Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi, w sprawie z powództwa (...) spółki akcyjnej z siedzibą w L. przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 17.828,20 złotych, w pkt 1 zasądził od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w L. od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 15.834,10 złotych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od 19 marca 2017 roku oraz kwotę 3.529,01 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu i w pkt 2 oddalił powództwo w pozostałym zakresie (wyrok – k. 138).

Apelację od powyższego orzeczenia złożył pozwany – (...) spółka akcyjna z siedzibą w W., zaskarżając je w części, tj. w zakresie pkt 1 wyroku.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa:

a. procesowego, a w szczególności:

⚫

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w postaci fragmentarycznej i wybiórczej oceny dowodów przeprowadzonych na  okoliczność ustalenia, czy najem w niniejszej sprawie w ogóle był celowy i usprawiedliwiony, a także uzasadnionego czasu najmu pojazdu zastępczego, a w szczególności przyjęcie, że do uzasadnionego okresu najmu pojazdu wlicza się czas oczekiwania na wypłatę odszkodowania, co pozostaje sprzeczne z doświadczeniem życiowym oraz przyjętą praktyką w warsztatach naprawczych, w szczególności w sytuacji, w której z zeznań świadków wynika, że pojazd został naprawiony ze środków własnych,

⚫

art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 278 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w postaci wybiórczej oceny opinii biegłego ds. techniki samochodowej poprzez przyjęcie, że za zasadny należy uznać okres 51 dni najmu, podczas gdy biegły wskazywał, że ostateczny zakres naprawy pojazdu został ustalony w kosztorysie z dnia 3 stycznia 2017 roku i można było przystąpić do zamówienia części i rozpoczęcia naprawy;

⚫

art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 258 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w postaci uznania zeznań świadków M. M. i K. P. za wiarygodne w zakresie uzasadnionej potrzeby najmu pojazdu zastępczego, którą stanowiło prowadzenie działalności gospodarczej i wykorzystywanie pojazdu zastępczego do celów tej działalności, podczas gdy ze zgromadzonych w toku sprawy dokumentów, w szczególności z akt szkodowych ubezpieczyciela wynika, że szkoda była rozliczana przez osobę fizyczną poczynając od holowania poprzez koszty naprawy pojazdu, a kończąc na najmie, gdyż wszelkie dokumenty, umowy, cesje i faktury były podpisywane przez M. M., która nie działała jako przedstawicielka firmy, a wypłacone odszkodowanie (za naprawę pojazdu, holowanie oraz najem) nastąpiło w kwocie brutto, a fakt prowadzenia przez poszkodowaną działalności gospodarczej wypłynął dopiero w momencie przesłuchania świadków na rozprawie,

b. naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności:

⚫

art. 822 § 1 k.c. w związku 824 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że najem pojazdu był uzasadniony, a także poprzez uznanie nadmiernych w istocie kosztów najmu pojazdu zastępczego oraz niezasadnie długiego czasu trwania najmu tegoż pojazdu, w tym obciążenie pozwanego kosztami najmu za okres 51 dni, przekraczający technologiczny czas naprawy o 41 dni (!);

⚫

art. 354 § 2 k.c. w związku z art. 16 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że poszkodowany współpracował z ubezpieczycielem w procesie likwidacji szkody oraz dopełnił ciążących na nim obowiązków, w szczególności polegające na zapobieżeniu zwiększaniu się szkody, w sytuacji, w której poszkodowana zawarła 9 następujących po sobie umów najmu, a miała świadomość wysokości stawki stosowanej przez ubezpieczyciela i możliwość najmu pojazdu od wypożyczalni współpracującej z pozwanym za kwotę 140,00 złotych brutto za jeden dzień najmu (ok. 114,00 złotych netto), a mimo to bezpodstawnie z tej oferty nie skorzystała;

⚫

art. 361 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w granicach normalnego następstwa szkody mieści się 51-dniowy okres najmu pojazdu zastępczego, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego pokrywał się z technologicznym czasem naprawy, jak ustalił pozwany w toku postępowania likwidacyjnego, co pokrywa się z ustaleniami biegłego, który określił czas naprawy pojazdu na 10 dni roboczych;

