Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2018 roku

Sąd Okręgowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Danuta Domańska

Protokolant stażysta Emilia Hamerlińska

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2018 roku w Toruniu

sprawy Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania Z. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 14 czerwca 2017 r. nr (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu Z. S. prawo do emerytury od dnia 01 kwietnia
2017 roku.

II.  Nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

/-/SSO Danuta Domańska

Sygn. akt IV U 1089/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 czerwca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 03 kwietnia 2017 r., odmówił Z. S. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu organ rentowy, powołując się na powyższą podstawę prawną wskazał, iż uprawniony do przejścia na wcześniejszą emeryturę jest ubezpieczony mężczyzna po ukończeniu 60 lat, który nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, bądź w przypadku bycia członkiem złożył wniosek o wykreślenie z funduszu oraz na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia są z kolei okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku, co potwierdza zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Mając na uwadze powyższe organ rentowy wskazał, iż na podstawie dowodów dołączonych do wniosku i uzyskanych w wyniku przeprowadzonego postępowania ustalono, że na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udowodnił 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 14 lat, 2 miesiące i 4 dni okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Wskazał, że wobec nie wykazania przez ubezpieczonego wymaganego 15-letnego stażu pracy w warunkach szczególnych, brak było podstaw do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Z. S., wskazując, że w szczególnych warunkach przepracował ponad 23 lata – do 2008r., a łącznie ponad 40 lat w gospodarstwie rolnym rodziców, (...) (...), (...). Obecnie jest bezrobotny, schorowany i na utrzymaniu córki.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. ZUS wskazał, że do pracy w szczególnych warunkach zaliczył ubezpieczonemu okresy:

- od 15.03.1983r. do 29.06.1984r.

- od 29.04.1985r. do 31.12.1998r.

-kiedy to ubezpieczony pozostawał w zatrudnieniu w (...) S.A. Oddział E. w T., z wyłączeniem okresów nieskładkowych wymienionych na k. 30 akt emerytalnych. Z informacji podanej ubezpieczonemu przez (...) S.A. w piśmie z dnia 24.05.2017r. wynika, iż w okresie od 30.03.1981r. do 14.03.1983r. ubezpieczony wykonywał w Zakładach (...) pracę na stanowiskach wartownika i starszego wartownika, które nie są zaliczane do stanowisk, na których wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Oznacza to brak możliwości uwzględnienia tego okresu do stażu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd ustalił, co następuje:

Z. S. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 04 kwietnia 2017 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury. Nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W okresie od 15.01.2014r. do 11.09.2014r. pobierał świadczenie rehabilitacyjne, po jego zakończeniu pozostaje bez pracy i bez prawa do świadczeń.

DOWÓD: - wniosek emerytalny - k. 1-3 i 56- 58 akt emerytalnych,

- przesłuchanie ubezpieczonego na rozprawie w dniu 07 maja 2018 r. -protokół elektroniczny od 00:02:00 do 00:27:12.

W dniu 14 czerwca 2017 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

DOWÓD – decyzja ZUS - k. 74 akt emerytalnych.

Z. S. w okresie od dnia 30 marca 1981 roku do dnia 29 czerwca 1984r . był zatrudniony w Zakładach (...) w T.. Od dnia 30 marca 1981r. do dnia 14 marca 1983r. ubezpieczony pracował jako wartownik i starszy wartownik, natomiast od dnia 15 marca 1983 roku do dnia 29 czerwca 1984r. ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach przy produkcji włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włókien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej samej bazie co włókna chemiczne jako operator urządzeń mechanicznej obróbki włókien.

(...) S.A. jako następca prawny wydał ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 24.05.2017r. za okres pracy od 15.03.1983r. do 29.06.1984r. uznając tę pracę za pracę w szczególnych warunkach na podstawie wykazu A, dział IV, poz. 22, pkt.8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. – Dz. U. Nr. 8, poz. 43 oraz zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr. 7 z dnia 07.07.1987r. ZUS zaliczył ten okres do pracy w szczególnych warunkach.

