Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2018r.

Sąd Rejonowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSR R.-Natalia Wójtowicz

Protokolant: st. prot. sąd. Karolina Żelazek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 lutego 2018 r. w S. sprawy

z powództwa M. N.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. N. kwotę 3.379,35 zł (trzy tysiące trzysta siedemdziesiąt dziewięć złotych i 35/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 01.08.2015r. do dnia 31.12.2015r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 01.01.2016r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda M. N. kwotę 717,00 zł (siedemset siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

III.  nakazuje ściągnąć od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Słupsku kwotę 952,40 zł (dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote i 40/100) tytułem nieuiszczonych kosztów procesu wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C986/16

UZASADNIENIE

Powód M. N. wniósł o zasądzenie od (...) Spółki Akcyjnej kwoty 3.379,35 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 sierpnia 2015 roku do dnia zapłaty. Ponadto domagał się zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych w tym opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. W uzasadnieniu powód wskazał, iż w dniu 27 października 2008 r.zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniami funduszami kapitałowymi (...) ze składką regularną, potwierdzone wystawionymi polisami nr (...). Powód uiszczał miesięcznie składki w wysokości 150 zł w ramach każdej z umów. Umowy zostały zawarte na czas nieokreślony, uległy rozwiązaniu w dnu 27 kwietnia 2015 roku. Zgodnie z informacją przedstawioną przez pozwanego na rachunku powoda prowadzonym na podstawie umów zgromadził on środki w wysokości 7.061,88 zł oraz 7.868,96 zł. Pozwany dokonał wypłaty na rzecz powoda. Wypłata ta polegała na umorzeniu wszystkich zgromadzonych na rachunkach powoda jednostek uczestnictwa oraz pomniejszeniu ich o procent określony w OWU. W związku z tym na skutek rozwiązania umów i potrącenia przez pozwanego wymienianych powyżej środków pozwany zwrócił powodowi jedynie kwotę 5.373,15 zł i kwotę 6.178,34 zł. Potrącenie kwoty wykupu z wartością zgormadzonych przez powoda w okresie trwania umów ubezpieczenia środków nastąpiło na podstawie artykułu IX OWU pozwanego, zgodnie z którym wykup polisy polega na wypłacie ubezpieczającemu wartości wykupu. Polisa ma wartość wykupu równą sumie wartości polisy i wartości dodatkowej pomniejszonej o opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej. Wysokości powyższych opłat określone są w Tabeli opłat i limitów. Opłata z tytułu całkowitego wykupu wartości polisy określona jest, jako procent wypłacanej wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych pięciu latach polisy. Umowa nr (...) została rozwiązana w siódmym roku polisy, w którym zgodnie z OWU opłata za całkowity wykup wartości polisy wynosiła 25% wartość polisy utworzonej ze składki regularnej należnej w pierwszych latach polisy. Wartość polisy utworzona ze składki regularnej należnej w pierwszych latach polisy na dzień rozwiązania wynosiła 6.754,92 zł. W związku z tym opłata za całkowity wykup wartości polisy w wysokości 25% tej wartości tj. 1688,73 zł., zaś z drugiej polisy 1681,62 zł. Dodatkowo powód wskazał, że dokonanie potrącenia jest niezasadne, w związku z abuzywnością postanowień OWU w tym zakresie.

Pełnomocnik powoda zwrócił się do pozwanego wzywając go do zwrotu pozostałej sumy ( potraconej ) pozwany pisemnie odmówił wypłaty.

Pozwany (...) Towarzystwo (...) na (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Pozwany przyznał, iż z powodem łączyły go dwie umowy ubezpieczenia na życie z funduszami kapitałowymi (...) z dnia 27 października 2008 r. Wskazania wymaga, iż powód nie zgłaszał wątpliwości co do treści OWU, co więcej nie zgłaszał ich zarówno w dacie podpisania wniosków, jak i po dacie otrzymania dokumentów.

