usług pracowników powoda. Wskazać także trzeba na zmienność twierdzeń pozwanej dotyczących złożonego oświadczenia o potrąceniu wierzytelności. Podczas gdy na złożenie tego oświadczenia sama powołała się w odpowiedzi na pozew w sprawie V GC 67/14, zeznając w sprawie niniejszej zaprzeczyła by wystawiła taki dokument. Trudno też uznać za wiarygodne twierdzenia pozwanej, że przyczyną niewydania wirówki powodowi w dniu 19 kwietnia 2013 roku był fakt zajęcia jej przez komornika, gdy bezspornym jest, że zajęcia dokonano dopiero w sierpniu 2014 roku. Dodać trzeba, że motywacja wniosku pozwanej o wyłączenie zajętego urządzenia spod egzekucji wskazuje na to, że rzeczywistą przyczyną zatrzymania przez pozwaną wirówki było to, że rościła sobie ona do niej prawa właścicielskie.

Powód wypowiedział umowę najmu maszyn ze skutkiem natychmiastowym powołując się na art. 672 k.c. pismem z dnia 19 lutego 2013 roku (k.65) Pismo to zostało wysłane pocztą na adres pozwanej i nie podjęte przez nią w terminie (k.66).

Skuteczność tego wypowiedzenia nie może budzić wątpliwości , skoro w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego bezspornym jest, że pozwana nie regulowała czynszu najmu (płatnego miesięcznie) przez wiele miesięcy, pozostając w zwłoce, o czym świadczy chociażby wynik sprawy V GC 67/14, a przepis art. 672 k.c. uprawnia wynajmującego do wypowiedzenia umowy najmu bez zachowania terminów wypowiedzenia w przypadku pozostawania przez najemcę w zwłoce z zapłatą czynszu za dwa pełne okresy płatności.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ulega też wątpliwości, że wobec skierowania pisma zawierającego oświadczenie o wypowiedzeniu na adres przedsiębiorstwa pozwanej i dwukrotnego jego awizowania pozwana miała realną możliwość zapoznania się z jego treścią. Uznać zatem należy, że oświadczenie zostało skutecznie złożone przez powoda oraz że nastąpiło w terminie, w którym mogła odebrać pismo z urzędu pocztowego (art. 61 § 1 k.c.).

W konsekwencji pozwana co najmniej do końca lutego 2013 roku była zobowiązana do świadczenia czynszu najmu na podstawie umowy. Wobec zaś tego, że – o czym była już mowa – stawki czynszu nie były pomiędzy stronami sporne, to żądanie zapłaty czynszu za ten okres jest uzasadnione, z pewną tylko korektą odnośnie odsetek za opóźnienie. Żądanie czynszu za ten okres objęte jest fakturami: (...) na kwotę 123.000 złotych (czynsz najmu maszyn oraz wózka widłowego za okres od marca do grudnia 2012 roku) i fakturą (...) na kwotę 12.300 złotych (czynsz najmu maszyn i wózka widłowego za styczeń 2013).

W myśl art. 669 § 1 k.c. najemca obowiązany jest uiszczać czynsz w terminie umówionym. Jeżeli zaś termin płatności czynszu nie jest w umowie określony, czynsz powinien być płacony z góry, a mianowicie: gdy najem ma trwać nie dłużej niż miesiąc - za cały czas najmu, a gdy najem ma trwać dłużej niż miesiąc albo gdy umowa była zawarta na czas nieoznaczony - miesięcznie, do dziesiątego dnia miesiąca(§ 2).

Powód nie wskazał wprost czy i jeśli tak, jaki termin płatności czynszu określała umowa. Z treści wystawianych faktur, które były we wcześniejszych okresach akceptowane przez pozwaną, wynika jednak, że czynsz był płatny z dołu, w terminie 7 (lub 14 dni) od dnia doręczenia faktury.

Skoro zatem faktura (...) na kwotę 123.000 złotych została doręczona pozwanej w dniu 5 lutego 2013 roku i wyznaczono w niej termin płatności 7 dni, to pozwana pozostawała w opóźnieniu od dnia 13 lutego. Faktura nr (...) na kwotę 12.300 złotych z terminem płatności 7 dni doręczona została pozwanej zaś 9 lutego 2013 roku, co oznacza, że należność nią objęta wymagalna stała się z dniem 17 lutego 2013 roku.