(...) S.A. w T. nie uznał pracy ubezpieczonego w charakterze wartownika i starszego wartownika do pracy w szczególnych warunkach.

DOWÓD: - świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach – k. 71 akt emerytalnych,

- pismo (...) S.A. – z dnia 24.05.2017r. – k. 70 akt emerytalnych.

Jako wartownik i starszy wartownik Z. S. obchodził zakład (...) wokoło, chodził też po halach produkcyjnych, pilnując, czy się nie pali i czy nie ma włamania, stał też na bramie wejściowej zakładu po 3 godziny na zmianie. Ubezpieczony pracował wówczas na zmiany. Obchód zakładu trwał 2, 3 godziny.

DOWÓD: - przesłuchanie ubezpieczonego na rozprawie w dniu 07 maja 2018 r. -protokół elektroniczny od 00:02:00 do 00:27:12.

W okresie od dnia 4 września 1984r. do dnia 31 marca 1985r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Zakładach (...) jako tłoczarz w metalu w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony pracował po 8 godzin na dwie zmiany. W zakładzie były wytwarzane elementy elektryczne z metalu. Ubezpieczony obsługiwał różne maszyny do tłoczenia metalu, najczęściej prasy i tłoczarki. Małe elementy metalowe były wkładane pod tłok i były gniecione, prasy wytwarzały duże blachy. Na hali produkcyjnej był duży hałas, który wytwarzały maszyny.

Ubezpieczony nie otrzymał świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z tego zakładu.

DOWÓD: - umowa o pracę z dnia 4.09.1984r., świadectwo pracy z dnia 12.04.1985r., karta obiegowa przyjęcia i zwolnienia – w aktach osobowych z (...)” -k. 43 akt,

- przesłuchanie ubezpieczonego na rozprawie w dniu 07 maja 2018 r. -protokół elektroniczny od 00:02:00 do 00:27:12.

W okresie od dnia 29 kwietnia 1985r. do dnia 31 lipca 2008r. ubezpieczony był zatrudniony w Zakładach (...), następnie (...) S.A. w T. W tym okresie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował przy produkcji włókien chemicznych na stanowiskach:

- operatora urządzeń mechanicznej obróbki włókien – od 29.04.1985r.-do 31.12.1985r.

-operatora maszyn włókienniczych - od 01.10.1986r. - do 31.12.2000r.

-operatora maszyn włókienniczych zmianowego – od 01.01.2000r. -do 31.07.2008r.

W dniu 27.07.2016r. (...) S.A. wystawił mu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wskazując, iż wykonywał on pracę w szczególnych warunkach wskazaną w wykazie A, dziale IV, poz. 22 pkt. 8 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. oraz zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 07.07.1987r.

ZUS uznał okres pracy ubezpieczonego od dnia 29.04.1985r. do dnia 31.12.1998r. do pracy w szczególnych warunkach.

DOWÓD: - świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 27.07.2016r. - k. 27 akt rentowych, umowy o pracę, angaże, świadectwo pracy z dnia 31.07.2008r. – w aktach osobowych – k. 13 akt, okoliczności bezsporne.

W okresie od dnia 30.03.1994r. do dnia 01.03.2008r. ubezpieczony był nieobecny w pracy z powodu choroby lub opieki nad dzieckiem przez 709 dni.

DOWÓD: - świadectwo pracy z dnia 31.07.2008r. – k. 30 akt emerytalnych, zał. do zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 35 akt emerytalnych, karta przebiegu zatrudnienia – k. 75 akt emerytalnych.

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie okoliczności bezspornych, dokumentów zgromadzonych w aktach sądowych, tj. w aktach osobowych z (...) S.A. oraz ,, (...)”, dokumentów zawartych w aktach emerytalnych oraz na podstawie przesłuchania ubezpieczonego.

Sąd dał wiarę dowodom z dokumentów, gdyż były jasne, pełne i rzetelne, a nadto żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności i mocy dowodowej, a także nie budziły one wątpliwości Sądu .