Powód M. N. w odpowiedzi na sprzeciw z dnia 4 maja 2016 r. wskazał, iż wnosi on o dokonanie kontroli indywidulanej wzorca w ramach niniejszej sprawy, a zatem wydanie orzeczenia wyłącznie pomiędzy stronami procesu. Dodał, iż podjął decyzję o rezygnacji z umów z uwagi na rosnące opłaty związane z umową oraz straty, jakie z roku na rok przynosiło inwestowanie w ramach umowy. Wskazał, iż za niedopuszczalne należy uznać wykładnię rozszerzającą postanowień OWU skutkującą zakwalifikowaniem poszczególnych zapisów jako głównych świadczeń stron, a co z tym idzie wyłączeniem możliwości uznania danego postanowienia za niedozwolone. Wartość wykupu oraz wysokość opłat za wykup była niemożliwa do ustalenia w chwili zawarcia umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Wartości te były bowiem określane na bieżąco w trakcie trwania umowy i podlegały zmianie proporcjonalnie do wyceny aktywów. Opłata zatrzymana przez pozwaną nie nosi nazwy „opłaty likwidacyjnej” gdyż OWU stanowi o tzw. wartości wykupu i opłacie za wykup, to analogicznie do wskazanego powyżej stanowiska (...) należy wskazać, że również w niniejszej sprawie wartość wykupu nie jest wypłacana zawsze, tj. w każdym przypadku zawarcia umowy, a jedynie w przypadku jej rozwiązania przed upływem 10 roku obowiązywania umowy. Dodatkowo pozwana nie wskazała czy ponosi inne koszty w związku z wcześniejszym rozwiązaniem umowy. Zatrzymanie przez pozwaną części zgromadzonych przez powoda środków, po wcześniejszym pobraniu już przez pozwaną w okresie siedmiu lat obowiązywania umowy opłat wskazanych w OWU, zestawienie ze stratami, jakie ponosił sam powód stanowi o rażącym wygórowaniu tej kwoty i nakazuje stwierdzić, że takie traktowanie powoda jako konsumenta z całą pewnością narusza dobre obyczaje. Pozwana winna przedstawić jednoznaczne dowody na wysokość poniesionych przez nią kosztów.

W piśmie procesowym z dnia 03.06.2016 r. pozwany wskazał, iż brak jest podstaw do twierdzeń, że świadczenie pobrane przez pozwanego w jakimkolwiek zakresie winno zostać zakwalifikowane jako świadczenie o cechach bezpodstawnego wzbogacenia oraz brak jest podstaw do zakwalifikowania go jako świadczenia głównego. Dodał, że nie można uznać za sprzeczną z dobrymi obyczajami działalności ubezpieczyciela, której celem jest osiągnięcie zysku i minimalizowanie strat. Na koszty zawarcia umowy ubezpieczenia składa się: prowizja agenta ubezpieczeniowego, koszty wewnętrzne związane z obsługą umowy ubezpieczenia, wewnętrzne koszty związane z zawarciem umowy ubezpieczania – od powoda nie została pobrana opłata wstępna. Na koszty wprowadzenia przedmiotowego produktu, na który zdecydował się powód składają się następujące składkowe, które pozwane towarzystwo jest zobowiązane do uiszczenia: 1. wypłacona prowizja za zawarcie w wysokości będącej zbliżoną do rocznej składki; 2. wypłacone prowizje odnowione po okresie 1 roku trwania umowy; 3. pobrane opłaty administracyjne; 4. opłaty za zarządzenie w wycenie jednostek; 5. opłaty dystrybucyjne; 6. koszty początkowe; 7. koszty odnowieniowe.

Na rozprawie w dniu 14 czerwca 2016 r. powód wskazał, iż zwiększone zapotrzebowanie na środki w domu, brak zysków spowodowało rozwiązanie tej umowy. Powód przestał płacić składki co spowodowało rozwiązanie umowy. W sytuacji zaprzestania opłacania rat automatycznie umowa miała przechodzić na tryb bez składkowy – co wynika z ogólnych warunków umowy. Powód nie wydał dyspozycji rozwiązania umowy. To pozwany rozwiązał umowę z uwagi na brak uiszczenia składek.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. N. w dniu 27 października 2008 roku zawarł jako konsument z (...) S.A. w W. dwie umowy ubezpieczenia na życie ( (...)) z ubezpieczeniowym funduszami kapitałowymi. W pierwszej umowie potwierdzonej polisą nr (...) z funduszem kapitałowym o nazwie: (...), (...), (...), (...) – z procentowym udziałem składki alokowanej w funduszach po 25 % w każdym. Natomiast w drugiej umowie potwierdzonej polisa nr (...) z funduszami kapitałowymi o nazwie: (...), (...), (...) oraz (...) Płynna Lokata – również z procentowym udziałem składki alokowanej w funduszach po 25 % w każdym.

