Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach IX Wydział Karny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Adam Zarzycki (spr.)

Sędziowie: SO Aleksandra Babilon- Domagała

SO Bogna Kuczyńska

Protokolant: st.sekr.sądowy Iwona Stefańska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Kielcach Jerzego Piwko

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2013 roku

sprawy P. D., W. S.

oskarżonych o przestępstwo z art. 220 § 1 kk i art. 155 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej

od wyroku Sądu Rejonowego w Końskich

z dnia 29 maja 2013 roku sygn. akt II K 148/12

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok uznając apelację za oczywiście bezzasadną;

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. S. kwotę 516, 60 (pięćset szesnaście 60/ 100) złotych tytułem wynagrodzenia za reprezentowanie oskarżycielki posiłkowej w postępowaniu odwoławczym;

III.  zwalnia oskarżycielkę posiłkową M. J. od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

IX Ka 1371/13 Uzasadnienie

P. D. i W. S. oskarżeni byli o to , że :

4 stycznia 2007 r. w K. , gm. S. , woj. (...) w Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Usługowym (...) będąc zatrudnionymi na stanowiskach : P. D. – mistrza kuźni , W. S. – kierownika kuźni oraz będąc z tego tytułu osobami kierującymi pracownikami i odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i higienę pracy , nie dopełnili wynikającego stąd obowiązku polegającego na zorganizowaniu stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP poprzez niedopilnowanie używania przez pracownika odzieży ochronnej w postaci fartucha ochronnego oraz dopuszczenia do pracy młota sprężarkowego typ (...) , który był niesprawny technicznie z uwagi na zamontowanie w nim górnej matrycy wykonanej ze zbyt kruchej stali podatnej na powstawanie pęknięć i odprysków oraz posiadającej wady w postaci pęknięć , łusek , zakuć , naderwań na zewnętrznych powierzchniach roboczych , przez co wykonujący na tej maszynie pracę kowal A. J. (1) narażony był na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i w trakcie wykonywania przez niego odkuwek młotka ciesielskiego nastąpiło pęknięcie tej matrycy , której odprysk metalu spowodował u pokrzywdzonego ranę tętnicy i żyły udowej prawej , w wyniku czego nieumyślnie spowodowali jego śmierć , która nastąpiła 5 stycznia 2007 r. w Szpitalu (...) w K. na skutek wstrząsu hipowolemicznego wynikającego z nadmiernej utraty krwi z uszkodzonych naczyń ,

tj. o przestępstwo z art. 220 § 1 kk i art. 155 kk w zw. z art. 11 § 2 kk .

Wyrokiem z dnia 29 maja 2013 r. w sprawie II K 148/12 Sąd Rejonowy w Końskich orzekł co następuje :

I . w ramach zarzucanego aktem oskarżenia czynu ustalił , że czyn polegał na tym , iż w dniu 4 stycznia 2007 r. w K. , gm. S. , woj. (...) w Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Usługowym (...) będąc zatrudnionymi na stanowiskach : P. D. - mistrza kuźni , W. S. - kierownika kuźni oraz będąc z tego tytułu osobami kierującymi pracownikami i odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i higienę pracy , nie dopełnili wynikającego stąd obowiązku polegającego na zorganizowaniu stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP poprzez niedopilnowanie używania przez pracownika A. J. (1) odzieży ochronnej w postaci fartucha ochronnego oraz dopuszczenia do pracy młota sprężarkowego typ (...) , który był niesprawny technicznie z uwagi na zamontowanie w nim górnej matrycy wykonanej ze zbyt kruchej stali podatnej na powstawanie pęknięć i odprysków oraz posiadającej wady w postaci pęknięć , łusek , zakuć , naderwań na zewnętrznych powierzchniach roboczych , co stanowi wykroczenie z art. 283 § 1 kp w zw. z art. 212 pkt 2 kp i na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 kpow w stosunku do W. S. , a na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 i 8 kpow w stosunku do P. D. postępowanie umorzył ;

II . na podstawie art. 118 § 2 kpow zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. S. kwotę 1343,16 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżycielce posiłkowej z urzędu ;

III . na podstawie art. 118 § 2 kpow kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa .

