Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Cgg 14/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach Wydział II Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jarosław Klon

Protokolant: starszy protokolant sądowy Magdalena Kubańska

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2018 roku w R.

sprawy z powództwa J. S., R. S.

przeciwko (...) S. A. w K.

o naprawienie szkód górniczych

1)  zasądza od pozwanego (...) S.A w K. solidarnie na rzecz powodów R. i J. S. 564 414,49 złotych (pięćset sześćdziesiąt cztery tysiące czterysta czternaście złotych 49/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a)  od kwoty 500 000 złotych (pięćset tysięcy złotych) od dnia 5 maja 2017 roku do dnia zapłaty;

b)  od kwoty 64 414,49 złotych (sześćdziesiąt cztery tysiące czterysta czternaście złotych 49/100) od dnia 15 marca 2018 roku do dnia zapłaty;

2)  dalej idące powództwo oddala;

3)  zasądza od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 25 000 złotych (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4)  nakazuje pozwanemu (...) S.A w K. zapłacić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R.:

- 28 221 złotych (dwadzieścia osiem tysiące dwieście dwadzieścia jeden złotych) tytułem opłaty od zasądzonego roszczenia,

- 4306,08 złotych (cztery tysiące trzysta sześć złotych 08/100) tytułem wydatków sądowych.

UZASADNIENIE

W pozwie przeciwko (...) S.A w K. powodowie R. i J. S. domagali się zasądzenia na ich rzecz 500 000 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W motywach swego stanowiska stwierdzili, że budynek mieszkalny z przybudówką, budynek gospodarczy, garaż oraz utwardzone nawierzchnie zostały uszkodzone eksploatacją górniczą pozwanego. Opisali wyrządzone szkody i stwierdzili, że mimo próby ugodowego załatwienia sprawy pozwany nie naprawił wyrządzonej szkody. W tej sytuacji pozwany winien zapłacić kwotę 500 000 złotych tytułem naprawienia szkody oraz tytułem kosztów rozbiórki.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany:

- nie kwestionował faktu prowadzenia w rejonie nieruchomości powodów eksploatacji górniczej,

- wystąpienia uszkodzeń w budynkach powodów,

- kwestionował wypłatę na rzecz powodów jednorazowego odszkodowania, bowiem technicznie możliwe i ekonomicznie uzasadnione jest naprawienie przede wszystkim budynku mieszkalnego powodów,

- wskazał, że wcześniej w 2016 roku budynek mieszkalny powodów został zabezpieczony przed szkodami górniczymi,

- powodom nie należy się odszkodowanie z tytułu rozbiórki budynków, bowiem jest to roszczenie przedwczesne.

Po przeprowadzeniu opinii biegłego T. W. powodowie rozszerzyli żądanie pozwu i ostatecznie wnieśli o:

- zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz kwoty 564 414,49 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie;

- od kwoty 500 000 złotych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

- od kwoty 64 414,49 złotych od dnia 14 marca 2018 roku do dnia zapłaty. (Pismo k. 366 akt sprawy)

Pozwany przyznał, że odszkodowanie na rzecz powodów winno się wyrażać w zapłacie kwoty odzwierciedlającej wartość odtworzeniową budynków, pomniejszonej o wartość ich naturalnego zużycia. Dalej podnosił, że powodom nie należy się odszkodowanie z tytułu kosztów rozbiórki. (Pismo k. 196 akt sprawy).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie R. i J. S. są właścicielami nieruchomości położonej w R. C. na której znajdują się:

- budynek mieszkalny składający się części z wybudowanej w latach 1952 – 1955 oraz z dobudówką z lata 80-tych ubiegłego wieku,

- budynek gospodarczy, (został w toku procesu rozebrany)

- garaż, (został w toku procesu rozebrany)

- nawierzchnia.

Dowód: odpis księgi wieczystej k. 4 – 11 akt sprawy, opinie biegłego T. W. k. 37 – 43 i 218 – 223 akt sprawy,

W dniu 30 stycznia 2017 roku powodowie, poprzez swego pełnomocnika, złożyli u pozwanego wniosek o naprawienie szkód górniczych w obiektach budowlanych na ich nieruchomości poprzez zapłatę kwoty 500 000 złotych. Wskazali na sposób odszkodowania obejmujący również koszty rozbiórki całości obiektów.