⚫

art. 33 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, poprzez jego niezastosowanie i ustalenie, że poszkodowana w dacie zdarzenia nie dysponowała flotą pojazdów, z których mogłaby skorzystać i odstąpić od najmu pojazdu zastępczego, podczas gdy z załączonego do akt sprawy wydruku z CEIDG wynika, że prowadziła ona od samego początku działalności wynajem i dzierżawę samochodów osobowych i furgonetek (<= 3,5 t) bez kierowcy i działalność ta powinna być objęte domniemaniem prawdziwości wynikającym z powołanego przepisu, a także poprzez brak reakcji strony powodowej na podnoszone przez stronę pozwaną zarzuty w tym zakresie, co istotnie świadczy o przyznaniu tych okoliczności przez stronę powodową.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę rozstrzygnięcia w zakresie zaskarżenia poprzez oddalenie powództwa oraz rozstrzygnięcie o kosztach procesu w zakresie postępowania w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, stosownie do wyniku postępowania i zasady odpowiedzialności strony za wynik sprawy (apelacja – k. 153 – 164).

W odpowiedzi na apelację pozwanego powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego według norm prawem przepisanych z uwzględnieniem zmiany pełnomocnika przed sądem odwoławczym (odpowiedź na apelację – k. 177 – 179).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji nie naruszył dyspozycji przepisu art. 233 § 1 k.p.c., a ze zgromadzonego materiału dowodowego wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym.

Wywody apelacji w sprawie ograniczają się do polemiki z dokonaną w zaskarżonym wyroku oceną dowodów bez równoczesnego wykazania, by ocena ta była sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania lub z innych względów naruszała art. 233 § 1 k.p.c.

Zasada odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkodę wyrządzoną osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność ponosi ubezpieczony (art. 822 § 1 k.c.) nie była w niniejszej sprawie kwestionowana. (...)Spółka Akcyjna w W. uznało swoją odpowiedzialność za naprawienie uszkodzeń samochodu poszkodowanych M. M. i K. P. powstałych wskutek kolizji drogowej zaistniałej w dniu 22 grudnia 2016 roku.

Zarzuty apelacji, tak w zakresie naruszenia prawa procesowego, jak i naruszenia prawa materialnego sprowadzały się w istocie do zakwestionowania przyjętego przez Sąd Rejonowy czasu trwania wynajmu pojazdu zastępczego oraz zastosowanej za wynajem stawki. W ocenie Sądu Okręgowego niezasadne jest stanowisko strony pozwanej, który w apelacji twierdził, iż pojazd poszkodowanej po przedmiotowej szkodzie pozostawał jezdny i mógł być przez nią bezpiecznie eksploatowany do dnia rozpoczęcia faktycznej naprawy pojazdu.

Trafnie Sąd Rejonowy dopuścił w sprawie dowód z opinii biegłego i sformułował tezę dowodową uwzględniającą istotę sprawy - jej przedmiotem było ustalenie uzasadnionego czasu wyłączenia z eksploatacji uszkodzonego pojazdu objętego żądaniem pozwu po przedmiotowej szkodzie, przy uwzględnieniu zakresu powstałych uszkodzeń oraz wszystkich czynności, które były niezbędne i konieczne dla przywrócenia go do stanu sprzed zdarzenia powodującego szkodę oraz ustalenie lokalnej (właściwej poszkodowanemu) rynkowej stawki najmu gotówkowego (z wyłączeniem wypożyczalni lotniskowych i hotelowych) pojazdu odpowiadającego klasie pojazdu najętego w okresie wyłączenia pojazdu uszkodzonego z eksploatacji, a nadto opisania tych klas (postanowienie - k. 71). We wnioskach końcowych biegły sądowy stwierdził, że mając na względzie czynniki dodatkowe nie można było wykluczyć, że rzeczywisty, konieczny i uzasadniony technologią czas naprawy pojazdu uwzględniający czynności warsztatowo – naprawcze jak i około warsztatowe mógł wynieść 10 dni roboczych (opinia biegłego - k. 76). Do pisemnej opinii biegłego sądowego strona powodowa nie zgłosiła uwag; zaprezentowała jedynie własną ocenę stanu faktycznego (k. 106). Uwagi takie zgłosiła pozwana (k. 114), do których odniósł się biegły składając na rozprawie z 31 sierpnia 2017 roku ustne wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie (protokół rozprawy z 31 sierpnia 2017 roku – k. 135 – 136); w szczególności biegły odniósł się do zarzutów pozwanego dotyczących zabezpieczenia antykorozyjnego, czasu schnięcia lakieru i wskazał, że oczywiście możliwe było już wcześniejsze zamówienie części zamiennych. Ponadto biegły wskazał, iż stawki najmu podał dla okresu 51 dni, zaś przyjęcie krótszego okresu najmu musiałoby skutkować ich zwiększeniem (stawki maleją wraz z wydłużeniem okresu najmu). Po przeprowadzeniu dowodu z ustnych wyjaśnień przez biegłego opinii wydanej na piśmie pozwany nie wnosił o dopuszczenie dowodu z dodatkowej opinii tego samego albo innego biegłego sądowego.