Sąd dał również wiarę zeznaniom ubezpieczonego, gdyż były szczere, logiczne,

a także znalazły potwierdzenie w dokumentach zawartych w aktach osobowych ubezpieczonego.

Odwołanie ubezpieczonego okazało się zasadne, skutkujące zmianą zaskarżonej decyzji i przyznaniem mu prawa do emerytury. Spór dotyczył jednej przesłanki warunkującej nabycie tego prawa, tj. czy ubezpieczony posiada co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. ZUS uznał do pracy w szczególnych warunkach okresy pracy od 15.03.1983r. do 29.06.1984r. i od 29.04.1985r. do 31.12.1998r., z wyłączeniem okresów nieskładkowych wskazanych w świadectwie pracy ubezpieczonego z powodu choroby i opieki nad dzieckiem, tj. uznał 14 lat i 2 miesiące.

Prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych reguluje art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku – w przypadku mężczyzn 60 lat, jeżeli w dniu 1 stycznia 1999 r. spełnili łącznie niżej wymienione warunki:

- osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

- posiadają co najmniej 15 – letni okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a nadto:

- nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego, a w przypadku przystąpienia złożyli wniosek o wykreślenie z funduszu i przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

Stosowne regulacje w przedmiocie wieku emerytalnego, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury znajdują się w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Natomiast wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zostały zawarte w wykazach A i B stanowiących załącznik do ww. rozporządzenia. Nadto w § 1 ust. 2 tegoż rozporządzenia w przedmiocie sprecyzowania stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach ustawodawca odsyła do odpowiednich przepisów resortowych.

Istotny w niniejszej sprawie jest również § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., w myśl którego okresami pracy uzasadniającymi prawo do wcześniejszej emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla danego stanowiska. Pod pojęciem pracy wykonywanej stale należy rozumieć pracę wykonywaną na danym stanowisku pracy, zgodnie z rozkładem czasu pracy i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla danego stanowiska. W związku z powyższym nie będzie uznawana za taką pracę praca wykonywana, np. w połowie wymiaru czasu pracy lub tylko kilka lub kilkanaście dni w miesiącu.

W sprawie poza sporem była okoliczność, iż Z. S. osiągnął z dniem 26 lutego 2016 r. przewidziany przepisami prawa wiek emerytalny. Organ rentowy w celu ustalenia uprawnień do emerytury uwzględnił na dzień 1 stycznia 1999 roku 25 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających ( rola), w tym 14 lat i 2 miesiące okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie kwestionował też faktu, że ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Istota sporu w niniejszym postępowaniu koncentrowała się natomiast wokół ustalenia, czy praca świadczona przez ubezpieczonego w ,, (...)w T. była pracą w szczególnych warunkach, czy do pracy w szczególnych warunkach należy zaliczyć ubezpieczonemu okres od dnia 30.03.1981r. do dnia 14.03.1983r., w którym był zatrudniony jako wartownik i starszy wartownik, poza tym, czy organ rentowy zasadnie odliczył od okresu pracy w szczególnych warunkach w (...) S.A. okresy nieskładkowe wskazane w świadectwie pracy, a w konsekwencji czy ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury.

W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. okresy pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Organ rentowy, rozpoznając wniosek w sprawie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, może uwzględnić wyłącznie te okresy pracy w szczególnych warunkach, które zostały uwodnione na podstawie powyższego dokumentu bądź zaświadczenia stwierdzającego charakter i stanowisko pracy w warunkach szczególnych w określonych okresach. Dokumenty te są dla organu rentowego wiążące nie tylko w pozytywnym, ale i w negatywnym tego słowa znaczeniu. Oznacza to, że z jednej strony przedłożone zaświadczenie jest dowodem na fakt wykonywania przez zainteresowanego pracy w szczególnych warunkach, a z drugiej strony brak takiego zaświadczenia, czy nieprawidłowo wypełnione, uniemożliwia ustalenie tej okoliczności za pomocą innych środków dowodowych.