Dowód: pismo k. 12 akt sprawy,

W dniu 20 lutego 2017 roku pozwana wskazała na możliwość restytucji naturalnej obiektów budowlanych.

Dowód: pismo pozwanego k. 13 akt sprawy,

29 sierpni 2016 roku pomiędzy powodami a pozwanym doszło do podpisania ugody, na mocy której pozwany miał wypłacić powodom kwotę 100 000 złotych tytułem zwrotu kosztów budowy tzw. opaski zabezpieczającej wraz z robotami towarzyszącymi. Roboty te zostały wykonane i został z nich sporządzony protokół odbioru.

Dowód: protokół k. 21 – 22 akt sprawy,

W budynkach powodów, wyżej opisanych oraz w nawierzchni występują bardzo znaczące szkody ściśle związane z niekorzystnymi wpływami eksploatacji górniczej. Poza znacznym przechyleniem budynku występują także liczne, rozległe spękania konstrukcyjne ścian i stropów. Równie rozległe szkody są w budynku gospodarczym i garażu. Wszystkie te szkody są bezpośrednio związane z eksploatacją górniczą prowadzoną przez pozwanego. Naprawa szkód winna zostać przeprowadzona poprzez zapłatę jednorazowego odszkodowania.

Dowód: opinia biegłego T. W. k. 39 akt sprawy,

Wartość odtworzeniowa budynku mieszkalnego to kwota 532 108,27 złotych brutto.

Wartość odtworzeniowa budynku gospodarczego to 75 552,43 złotych brutto.

Wartość odtworzeniowa garażu to kwota 36 795,12 złotych brutto.

Wartość odtworzeniowa nawierzchni utwardzonych to kwota 50 343,54 złotych brutto.

Wartość współczynnika technicznego zużycia został określony na podstawie rzeczywistego stanu (bez uwzględniania szkód górniczych) z wykorzystaniem tabel (...) i kształtował się:

- na poziomie 29,5 % dla budynku mieszkalnego przy założeniach że budynek mieszkalny został wybudowany w 1955 roku a jego dobudowa została zakończona w 1988 roku, (został przyjęty stosunek 2/3 dla budynku mieszkalnego i 1/3 dla sklepu z nadbudową) czyli wartość odtworzeniowa budynku mieszkalnego została wyliczona na kwotę 375 136,33 złotych brutto,

- na poziomie 44,4% dla budynku gospodarczego, czyli wartość odtworzeniowa tego budynku to kwota 42 007,15 złotych brutto,

- na poziomie 39,8% dla garażu czyli wartość odtworzeniowa garażu to kwota 22 150,66 złotych brutto,

- na poziomie 52 % dla nawierzchni utwardzonej czyli jej wartość odtworzeniowa to kwota 24 164,90 złotych brutto.

Wartość kosztów rozbiórki budynku mieszkalnego to kwota 84 071,10 złotych brutto.

Wartość rozbiórki budynku gospodarczego to kwota 20 061,98 złotych brutto.

Wartość rozbiórki garażu to kwota 11 486,69 złotych brutto.

Wartość kosztów rozbiórki nawierzchni to kwota 20 767,75 złotych brutto.

Dowód: opinia biegłego T. W. wraz z kosztorysami k. 218 – 348 akt sprawy,

W dniu 24 stycznia 2018 roku powodowie i pozwany podpisali ugodę o naprawienie szkody spowodowanej ruchem zakładu górniczego w tzw. trybie awaryjnym, gdzie między innymi ugoda obejmowała rozbiórkę budynku gospodarczego i garażu za co wypłacono kwoty:

- 15 420 złotych za rozbiórkę budynku gospodarczego,

- 6480 złotych za rozbiórkę garażu.

