Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2016 r.

Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim Wydział IV Pracy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Renata Kubiak

Protokolant: p.o. stażysta Magdalena Oleśków

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2016 r. w Ostrowie Wielkopolskim

na rozprawie sprawy

z powództwa M. Ś.

przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa

o zapłatę

I.

Zasądza od pozwanego Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa na rzecz powódki M. Ś. kwotę 8.554,71 zł (osiem tysięcy pięćset pięćdziesiąt cztery złote 71/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 30.08.2016r. do dnia zapłaty.

II.

Umarza postępowanie w pozostałym zakresie.

III.

Zasądza od pozwanego Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa na rzecz powódki M. Ś. kwotę 1.800,00 zł (jeden tysiąc osiemset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV P 110/16

UZASADNIENIE

Powódka M. Ś. wystąpiła z pozwem przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa i domagała się zasądzenia kwoty 8 554,71 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 20 sierpnia 2016 r. oraz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że przedmiotowe roszczenie wynika z nieudostępnienia w sposób nieodpłatny akcji pracowniczych powódce, która była do nich uprawniona jako pracownik (...) S.A. W dniu 9 września 2004 r. Walne Zgromadzenie (...) S.A. podjęło uchwałę w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego spółki (...) S.A. Zbycie pierwszych akcji nastąpiło w dniu 28 września 2004 r., to jest w dniu rejestracji podwyższenia kapitału zakładowego w spółce (...) S.A., a prawo do nieodpłatnego nabycia akcji w spółce (...) S.A. powstało w dniu 29 grudnia 2004 r.

Powódka M. Ś. tak jak pozostali pracownicy (...) S.A. uzyskała możliwość uzyskania informacji o przysługującej jej prawie do nabycia akcji i liczbie akcji z pisma (...) S.A. z dnia 29 maja 2013 r. Tak duże opóźnienie wynikało wyłącznie z faktu, że Skarb Państwa reprezentowany przez Ministerstwo Skarbu Państwa stał na całkowicie błędnym stanowisku, że pracownikom (...) nie przysługuje prawo do nabycia akcji pracowniczych i konsekwentnie odmawiał rozpoczęcia procedury udostępnienia akcji, co wynika z załączonych dokumentów i jest okolicznością niesporną. Pozwany pomija całkowicie, że nie wywiązując się z obowiązku wynikającego z art. 36 ust. 1 u.k.p. nie uruchomił przewidzianych prawem procedur wynikających z rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa z dnia 29 stycznia 2003 r. (Dz.U. nr 36, poz. 303) dotyczących wezwania uprawnionych pracowników do złożenia oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji (§ 2 ust. 1 rozporządzenia) oraz ogłoszenia w gazecie o zasięgu krajowym (§ 2 ust. 2 rozporządzenia). Tym samym uprawnieni pracownicy nie mieli żadnej możliwości złożenia w zakreślonych przez rozporządzenie terminach wynikających z § 3 rozporządzenia stosownych oświadczeń o zamiarze nabycia akcji.

Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa jako przedawnionego w związku z upływem 10-letniego terminu przedawnienia liczonego od dnia 29 grudnia 2005 r. W uzasadnieniu pozwany przedstawił swoje zapatrywanie, że nie jest uzasadnione twierdzenie pozwanej, iż termin początkowy okresu przedawnienia w niniejszej sprawie winien rozpocząć bieg w dacie innej niż 29 grudnia 2005 r. Zdaniem Ministra Skarbu Państwa, które znajduje oparcie w zestawieniu art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. 1996, nr 118, poz. 561) z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji oraz ustawy o zasadach nabywania od Skarbu Państwa akcji w procesie konsolidacji spółek sektora elektroenergetycznego, prawo do nieodpłatnego nabycia akcji (...) S.A. wygasło z dniem 29 grudnia 2005 r., zatem termin przedawnienia roszczenia upłynął z dniem 29 grudnia 2015 r.

Na rozprawie w dniu 15 grudnia 2016 r. pełnomocnik pozwanego podał, że nie kwestionuje wysokości dochodzonej kwoty.

Powódka za zgodą pozwanego cofnęła częściowo pozew – co do odsetek za okres przed 30 sierpnia 2016 r. ze względu na upływ terminu wyznaczonego w wezwaniu do zapłaty.

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka M. Ś. była zatrudniona w Centrali (...) S.A. w K. na umowę o pracę. (okoliczność niesporna)

W dniu 28 września 2004 r. nastąpiło zbycie przez Skarb Państwa pierwszych akcji spółki (...) S.A. na zasadach ogólnych, o którym stanowi art. 38 ust. 2 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, w tym dniu bowiem doszło do rejestracji podwyższenia kapitału zakładowego w spółce (...) S.A. W konsekwencji prawo do nieodpłatnego nabycia akcji w spółce (...) S.A. powstało w dniu 29 grudnia 2004 r., wygasło zaś w dniu 29 grudnia 2006 r.