Pamiętać należy, iż opinia biegłego (art. 278 k.p.c.) podlega ocenie - przy zastosowaniu art. 233 § 1 k.p.c. - na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Sąd Rejonowy, w oparciu o wnioski opinii biegłego, trafnie ustalił, że zasadny jest czas najmu pojazdu wynoszący 51 dni. Wskazać należy, iż najem pojazdu zastępczego trwał do dnia 11 lutego 2017 roku, a pozwana do tego czasu ani nie uznała swojej odpowiedzialności ani nie przyznała bezspornej części odszkodowania.

W ocenie Sądu Okręgowego to strona pozwana wywodzi korzystne dla siebie skutki ze stwierdzenia, że czas najmu był czasem nie pozostającym w adekwatnym związku przyczynowo – skutkowym pomiędzy zdarzeniem, a koniecznością naprawy pojazdu. W ocenie sądu dowody przedstawione przez powoda wskazują na istnienie związku przyczynowo - skutkowego między uszkodzeniem pojazdu a wynajęciem pojazdu zastępczego. W judykaturze utrwalony jest pogląd, że odszkodowanie przysługujące od ubezpieczyciela obejmuje niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy pojazdu, ustalone według cen występujących na lokalnym rynku (por. uchwała SN z 13 czerwca 2003 roku, III CZP 32/03, OSNC 2004/4/51), zaś poszkodowany nie ma obowiązku poszukiwania warsztatów oferujących najniższe ceny prac naprawczych. To samo należy odnieść do obowiązku poszukiwania przez poszkodowanego firmy, oferującej najem pojazdu zastępczego w najniższych cenach. Dowód rażącego wygórowania czasu najmu i ustalenia stawek za najem spoczywa na ubezpieczycielu, albowiem, w przypadku stwierdzenia, że poszkodowany uchybił obowiązkowi minimalizacji szkody i doszło do zawarcia umowy najmu przez czas nie będący niezbędnym do naprawy i po stawkach rażąco wygórowanych, obowiązek odszkodowawczy strony pozwanej się zmniejsza, zatem to ona powinna związane z tym okoliczności wykazywać.

Jak wskazano wyżej samochód zastępczy został wynajęty na skutek uszkodzenia pojazdu w taki sposób, iż nie nadawał się do poruszania po drodze, w celu prowadzenia działalności gospodarczej, a innego samochodu umożliwiającego wykonanie tych czynności poszkodowana nie posiadała. Przysługiwało więc poszkodowanym roszczenie o zwrot kosztów wynajmu pojazdu, które zostało skutecznie scedowane na powoda. Istotne przy tym było ustalenie, że koszty najmu pojazdu zastępczego nie przekroczyły ustalonych przez biegłego i przyjętych słusznie przez Sąd Rejonowy stawek najmu pojazdu zastępczego odpowiadającego klasie samochodu uszkodzonego oraz uzasadnionego okresu przywrócenia pojazdu do stanu sprzed szkody. W tym zakresie sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego, z którego jednoznacznie wynika, że dobowe rynkowe stawki netto najmu (na okres 51 dni) pojazdu odpowiadającego klasie pojazdu uszkodzonego (vany lub samochody terenowo-rekreacyjne) wynosiło od 227,64 złotych do 450,59 złotych, zaś pojazdu odpowiadającego klasie pojazdu najętego (klasa wyższa) wynosi od 206,13 złotych do 420,66 złotych. Powódka wynajęła zaś poszkodowanej pojazd zastępczy za stawkę 340 złotych netto za dobę i wedle tej stawki dochodzi zapłaty. Brak jest więc podstaw do kwestionowania tej stawki, albowiem mieści się ona w stawkach rynkowych.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego, tj. art. 361 § 2 k.c. w związku z art. 363 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie, w sytuacji gdy naprawienie szkody po stronie zobowiązanego do odszkodowania, wymaga zaistnienia normalnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem, a szkodą, co jednoznacznie wymaga jak najdokładniejszego wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, zwłaszcza wszystkich faktów, które mogą być w jakimkolwiek związku przyczynowym ze szkodą.