Przedmiotem ochrony na podstawie wystawionych polisy było życie powoda, zaś zakres ubezpieczenia obejmował zgon ubezpieczonego w okresie odpowiedzialności wskutek nieszczęśliwego wypadku lub z przyczyn innych niż nieszczęśliwy wypadek. Suma ubezpieczenia wynosiła 105% wartości polisy. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Na podstawie zawartej umowy M. N. był zobowiązany wpłacać składki ubezpieczeniowe w określonej kwocie po 150 zł miesięcznie, czyli łącznie 300 zł miesięcznie za 2 umowy.

dowód : polisa ubezpieczeniowa nr (...) k. 21- 22

Wartość wykupu całkowitego – wypłacana ubezpieczonemu w związku z zakończeniem umowy - w poszczególnych latach polisowych stanowiła określony w tabeli opłat i limitów, stanowiącej załącznik do ogólnych warunków dodatkowego ubezpieczenia na wypadek śmierci w wyniku nieszczęśliwego wypadku. W pierwszym roku polisy % wartość polisy utworzonej ze składki regularnej należnej w pierwszych pięciu latach polisy wynosiła 98 %, w 2 roku 95 %, w 3 roku 85%, w 4 roku 70 %, w 5 roku 55 %, w 6 roku 40%, w 7 roku 25%, w 8 roku 20%, w 9 roku 10 %, w 10 roku 5 % i w 11 i następnych latach 0%.

Potwierdzenie zawarcia polisy jak i OWU zostały przedstawione M. N. niespełna miesiąc po wystawieniu polisy jak i miesiąc po rozpoczęciu okresu ubezpieczenia ( w dniu 14.11.2008 r.).

dowód : Ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) k. 23-36, potwierdzenie doręczenia pakietu ubezpieczeniowego polisy nr (...) k . 85-86;

Z uwagi na nieopłacenie przez M. N. składki ubezpieczeniowej ( dwóch polis ) w wymaganym terminie, umowa została rozwiązana.

(...) S.A. rozliczając polisę o nr (...) powoda określiła, że wartość umorzonych jednostek wynosiła 7.061,88 zł natomiast opłata za wykup wynosiła 1688,73 zł. Tak więc wypłata netto sięgała kwoty 5373,15 zł. Przy polisie o nr (...) wartość umorzonych jednostek wynosiła 7.033,43 zł opłata wykupu wynosiła 1.681,62 zł- przy umowie głównej. Natomiast w umowie dodatkowej wartość umorzonych jednostek wynosiła 853,53 zł , opłata za wykup wynosiła 9,00 zł. Ta więc wypłata netto wynosiła 6.178,34 zł. Dyspozycja wypłaty wyżej wskazanych kwot została zrealizowana.

dowód: potwierdzenie realizacji wypłaty k. 83-84, przesłuchanie powoda k. 146-147;

Pismem z dnia 21 lipca 2015 roku pełnomocnik powoda wezwał stronę pozwaną do zwrotu kwot: 1688,73 zł oraz 1690,62 zł podnosząc, iż zastrzeżenie sankcji za rezygnację z dalszego kontynuowania umowy bez powiązania jej z realnie poniesionymi wydatki narusza dobre obyczaje kupieckie.

dowód : wezwanie do zapłaty z dnia 21.07.2015 r. k 44 – 45

Pismem z dnia 05 sierpnia 2015 r. (...) S.A. odmówiło wypłaty wskazanych przez pełnomocnika M. N. kwot.

dowód: pismo z dnia 05.08.2015 r, k -50 – 51;

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż w niniejszej sprawie nie było sporu co do faktów, lecz kwestią sporną była prawna ocena charakteru umowy wiążącej strony oraz możliwości i zasadność zatrzymania przez pozwaną części środków wpłaconych przez powoda w ramach umowy, wobec jej rozwiązania.