Powyższy wyrok zaskarżony został przez pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej . Na podstawie art. 438 pkt 3 kpk apelacja zarzuca temu wyrokowi :

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia , mający wpływ na jego treść , a wynikający z niewłaściwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego , a w szczególności oparciu swoich twierdzeń przede wszystkim na dowodzie z uzupełniającej opinii biegłych , którzy stwierdzili , iż bezpośrednią przyczyną zaistnienia zdarzenia z dnia 4 stycznia 2007 r. było zachowanie samego A. J. (1) , który w sposób nieprawidłowy wyciągał zakleszczoną odkuwkę z matrycy , a tym samym brak związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem i zachowaniem oskarżonych , co uniemożliwia przypisanie im sprawstwa przestępstwa z art. 220 § 1 kk i art. 155 kk w zw. z art. 11 § 2 kk , w sytuacji , gdy do śmierci A. J. (1) doprowadził ciąg zdarzeń , za które odpowiedzialność ponoszą z racji pełnionych funkcji obydwaj oskarżeni ; do okoliczności tych należał :

- brak nadzoru oskarżonych nad obowiązkiem używania przez kowali odzieży ochronnej

- brak odpowiedniej odzieży ochronnej kowali ,

- dopuszczenie do pracy niesprawnego urządzenia oraz tolerowanie istniejącej w zakładzie (...) metody oddzielenia zakleszczonych odkuwek od matrycy .

Podnosząc ten zarzut pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania .

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej nie zasługuje na uwzględnienie . Apelujący podnosi w niej przede wszystkim zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia , który według apelującego jest rezultatem wadliwej oceny zgromadzonego w strawie materiału dowodowego . Otóż uważa on , że Sąd I instancji bezpodstawnie swoje ustalenia oparł na uzupełniającej opinii biegłych , wyprowadzając z niej wniosek , iż bezpośrednią przyczyną zdarzenia było zachowanie samego pokrzywdzonego , w rezultacie brak było związku przyczynowego między zdarzeniem a zaniechaniem oskarżonych . Według apelującego do śmierci A. J. doprowadził natomiast ciąg zaniechań obu oskarżonych polegający na braku ich nadzoru nad obowiązkiem używania przez kowali odzieży ochronnej , braku odpowiedniej odzieży ochronnej kowali oraz dopuszczenie do pracy niesprawnego urządzenia oraz tolerowanie istniejącej w tym zakładzie metody oddzielania zakleszczonych odkuwek od matrycy . Apelujący twierdzi , iż między tym zaniechaniem oskarżonych a śmiercią A. J. zachodzi bezpośredni związek przyczynowy . Gdyby bowiem nie był on zmuszony do pracy na niesprawnej technicznie maszynie , to odkuwki nie zakleszczałyby się , a więc nie trzeba byłoby ich usuwać z matrycy stosując powszechnie praktykowany i tolerowany przez przełożonych sposób , który był niedopuszczalny . Ponadto gdyby był on wyposażony w odpowiednią odzież ochronną , za której brak odpowiedzialni byli oskarżeni , to skutki zdarzenia byłyby mniejsze .

Z treści apelacji wynika więc , że apelujący w istocie nie kwestionuje ustaleń Sądu , iż oskarżeni z racji pełnionych funkcji byli odpowiedzialni na bezpieczeństwo i higienę pracy w tym zakładzie i nie dopełnili wynikających stąd obowiązków właściwej organizacji stanowiska pracy A. J. zgodnie z przepisami i zasadami BHP przez niedopilnowanie używania przez niego odzieży ochronnej w postaci fartucha ochronnego oraz dopuszczenie do pracy niesprawnego technicznie młota sprężarkowego . Takie właśnie ustalenia wynikają wprost z treści przypisanego oskarżonym czynu , a także z uzasadnienia zaskarżonego wyroku .