W spółce (...) S.A. nie doszło do nieodpłatnego udostępnienia akcji uprawnionym pracownikom.

/ Dowód: pismo Ministerstwa Skarbu Państwa – Departamentu Mienia Skarbu Państwa z dnia 6 sierpnia 2012 r. k. 8/

W związku z uchwałą Walnego Zgromadzenia (...) S.A. z dnia 9 września 2004 r. w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego spółki w drodze emisji 36.936 akcji imiennych serii (...) o wartości 1 000,00 zł każda, akcje w podwyższonym kapitale zakładowym zostały objęte przez Skarb Państwa i pokryte wkładem niepieniężnym w postaci 70.000 akcji spółki (...) S.A. o wartości 36 936 200,00 zł, a wartość jednej akcji spółki (...) ustalono na kwotę 527,66 zł.

/ Dowód: pismo Dyrektora Departamentu Jednostek Nadzorowanych i Podległych Ministerstwa Gospodarki z dnia 14 grudnia 2012 r. k. 9/

Powódce, jako uprawnionemu pracownikowi, przysługiwało 29 sztuk akcji.

/ Dowód: informacja dyrektora Biura Organizacyjno – (...) z dnia 29 maja 2013 r. k. 7 z dnia 6 sierpnia 2012 r. k. 8/

Departament (...) Energetycznego Ministerstwa Gospodarki i Pracy pismem z dnia 28 czerwca 2004 r. poinformował zakładowe organizacje związkowe działające w (...) S.A. w K., że w obowiązującym stanie prawnym wniesienie akcji jednoosobowej spółki Skarbu Państwa powstałej w wyniku komercjalizacji na podwyższenie kapitału zakładowego spółki będącej państwową osobą prawną nie jest prywatyzacją w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji.

/ Dowód: pismo z dnia 28 czerwca 2004 r. k. 32-33/

Pismem z dnia 19 sierpnia 2016 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty dochodzonej w niniejszej sprawie w terminie 7 dni od daty doręczenia tego wezwania.

/Dowód: pismo i dowód wysłania k. 10-13/

Sąd zważył, co następuje:

Sąd oceniał zgłoszone w pozwie roszczenie mając na uwadze, że pozwany Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa wnosił o oddalenie powództwa jedynie z powodu przedawnienia i nie kwestionował wysokości dochodzonego odszkodowania, ani uzyskania przez pracowników prawa do nieodpłatnego nabycia akcji od 29 grudnia 2004 r.

Uprawnienie pracowników do nieodpłatnego nabycia akcji wynika z art. 36 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji z dnia 30 sierpnia 1996 r. (Dz.U. 1996, nr 118, poz. 561). W wyniku wejścia w życie powyższej ustawy na Ministrze Skarbu Państwa spoczywał ustawowy obowiązek wdrożenia procedury związanej z nieodpłatnym nabyciem akcji przez pracowników. Zgodnie bowiem z treścią rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa z dnia 29 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad podziału uprawnionych pracowników na grupy, ustalania liczby akcji przypadających na każdą z tych grup oraz trybu nabywania akcji przez pracowników, Minister Skarbu Państwa zobowiązany jest do przekazania spółce informacji o liczbie akcji przeznaczonych do nieodpłatnego udostępnienia uprawnionym pracownikom i to niezwłocznie po zbyciu przez Skarb Państwa pierwszych akcji lub udziałów na zasadach ogólnych (§ 7 ust. 1), a na finalnym etapie powyższej procedury Minister Skarbu Państwa zawiera z uprawnionym pracownikiem umowę nieodpłatnego zbycia akcji (§ 15 ust. 1).

Strona powodowa dochodzi roszczenia o odszkodowanie za nieudostępnienie akcji na podstawie art. 471 kc, który określa zasady odpowiedzialności kontraktowej zobowiązanego. Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że obowiązek wynikający z ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych polegający na zawarciu z uprawnionym pracownikiem umowy nieodpłatnego zbycia akcji rodzi, jako zdarzenie cywilnoprawne, stosunek zobowiązaniowy pomiędzy Skarbem Państwa i uprawnionym pracownikiem. Niewykonanie tego zobowiązania stwarza dla uprawnionego pracownika (byłego pracownika) roszczenie o zawarcie umowy, a w przypadku wygaśnięcia tego prawa wskutek upływu zawitego terminu roszczenie odszkodowawcze na podstawie art. 471 kc.

Podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia należało ocenić w oparciu o treść art. 118 kc, zgodnie z którym termin przedawnienia wynosi lat 10.

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. nr 13, poz. 70) „W spółkach, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy powstało prawo do nieodpłatnego nabycia akcji, a Skarb Państwa zbył pierwsze akcje na rzecz uprawnionych pracowników, do realizacji uprawnień do nieodpłatnego nabycia akcji stosuje się przepisy dotychczasowe.”

Zgodnie z ust. 2 „W spółkach, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy powstało prawo do nieodpłatnego nabycia akcji, a Skarb Państwa nie zbył pierwszych akcji na rzecz uprawnionych pracowników, prawo to wygasa z upływem 24 miesięcy od dnia jego powstania.”

Podkreślenia wymaga, że strona pozwana zupełnie bezpodstawnie upatruje podstawy do ustalenia okresu po jakim wygasa prawo do nieodpłatnego nabycia akcji w treści art. 3 ust. 1 w/w ustawy, skoro w niniejszym przypadku nie miało w ogóle miejsca zbycie akcji na rzecz uprawnionych pracowników. Dla oceny, że art. 3 ust. 2 analizowanej ustawy z 2008 r. wywołuje skutki co do daty wygaśnięcia uprawnień także w odniesieniu do sytuacji, które miały miejsce przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, warto uwzględnić, że na przykład w odniesieniu do uprawnień spadkobierców wyraźnie ograniczono działanie nowych przepisów do przypadków, gdy wygaśnięcie uprawnień według dotychczasowego brzmienia ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji nastąpiło w okresie 40 miesięcy przed wejściem w życie ustawy zmieniającej (art. 4 ust. 1 w/w ustawy). Przekonuje to o tym, że ustawodawca mając pełną świadomość, że według wcześniej obwiązujących przepisów uprawnienia do nieodpłatnego nabycia akcji wygasły przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, chciał anulować skutki prawne dotychczasowej regulacji. Skoro w odniesieniu do pracowników nie wprowadzono żadnych ograniczeń czasowych w jakich ustawa zmieniająca ma wprowadzić modyfikację daty wygaśnięcia uprawnień, to należy uznać, że w odniesieniu do powódki to wydłużenie do lat 2 nastąpiło. Takie stanowisko zajął także pozwany w piśmie z dnia 6 sierpnia 2012 r.

Skoro w niniejszej sprawie przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. nie nastąpiło zbycie akcji na rzecz żadnych uprawnionych pracowników (okoliczność niesporna), to nie ulega wątpliwości, że prawo do nabycia tych akcji wygasło z upływem 24 miesięcy od dnia jego powstania, czyli 29 grudnia 2006 r., a zatem 10-letni termin przedawnienia nie może upłynąć przed 29 grudnia 2016 r., co oznacza, że powódka nie przekroczyła terminu przedawnienia.

Przede wszystkim jednak należy wskazać, że w wyroku z dnia 22 maja 2014 r. w sprawie III PK 116/13 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „podstawa materialnoprawna określa też termin przedawniania.” Odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa oparto na podstawie art. 471 kc. Ta podstawa odpowiedzialności nie budzi wątpliwości w orzecznictwie (por. choćby wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2003 r., I PK 272/02, OSNP 2004 nr 17, poz. 296, z 22 stycznia 2004 r., I PK 291/03, OSNP 2004 nr 23, poz. 397, z 22 stycznia 2008 r., II PK 131/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 63, z 5 lutego 2009 r., II PK 115/08, Lex nr 725038, z 12 marca 2009 r., II PK 200/08, OSNP 2010 nr 21-22, poz. 256, z 26 marca 2009 r., II PK 249/08, Lex nr 707874). Dalej Sąd Najwyższy wskazał, że „Łączenie początku biegu przedawnienia odszkodowania z upływem terminu do złożenia pisemnego oświadczenia o zamiarze nabycia akcji (art. 38 ust. 1 ustawy) powinno uwzględniać, że nie chodzi już o akcje, lecz o odszkodowanie za utratę prawa do akcji. Zgodnie z art. 120 § 1 kc bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Może się wydawać prima facie, że skoro w ustawie z 1996 r. został ściśle określony termin do złożenia oświadczenia o zamiarze nabycia akcji, ze skutkiem utraty prawa do nabycia akcji w przypadku jego niezłożenia, to automatycznie termin przedawnienia roszczenia o odszkodowanie za utratę prawa do nieodpłatnego nabycia akcji rozpoczyna się następnego dnia po tym terminie. W ocenie składu założenie takie nie musi być prawidłowe. Chodzi bowiem o odpowiedzialność na podstawie art. 471 kc, czyli gdy dłużnik nie wykona lub nienależycie wykona zobowiązanie. Wówczas termin przedawnienia jest jeden dla obu tych sytuacji, czyli dziesięcioletni z art. 118 kc, przy braku szczególnej regulacji. Jeżeli termin przedawnienia jest jednaki, to również wymagalność odszkodowania powinna być taka sama dla niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez dłużnika. Upraszczając, w sprawie można mówić tylko o niewykonaniu zobowiązania, bo ustalono, że powódka przed wymaganym terminem nie została wezwana zgodnie z ustawą i dlatego nie była świadoma przysługującego jej prawa do nieodpłatnego nabycia akcji. Wymagalność (początek przedawnienia) nie musi pokrywać się z wskazanym wyżej terminem do złożenia oświadczenia, gdyż zasadnicza treść obowiązku pozwanego – prócz przekazania uprawnionemu pracownikowi akcji – polegała na takim działaniu, aby pracownik uzyskał w pierwszej kolejności świadomość uprawnienia do nieodpłatnych akcji i aby potem mógł zdecydować, czy złoży oświadczenie o zamiarze nabycia akcji. Cała konstrukcja przypisanej pozwanemu bezprawności wynika więc z tego, że ciążył na nim obowiązek właściwego wezwania, a w istocie zawiadomienia o przysługującym uprawnionemu pracownikowi prawie. Zobowiązanie to powinno być wykonane zgodnie ze starannością ogólnie wymaganą w stosunkach danego rodzaju (art. 354 kc). Wykonanie zobowiązania dłużnika zasadniczo polegało na wzywaniu uprawnionych przez ogłoszenia prasowe, jednak ustawodawca nie ograniczył do tej formy obowiązku działania pozwanego.”