W trakcie postępowania sądowego powód M. N. zasadności swego roszczenia upatrywał w abuzywności postanowień umowy łączącej go ze stroną pozwaną.

Umowy będące przedmiotem niniejszego postępowania zostały bez wątpienia zawarte pomiędzy stroną pozwaną jako przedsiębiorcą a powodem jako konsumentem.

Następnie zważyć należy, iż uzgodnienia (postanowienia) tejże umowy (umów) nie zostały uzgodnione z powodem indywidualnie, bowiem stanowią one wzorzec umowy zaproponowany, odgórnie narzucony, konsumentowi przez kontrahenta. Z samej nazwy „Ogólne Warunki Ubezpieczenia” wynika, iż warunki te są stosowane przy zawieraniu nieoznaczonej ilości umów i nie zostały ustalone w trakcie zawierania umowy z powodem. Dodatkowo strona pozwana nie wykazała, że postanowienia dotyczące pobierania opłaty za wykup zostały z powodem uzgodnione indywidualnie. Bez wątpienia powód nie miał rzeczywistego wpływu na kształtowanie ogólnych warunków ubezpieczenia na życie czy wysokości opłat wskazanych w tabeli opłat i limitów, w tym wysokości opłat za wykup naliczanych w wypadku wcześniejszego rozwiązania umowy. Były to zapisy z góry narzucone i nie negocjowane. W niniejszej sprawie niewątpliwie istotne jest to, iż powód w chwili zawarcia umowy w ogóle nie znał ogólnych warunków ubezpieczenie gdyż nie zostały mu one przedstawione. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego powód polisę jak i ogólne warunki ubezpieczenia otrzymał niespełna miesiąc po zawarciu umowy .

Strona powodowa kwestionowała legalność i zasadność uregulowań OWU ustalających zasady i wysokość wypłaty świadczenia wykupu, jej zdaniem zapisu OWU - co do wysokości stawek procentowych spornego świadczenia pobranego przez pozwanego nie znajduje uzasadnienia w ponoszonych przez pozwanego kosztachi nie pozostaje w związku z ryzykiem. Wysokość opłaty za wykup powinna być uzależniona jedynie od kosztów, jakie pozwany rzeczywiście poniósł w związku z wcześniejszym rozwiązaniem umowy ubezpieczenia i wykupem jednostek uczestnictwa. W ocenie powoda powyższe zapisy stanowią niedozwolone klauzule umowne.

Powód nie był w stanie zweryfikować prawidłowości i zasadności potrącanych przez stronę pozwaną opłat. W dniu 21 lipca 2015 roku wezwał Towarzystwo (...) do zapłaty potrąconych kwot stanowiących opłatę likwidacyjną lub sumę wykupu, będący obecnie przedmiotem sporu. Wezwania do zapłaty pozostały jednak bezskuteczne

Z OWU wprost wynika, iż możliwość rozwiązania umowy była istotnie ograniczona przez odgórnie narzucone wartości procentowe części bazowej rachunku, które de facto miały zniechęcić do wcześniejszego rozwiązania umowy. Postanowienia umowy zostały sformułowane – w ocenie sądu przy użyciu szeregu niejasnych dla przeciętnego konsumenta pojęć np. „wartość polisy utworzonej ze składki regularnej należnej w pierwszych pięciu latach polisy”, których zrozumienie wymaga nie tylko głębokiej analizy tekstu każdej z umów, ale zwyczajnie specjalistycznej wiedzy z zakresu tematyki objętej umową. Przy czym rozumienia kwestionowanych zapisów nie ułatwiały na żadnym etapie zapoznawania się przez konsumentów z treścią umów przewidziane definicje pojęć wynikające z artykule II OWU, tym bardziej- w przypadku powoda, iż takie postanowienia nie były mu przed podpisaniem umów przedłożone i trudno wskazać by w ogóle mógł się z nimi zapoznać.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy, Sąd stanął na stanowisku, że żądania powoda zasługują na uwzględnienie.