Odnosząc się do tak postawionego zarzutu na wstępie należy stwierdzić , że Sąd I instancji , rozpoznając sprawę po raz kolejny , zgromadził wszystkie dowody niezbędne do jej rozstrzygnięcia . W szczególności należy podkreślić , że Sąd w całości wykonał wytyczne Sądu odwoławczego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie IX Ka 1195/11 . Należy przypomnieć , że Sąd odwoławczy wskazał na konieczność ponownego przesłuchania oskarżonych , a przede wszystkim biegłych T. H. , A. S. , K . L. oraz M. C. ze względu na rozbieżności co do przebiegu wypadku w zakresie dotyczącym bezpośredniej przyczyny tego wypadku . Następnie na podstawie tak uzupełnionego materiału dowodowego , Sąd miał zająć stanowisko co do ustalenia bezpośredniej przyczyny wypadku oraz czy istniał związek przyczynowy między zachowaniem oskarżonych a skutkiem , co warunkowałoby odpowiedzialność za przestępstwo z art. 155 kk , a jeśli nie , to czy przedmiotowa maszyna stwarzała bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia A. J. , co warunkowałoby odpowiedzialność za przestępstwo z art. 220 § 1 kk , czy też jedynie za wykroczenie z art. 283 § 1 kp .

Wykonując wskazane wyżej wytyczne , Sąd I instancji zlecił biegłym z Instytutu (...) uzupełnienie opinii uwzględniającej wskazówki Sądu odwoławczego . Taka opinia została sporządzona ( k . 1006 – 1020 ) . Zasadnicze wnioski w niej zawarte zgodne są z treścią opinii głównej . Opinię tą biegli z tego Instytutu potwierdzili na rozprawie ( k . 1057 – 1059 ) . Na tej rozprawie Sąd przesłuchał także biegłego T. H. ( k . 1056 – 1057 ) . Sąd I instancji wyczerpująco przeanalizował opinie wszystkich biegłych i słusznie zajął stanowisko , iż między tymi opiniami nie ma sprzeczności co do przyczyn zdarzenia . Z tych opinii wynika , że bezpośrednią przyczyną wypadku było zachowanie A. J. , który wykonując pracę kowala , podłożył metalowy przedmiot ( młotek ) między stempel i kowadło matrycy , co spowodowało odprysk metalu z krawędzi górnej matrycy , który następnie uderzył w nogę A. J. powodując obrażenia skutkujące jego śmiercią . Z opinii biegłych bezspornie wynika , że gdyby do takiego zachowania A. J. nie doszło , to pozostałe wskazane przez biegłych współprzyczyny wypadku zaistniałe samodzielnie nie doprowadziłyby do wypadku .