Niemniej w powyższym wypadku – braku bądź zakwestionowania przez organ rentowy powyższych środków dowodowych – zainteresowany może dochodzić ustalenia tych okoliczności w postępowaniu sądowym, w którym w myśl art. 472 i 473 kpc powyższe obostrzenia nie obowiązują. Sąd nie jest bowiem związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu o świadczenie emerytalno – rentowe dopuszczalne jest – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 27 maja 1985 roku ( III UZP 5/85) – przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika (umowy o pracę, świadectwa pracy, angaży, innych dokumentów). Zaliczenie nieudokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga przy tym dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych.

Należy także zwrócić uwagę na treść § 19 ust. 1 rozporządzenia, który stanowi, iż przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia. Zgodnie zaś z przepisem § 19 ust. 2 tego rozporządzenia prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4. Przepisy te mają znaczenie w sytuacji pracy wykonywanej w szczególnych warunkach przez dniem wejścia w życie rozporządzenia, co miało miejsce w niniejszej sprawie, gdyż ubezpieczony pracował jako wartownik w (...) S.A. od 30.03.1981r.

Jeśli chodzi o zatrudnienie w (...) Zakładach (...) to ubezpieczony pracował jako tłoczarz w metalu. Z zeznań ubezpieczonego wynika, iż jego praca polegała na obsługiwaniu maszyn, które tłoczyły metal. Ubezpieczony wskazywał, że obsługiwał różne maszyny do tłoczenia metalu, najczęściej prasy i tzw. tłoczarki, pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Z definicji ,, tłoczenia” zawartej w Wikipedii wynika, iż tłoczenie, to szereg różnorodnych procesów obróbki plastycznej realizowanych głównie na zimno i stosowanych do rozdzielania, kształtowania i łączenia materiałów w postaci blach, folii i płyt, a proces tłoczenia przeprowadza się za pomocą przyrządów zwanych tłocznikami, przeważnie na prasach mechanicznych lub hydraulicznych. Z kolei prasa – to maszyna robocza, której działalnie polega na wywieraniu nacisku ( również zgniatania i prasowania) na przedmiot umieszczony pomiędzy jej elementami roboczymi. Ubezpieczony określał, iż elementy metalowe, większe i mniejsze, były wkładane pod tłok i były gniecione, co odpowiada powyższej definicji prasy. Oznacza to, że ubezpieczony obsługiwał maszyny prasy, a nazwa tłoczarki jest nazwą potoczną, pochodzącą od nazwy czynności maszyny, która, jak prasa, zajmowała się tłoczeniem metalu.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania prawne przede wszystkim należy stwierdzić, że praca ubezpieczonego w (...)” należy do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jest ona wskazana w wykazie A, Dział III poz. 14 ,, obsługa pieców grzewczych, młotów, pras, kuźniarek, walcarek obręczy kół, walcarek gwintów i wierteł, ręczna obróbka na gorąco oraz regeneracja oprzyrządowania kuźniczego” oraz w wykazie A, Dział III, poz. 45 ,, obsługa agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi” - załącznika nr 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz. U. 1983 r., Nr 83, poz. 43).

Ponadto stanowisko tłoczarza w metalu zostało wymienione w zał. nr.1 do zarządzenia nr. 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1983r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego ( Dz. Urz. Nr 1-3, poz. 1) – pod poz. 14 pkt. 21 - ,, tłoczarz, praser” oraz poz. 45, pkt. 18 ,, operator pras – tłoczarz”.

Organ rentowy odmówił także zaliczenia ubezpieczonemu okresów korzystania z zasiłków chorobowych w okresie jego zatrudnienia w (...)Należy stwierdzić, że stanowisko organu rentowego odnośnie okresów pobierania zasiłków chorobowych nie zasługiwało na uwzględnienie jako błędne, w świetle dorobku judykatury w zakresie sposobu zaliczania do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów pobierania zasiłku chorobowego.