Podkreślenia wymaga, iż do głównych świadczeń stron nie należała wypłata wartości wykupu (takim świadczeniem Towarzystwa (...) było świadczenie ubezpieczeniowe określone artykule III OWU), a postanowienia artykułu IX OWU i tabela opłat i limitów kształtowały prawa i obowiązki strony powodowej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy.

Zdaniem Sądu Rejonowego zapis załącznika do OWU, jak i sama treść OWU, zezwalający Towarzystwu (...) możliwość pobrania od 98% do 5% wartości zgromadzonych środków, stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, bez względu na to czy została wpisana do rejestru niedozwolonych postanowień umownych i wymieniona w katalogu klauzul abuzywnych z art. 385 ³ k.c. Zapis umowy, przewidujący obowiązek zapłaty takich kosztów, z uwagi na jej obiektywnie dużą wysokość w połączeniu z obciążeniem nią wyłącznie powoda, stanowił, według Sądu, niedozwolone postanowienie umowne.

Strona pozwana, na której zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. spoczywał ciężar dowodu, nie wykazała, iż kwestionowane przez powoda postanowienia umowne zostały z nim uzgodnione indywidualnie. Sam fakt, że powód otrzymał sporządzony przez pozwaną wzorzec przedmiotowej umowy nie przesądza, że miał on jakikolwiek wpływ na jego treść, a przecież powód otrzymał go w zupełnie innym terminie aniżeli w dacie zawarcia polisy.

Pozwana powinna zatem w ocenie Sądu udowodnić, że między stronami toczyły się negocjacje co do ostatecznej treści zawartej umowy, a przede wszystkim, że powód miał wpływ na treść zapisów dotyczących np. opłaty za wykup. Skoro pozwana nie obaliła domniemania nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych przez powoda postanowień umownych, Sąd przyjął, że nie zostały one indywidualnie uzgodnione. Zdaniem Sądu klauzula umowna nakazująca zapłatę tak wysokiej „opłaty za wykup” w sytuacji, gdy pozwana mogła obracać środkami wpłaconymi przez powoda, osiągając w ten sposób zysk, nadmiernie obciąża powoda (konsumenta), a tym samym rażąco narusza jego interesy. To on bowiem, jako jedyny ponosił loteria obrotu jego pieniędzy przez pozwaną, która de facto korzystała z jego pieniędzy, bez żadnej odpowiedzialności. Przyjmuje się, że postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie, znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. W ocenie Sądu ustalenie kosztów za wykup polisy na poziomie wskazanych w tabeli opłat i limitów, nakazuje oceniać w kategoriach bezzasadnej sankcji za utratę przez pozwaną możliwości dysponowania środkami finansowymi powoda. Jednocześnie należy jednoznacznie stwierdzić, że przerzucenie tak wysokich kosztów obsługi umowy ubezpieczenia na powoda, przy jednoczesnym uzyskiwaniu dochodu przez pozwaną z obrotu środkami wpłaconymi przez powoda ewidentnie kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Odnosząc się do wysokości ustalonej przez pozwaną wartości wykupu (czyli opłaty likwidacyjnej), należy podzielić stanowisko Sądy Apelacyjnego w Warszawie zawarte w wyroku wyrok z dnia 26 czerwca 2012 roku wydany w sprawie VI ACa 87/12, w którym stwierdzono, że nie można tłumaczyć żadną miarą konieczności pobierania opłaty likwidacyjnej ( w niniejszej sprawie opłaty za wykup) wskutek wcześniejszego rozwiązania umowy, gdyż ubezpieczyciel utracił spodziewane, związane z długim okresem inwestowania środków przez ubezpieczającego, korzyści. Tym samym takie zapisy umowy są swoistą sankcją dla powoda za rezygnację z dalszego kontynuowania umowy.

