Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt VI Ka 234/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Grażyna Tokarczyk

Sędziowie SR del. Agnieszka Woźniak (spr.)

SO Arkadiusz Łata

Protokolant Natalia Skalik-Paś

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2018 r.

przy udziale Donaty Janickiej - Prokuratora Prokuratury Rejonowej G. w G.

sprawy J. Ł. ur. (...) w W.

syna W. i I.

oskarżonego z art. 286§1 kk w zw. z art. 12 kk

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 5 października 2017 r. sygnatura akt IX K 1051/16

na mocy art. 437 § 1 kpk, art. 636 § 1 kpk

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  zasądza od oskarżyciela posiłkowego – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. na rzecz Skarbu Państwa wydatki postępowania odwoławczego w kwocie 20 (dwadzieścia) złotych i wymierza mu opłatę za II instancję w kwocie 100 (sto) złotych.

  Sygnatura akt VI Ka 234/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 24 kwietnia 2018 roku

co do całości rozstrzygnięcia

J. Ł. stanął pod zarzutem popełnienia dwóch występków: I – z art. 286 § 1 kk w związku z art. 12 kk oraz II. – z art. 586 ksh.

Wyrokiem z dnia 5 października 2017 roku w sprawie o sygnaturze akt IX K 1051/16 Sąd Rejonowy w Gliwicach:

- uznał oskarżonego winnym tego, że w okresie od 20 lutego 2012 roku do 19 marca 2012 roku w G., w krótkich odstępach czasu, działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w imieniu Zakładu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., podpisał list intencyjny o woli współpracy w opracowaniu i wdrożeniu programu finansowania pozakredytowego dla potrzeb (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G., w oparciu o emisję obligacji własnych, warunkując jej rozpoczęcie koniecznością nabycia przez firmę (...) Sp. z o.o. krótkoterminowych papierów dłużnych Zakładu (...) Sp. z o.o. z okresem emisyjnym nie dłuższym niż 360 dni, emitowanych poprzez (...) działający na (...), czym doprowadził (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez dokonanie zakupu w dniu 8 marca 2012 roku obligacji Zakładu (...) o nr (...)- (...)- (...), (...)- (...)- (...), a następnie po zawarciu umowy o organizację programu emisyjnego wprowadził w błąd przedstawicieli spółki (...) Sp. z o.o. co do zamiaru wywiązania się z warunków zawartych zleceń nabycia obligacji w zakresie ich wykupu przypadającym w dniu 11 listopada 2012 roku, co skutkowało szkodą tej spółki w łącznej kwocie 111.210,21 złotych, to jest występku z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i za to na podstawie art. 286 § 1 kk i art. 33 § 2 kk wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności i karę 250 stawek dziennych grzywny, określając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 15 złotych,

- uznał oskarżonego winnym tego, że w styczniu 2011 roku w K. będąc prezesem jednoosobowego zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą Zakład (...) z siedzibą w K., nie zgłosił do Sądu Rejonowego w Katowicach –Wschód Wydział X Gospodarczy wniosku o ogłoszenie upadłości tejże spółki, pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów prawa upadłość spółki, to jest występku z art. 586 ksh i za to na podstawie powołanego przepisu wymierzył mu karę 3 miesięcy pozbawienia wolności,

- na mocy art. 85 § 1 i 2 kk, art. 85a kk i art. 86 § 1 kk połączył orzeczone wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności i orzekł wobec niego łączną karę 1 roku pozbawienia wolności,

- na mocy art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 kk wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 3 lata,

- na mocy art. 72 § 1 punkt 1 kk zobowiązał oskarżonego do informowania sądu o przebiegu okresu próby,

- na podstawie art. 624 § 1 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa wydatki do kwoty 2.940,50 złotych, w pozostałym zakresie obciążając nimi Skarb Państwa oraz zwalniając go od ponoszenia opłaty sądowej.