Omawiając niniejszą kwestię należy wyjaśnić wzajemną relację przepisów art. 184 i art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 121, poz. 1264), obowiązującą od dnia 1 lipca 2004 r., dodano do art. 32 ustawy przepis ust. 1a, stanowiący, że przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (pkt 1) oraz okresów, w których na mocy szczególnych przepisów pracownik został zwolniony ze świadczenia pracy, z wyjątkiem okresu urlopu wypoczynkowego (pkt 2; skreślony z dniem 1 listopada 2005 r. ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz. U. nr 169, poz. 1412).

Przepis art. 184 ustawy w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy – 1 stycznia 1999 r. - legitymowali się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okresem składkowym i nieskładkowym, o którym mowa w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32. Dodatkowo prawo do świadczenia obwarowano nieprzystąpieniem do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązaniem stosunku pracy. Intencją ustawodawcy było zapewnienie nabycia uprawnień emerytalnych dla tej kategorii ubezpieczonych, którzy w chwili wejścia w życie ustawy spełniali wymagane warunki stażu, w tym stażu pracy w szczególnych warunkach, za wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy. Sytuacja ubezpieczonych, wskazanych w art. 184, opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe, realizowane po osiągnięciu wieku emerytalnego. Rację tego uregulowania dostrzegł Sąd Najwyższy (m.in. w uchwale z dnia 08.02.2007 r., II UZP 14/06, OSNP 2007, nr 13-14, poz. 199; w wyroku z dnia 18.07.2007 r., I UK 62/07, OSNP 2008, nr 17-18, poz. 269) uznając, że art. 184 ustawy stanowi samoistną podstawę nabycia prawa do emerytury w oderwaniu od chwili osiągnięcia wieku emerytalnego, stwierdził, że ta norma prawna ma zastosowanie wobec ubezpieczonych, którzy w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli pełny staż ubezpieczeniowy, w tym wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, lecz nie osiągnęli wieku emerytalnego, co oznacza, że ci ubezpieczeni mogą realizować prawo do emerytury na „starych” zasadach, po osiągnięciu (nawet po dniu 31 grudnia 2007 r.) wieku emerytalnego (tak w wyroku z dnia 8 lutego 2007 r.). Z kolei art. 32 ustawy ma zastosowanie w stosunku do tych ubezpieczonych, którzy choćby jeden z tych okresów osiągnęli po dniu 1 stycznia 1999 r., a przed dniem 31 grudnia 2008 r. Przyjęte w art. 32 ust. 1a różnicowanie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach nawiązuje do daty wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 107, poz. 450 ze zm.), w której poprzednia definicja okresu pracy w szczególnych warunkach pozostała niezmieniona. Okres tej pracy bowiem obejmował okresy składkowe i nieskładkowe, jeżeli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę (vide: pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03, OSNP 2004, nr 5, poz. 87) - okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy, przypadające po dniu 14 listopada 1991 r., wlicza się do okresu pracy w szczególnych warunkach.

W konsekwencji, w judykaturze ugruntowany jest pogląd, że w art. 32 ust. 1a ustawodawca wprowadził istotną zmianę w stanie prawnym, w którym niemożliwe było w drodze wykładni ustalenie zasady pomijania w okresie ubezpieczenia okresów niezdolności do pracy z powodu choroby, oraz że art. 32 ust. 1 ustawy nie ma zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 ma2005 r., II UK 219/04, OSNP 2005, nr 22, poz. 361 oraz II UK 215/04, OSNP 2005, nr 22, poz. 360 oraz z dnia 07.02.2006 r., I UK 154/05, LEX 272581). Problem zaliczania do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów wcześniejszych (okresów zatrudnienia), sprzed 15 listopada 1991 r., ustawodawca rozstrzygnął przez wyłączenie ich z regulacji art. 32 ust. 1a ustawy. Kontynuacją tej linii orzeczniczej, którą podziela Sąd orzekający w niniejszej sprawie, jest także stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09 (OSNP 2011, nr 19-20, poz. 260), wedle którego wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r.

