Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2018 r.

Sąd Rejonowy w Kwidzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Sądu Rejonowego Halina Maliszewska

Protokolant stażysta Katarzyna Kawecka

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2018 r. w Kwidzynie

na rozprawie sprawy

z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko K. Z.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej K. Z. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. kwoty:

- 650,16 zł (sześćset pięćdziesiąt złotych 16/100) z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP nie wyższymi niż maksymalne odsetki za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty,

- 36,87 zł (trzydzieści sześć złotych 87/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie oddala powództwo,

III.  zasądza od pozwanej K. Z. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 312,51 zł (trzysta dwanaście złotych 51/100) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Halina Maliszewska

Sygn. akt I C 333/18 upr

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wystąpił do Sądu Rejonowego Lublin - Zachód VI Wydziału Cywilnego w Lublinie z roszczeniem przeciwko pozwanej K. Z. o zapłatę kwoty 2.095,67 zł wraz z odsetkami umownymi od niespłaconego kapitału i prowizji i odsetkami ustawowymi za opóźnienie skapitalizowanych odsetek i opłat windykacyjnych od dnia 28 kwietnia 2017 r.. Wniósł również o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. Powód wnosił o rozpoznanie jego sprawy w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

W uzasadnieniu pozwu podał, że w dniu 17 grudnia 2015 r. strony zawarły umowę pożyczki akceptując postanowienia umowy i regulamin świadczenia usług. Kwota pożyczki została przelana na konto pozwanej a umowa pożyczki wysłana do pozwanej. Pozwana obowiązana była do wydrukowania, podpisania i odesłania umowy. Zobowiązana była też do zwrotu pożyczki. Ponieważ uchybiła terminowi zwrotu, powód rozpoczął naliczanie odsetek umownych za opóźnienie. ( k. 3-5v akt ).

Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego Lublin - Zachód VI Wydziału Cywilnego w Lublinie uwzględniając roszczenie powoda w dni 21 lipca 2017 r. w sprawie sygn. akt VI Nc-e 787229/17 wydał nakaz zapłaty ( k. 6v akt ).

Nakaz ten zaskarżyła pozwana, wnosząc w terminie sprzeciw. Zarzuciła lichwiarski charakter umowy. Wniosła o ustalenie „rzeczywistej kwoty zobowiązania” oraz zwolnienie od kosztów postępowania i obowiązku uiszczenia odsetek i innych należności ponad należność główną ( k. 8-9v akt ).

Wobec skutecznego wniesienia sprzeciwu Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego Lublin - Zachód VI Wydziału Cywilnego w Lublinie postanowieniem z dnia 6 października 2017 r. przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kwidzynie ( k. 12v akt ).

W toku procesu strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

Powód wskazał, że udzielił pozwanej pożyczki w kwocie 2.000 zł na warunkach określonych w umowie i zaakceptowanych przez pozwaną. Wskazał, że na kwotę dochodzoną pozwem składają się niespłacony kapitał w kwocie 1.518,52 zł, odsetki umowne za opóźnienie w kwocie 159,61 zł, prowizja w kwocie 379,54 zł i opłaty manipulacyjne za czynności windykacyjne ( monit listowny, sms – owy i telefoniczny naliczone zgodnie z umową ) w kwocie 38 zł ( k. 19, 36-38 akt).

Pozwana podała, że zgadza się zwrócić pożyczkę ale pomniejszoną o prowizję, która jest wygórowana i stanowi ponad 50 % pożyczki. Podała, że zaakceptowała warunki pożyczki, w tym prowizję ponieważ nie miała wyjścia - znajdowała się w bardzo trudnej sytuacji finansowej, potrzebowała pieniędzy na leki, opał i życie ( k. 41 akt ).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 17 grudnia 2015 r. strony zawarły drogą elektroniczną umowę pożyczki kwoty 2.000 zł na okres 12 miesięcy. Pozwana złożyła wniosek o pożyczkę, dokonała uiszczenia kwoty 0,01 zł tytułem opłaty rejestracyjnej, zaakceptowała warunki umowy i otrzymała przelew na kwotę 2.000 zł. Otrzymała też umowę, którą zobowiązana była wydrukować, podpisać i odesłać powodowi. Załącznikiem umowy była tabela opłat i prowizji, która nie została przedłożona przez powoda.