Od wyroku apelację wywiódł pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zaskarżając rozstrzygnięcie sądu I instancji na niekorzyść oskarżonego w zakresie, w jakim sąd nie orzekł środka kompensacyjnego naprawienia szkody (apelacja co do środka kompensacyjnego i pośredni co do kary). Zarzucił wyrokowi:

1.  naruszenie art. 415 kpk w związku z art. 46 kk przez ich niezastosowanie i błędne uznanie, że między spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, a prezesem zarządu tej spółki zachodzi tożsamość podmiotowa, a tym samym, że nałożenie na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody doprowadziłoby do funkcjonowania obrocie prawnym tytułów egzekucyjnych przeciwko tej samej osobie,

2.  naruszenie art. 415 kpk w związku z art. 46 kk przez ich niezastosowanie i orzeczenie wobec oskarżonego kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat, która nie będzie realizować celów zapobiegawczych i wychowawczych, ani zaspokajać społecznego poczucie sprawiedliwości (art. 53 kk),

3.  naruszenie art. 299 ksh przez błędne uznanie, że przepis ten wyłącza stosowanie art. 46 kk, a tym samym zmuszenie oskarżyciela posiłkowego do wytoczenia powództwa cywilnego przeciwko oskarżonemu, mimo istnienia alternatywy w postaci orzeczenia obowiązku naprawienia szkody w wyroku karnym,

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zobowiązanie oskarżonego do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem przez zapłatę na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwoty 111.210,21 złotych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Ponieważ skarżący zaskarżył wyrok sądu I instancji jedynie w zakresie, w jakim sąd nie orzekł środka kompensacyjnego naprawienia szkody (apelacja co do środka kompensacyjnego i pośrednio co do kary), wypada jedynie ogólnie wskazać, iż Sąd Rejonowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne w oparciu o właściwie zgromadzony i poddany prawidłowej ocenie materiał dowodowy, w konsekwencji czego wina oskarżonego nie mogła budzić najmniejszych wątpliwości sądu odwoławczego, podobnie jak zastosowana przez sąd pierwszej instancji kwalifikacja prawna. Nie ujawniono także nieprawidłowości procesu, które należałoby uznać za bezwzględne przyczyny odwoławcze. W tej sytuacji wyrok w zakresie rozstrzygnięcia o winie oskarżonego uznać należało za prawidłowy.

Przechodząc do wywiedzionej apelacji wskazać należy w pierwszej kolejności, iż skarżący nie zarzucił wyrokowi sądu I instancji rażącej niewspółmierności kary, a wadliwość zaskarżonego rozstrzygnięcia wiązał jedynie z brakiem orzeczenia środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody, o jakim mowa w art. 46 § 1 kk. W związku z tym należy zwrócić uwagę, że kształtując rozstrzygnięcie o karze sensu largo sąd ma wprawdzie obowiązek kierować się dyrektywami, o jakich mowa w art. 53 kk, co wszakże nie oznacza, że nie wiążą go inne przepisy, które warunkują poszczególne rozstrzygnięcia w zakresie np. środków karnych, czy środków kompensacyjnych. Oznacza to, że nawet gdyby cele zapobiegawcze i wychowawcze oraz potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa wymagały orzeczenia określonego środka karnego, czy kompensacyjnego, to takie orzeczenie nie mogło by zapaść, jeśli nie byłyby spełnione warunki, o jakich mowa w przepisach odnoszących się stricte do tych środków. W związku ze sformułowaniem użytym w zarzucie drugim, nadmienić jeszcze należy, że art. 53 kk nie przewiduje, by przy wymiarze kary należało uwzględniać konieczność „zaspokojenia społecznego poczucia sprawiedliwości”, a zatem ta abstrakcyjna okoliczności nie może mieć wpływu na rozstrzygnięcie o karze sensu largo, choć pozostałe regulacje zawarte w tym przepisie pośrednio się z tą kwestią wiążą.

Sąd Okręgowy nie znalazł najmniejszych podstaw do zakwestionowania rozstrzygnięcia sądu I instancji o karze sensu largo. Z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku wynika, jakie okoliczności Sąd Rejonowy miał na względzie wymierzając oskarżonemu karę i ocena ta jest w pełni prawidłowa tym bardziej, że orzeczenie o karze, z wyjątkiem kwestii obowiązku naprawienia szkody, niewiele odbiega od żądań prokuratora w tym zakresie, których nie kwestionował i nie modyfikował pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, domagając się jedynie orzeczenia obowiązku naprawienia szkody. Oznacza to, że istota apelacji, pomimo to, że nawiązuje do całościowego rozstrzygnięcia o karze, sprowadza się do kwestionowania jedynie braku rozstrzygnięcia o środku kompensacyjnym, a brak ten wiązał się z oceną, iż w sprawie występuje przesłanka negatywna orzeczenia tego środka.

