Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Roman Skrzypek (spr.)

Sędziowie:

SSA Janina Czyż

SSA Alicja Podczaska

Protokolant

st.sekr.sądowy Maria Piekiełek

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2012 r.

na rozprawie

sprawyz wniosku M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie

z dnia 5 czerwca 2012 r. sygn. akt IV U 384/12

I o d d a l a apelację,

II z a s ą d z a od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej

K. M. w K. kwotę 147, 60 zł ( sto czterdzieści siedem 60/100) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu

w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. III AUa 886/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 grudnia 2012r.

Decyzją z dnia 15 lutego 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w J. odmówił M. M. prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), ponieważ nie udowodniła 15- letniego okresu pracy
w warunkach szczególnych i na dzień 1 stycznia 1999r. nie osiągnęła 20-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Zakład uznał za udowodniony okres zatrudnieniowy w wymiarze 19 lat 7 miesięcy i 21 dni , w tym 12 lat 3 miesiące i 24 dni pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawczyni M. M. wskazała, że w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. organ rentowy ustalił , że posiada okresy składkowe w rozmiarze 14 lat 8 miesięcy
i 23 dni oraz okresy nieskładkowe w rozmiarze 7 lat 4 miesiące i 13 dni, czyli w sumie ponad 22 lata. Wniosła o sprawdzenie wyliczenia 20-letniego okresu pracy i 15- letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko i wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględniono wnioskodawczyni cały okres składkowy oraz okresy nieskładkowe
w rozmiarze nie przekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie po rozpoznaniu sprawy wyrokiem z 5 czerwca 2012r., sygn. akt IV U 384/12 oddalił odwołanie.

Rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z akt organu rentowego dotyczących wnioskodawczyni, z jej zeznań i ustalił, iż wnioskodawczyni (ur. (...)) była zatrudniona w (...) S.A. w J. od 3 grudnia 1976r. do 11 września 2007r. W okresach od 1 maja 1979r. do 16 marca 1983r. , od dnia 3 października 1985r. do 27 lipca 1986r. i od 2 października 1989r. do 11 września 2007r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach jako robotnik magazynowy , sprzątacz hal produkcyjnych i łazienny oraz monter obchodowy sieci cieplnej i gazowej.

Sąd ustalił, że w okresie od 17 marca 1983r. do 2 października 1985r. i od 28 lipca 1986r. do 30 września 1989r. odwołująca przebywała na urlopie wychowawczym tj. łącznie 5 lat 8 miesięcy i 21 dni.

Dalej Sąd I instancji ustalił, iż M. M. w trakcie zatrudnienia przebywała na zwolnieniach chorobowych począwszy od 15 listopada 1991r. tj. łącznie przez 2 lata 4 miesiące i 21 dni, natomiast do dnia 31 grudnia 1998r. okres ten wynosił 1 rok, 7 miesięcy i 22 dni.

Zatem do dnia 31 grudnia 1998r. wnioskodawczyni posiadała 14 lat, 8 miesięcy i 23 dni okresów składkowych oraz 7 lat, 4 miesiące i 13 dni okresów nieskładkowych, a także 12 lat 3 miesiące i 24 dni pracy w szczególnych warunkach.

Dokonując oceny prawnej sprawy Sąd Okręgowy powołał treść art. 184 ust. 1 pkt 2 oraz art. 27 i 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a także rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zmianami) i stwierdził, iż zebrany materiał dowodowy nie potwierdził, by wnioskodawczyni spełniła wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury.

W podstawie prawnej rozstrzygnięcia oprócz wyżej wskazanych przepisów Sąd powołał również art. 477 14 § 1 kpc.

W apelacji od powyższego wyroku pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił błąd
w ustaleniach faktycznych odnośnie ustalenia okresu składkowego i nieskładkowego będącego podstawą do nabycia przez odwołującą prawa do emerytury i wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania i przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji , a także zasądzenie kosztów pomocy prawnej z urzędu. Dodatkowo wniósł o dopuszczenie dowodu z umów o pracę z Państwowym Przedszkolem w J., mających potwierdzić status pracowniczy wnioskodawczyni.

W uzasadnieniu wskazał, że dokonano niewłaściwych obliczeń odnośnie ustalenia okresu składkowego nieskładkowego będącego podstawą do nabycia przez wnioskodawczynię prawa do emerytury z FUS.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest nieuzasadniona i jako taka na uwzględnienie nie zasługuje.