Powyższe stanowisko, potwierdziło tylko, że takie postanowienia umowne naruszają dobre obyczaje, gdyż sankcjonują przyjęcie przez ubezpieczyciela w pierwszych latach trwania umowy ponad połowy wykupionych środków, a tym samym pozbawienie w wyniku pobierania „opłaty za wykup” ubezpieczającego większości wpłaconych przez niego środków, co rażąco narusza jego interesy. Nie można również tracić z pola widzenia, że pozwana z jednej strony uzyskiwała dochód obracając środkami powoda, a z drugiej strony wszelkie koszty z tym związane pokrywała ze składek uiszczonych przez powoda. Mówiąc wprost, o ile pozwana nie widzi przeszkód w obracaniu środkami powoda, uzyskując możliwości osiągania zysku, o tyle widzi przeszkody w ponoszeniu kosztów wynikających z rozwiązania umowy, a konkretnie z utraty możliwości obracania tymi środkami. Takie postanowienie umowne ewidentnie kształtuje obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Pozwany w żadnym momencie niniejszego postepowania nie przedstawił jakie faktycznie poniósł koszty związane z rozwiązaniem spornych umów – mimo, iż sąd dopuścił taka możliwość poprzez dowód z opinii biegłego aktuariusza. Znamienne w sprawie jest również to, iż Sąd co do zasady nie kwestionuje uprawnienia pozwanej do pobrania pewnych należności związanych z wykonaniem umowy – i właśnie na tę okoliczność dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu aktuariatu ( na wniosek zresztą samego pozwanego ). Ze sporządzonej opinii również nie wynikały konkretne koszty, które poniósł pozwany. Biegły zwrócił się więc do pozwanego o udostępnienie szczegółowych wyliczeń poniesionych kosztów, celem ich weryfikacji z dokumentami źródłowymi – lecz pozwany odmówił przedstawiania takich dokumentów. To spowodowało, iż biegły nie był w stanie sporządzić opinii uzupełniającej i wyliczyć wysokości faktycznych kosztów, jakie należeć mogły się pozwanej. Zaznaczenia wymaga, iż opierając się na treści polisy oraz OWU w żadnym wypadku nie da się ustalić jakie są koszty produktu oferowanego przez stronę pozwaną. Z tych też powodów, dzięki procesowemu stanowisku pozwanej, niezgodnemu z treścia art. 3 kpc, sąd mógł oprzeć się przy rozstrzygnięciu sprawy wyłącznie o zarzuty wskazywane w pozwie a dotyczące zastosowania niedozwolonych klauzul umownych. Z całokształtu materiału dowodowego ocenianego przez sąd niezbicie wynika, że umowa łącząca strony zawierała klauzule abuzywne, a przez to była niekorzystna dla powoda.

Na marginesie wskazać należy, iż w myśl ogólnej zasady wyrażonej w art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zgodnie z obowiązującą procedurą cywilną nie do sądu należy zarządzanie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Innymi słowy sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności spornych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 kpc). Obowiązek przedstawiania dowodów spoczywa bowiem na stronach (art. 3 kpc), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 kpc ) spoczywa na tej stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne. A skoro pozwany podniósł, iż poniósł koszty związane z wykupem/ likwidacją polisy winien je w należyty sposób udowodnić, przedstawić - a nie uczynił. Nie sprostał zatem ciężarowi dowodowemu.

W tym miejscu przypomnieć należy, że co do zasady umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym uważana jest za umowę ubezpieczenia, co wynika z bardzo szerokiej definicji tej umowy zawartej w art. 805 k.c . Immanentną cechą umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest wyraźne wyodrębnienie ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego oraz jego odrębne administrowanie. W literaturze przedmiotu zdefiniowano przedmiotowo istotne elementy takiej umowy i przedstawiono jej definicję. Opłaty likwidacyjnej i warunkowej nie można uznać za jedno z głównych świadczeń stron. Zawarta pomiędzy stronami umowa, nawet gdyby w ogóle nie regulowała kwestii związanych z tymi opłatami nadal byłaby tzw. umową o polisolokatę, bowiem essentialia negotii tego stosunku prawnego są inne. Głównym świadczeniem stron w przypadku umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest po stronie pozwanego przedsiębiorcy udzielanie ochrony ubezpieczeniowej, zaś po stronie konsumenta zapłata składki ubezpieczeniowej. Fundusz jest niejako przy okazji ( odrębnym, ubocznym świadczeniem), w związku z możliwością zaoszczędzenia dodatkowych środków na przyszłość. Twierdzenia te znajdują oddźwięk utrwalonym już orzecznictwie i w poglądach doktryny. Powoduje to tyle, że sporne świadczenie jako świadczenie uboczne podlega ocenie przez pryzmat przepisu art. 385 ¹ k.c. Zastrzeżenie takie, jakie zawarto w umowie, stanowiło klauzulę abuzywną w myśl w/w przepisu. Jak już wyżej wskazano strona pozwana nie wykazała, aby jakiekolwiek postanowienia były indywidualnie uzgodnione z konsumentem. Zatrzymanie tak dużej części wpłaconej przez powoda kwoty jest rażąco wygórowaną karą za wcześniejsze zakończenie umowy, nawet jeśli uległa ona rozwiązaniu z winy powoda. W konsekwencji stwierdzić należy, że przedmiotowe zapisy umowy kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy ( albowiem w całości jego obciążają konsekwencją rozwiązania wcześniejszego umowy).