Analogiczne stanowisko zajmują także sądy powszechne (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 01.08.2013 r., III AUa 2387/12; por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13.03.2014 r., III AUa 1152/13; por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28.02.2013 r. III AUa 1495/12; por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5.02.2014 r. III AUa 777/13; por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6.03.2014 r. III AUa 1101/13; por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7.07.2014 r. III AUa 2066/13;).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że organ rentowy błędnie uznał, że okresy niewykonywania przez ubezpieczonego pracy wskutek czasowej niezdolności do pracy, za które pobrał on wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy, przypadające w okresie świadczenia pracy w szczególnych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r., podlegają wyłączeniu z tego kwalifikowanego okresu pracy. Dlatego też do okresu pracy w szczególnych warunkach (§ 4 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia) należało ubezpieczonemu wliczyć okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 104, poz. 450 ze zm.). Z samego bowiem tytułu rozporządzenia, jak również treści jego § 1 ust. 1 - dotyczące „pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze” - wynika, iż regulacja rozporządzenia dotyczy takich właśnie pracowników, a więc pozostających w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy, który to warunek ubezpieczony niewątpliwie w spornych okresach spełnił, co nie było przez organ rentowy kwestionowane. Należy podkreślić, że organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w (...) S.A. od 29.04.1985r. do 31.12.1998r. – za wyjątkiem okresów niezdolności do pracy i pobierania zasiłku chorobowego. Spełniony został więc wymóg powierzenia pracownikowi w umowie o pracę obowiązków wykonywania stałej pracy uznawanej za pracę w szczególnym charakterze i wykonywanie tej pracy przez pracownika. Wykonywaniem pracy w szczególnym charakterze są również, jak wskazano powyżej, przerwy w pracy spowodowane różnymi przyczynami, także wynikającymi z przepisów (właśnie niezdolność do pracy z powodu choroby), za które pracownikowi wypłacono wynagrodzenie. Wykonywanie pracy w rozumieniu omawianego przepisu należy rozumieć jako wykonywanie umowy o pracę, a w treści tego pojęcia mieszczą się także usprawiedliwione nieobecności w pracy. Prawidłowość takiego rozumowania została potwierdzona – cytowaną wyżej - uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003r., III UZP 10/03.

Natomiast brak było podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu okresu zatrudnienia w Zakładach (...) od 30.03.1981r. do 14.03.1983r. w charakterze wartownika i starszego wartownika, gdyż nie jest to praca w szczególnych warunkach wymieniona w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Reasumując w ocenie Sądu należało ubezpieczonemu zaliczyć do okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach okresy”

1)- od 15.03.1983r. do 29.06.1984r. w (...) S.A. ( 1 rok, 3 miesiące i 16 dni),

2) -od 29.04.1985r. do 31.12.1998r. w (...) S.A.( 13 lat, 8 miesięcy i 2 dni),

-łącznie z okresami niezdolności do pracy daje to okres 14 lat, 11 miesięcy i 18 dni.

Do tego okresu należy doliczyć okres zatrudnienia w (...) od 4.09.1984r.do 31.03.1985r. ( 6 miesięcy i 27 dni).

Łączny okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wynosi więc 15 lat, 6 miesięcy i 15 dni.

Tym samym należy uznać, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach i jego odwołanie należało uwzględnić.

Stąd też Sąd – na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc – zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury poczynając od dnia 01 kwietnia 2017 roku, tj. od pierwszego dnia miesiąca złożenia wniosku - zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (punkt I wyroku).

W punkcie II wyroku Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd ustalał bowiem samodzielnie ostatnią przesłankę niezbędną do przyznania prawa do emerytury, tj. czy ubezpieczony posiada 15 lat pracy w szczególnych warunkach, na podstawie dowodów niedostępnych organowi rentowemu. Chodzi tu zwłaszcza o zatrudnienie ubezpieczonego w (...) Zakładach (...) w T.. Organ rentowy nie ponosi zatem odpowiedzialności za brak pozytywnego ustalenia ostatniej okoliczności warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Przewodnicząca

Sędzia SO Danuta Domańska