Wbrew podniesionym w niej zarzutom i przytoczonym na ich uzasadnienie twierdzeniom wyrok Sądu Okręgowego w Krośnie jest wyrokiem trafnym i odpowiadającym prawu, a w sprawie nie występują przesłanki zaskarżenia mogące wyrok ten wzruszyć, w szczególności te które ze względu na zapis zawarty w art. 378 kpc - Sąd II instancji ma na uwadze z urzędu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji nie naruszając przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania cywilnego dokonał prawidłowych ustaleń w spornej kwestii i trafnie je ocenił, stąd też rozstrzygnięcie tego Sądu skutecznie podważone być nie może.

Spór w sprawie dotyczy uprawnień wnioskodawczyni do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na pracę w warunkach szczególnych – w tym przypadku pracy na stanowisku robotnik magazynowy, sprzątacz hal produkcyjnych i łazienny oraz monter obchodowy sieci cieplnej i gazowej w (...) S.A. w J..

Wnioskodawczyni M. M. (ur. (...)) dochodziła ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku, o której mowa w art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227). Przypomnieć należy, iż prawo do oznaczonej emerytury przysługuje ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. po osiągnięciu przez nich wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 oznaczonej ustawy emerytalno – rentowej (a to wieku 55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla mężczyzn), o ile przed 1 stycznia 1999 r. spełnili przesłanki stażowe – a to wykazali łączny staż ubezpieczenia wynoszący odpowiednio dla mężczyzn co najmniej 25 lat a dla kobiet 20 lat , w tym co najmniej 15 – letni staż pracy w warunkach szczególnych (wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku), oraz którzy nie przystąpili do OFE, ewentualnie złożyli wniosek o przekazanie zgromadzonych na rachunku tego Funduszu środków na dochody budżetu państwa, a nadto rozwiązali stosunek pracy (zob. uchwałę SN z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06, omówienie: "Rz" z dnia 9 lutego 2007 r., s. C1). Podkreślić należy, iż prawo do tej emerytury przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia warunki określone w tym przepisie, niezależnie od tego, kiedy osiągnął przewidziany ustawą wiek.

W rozpoznawanej sprawie niekwestionowanym było, iż wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) S.A. w J. od dnia 3 grudnia 1976r. do 11 września 2007. (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach) i wykonywała prace w szczególnych warunkach jako robotnik magazynowy, sprzątacz hal produkcyjnych i łazienny oraz monter obchodowy sieci cieplnej i gazowej.

Spornym stał się okres składkowy i nieskładkowy, który winien wynosić 20 lat, oraz okres pracy w warunkach szczególnych, w tym przypadku co najmniej 15 letni.

Przypomnienia wymaga okoliczność, iż ocena czy dana praca wykonywana jest w szczególnych warunkach winna nastąpić w oparciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 8 poz. 43), a to przez przyporządkowanie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy do rodzajów prac wymienionych w jego załącznikach – wykazie A i B. To bowiem powołane rozporządzenie jest podstawowym aktem prawnym ustalającym warunki wcześniejszej emerytury, w tym kwalifikującym oznaczoną pracę jako pracę w szczególnych warunkach, której stałe wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy może rodzić uprawnienia emerytalne. Ewentualne zaś zarządzenia resortowe, których wydanie przewidziano w § 1 ust. 2 rozporządzenia, winny być zgodne z jego zapisami. Zauważyć bowiem przyjdzie, iż wykonywanie pracy na stanowiskach określonych w zarządzeniach resortowych (aktach branżowych), których nie wymieniono w oznaczonym wyżej wykazie A i B, nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20.10.2005 r. sygn. I UK 41/05 OSNP 2006/19-20/306).

Zatem pracą w szczególnych warunkach jest wyłącznie praca faktycznie wykonywana, która – co jeszcze raz zaznaczyć należy, wymieniona została w oznaczonym wykazie „A” i „B”.

Sąd Okręgowy w Krośnie czyniąc ustalenia w tym zakresie ostatecznie przyjął, iż jedynie okres pracy od 1 maja 1979r. do 16 marca 1983r. , od dnia 3 października 1985r. do 27 lipca 1986r. i od 2 października 1989r. do 11 września 2007r. może zostać uznany za okres pracy w szczególnych warunkach.

W pozostałym bowiem okresie tj. od 17 marca 1983r. do 2 października 1985r. i od 28 lipca 1986r. do 30 września 1989r. odwołująca przebywała na urlopie wychowawczym tj. łącznie 5 lat 8 miesięcy i 21 dni. Ponadto M. M. w trakcie zatrudnienia przebywała na zwolnieniach chorobowych począwszy od 15 listopada 1991r. tj. łącznie przez 2 lata 4 miesiące i 21 dni, natomiast do dnia 31 grudnia 1998r. okres ten wynosił 1 rok, 7 miesięcy i 22 dni.