Dowód: ugoda k. 360 – 361 akt sprawy,

Sąd zważył co następuje:

Powództwo powodów o naprawienie szkody górniczej poprzez zapłatę jednorazowego odszkodowania okazało się zasadne. Oddaleniu podlegało jedynie roszczenie odsetkowe w części za okres od dnia wniesienia pozwu do 4 maja 2017 roku, co do odsetek od kwoty 500 000 złotych i roszczenie odsetkowe za dzień 14 marca 2018 roku w zakresie odsetek od rozszerzonego powództwa.

Bezspornym w sprawie było, iż:

- powodowie są właścicielami nieruchomości, opisanej w stanie faktycznym, na której wybudowany jest budynek mieszkalny wraz z przybudówką, budynek gospodarczy (aktualnie już rozebrany i garaż również już rozebrany),

- budynek mieszkalny jest przechylony a przechył wynika z wcześniejszej działalności górniczej pozwanej,

- w budynku mieszkalnym ujawniły się szkody opisane przez biegłego T. W. w jego pisemnej opinii,

- powodowi wyczerpali tryb postępowania ugodowego a pozwana proponowała jej naprawienie szkody poprzez restytucję naturalną,

- kwestia dotycząca wypłaty na rzecz powodów jednorazowego odszkodowania i kwestia braku zasadności restytucji naturalnej budynków powodów.

Spornym było:

- w jakiej wysokości odszkodowanie winno być powodom zapłacone i czy winno obejmować koszty rozbiórki budynku mieszkalnego oraz nawierzchni (bowiem wcześniej kwestia rozbiórki budynku gospodarczego i garażu została załatwiona przez strony ugodą)?

Zanim zostaną rozważone sporne okoliczności koniecznym jest ustalenie czy do rozstrzygnięcia sporu należało stosować przepisy nowego prawa geologicznego i górniczego – ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku (Dz.U.2011.163.981) czy też ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2005.228.1947 j.t)?

Stosownie do treści art. 226 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku utraciła moc, z tym że w oparciu o treść art. 222 nowego prawa geologicznego i górniczego do postępowań wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się dotychczasowe przepisy. Na pewno nowa ustawa prawo geologiczne i górnicze weszła w życie od 1 stycznia 2012 roku. Natomiast problem ten był już przedmiotem rozpoznania przez Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 22 listopada 2013 roku w sprawie III CZP 75/13 orzekł, iż do spraw o naprawienie szkód wywołanych ruchem zakładu górniczego, w którym zdarzenie wywołujące szkodę, jak i jej powstanie, miały miejsce przed dniem 1 stycznia 2012 roku stosuje się przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (jedn. Tekst: Dz.U.z 2005 r Nr 228, poz. 1947 z późniejszymi zmianami) Z treści pozwu i oświadczenia powodów – których wiarygodność potwierdza opinia biegłego T. W. a także treść ugód podpisanych przez strony – wynika, iż szkoda w budynku mieszkalnym i pozostałych budynkach oraz nawierzchni powstała w wyniku działalności pozwanego już pod rządami nowej ustawy zwanej dalej .p.g.g.

Reasumując powodowie mieli prawo domagać się odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez pozwanego jego działalnością górniczą a to na podstawie art. 145 p.g.i.g, który to odsyła do przepisów kodeksu cywilnego. W tej sytuacji na podstawie art. 363§1 k.c. w związku z art. 145 p.g.i.g powodowie dokonali wyboru sposobu odszkodowania, domagając się zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej i w tym zakresie sąd tym żądaniem był związany. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2015 roku w sprawie I ACa 1059/14 Lex nr 1682865, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 19 lutego 2016 roku w sprawie I ACa 1003/15 Lex nr 2019952).

Odszkodowanie należne powodom wyliczył biegły T. W., najpierw zrobił to przyjmując wartość odtworzeniową budynków w takim stanie, w jakim aktualnie są (co do budynków gospodarczego i garażu były, bowiem zostały już rozebrane) a potem w takim stanie, jak gdyby nie było szkód górniczych. W pierwszym wariancie stopień zużycia budynków mieszkalnych biegły wyliczył na 54%, co w oczywisty sposób przełożyło się na wartość odszkodowania do wypłaty. Jednak – zdaniem sądu – co również potwierdził pozwany – powodowie byliby takim sposobem ustalenia naturalnego zużycia budynków pokrzywdzeni, bowiem jednym z elementów określenia naturalnego zużycia metodą R., jest też stan faktyczny obiektów. W tej sytuacji byliby nie tylko poszkodowani działalnością górniczą pozwanej, ale jeszcze ta działalność obniżałaby wartość należnego im odszkodowania poprzez zwiększenie naturalnego zużycia budynków. Stąd należało wartość naturalnego zużycia budynków powodów wyliczyć metodą R., ale przy hipotetycznym założeniu, że budynki nie byłyby dotknięte szkodami górniczymi. Stąd wartość naturalnego zużycia:

a)  budynku mieszkalnego wraz z przybudówką to 29,5%,

b)  budynek gospodarczy to 44,4%,

c)  garaż to 39,8%.

Pozwana nie kwestionowała opinii biegłego T. W., gdy ten wyliczył wartość naturalnego zużycia budynków w pierwszej wersji. Natomiast – choć zgadzała się, że kolejne wyliczenie stopnia naturalnego zużycia winno być wykonane, tak jakby szkód górniczych nie było – kwestionowała nowe wyliczenie biegłego przedstawione wyżej.

W ocenie sądu biegły wyjaśnił, w jaki sposób wyliczył wartość naturalnego zużycia w drugiej wersji a to właśnie wynikało z przyjęcia założenia, że budynki nie były poddane wpływom działalności górniczej pozwanego. W tej sytuacji nie dziwi, że wartość naturalnego zużycia budynku mieszkalnego z przybudówką jest o 14,5 % niższa, budynku gospodarczego o 9,5 % a garażu o 14,3%. Dowodem na to, że wpływ eksploatacji górniczej na budynki powodów jest potężny jest choćby treść ugody, jaką strony podpisały w dniu 24 stycznia 2018 roku, gdzie jasno stwierdziły, że budynek gospodarczy i garaż, z uwagi na zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi muszą zostać rozebrane. Z kolei w zakresie budynku mieszkalnego z przybudówką stwierdzono, że konieczne jest wykonanie stałego podparcie stropu w pokojach na parterze. W ocenie sądu, dowodzi to jak znaczny wpływ na dewastację infrastruktury budowlanej, na nieruchomości powodów, miała eksploatacja górnicza pozwanego. Stąd też obniżenie wartości stopnia naturalnego zużycia, wynikające z założenia, że szkód górniczych brak o, takie wartości jak wyżej podane, jest nie tylko logiczna i prawidłowa, ale też i zdroworozsądkowa. Reasumując, sąd przyjął wycenę wartości;

a)  budynku mieszkalnego z przybudówką,

b)  budynku gospodarczego,

c)  garażu,

d)  nawierzchni

pomniejszone o wartość naturalnego ich zużycia, wedle drugiej uzupełniającej opinii T. W..

W ocenie sądu zasadnym było ze strony powodów roszczenie o zasądzenie na ich rzecz kosztów rozbiórki:

a)  budynku mieszkalnego z przybudówką,

b)  nawierzchni,

bowiem – jak to wynika z ugody z dnia 24 stycznia 2018 roku – wewnątrz domu koniecznym jest podpieranie stropów, czyli konieczna jest też i jego rozbiórka. Konsekwencją rozbiórki domu jest też rozbiórka nawierzchni, która pełniła służebną rolę wobec zabudowań na nieruchomości. Skoro nie będzie budynków nie jest też potrzebna nawierzchnia.

W tym miejscu koniecznym jest stwierdzenie, iż koszty rozbiórki budynku są kosztami związanymi ze szkodą górniczą wyrządzoną poprzez działalność górniczą. W tym przedmiocie, choć pod rządami starego prawa geologicznego i górniczego, wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Katowicach i stwierdził, iż:

Naprawienie szkody górniczej przez zapłatę sumy pieniężnej na podstawie art. 95 ust. 1 p.g.g. z 1994 r. ma charakter ekwiwalentny i zarazem kompensacyjny. Odszkodowanie powinno obejmować naprawienie całej szkody, w tym także tej jej części obejmującej koszty rozbiórki obiektów, które muszą zostać poniesione. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 października 2012 roku w sprawie I ACa 637/12 Lex 1236379)

W ocenie sądu na podstawie nowego p.g.i.g nic się w tym zakresie nie zmieniło.