Nie ma wątpliwości, że zgodnie z art. 415 § 1 kpk, będącym odpowiednikiem obowiązującego uprzednio art. 415 § 5 kpk, nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. Z przepisu tego nie wynika, jak należy rozumieć pojęcie „roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa”, co pozostawiło wykładnię tego sformułowania i całego przepisu orzecznictwu i doktrynie oraz doprowadziło do zarysowania się dwóch rozbieżnych poglądów w tej materii. Zwrócił na to uwagę Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 5 czerwca 2013 roku (sygn. akt II AKa 157/13, OSAW 2014/3/319, Prok.i Pr.-wkł. 2015/1-2/42, KZS 2014/7-8/121) wskazując, z powołaniem się na orzecznictwo, iż: pierwszy z nich wiąże zastosowanie tej normy wyłącznie z koniecznością istnienia tożsamości przedmiotowej roszczeń dochodzonych (orzekanych z urzędu) w postępowaniu karnym z roszczeniami dochodzonymi (lub co do których orzeczono) w innym postępowaniu, w tym znaczeniu że tożsamość ta jest określana wyłącznie przez tożsamość zdarzenia (zdarzeń) faktycznych skutkujących danym roszczeniem, bez znaczenia pozostaje natomiast podstawa prawna (z kontraktu lub deliktu) dochodzonego (lub orzeczonego) w innym postępowaniu roszczenia, jak również brak tożsamości podmiotu zobowiązanego do danego świadczenia (tu: pozwanego i oskarżonego) […], zaś drugi z nich […] dla zastosowania art. 415 § 5 zd. 2 kpk wymaga zarówno tożsamości przedmiotowej, jak i podmiotowej tzn. warunkiem koniecznym jest także aby w odrębnym postępowaniu, wcześniej wszczętym lub zakończonym (poprzez orzeczenie o roszczeniu), podmiot pozwany był tożsamy z oskarżonym w postępowaniu karnym.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w cytowanym orzeczeniu opowiedział się za drugim z przedstawionych poglądów m.in. z uwagi na szerszą możliwość zastosowania prawnokarnych instrumentów ochrony interesów majątkowych pokrzywdzonego. Analogiczne stanowisko zajmował Sąd Najwyższy m.in. w następujących orzeczeniach: wyroku z dnia 21 lutego 2013 roku (sygn. akt V KK 14/13, LEX nr 1284782), wyroku z dnia 3 lutego 2012 roku (sygn. akt V KK 9/12, LEX nr 1119576), wyrok z dnia 7 listopada 2014 roku (sygn. akt IV KK 129/14, OSNKW 2015/3/26, KZS 2015/4/8, LEX nr 1552151, Biul.SN 2015/3/19), a także Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 12 lutego 2016 roku (sygn. akt II AKa 407/15, LEX 2022432), czy Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 7 kwietnia 2014 roku (sygn. akt II AKa 46/14, LEX nr 1451584). Analiza tych orzeczeń prowadzi do wniosku, że pogląd ten, kładący nacisk na tożsamość zarówno przedmiotową, jak i podmiotową, jakkolwiek ugruntowany, był wyrażany na gruncie innych stanów faktycznych, niż taki, z jakim mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Dokonana przez Sąd Okręgowy analiza orzecznictwa dotyczącego poruszonej w apelacji materii wiążącej się z przesłankami orzeczenia m.in. obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 1 kk) od skazywanego członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w sytuacji istnienia tytułu egzekucyjnego uzyskanego już uprzednio przeciwko spółce, prowadzi do konstatacji, że klauzula antykumulacyjna zawarta w art. 415 § 1 kpk, będącym odpowiednikiem obowiązującego uprzednio art. 415 § 5 kpk, w takich stanach faktycznych, rozumiana być musi odmiennie z uwagi na szczególną regulację prawną, jaką jest art. 299 ksh.

Orzecznictwo w tym zakresie uznać należy za ugruntowane. W materii tej Sąd Najwyższy wypowiada się konsekwentnie od roku 2014, na dowód czego wskazać należy następujące orzeczenia: wyrok z dnia 26 lutego 2014 roku (sygn. akt III KK 429/13, LEX nr 1446451, KZS 2016/7/46), wyrok z dnia 25 września 2014 roku (sygn. akt III KK 255/13, OSNKW 2015/2/13, KZS 2015/3/19, LEX nr 1511139, Biul.SN 2015/2/16-17, Biul.PK 2014/9/17-21), wyrok z dnia 26 stycznia 2016 roku (sygn. akt V KK 323/15, LEX nr 1970396) oraz wyrok z dnia 23 listopada 2016 roku (sygn. akt III KK 405/16, LEX nr 2155184, KZS 2017/2/47, Prok.i Pr.-wkł. 2017/1/14).