Zgodnie z warunkami umowy pozwana została zobowiązana do zapłaty dodatkowo kwoty 109,96 zł z tytułu umownych odsetek i kwoty 1.280 zł z tytułu prowizji. Sama prowizja stanowiła 64 % kwoty pożyczki. Raty pożyczki miały być płatne do 17 – go każdego miesiąca poczynając od 17 stycznia 2016 r. po 282,50 zł a ostatnia rata w kwocie 282,46 zł.

Na poczet umowy pozwana wpłaciła w sumie 1.513,31 zł:

⚫

w dniu 25 lutego 2016 r. kwotę 282,50 zł, którą powód zaliczył: 160,49 zł na poczet kapitału, 106,67 zł na poczet prowizji i 15,34 zł na poczet odsetek,

⚫

w dniu 25 lutego 2016 r. kwotę 318,30 zł, którą powód zaliczył: 159,16 zł na poczet kapitału, 106,67 zł na poczet prowizji i 16,67 zł na poczet odsetek a także 1,80 na poczet odsetek „karnych” i 34 zł na poczet opłat,

⚫

w dniu 17 marca 2016 r. kwotę 282,30 zł, którą powód zaliczył: 161,83 zł na poczet kapitału, 106,67 zł na poczet prowizji i 13,80 zł na poczet odsetek,

⚫

w dniu 3 października 2016 r. kwotę 630 zł, którą powód zaliczył: 580,45 zł na poczet prowizji i 49,55 zł na poczet odsetek,

⚫

ponadto na koncie pozwanej zaksięgowano w dniu 25 lutego 2016 r. kwotę 0,20 zł i w dniu 24 stycznia 2015 r. kwotę 0,01 zł.

( dowód : dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej k. 20 akt, wzór umowy pożyczki k. 22-24v akt, dowód przelewu pożyczki na konto pozwanej k. 25 akt, harmonogram spłat k. 21 akt, pismo powoda z dnia 21.05-2018 r. z wykazem wpłat dokonanych przez pozwaną k. 38 akt )

Sąd zważył, co następuje:

Bezsporne między stronami było, że strony zawarły w dniu 17 grudnia 2015 r. umowę pożyczki. Nie budzi wątpliwości, że pozwana była konsumentem w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie bowiem z jego treścią konsumentem jest osoba fizyczna dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

W sprawie mają zatem zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy ( tekst jednolity Dz. U. 2014. 1497 ).

Powód nie wykazał w toku procesu by dokonał obowiązku informacyjnego określonego w art. 13 ustawy. Nie wykazał by umowa została podpisana przez pozwaną zgodnie z § 6 ust. 9 wzorca umowy i zgodnie z art. 29 ustawy. Okoliczności tych jednak pozwana nie kwestionowała więc Sąd uznał, że powód dopełnił ustawowych wymogów a pozwana umowę podpisała.

Sporną kwestią miedzy stronami była zasadność obciążenia pozwanej prowizją w kwocie 1.280 zł za udzielenie pożyczki w kwocie 2.000 zł a więc w wysokości 64 % udzielonej pożyczki. W ocenie Sądu ten zapis umowy stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i jako taki jest nieważny zgodnie z art. 58 § k.c.

Nie budzi wątpliwości, że strony zawarły umowę przy użyciu wzorca umownego, który to podlega szczególnej regulacji. Nie budzi wątpliwości, że warunki umowy dotyczące wysokości prowizji nie były indywidualnie uzgodnione miedzy stronami a przynajmniej powód tej okoliczności nie udowodnił zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c..

Stosownie do art. 385 ¹ § 1 k.c. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W doktrynie i orzecznictwie sądowym wątpliwości nie budzi, że prowizje za udzielanie pożyczek, opłaty przygotowawcze czy administracyjne naliczane przez firmy pożyczkowe nie stanowią głównego świadczenia stron bo tym jest niewątpliwie sama pożyczka. Ceną zaś czy wynagrodzeniem za udzielenie pożyczki są odsetki kapitałowe. Dlatego postanowienie dotyczące wysokości prowizji wymagało indywidualnego uzgodnienia z pozwaną. Jak wyżej wskazano zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Powód nie tylko nie wykazał indywidualnego uzgodnienia wysokości prowizji z pozwaną ale nawet nie podjął próby wykazania tej okoliczności, mimo, że pozwana w sprzeciwie podnosiła „lichwiarską” wysokość prowizji. Wysokość prowizji została zatem określona i narzucona przez powoda.