W tej sytuacji suma wyliczonych przez biegłego kwot to:

a)  375 136,33 złotych, budynek mieszkalny wraz z przybudówką,

b)  42 007,15 złotych budynek gospodarczy,

c)  22 150,66 złotych garaż,

d)  24 164,90 złotych nawierzchnie utwardzone,

e)  84 071,10 złotych koszty rozbiórki budynku mieszkalnego,

f)  20 767,75 złotych koszty rozbiórki nawierzchni utwardzonej,

w sumie 568 297,89 złotych.

Powodowie zażądali ostatecznie kwoty 564 414,49 złotych. W ocenie sądu żądanie to – jak wynika z sumy wykazanej wyżej – jest jak najbardziej zasadne. Taka też kwota została zasądzona na rzecz powodów w punkcie 1 wyroku.

Powodowie wzywali pozwanego do zapłaty kwoty 500 000 złotych, ale nie określili terminu do którego pozwana miała tą kwotę zapłacić. W ocenie sądu z dniem doręczenia odpisu pozwu pozwana miła już możliwość ocenienia żądanej przez powodów kwoty (tym bardziej, że wcześniej powodowie już w taki sposób określili żądanie odszkodowania – pismo z dnia 30 stycznia 2017 roku) zatem od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu pozostaje on w zwłoce z zapłatą tej kwoty i powodom na podstawie art. 481§1 k.c. należne są odsetki ustawowe za opóźnienie. Natomiast roszczenie o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu – 29 marca 2017 roku do 4 maja 2017 roku musiało zostać oddalone. (Pkt. 2 wyroku)

Co do kwoty 64 414, 49 złotych żądanie to zostało sprecyzowane na rozprawie w dniu 14 marca 2018 roku i wtedy poprzez doręczenie pisma procesowego z rozszerzonym żądaniem pozwu pozwana wiedziała o żądanej kwocie, choć wcześniej mogła też wyliczyć należną kwotę choćby poprzez zsumowanie wyliczenia biegłego T. W., niemniej jednak to dopiero od dnia następnego, czyli od dnia 15 marca 2018 roku pozwana pozostaje w zwłoce z zapłatą tej części roszczenia i stąd na podstawie art. 481§1 k.c. od 64 414,49 złotych sąd odsetki ustawowe zasądził od dnia 15 marca 2018 roku i za okres 14 marca 2018 roku roszczenie odsetkowe w tym zakresie zostało oddalone.

W tym miejscu koniecznym jest uwaga, że sądowi znane jest orzeczenie że „w wypadku szkód górniczych zasądzenie odsetek ustawowych od daty wyrokowania jest prawidłowe.” (SA w K. z dnia 12 lutego 2016 roku) W ocenie sądu, dotyczyło ono zagadnienia odsetkowego dotyczącego jednorazowego odszkodowania wedle dawnego .p.g.i.g. W sytuacji nowego uregulowania prawa do wyboru rodzaju odszkodowania, określenie kwoty odszkodowania, w taki sposób jaki odzwierciedla jego wartość, powoduje że pozwany znajduje się w zwłoce od momentu wezwania go do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c. i 476 k.c.)

Powodowie w całości wygrali proces i stąd na podstawie art. 99 k.p.c. w związku z §2 pkt.9 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z dnia 5 listopada 2015 roku z późniejszymi zmianami) należało zasądzić na ich rzecz od pozwanego kwotę 25 000 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Natomiast w oparciu o treść przepisu art. 113 ustęp 1 w związku z art. 13 i 96 ustęp 1 pkt 12 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2006 Nr 126, poz. 876 z późniejszymi zmianami) sąd nakazał stronie pozwanej uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Gliwicach kwotę:

- 4306,08 złotych tytułem wydatków sądowych (stanowiącej sumę wynagrodzenia biegłego T. W.) od uiszczenia których powódka była zwolniona,

- oraz kwotę 28 221 złotych tytułem opłaty sądowej.

Sędzia Jarosław Klon