Wskazać należy , że z okresu pracy w szczególnych warunkach wyłączeniu podlega okres, w którym wnioskodawczyni korzystała z urlopu wychowawczego, jak również przebywała na zwolnieniach chorobowych.

Zatem do dnia 31 grudnia 1998r. wnioskodawczyni posiadała 14 lat, 8 miesięcy i 23 dni okresów składkowych oraz 7 lat, 4 miesiące i 13 dni okresów nieskładkowych, a także 12 lat 3 miesiące i 24 dni pracy w szczególnych warunkach.

Podkreślić wypadnie, iż o wyłączeniu ze stażu pracy w szczególnych warunkach okresu urlopu wychowawczego - jako okresu niewykonywania pracy, przesądza treść § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) w zw. z art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17.12.1998 r. tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4.02.2010 r. sygn. III UK 81/09, oraz odpowiednio uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 22.02.2008 r. sygn. I UK 228/07, z dnia 17.09.2007 r. sygn. III UK 51/07 oraz z dnia 6.06.2006 r. sygn. I UK 338/05).

Należy zwrócić uwagę na okoliczność, iż okres urlopu wychowawczego nie został objęty dyspozycją ust. 1a, obowiązującego od 1 lipca 2004 r., dodanego do art. 32 ustawy nowelą z dnia 24 kwietnia 2004 r. (Dz.U.04.121.1264), który obejmuje jedynie okresy pobierania po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenia lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. W uzasadnieniu powoływanego wyżej wyroku SN z dnia 06.06.2006r. Sąd odniósł się wprawdzie do pracy nauczyciela w rozumieniu ustawy Karta Nauczyciela, jednak wyraził ogólny pogląd, stwierdzając, że skoro przez pracę w warunkach szczególnych rozumie się wykonywanie pracy o określonym charakterze, a nie pozostawanie w stosunku pracy, to nie ma podstaw do uwzględnienia do tego rodzaju zatrudnienia okresu urlopu wychowawczego, skoro w tym okresie pracownik jest zwolniony ze świadczenia pracy. W kolejnych wskazanych wyżej orzeczeniach Sąd Najwyższy stwierdził, że okres niewykonywania pracy w rozumieniu powołanego przepisu, to nie tylko okres w nim wskazany, ale także każdy inny okres niewykonywania pracy przez pracownika (zwolnienie chorobowe), bowiem nie jest on wtedy narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy.

Zauważyć również należy, że zastosowanie art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach do osób, które przed dniem 1 lipca 2004 r. nie spełniły wszystkich warunków nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (a więc również w odniesieniu do wnioskodawczyni, która na oznaczoną datę nie legitymowała się wymaganym wiekiem metrykalnym), zostało w judykaturze Sądu Najwyższego uznane za nienaruszające wyrażonych w art. 2 i art. 32 Konstytucji RP zasad równości i sprawiedliwości społecznej (por. przytoczone wyżej wyroki z dnia 17 września 2007 r., III UK 57/07 i z dnia 22 lutego 2008r., I UK 228/07), a Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności wymienionego unormowania z art. 2 i art. 32 ustawy zasadniczej (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 10 lipca 2008 r., K 33/06, OTK-A 2008, nr 6, poz. 106).

Z akt osobowych wnioskodawczyni wynika, że apelująca posiada 14 lat 8 miesięcy i 23 dni okresów składkowych, przy czym jedynie 12 lat 3 miesiące i 24 dni okresów pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych, a zatem, jak słusznie wskazał Sąd I instancji, w rozmiarze 4 lat 10 miesięcy i 28 dni.

Bez znaczenia w sprawie dla ustaleń w niniejszej sprawie jest dopuszczenie dowodu z umów o pracę z Przedszkolem nr (...) w J.. Wniosek ten jest spóźniony,
a nadto nie spowoduje zmiany rozstrzygnięcia w sprawie, bowiem nie został spełniony drugi warunek z art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych(tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227), bowiem w dalszym ciągu odwołująca nie wykazałaby wymaganego 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Z tych wszystkich więc wyżej naprowadzonych względów – podzielając ostatecznie tak ustalenie Sądu I instancji co do braku wykazania przez M. M. wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, jak
i będącą konsekwencją tego ustalenia, ocenę prawną sprawy sprowadzającą się do stwierdzenia, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki nabycia prawa do świadczenia emerytalnego przewidzianego w art. 184 wyżej powołanej ustawy należało orzec jak w sentencji – na podstawie art. 385 kpc.

Sąd przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adwokata z urzędu K. M. kwotę 147,60 zł tytułem wynagrodzenia nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym (pkt II wyroku), stosownie do § 19 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).