Reasumując Sąd doszedł do wniosku, że zawarta w ogólnych warunkach ubezpieczenia klauzula umożliwiająca potrącenie wyrażone w % wysokości świadczenia, w zależności od danego okresu ubezpieczenia roku umowy, stanowi niedozwoloną klauzulą umowną (art. 385 ¹ § 1 k.c.).

Skutkiem zastosowania w umowie lub wzorcu klauzuli niedozwolonej jest brak mocy wiążącej tego postanowienia, przy zachowaniu skuteczności innych części umowy lub wzorca. Brak mocy wiążącej dotyczy w całości klauzuli niedozwolonej, nie jest więc dopuszczalne uznanie, że jest ona skuteczna w zakresie, w jakim nie naruszałaby kryterium określonego w przepisie art. 385 ¹ § 1 k.c. Uznanie w okolicznościach niniejszej sprawy za niedozwolonego postanowienia umownego stanowiącego klauzulę upoważniającą stronę pozwaną do potrącenia z należnego powodowi świadczenia wykupu określonych kosztów ma ten skutek, że postanowienie to upada w całości. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie ma w ocenie Sądu znaczenia to, jakie rzeczywiście koszty poniosła strona pozwana w związku z zawarciem umowy – gdyż te koszty na żadnym etapie postępowania nie zostały wykazane ( i to właściwie tylko z uwagi na bierność strony pozwanej). W szczególności brak jest podstaw do pomniejszenia świadczenia powoda o wysokość rzekomo poniesionych przez stronę pozwaną kosztów. Takie ukształtowanie stosunku umownego stanowi swoistą sankcję dla przedsiębiorcy za ukształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, w sposób rażąco naruszający jego interesy.

Kierując się powyższym Sąd zasądził dochodzone pozwem kwoty na rzecz powoda. O odsetkach orzekł na art. 481 k.c. w nowym brzmieniu, przyjmując za datę początkową termin wymagalności, który wiązał się z upływem terminu jaki wynikał z wezwania do zapłaty roszczenia.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, przy uwzględnieniu kosztów zastępstwa procesowego, opłat od pełnomocnictwa i opłaty sądowej uiszczonej od pozwu.

W toku postępowania - została uiszczona zaliczka na wynagrodzenie biegłego, jednakże była ona zbyt niska, na pokrycie całości wynagrodzenia biegłego -co spowodowało konieczność pokrycia częściowo ze Skarbu Państwa. Natomiast opinia ta była wg pozwanego, który o nią wnioskował konieczna do rozstrzygnięcia sprawy ( określanie kosztów pozwanego). Skoro nie było możliwe jej uzupełnienie, tylko z powodów leżących po stronie pozwanej, a pozwany przegra proces w całości- on winien zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu ( art. 98 kpc) ponieść koszty z nią związane.

W związku z powyższym na podstawie w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2016.623j.t.) sąd nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Słupsku kwoty 952,40 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, o czym orzekł odpowiednio jak w punkcie trzecim sentencji postanowienia.

Mając na uwadze powyższe sąd nakazał ściągnąć od powoda kwotę 485,70 zł o czym orzekł jak w pkt. III sentencji postanowienia.