Zakresem odpowiedzialności odszkodowawczej są objęte wyłącznie te negatywne majątkowe następstwa w majątku poszkodowanego, które pozostają w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzącym (art. 361 § 1 k.c.). Adekwatny związek przyczynowy, stanowiący jedną z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, wyznacza zarazem granice odpowiedzialności odszkodowawczej. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 13 marca 2012 roku, III CZP 75/11 wyjaśnił, że teoria przyczynowości adekwatnej służy nie tylko do określenia, czy dana osoba ponosi odpowiedzialność za skutki zdarzenia szkodzącego, ale także do oznaczenia, jakie skutki pozostają w normalnym powiązaniu z tym zdarzeniem. Nie budzi wątpliwości pogląd, że normalny związek może wykraczać poza konsekwencje bezpośrednie i umożliwia zaliczenie do zwykłych następstw zdarzenia szkodzącego także uszczerbek majątkowy wynikły z wydatków wymuszonych na poszkodowanym przez wystąpienie tego zdarzenia.

Należy zauważyć, iż w sytuacji w której doszło już do poniesienia przez poszkodowanego wydatków na uzyskanie pojazdu zastępczego w okresie postępowania likwidacyjnego i naprawy uszkodzonego pojazdu, są to wydatki poniesione w następstwie zdarzenia szkodzącego, które by nie powstały bez tego zdarzenia, prowadzące do powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty (art. 361 § 2 k.c.). Szkodę stanowią również konieczne wydatki związane ze zdarzeniem szkodzącym. Przy takim ujęciu, stratą w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. są objęte także te wydatki, które służą ograniczeniu (wyłączeniu) negatywnych następstw majątkowych doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia pojazdu. Negatywnym następstwem majątkowym jest tu utrata możliwości korzystania z rzeczy, a więc utrata uprawnienia stanowiącego atrybut prawa własności. W takiej sytuacji poszkodowanemu przysługuje roszczenie o zwrot wydatków na najem pojazdu zastępczego (por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 roku, III CZP 5/11).

Sąd Okręgowy w całości aprobuje pogląd wyrażony w tym orzeczeniu Sądu Najwyższego. W niniejszej sprawie powód zawarł umowę najmu samochodu zastępczego na czas likwidacji szkody w następstwie niemożności korzystania z własnego uszkodzonego w wyniku kolizji pojazdu, ze względu na charakter tych szkód. Okoliczność ta wbrew twierdzeniom apelującego została stosownie do treści art. 6 k.c. udowodniona przez powoda, który w tych okolicznościach nie musiał udowadniać niczego więcej niż faktu niemożności korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem przez okres likwidacji szkody powstałej z winy osoby, za którą pozwany ponosi odpowiedzialność jako ubezpieczyciel.

Nie ma racji skarżący, gdy czyni Sądowi Rejonowemu zarzut naruszenia art. 33 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, poprzez jego niezastosowanie i ustalenie, że poszkodowana w dacie zdarzenia nie dysponowała flotą pojazdów, z których mogłaby skorzystać i odstąpić od najmu pojazdu zastępczego, podczas gdy z załączonego do akt sprawy wydruku z CEIDG wynika, że prowadziła ona od samego początku działalności wynajem i dzierżawę samochodów osobowych i furgonetek (<= 3,5 t) bez kierowcy.

Stosownie do treści art. 33 ustawy o działalności gospodarczej (tekst jednolity z dnia 8 listopada 2017 roku, Dz. U. z 2017 roku, poz. 2168) domniemywa się, że dane wpisane do CEIDG są prawdziwe. Osoba fizyczna wpisana do CEIDG ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do CEIDG nieprawdziwych danych, jeżeli podlegały obowiązkowi wpisu na jej wniosek, a także niezgłoszeniem danych podlegających obowiązkowi wpisu do CEIDG w ustawowym terminie albo brakiem zgłoszenia zmian danych objętych wpisem, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą osoba wpisana do CEIDG nie ponosi odpowiedzialności.