W ocenie Sądu prowizja w wysokości 64 % udzielonej pożyczki, naliczona pozwanej obok odsetek czyli obok wynagrodzenia za korzystanie z kapitału powoda, kształtuje jej obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy pozwanej.

W doktrynie i orzecznictwie sądowym za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznaje się postanowienia umów, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku umownego, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki miedzy partnerami umowy. Niewątpliwie w okolicznościach niniejszej sprawy nie istniała równowaga kontraktowa. Dysproporcja praw i obowiązków pozwanej jest tak istotna i rażąca, że nie można mówić o jakimkolwiek partnerstwie przy zawieraniu umowy. Potwierdziła to pozwana przed Sądem podając, że nie miała żadnego wyboru, mogła zawrzeć umowę na warunkach określonych przez powoda albo w ogóle. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 15 września 2017 r. ( I ACa 983/16 Lex nr 2381508 ) stwierdził, że znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi. Sąd orzekający w pełni podziela ten pogląd. Pozwana zawierała z powodem umowę pożyczki na leki, opał i życie. Znajdowała się w przymusowej sytuacji. Wbrew twierdzeniom powoda nie ma znaczenia, że akceptowała warunki umowy w dacie jej zawierania. Ocena abuzywności klauzuli dokonywana jest przez Sąd z urzędu. Ponadto pozwana działając rozsądnie i mając możliwość negocjacji nie zawarłaby umowy pożyczki na okres 1 roku z prowizją w wysokości 64 %, skoro zdaje sobie sprawę z rażącej wysokości prowizji i podnosi lichwiarski charakter umowy. Wykorzystywanie takiej przymusowej sytuacji konsumentów nie może podlegać ochronie prawnej. Ewidentnie przy zawarciu umowy z uwagi na wysokość prowizji została naruszona zasada ekwiwalentności świadczeń i z uwagi na wysokość prowizji doszło do rażącego naruszenia interesów pozwanej.

W ocenie Sądu tego rodzaju prowizja była próbą obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych a to jest niedopuszczalne, sprzeczne z ustawą ( art. 359 § 2 ¹ k.c. ) i jako takie nieważne (art. 58 § 1 k.c.). Jak wyżej wskazano wynagrodzeniem powoda za korzystanie z jego kapitału są odsetki. Bez znaczenia pozostaje fakt, że są one limitowane ustawowo. Wskazać też należy, że powód nie uzasadnił żądania prowizji w tak znacznej wysokości ani nie wykazał podstaw faktycznych czy umownych uzasadniających naliczenie prowizji w jakiejkolwiek wysokości. Jeżeli pożyczkodawca pobiera wynagrodzenie za udzielenie pożyczki w postaci odsetek to dodatkowe opłaty winny stanowić marginalną i uzasadnioną część wynagrodzenia.

Na marginesie wskazać należy, że w chwili obecnej w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim ( obowiązującym od 11 marca 2016 r. ) ustawodawca wprowadził ograniczenia poza odsetkowych kosztów kredytu dostrzegając politykę firm pożyczkowych i w chwili obecnej koszty te w przypadku pożyczki pozwanej nie mogłyby przekroczyć kwoty 1.100 zł. W dacie jednak zawierania przez pozwaną umowy ograniczenia te jeszcze nie obowiązywały, mimo opublikowania już tych zmian ustawowych a tym samym wiedzy powoda, że takie ograniczenia lada dzień zaczną obowiązywać. Narzucenie w takich okolicznościach pozwanej prowizji w wysokości 64 % udzielonej pożyczki tym bardziej świadczy o nieuczciwości, nierzetelności w stosunku do partnerki umowy i naruszeniu dobrych obyczajów. Wiedząc o nowych uchwalonych i opublikowanych przepisach oczekujących na wejście w życie powód powinien powstrzymać się od zachowań które wywołują uszczerbek finansowy w interesach pożyczkobiorcy.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie natomiast z art. 385 ¹ § 1 k.c. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Umowa zatem łącząca strony jest ważna za wyjątkiem zapisu określającego wysokość prowizji na kwotę 1.280 zł.

Z uwagi na zaliczenie przez powoda części wpłat dokonanych przez pozwaną na poczet prowizji niezbędne było ustalenie faktycznej zaległości pozwanej w spłacie pożyczki z pominięciem prowizji.