Sąd I instancji poświęcił wiele miejsca w uzasadnieniu wyroku na analizę pozostałych okoliczności wskazanych przez biegłych jako współprzyczyny wypadku . Jeśli chodzi o uszkodzenia matrycy , które to ustalenie jest bezsporne , to słusznie Sąd przyjął , iż były one jedynie okolicznościami sprzyjającymi do odbicia kawałka metalu od górnej , uszkodzonej części , samoistnie natomiast uszkodzenia te nie mogły doprowadzić do wypadku . Do wypadku zaś mogłoby dojść także wtedy , gdyby młotek został podłożony między części matrycy , która byłaby w pełni sprawna . Dodać należy także , iż matryca była regenerowana na pierwszej zmianie i potem produkcja odbywała się bez przeszkód . Sąd I instancji miał więc podstawy , aby przyjąć że brak jest związku przyczynowego między zachowaniem oskarżonych polegającym na dopuszczeniu do pracy niesprawnego technicznie młota spężarkowego z uwagi na stwierdzone uszkodzenia a skutkiem w postaci śmierci A. J. . Podobnie trafnie Sąd przyjął brak takiego związku między niedopilnowaniem przez oskarżonych używania przez A. J. odzieży ochronnej a jego śmiercią . Z bezspornych ustaleń Sądu opartych na opinii biegłego M. C. wynika , iż zabezpieczony w toku postępowania opiłek metalu wyjęty z rany w momencie uderzenia w ciało A. J. posiadał bardzo dużą energię kinetyczną , był w ruchu rotacyjnym ( postępowym i wirowym ) i mógł spowodować taką ranę , jaką stwierdzono u pokrzywdzonego . Opierając się na opinii tego biegłego Sąd wskazał umiejscowienie rany i jej przebieg . Bezsporne jest , iż A. J. w czasie zdarzenia nie używał skórzanego fartucha ochronnego , co było konieczne ze względów bezpieczeństwa , jak również że zarówno wymieniony jak i inni kowale takich fartuchów nie używali . Z opinii biegłego M. C. wynika , iż nie można jednoznacznie ustalić w jaki sposób przedmiotowy kawałek metalu wbił się w nogę pokrzywdzonego , ani też czy faktycznie przebiłby on skórzany fartuch ochronny czy też do tego nie doszłoby , jak również czy fartuch ten spowodowałby zmniejszenie energii kinetycznej tego metalu i w konsekwencji lżejsze obrażenia . Podobne stanowisko zajął biegły A. S. . Nie był w stanie na ten temat wypowiedzieć się natomiast biegły T. H. . Sąd I instancji nie miał więc możliwości jednoznacznego ustalenia tej okoliczności .

Powyższe ustalenia doprowadziły Sąd I instancji do trafnego wniosku , że brak jest bezpośredniego związku przyczynowego między zaniedbaniami oskarżonych polegającymi na dopuszczeniu do pracy niesprawnego technicznie młota sprężarkowego oraz niedopilnowaniu używania przez pokrzywdzonego odzieży ochronnej a narażeniem go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ani też między tymi zaniedbaniami a śmiercią pokrzywdzonego . Słusznie również Sąd podkreślił , iż nie było bezpośredniego niebezpieczeństwa wystąpienia skutku w postaci utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu , skoro produkcja tego dnia odbywała się bez przeszkód , a bezpośrednią przyczyną wypadku było zachowanie samego pokrzywdzonego . W konsekwencji za trafną należy uznać ocenę prawną zachowania oskarżonych i ostateczny wniosek Sądu co do braku podstaw przypisania im przestępstwa z art. 220 kk i art. 155 kk . Słusznie natomiast Sąd uznał , iż zachowanie oskarżonych wyczerpuje znamiona wykroczenia z art. 283 kpk . Z bezspornych bowiem ustaleń Sądu wynika , że oskarżeni byli osobami odpowiedzialnymi za przestrzeganie bezpieczeństwa i higieny pracy w Zakładzie i w takim charakterze nie dopełnili swoich obowiązków w tym zakresie . Postępowanie w stosunku do oskarżonych zostało jednak zasadnie umorzone z uwagi na okoliczności wynikające z art. 5 § 1 pkt 4 i 8 kpow .

Z tych względów apelację pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej i zawarty w niej zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia należy uznać za bezzasadne . Mając to na uwadze Sąd Okręgowy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy ( art. 437 § 1 kpk ) . O kosztach należnych adw. M. S. za reprezentowanie z urzędu oskarżycielki posiłkowej w postępowaniu odwoławczym orzeczono na podstawie § 14 ust. 2 pkt 4 i § 14 ust. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. z 2013 r. poz. 461 ) . O zwolnieniu oskarżycielki posiłkowej z opłaty za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych ( Dz. U. Nr 49 z 1983 r. , poz. 223 z późn. zm. ) w zw. z art. 634 , 624 § 1 kpk , uznając że uiszczenie jej byłoby dla niej zbyt uciążliwe ze względu na sytuację rodzinną i majątkową .

SSO A. Babilon -Domagała SSO A. Zarzycki SSO B. Kuczyńska