Trafnie Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wskazał, iż wydruki ze strony internetowej wypożyczalni prowadzonej przez poszkodowaną zostały wydrukowane po grudniu 2016 roku, a zatem nie wynika z nich, że poszkodowana w okresie najmu pojazdu zastępczego dysponowała autami, którymi mogła zaspokajać swoje potrzeby. Tym bardziej, że, jak zauważył Sąd I instancji, działalność gospodarczą poszkodowana podjęła 22 listopada 2016 roku, a więc w krótkim okresie (miesiąc) przed zdarzeniem nie miała jeszcze rozbudowanej floty pojazdów. Ponadto pozwana nie podjęła dalszej inicjatywy dowodowej w tym zakresie, nie zgłosiła dalszych wniosków dowodowych, w szczególności z osobowych źródeł, mających wykazać, że poszkodowana w okresie najmu pojazdu zastępczego dysponowała innymi pojazdami. Niezależnie od powyższego nie można z powyższych okoliczności wywieźć, że poszkodowana nie miała prawa do najmu pojazdu zastępczego, w sytuacji gdy uszkodzeniu uległ jej pojazd wykorzystywany w działalności gospodarczej.

Za chybiony należy uznać zarzut naruszenia art. 354 § 2 k.c. w związku z art. 16 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że poszkodowany współpracował z ubezpieczycielem w procesie likwidacji szkody oraz dopełnił ciążących na nim obowiązków, w szczególności polegające na zapobieżeniu zwiększaniu się szkody.

Podkreślenia wymaga, że poszkodowany nie ma obowiązku dokonywania naprawy uszkodzonego w wypadku pojazdu przy użyciu własnych środków pieniężnych. To pozwany bowiem nie wypłacając środków pieniężnych aż do marca 2017 roku od daty zdarzenia doprowadził do powstania szkody w postaci kosztów najmu pojazdu zastępczego. Poszkodowany bowiem zwrócił najęty pojazd w dniu 11 lutego 2017 roku jeszcze przed likwidacją szkody przez ubezpieczyciela swoim zachowaniem zminimalizował szkodę. W świetle okoliczności sprawy brak jest jakichkolwiek podstaw do zarzucenia poszkodowanemu, iż się nie zachował się lojalnie czy też nie współdziałał przy wykonywaniu zobowiązania. W szczególności poszkodowany pomimo tego, iż nie miał takiego obowiązku, nie wydłużał czasu najmu pojazdu zastępczego aż do wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela po ustaleniu winy sprawcy i podjął działania zmierzające do zmniejszenia rozmiaru szkody. Gdyby nie podjęcie działania przez poszkodowanego, rozmiar szkody mógł zwiększyć się i wydłużyć okres trwania najmu pojazdu zastępczego aż do wypłaty odszkodowania powiększonego o czas potrzebny na technologiczną naprawę.

Konkludując wskazać należy, iż strona pozwana w apelacji nie wykazała naruszenia przepisów prawa materialnego, a Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił rozmiar szkody z tytułu wynajmu pojazdu zastępczego.

W tak prawidłowo ustalonym przez Sąd Rejonowy stanie faktycznym sprawy brak było podstaw do uznania, że zasądzone z tytułu wynajmu pojazdu zastępczego odszkodowanie nie pokrywało w całości poniesionych przez poszkodowanych z tego tytułu uzasadnionych kosztów, zgodnie z zasadą pełnego odszkodowania. W każdym przypadku bowiem ocena czy określone koszty poniesione przez poszkodowanych mieszczą się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego winna być dokonywana na podstawie konkretnych okoliczności sprawy, a w szczególności po dokonaniu oceny, czy poniesienie tego wydatku było obiektywnie uzasadnione i konieczne.

Mając powyższe na uwadze i nie znajdując podstaw do wzruszenia z urzędu zaskarżonego orzeczenia, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. wyrażającego zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania. Powodowi, jako wygrywającemu postępowanie apelacyjne w całości, należało zasądzić od pozwanego poniesione koszy zastępstwa procesowego radcy prawnego w wysokości stawki określonej w § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity z dnia 3 stycznia 2018 roku, Dz. U. z 2018 roku, poz. 265).

Marzena Eichstaedt Iwona Godlewska Jarosław Pawlak