Skoro zatem w niniejszej sprawie z winy Skarbu Państwa nie doszło do uruchomienia procedury udostępniania akcji, a pracowników w żaden sposób nie poinformowano o ich prawie do nieodpłatnego nabycia takich akcji, to bieg terminu przedawnienia dochodzenia roszczenia odszkodowawczego przeciwko Skarbowi Państwa opartego na art. 471 kc nie mógł się rozpocząć przed dniem formalnego poinformowania pracowników o przysługującej im ilości akcji, czyli przed dniem 29 maja 2013 r., a zatem 10-letni termin przedawnienia upłynie dopiero w dniu 29 grudnia 2023 r.

Dla oceny świadomości powódki co do przysługujących jej roszczeń istotne jest to, że związki zawodowe działające w (...) S.A. w K. były w 2004 r. wprowadzone w błąd co do znaczenia prawnego podejmowanych w tamtym okresie działań. Takie informacje przekładały się bowiem na działania wszystkich uprawnionych, którzy do czasu poinformowania o tym, że jednak w dniu 28 sierpnia 2004 r. nastąpiło zbycie pierwszych akcji na zasadach ogólnych, nie zgłaszali żadnych roszczeń. Tej oceny pozwany nie zmienił i w odniesieniu do pozwów wniesionych do 2015 r. ugodowo przyjął na siebie obowiązek zapłaty odszkodowań przy przyjęciu, że wartość jednej akcji wynosi 294,99 zł, o czym Sądowi wiadomo urzędowo.

Z uwagi na to, że podniesienie zarzutu przedawnienia okazało się bezpodstawne, Sąd zasądził dochodzoną ostatecznie należność, o czym orzekł w punkcie I wyroku.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 kc i art. 455 kc w zw. z art. 300 kp przyjmując, iż winny być one liczone po upływie terminu wyznaczonego w wezwaniu do zapłaty roszczenia.

Zgodnie z art. 203 § 1 kpc pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać cofnięcie pozwu za niedopuszczalne, jeżeli jest ono sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa (art. 203 § 4 kpc), a ponadto sąd uzna cofnięcie pozwu za nieodpuszczalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego (art. 469 kpc). W tym stanie rzeczy, nie znajdując przesłanek uznania cofnięcia pozwu przez powódkę za zgodą pozwanego za niedopuszczalne, na mocy art. 203 § 1 i 4 kpc i art. 469 kpc w zw. z art. 355 § 1 kpc Sąd orzekł jak w punkcie II sentencji, umarzając postępowanie w części, w jakiej powódka cofnęła powództwo.

Natomiast na podstawie art. 98 kpc i § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800) Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1 800,00 zł obliczoną jako 75% wynagrodzenia minimalnego przysługującego przy wartości przedmiotu sporu powyżej 5 000,00 zł do 10 000,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. § 9 ust. 1 pkt 2 w/w rozporządzenia obniża bowiem do 75% stawki minimalne w sprawach z zakresu prawa pracy o wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie inne niż wymienione w pkt 4.

/-/ Renata Kubiak