Czynsz za luty 2013 roku został zasądzony przez Sąd Rejonowy w Olsztynie w sprawie sygn. akt V GC 1253/13.

Na marginesie tylko trzeba zauważyć, że zakładając hipotetycznie, że to pozwana w grudniu 2011 roku wypowiedziała skutecznie stosunek najmu, to na niej spoczywał obowiązek zwrotu przedmiotu najmu po jego zakończeniu. W sprawie jest bezspornym zaś, że pozwana nie wzywała powoda do odebrania należących do niego maszyn. Przyjąć zatem należałoby, że nie wykonała obowiązku z art. 675 k.c., a z tym wiążą się konsekwencje, o których mowa w dalszej części uzasadnienia.

Gdy chodzi o żądanie zapłaty obejmujące dalsze okresy, a objęte fakturami : (...) na kwotę 12.300, (...) na kwotę 8391,34 złotych i (...) na kwotę 3280 złotych oraz notą księgową na kwotę 70.572,90 złotych, jest ono - zdaniem Sądu Apelacyjnego - również uzasadnione, aczkolwiek źródłem obowiązku powódki nie jest już umowa.

W sprawie jest bezspornym, że pozwana była do 19 kwietnia 2013 roku w posiadami wszystkich maszyn, będących przedmiotem najmu, a wirówki aż do 16 marca 2015 roku, przy czym po zajęciu jej przez poborcę skarbowego w dniu 6 sierpnia 2014 roku wirówka pozostawała pod jej dozorem. Oznacza to, że nie wykonała ciążącego na najemcy obowiązku zwrotu rzeczy (art. 675 § 1 k.c.).

Niewykonanie zobowiązania wynikającego z umowy może oczywiście prowadzić do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej przy zaistnieniu przesłanek przewidzianych w art. 471 w związku z art. 361 § 2 k.c.. Należą do nich wykazanie niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązania zwrotu rzeczy (art. 675 § 1 k.c.) z przyczyn leżących po stronie najemcy oraz powstanie szkody w postaci uszczerbku w majątku wynajmującego, polegającego na utracie korzyści lub poniesieniu wydatków oraz jej wysokości.

Jeżeli jednak wynajmujący jest właścicielem rzeczy, do rozliczeń pomiędzy nim a najemcą z tytułu dalszego posiadania rzeczy, znajdą też zastosowanie przepisy art. 224 i art. 225 w związku z art. 230 k.c. (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 28 marca 2014 r, III CSK 156/13; z 23 listopada 2011 r. sygn.. IV CSK 161/11)

Przepisy art. 224-225 i art. 230 k.c. nie są w stosunku do art. 471 k.c. przepisami szczególnymi i z tej przyczyny kumulacja norm nie jest wyłączona. Wybór jednego ze zbiegających się roszczeń pozostawiony został uprawnionemu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2006 r., IV CK 400/05).

W pozwie powód wskazał, że domaga się w związku z faktycznym posiadaniem i korzystaniem przez powódkę z urządzeń, pomimo wypowiedzenia umowy, odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z urządzeń, które wyliczył zgodnie z uzgodnionym czynszem najmu. W toku postepowania sprecyzował, że chodzi o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie. W tej sytuacji jego roszczenie winno być zatem zakwalifikowane - na co słusznie wskazuje apelacja – jako roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy, znajdujące swą podstawę w treści art. 224 KC i art. 225 KC w zw. z art. 230 k.c.

W świetle ustalonych okoliczności przyjąć należy, że pozwana z chwilą wypowiedzenia jej umowy była w złej wierze - wiedziała bowiem, że nie przysługuje jej do przedmiotowych ruchomości prawo własności ani inne prawo uprawniające ją do posiadania ich.

Samoistny posiadacz w złej wierze - stosownie do art. w art. 225 k.c. – zobowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. W orzecznictwie przyjmuje się, iż właściwym kryterium dla ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości (art. 225 k.c.) powinna być kwota, jaką posiadacz w normalnym toku rzeczy musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 maja 1975 r., II CR 208/75, a także komentarz do art. 224 KC, Nb 8 i n.).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego to kryterium jest właściwe także w takich sytuacjach jak w rozpoznawanej sprawie tj. gdy mimo ustania stosunku najmu najemca nie zwraca przedmiotu najmu. Wynagrodzenie w takim wypadku powinno zatem odpowiadać czynszowi najmu, obowiązującemu w czasie trwania stosunku obligacyjnego.