Zgodnie ze stanowiskiem zawartym w tych judykatach i utrwalonym już poglądem Sądu Najwyższego należało uznać, że dyspozycja art. 299 ksh, zwłaszcza § 1 i 2 tego przepisu musi mieć istotne znaczenie dla wykładni art. 415 § 1 kpk, będącego odpowiednikiem obowiązującego uprzednio art. 415 § 5 kpk. Jest to bowiem regulacja szczególna, odnosząca się stricte do funkcjonowania i odpowiedzialności spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz odpowiedzialności członków zarządu takiej spółki, która nie może pozostać bez wpływu na zdekodowanie normy zawartej we wskazanym przepisie Kodeksu postępowania karnego w pewnych stanach faktycznych. Jest to o tyle przekonywające, że z literalnego punktu widzenia cytowany przepis kładzie nacisk na tożsamość przedmiotową roszczenia, wskazując, że chodzi o „roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa”, a w analizowanych stanach faktycznych przestępstwo popełnione przez członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pozostaje w ścisłym i nierozerwalnym związku z działalnością gospodarczą spółki.

W związku z tym niezależnie od tego, że nie można mówić stricte o tożsamości podmiotowej członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością występującego w roli oskarżonego z samą spółką, orzeczenie obowiązku naprawienia szkody nie powodowałoby ryzyka istnienia dwóch tożsamych tytułów egzekucyjnych, egzekucja skierowana by była do innego majątku, a dochodzenie roszczenia wynikającego z popełnienia przestępstwa przeciwko członkowi zarządu takiej spółki wymaga nie tyle zainicjonowana egzekucji, co w pierwszej kolejności wytoczenia powództwa cywilnego przeciwko takiej osobie z możliwością ekskulpowania się pozwanego od odpowiedzialności cywilnej, opowiedzieć się należało za poglądem, że w tego rodzaju stanach faktycznych istnienie tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wyklucza orzeczenie obowiązku naprawienia szkody w procesie karnym wobec, występującego w roli oskarżonego, członka zarządu spółki.

Wskazać przy tym należy, jak trafnie zauważono w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 kwietnia 2014 roku (sygn. akt II AKa 37/14, LEX 1488602) z powołaniem na stanowisko D. Świeckiego wyrażone w publikacji "Postępowanie odwoławcze w sprawach karnych - komentarz, orzecznictwo", LexisNexis, W-wa 2013, str. 137 oraz przywołanymi tam postanowieniami Trybunału Konstytucyjnego w sprawach: SK 10/99 oraz SK 37/04, że: orzecznictwo Sądu Najwyższego - pomimo braku formalnego związania - stanowi wskazówkę dla sądów powszechnych w jaki sposób należy interpretować przepisy budzące wątpliwości w praktyce orzeczniczej; tym samym utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych stanowi określoną wartość konstytucyjną i odstępstwo od tej linii orzeczniczej zagraża zasadzie bezpieczeństwa prawnego oraz zasadzie ochrony zaufania obywatela do państwa.

Z tych to względów apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego nie zasługiwała na uwzględnienie tym bardziej, że apelujący nie podniósł wystarczająco przekonywających argumentów, które obalałyby ugruntowane stanowisko Sądu Najwyższego, które legło u podstaw rozstrzygnięcia sądu I instancji.

Na marginesie nadmienić także należy, że domagając się naprawienia szkody w wysokości wynikającej z treści zarzuconego oskarżonemu i przypisanego mu ostatecznie czynu oskarżyciel posiłkowy, ani jego pełnomocnik nie odnieśli się do wynikającej z zeznań komornika C. G. okoliczności wyegzekwowania kwoty 900 złotych, co mogło mieć wpływ na ocenę wniosku o naprawienie szkody pod kątem wskazanej w nim kwoty, a co pozostaje w sprzeczności z twierdzeniami przedstawicieli oskarżyciela posiłkowego, że do dziś tytułem naprawienia szkody nie otrzymano żądnej kwoty (być może jest to sprzeczność pozorna, niemniej jednak w razie orzekania środka kompensacyjnego obowiązku naprawienia szkody wymagałaby wyjaśnienia).

W związku z nieuwzględnieniem apelacji wywiedzionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego uznać należało, biorąc pod uwagę dyspozycję art. 636 § 1 kpk, że koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi skarżący. Na koszty te złożyły się: ryczałt za doręczenia w postępowaniu odwoławczym – 20 złotych oraz zgodnie z art. 13 ustęp 2 Ustawy o opłatach w sprawach karnych - opłata, której wysokość należało ustalić na 100 złotych.