Zgodnie z wiążącymi postanowieniami umowy pozwana zobowiązana była do zwrotu kwoty 2.000 zł z tytułu kapitału pożyczki i kwoty 109,96 zł z tytułu umownych odsetek czyli łącznie 2.109,96 zł. Zgodnie ze wskazaniem powoda na poczet umowy do dnia 17 marca 2016 r. pozwana wpłaciła kwotę 883,31 zł. Z kwoty tej powód zaliczył na poczet odsetek kwotę 45,81 zł. Pozostała zatem kwota 837,50 zł powinna być zaliczona na kapitał ( 883,31 zł – 45,81 zł ). W ten sposób po zapłacie raty w marcu 2016 r. pozostała zaległość 1.162,50 zł z tytułu kapitału ( 2.000 zł – 1.162,50 zł ). Termin zapłaty kolejnej raty pożyczki upływał w dniu 17 kwietnia 2016 r. Raty tej pozwana nie uiściła. Dopiero w dniu 3 października 2016 r. wpłaciła na poczet pożyczki kwotę 630 zł. Dlatego za okres od 18 kwietnia 2016 r. do dnia 2 października 2016 r. przysługiwały powodowi umowne odsetki za opóźnienie od kwoty zaległego kapitału( 1.162,50 zł ), nie wyższe niż maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie. Wyniosły one 53,51 zł. Z kwoty 630 zł uiszczonej przez pozwaną w dniu 3 października 2016 r. Sąd zaliczył kwotę 64,15 zł na poczet odsetek umownych ( 109,96 zł – 45,81 zł wcześniej zaliczone przez powoda) oraz kwotę 53,51 zł na poczet umownych odsetek za opóźnienie. Pozostałą kwotę 512,34 zł ( 630 zł – 64,15 zł – 53,51 zł ) Sąd zaliczył na poczet kapitału.

W ten sposób pozwana winna zapłacić powodowi z tytułu kapitału kwotę 650,16 zł ( 1.162,50 zł – 512,34 zł ) i kwotę tę Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda wraz z umownymi odsetkami nie wyższymi niż maksymalne odsetki za opóźnienie, zgodnie z żądaniem pozwu od dnia jego wniesienia czyli od 28 kwietnia 2017 r. na podstawie art. 3 cytowanej wyżej ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Z uwagi na to, że powód pozwem dochodził też skapitalizowanych odsetek od niespłaconego kapitału i takie prawo mu przysługuje zgodnie z art. 482 k.c. Sąd uwzględnił to żądanie pozwu. Sąd ustalił, że odsetki maksymalne za opóźnienie od kwoty zaległego kapitału 650,16 zł za okres od dnia 3 października 2016 r. ( dnia ostatniej wpłaty ) do dnia 27 kwietnia 2017 r. ( dnia poprzedzającego wniesienie pozwu ) wyniosły 36,87 zł i taką też kwotę zasądził wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo.

Oddalenie powództwa obejmuje też roszczenie powoda o zapłatę kwoty 38 zł z tytułu opłat za czynności windykacyjne. Pomimo bowiem zobowiązania Sądu, powód ani nie wskazał sposobu wyliczenia tej kwoty ani nie wykazał poniesienia kosztów windykacyjnych w tej kwocie. Roszczenie to jako nieudowodnione Sąd oddalił.

O kosztach procesu Sąd postanowił na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi pozwaną w części w której przegrała spór. Z uwagi na to, że Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 687,03 zł która stanowi 33 % dochodzonego pozwem roszczenia, w takiej też części obciążył ją kosztami procesu.

Powód poniósł w toku procesu wydatki w kwocie 947 zł:

⚫

opłata od pozwu kwocie 30 zł ( k. 3 akt ),

⚫

koszty zastępstwa procesowego w kwocie 900 zł w stawce minimalnej określonej w § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu ( Dz. U. 2015 poz. 1800 z późn. zm. ),

⚫

opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł ( k. 29 akt ).

Dlatego też Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 312,51 zł ( 947 zł x 33 % ).

SSR Halina Maliszewska

Sygn. akt I C 333/18 upr Kwidzyn, 18.06-2018 r.

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować;

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. powoda adw. M. K.;

3.  akta z apelacją lub za 14 dni.

SSR Halina Maliszewska