Żądane przez powoda wynagrodzenie tak zostało przez niego określone. Od strony rachunkowej pozwana go nie kwestionowała, a Sąd Apelacyjny weryfikując wyliczenia powoda, także nie znalazł podstaw aby je zakwestionować.

Gdy chodzi o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie to oceny wymagalności tego roszczenia należy dokonywać z uwzględnieniem unormowania zawartego w art. 455 k.c., który stanowi że dłużnik ma spełnić świadczenie „niezwłocznie" po wezwaniu go do wykonania. Termin „niezwłocznie" oznacza termin realny, mający na względzie okoliczności miejsca i czasu. Nie można go utożsamiać z terminem natychmiastowym. Zdaniem Sądu takim realnym terminem było 7 dni od dnia doręczenia poszczególnych faktur i noty, które uznać należy za wezwanie do zapłaty. I tak faktura (...) z żądaniem zapłaty 12.300 złotych została doręczona pozwanej w dniu 18 kwietnia 3013 roku , faktura (...) na kwotę 8391,34 złotych – w dniu 14 maja 2013 roku, faktura (...) roku na kwotę 3280 – w dniu 25 czerwca 2013 roku. W aktach sprawy brak jest natomiast dowodu doręczenia noty księgowej na kwotę 70 572,90. W tej sytuacji odsetki zostały zasądzone od dnia następnego po doręczeniu pozwu,.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił natomiast powództwa w części dotyczącej żądania zasądzenia kwoty 43.419 złotych, objętej fakturą (...), uznając za skuteczny w odniesieniu do tego roszczenia zarzut przedawnienia.

Fakturą tą objęte są: należność za usługi wykonane w styczniu 2012 roku oraz czynsz najmu także za styczeń 2012 roku. Termin przedawnienia obu roszczeń wynosi trzy lata, na podstawie art. 118 k.c. (nie ma tu zastosowania dwuletni termin przedawnienia z art. 751 k.c.)

Zgodzić się wprawdzie należy z powodem, że oświadczenie o potraceniu wierzytelności złożone przez pozwaną w dniu 30 kwietnia 2012 roku przerwało bieg terminu przedawnienia. Tym niemniej po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo (art. 124 § 1 k.c.). Dzień, w którym nastąpiło zdarzenie będące podstawą przerwania biegu przedawnienia, jest pierwszym dniem nowego okresu przedawnienia Okres przedawnienia roszczenia, którego bieg został przerwany jest taki sam jak przewidziany dla tego roszczenia ustawowy termin przedawnienia przed przerwaniem (wyr. SA w Warszawie z 18.5.2016 r., VI A Ca 626/15, L.).

Skoro zatem pozwana w dniu 30 kwietnia 2012 roku uznała roszczenie, którego okres przedawnienia wynosi 3 lata, to uległo ono przedawnieniu z końcem kwietnia 2015 roku, czyli przed wniesieniem o nie powództwa (25 maja 2016 r.).

Z tych względów Sąd Apelacyjny uwzględnił w części apelację (art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c.) Przy czym zmiana wyroku w zakresie kosztów postepowania nastąpiła stosownie do wyniku sprawy na podstawie art. 100 k.p.c. Powód ostatecznie wygrał w 61 %. Poniesione łącznie przez strony koszty w pierwszej instancji wyniosły 47. (...), w tym przez powoda 33.130 złotych (opłata od pozwu 18.713 złotych i wynagrodzenie pełnomocnika 14.417 złotych) i przez pozwanego 14.417 złotych (wynagrodzenie pełnomocnika). Skoro pozwana uległa powodowi w 61 % to taką część kosztów poniesionych w sprawie winna ponieść, czyli 29.003,67 złotych (61 % z kwoty 47.547 złotych).Różnicę pomiędzy tą kwotą a kwotą kosztów przez nią poniesionych tj. 14.586,67 złotych winna zwrócić więc powodowi.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono także na podstawie art. 100 k.p.c., przyjmując, że powód wygrał w 84 %. oraz że strony poniosły jedynie koszty wynagrodzenia pełnomocników obliczone stosownie do § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych .

Nieuiszczone koszty sądowe (opłatę od apelacji) nakazano ściągnąć od stron w proporcji odpowiadającej wynikowi sprawy na podstawie art. 113 ust.1 i 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

(...)