Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 czerwca 2017 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi‑Śródmieścia w Łodzi, XIII Wydział Gospodarczy

w osobie Sędziego S.R. Dariusza Rogali

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2017 roku w Ł.na posiedzeniu niejawnym sprawy

z wniosku M. G.

przy udziale M. K.

o rozliczenie spółki cywilnej

postanawia:

przekazać niniejszą sprawę, jako sprawę o wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy wspólnej – o rozliczenie nakładów na nieruchomość, do dalszego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi-Widzewa w Łodzi I Wydziałowi Cywilnemu jako sądowi prowadzącemu postępowanie o sygn. akt I Ns 2153/15 o zniesienie współwłasności tejże nieruchomości.

UZASADNIENIE

W niniejszym wniosku (złożonym 24 VIII 2016) M. G. żąda rozliczenia między nią a uczestnikiem-M. K. udziałów w roszczeniu o zwrot nakładów polegających na wybudowaniu budynku gospodarczo-inwentarskiego o pow. zabudowy 1.676 m ² (stajni z ujeżdżalnią) na nieruchomość o nr. KW (...). W odpowiedzi na wniosek uczestnik wniósł m.in. o przekazanie niniejszej sprawy na podstawie art. 618 § 2 KPC do dalszego rozpoznania w sprawie o zniesienie współwłasności nieruchomości prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi o sygn. akt I Ns 2153/15 (wniosek, k. 2-3; odpowiedź na wniosek, k. 677-678; pismo, k. 791-792). Jednocześnie w sprawie było bezsporne, że cały pozostały majątek spółki cywilnej został przez byłych wspólników rozliczony, a do rozliczenia pozostały jedynie przedmiotowe nakłady na nieruchomość wspólną, która jest współwłasnością uczestników niniejszego postępowania i ich małżonków.

Szczególnie z uwagi na wniosek o przekazanie należy więc wskazać, że 23 XII 2015 do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi został złożony wniosek M. K. i D. K., przy udziale Z. G. i M. G., o zniesienie współwłasności nieruchomości o nr. KW (...), zabudowanej dwufunkcyjnym budynkiem gospodarczo-inwentarskim (stajnią z ujeżdżalnią), a nadto ustalenie, że prace o wartości 213.314,75 zł polegające na budowie dwufunkcyjnego budynku gospodarczo-inwentarskiego (stajnia i ujeżdżalnia) stanowią nakład M. K. (wniosek – akta SR Ł-W o sygn. akt I Ns 2153/15, k. 2-3).

Należy więc wskazać, że – zgodnie z art. 618 § 1 zd. I KPC – w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Dobitnie wskazuje to zd. I § 2 przywołanego przepisu, zgodnie z którym z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawach wymienionych w paragrafie poprzedzającym jest niedopuszczalne. Jednocześnie wskazuje się, że kognicja sądu w postępowaniu działowym jest określona bardzo szeroko i ma to na celu kompleksowe uregulowanie wszelkich wzajemnych roszczeń współwłaścicieli związanych z przedmiotem własności. W ten sposób ustawodawca wprowadził zasadę o ogromnym znaczeniu porządkującym rozpoznawanie sporów w tym zakresie, zakładając kompleksowy charakter postępowania działowego (wyłączna właściwość sądu prowadzącego postępowanie działowe w zakresie wszystkich roszczeń w tym przepisie przewidzianych); inaczej mówiąc – postępowanie o zniesienie współwłasności powinno służyć rozwiązaniu całokształtu problemów odnoszących się do stosunków własnościowych i stanu faktycznego tej nieruchomości (por. teza 1 do art. 618 [w:] A. Zieliński {współred.}, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, 2017, wyd. 9; vide postanowienie SN z 8 V 2015 r. III CZP 18/15, Legalis 1231441 i przywołane tam orzecznictwo oraz wyrok SN z 13 V 2015 r. III CSK 309/14, OSNC 2016/4/46). Tylko na marginesie można wskazać, że tak samo jak w sprawach działowych, tak samo w zakresie rozliczenia spółki cywilnej wskazuje się na konieczność kompleksowego rozliczenia osób zainteresowanych (vide postanowienie SN z 22 V 2003 r. II CKN 101/01, Lex 137539). Z woli ustawodawcy następuje więc skomasowanie w jednym postępowaniu i rozstrzygnięcie wzajemnych roszczeń współwłaścicieli w jednej sprawie, pod rygorem utraty możliwości ich późniejszego dochodzenia – art. 618 § 3 KPC (vide postanowienie SN z 14 XII 2007 r. III CZ 56/07, Legalis 161098). Zaś do sporów współwłaścicieli o posiadanie rzeczy wspólnej (a więc wymienionych w art. 618 § 1 KPC) należą roszczenia z tytułu korzystania z rzeczy, pobranych pożytków i innych przychodów oraz dokonanych nakładów (por. teza 1 i 4 do art. 618 [w:] E. Marszałkowska-Krześ, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, 2017, wyd. 18; vide uchwała SN z 4 VII 1980 r. III CZP 42/80, OSNC 1980/12/232).

Już z tych względów wynika, że niniejsza sprawa jako dotycząca rozliczenia nakładów na nieruchomość będącą przedmiotem podziału w sprawie I Ns 2153, winna zostać rozpoznana także w ramach postępowania działowego nieruchomości.

Sprawa nie jest jednak na tyle prosta aby zatrzymać się na powyższej konstatacji i dla jej uzasadnienia należy poczynić dalsze uwagi.

Oczywiście sąd dostrzega poglądy wrażone w orzecznictwie, zgodnie z którymi dokonywanie nakładów przez wspólników spółki cywilnej na nieruchomości i następnie konieczność dokonania rozliczeń z tych nakładów z właścicielem nieruchomości odbywa się w ramach jednego stosunku prawnego, a obok niego istnieje stosunek prawny między byłymi wspólnikami spółki cywilnej związany z koniecznością dokonania podziału majątku wspólnego; te dwa stosunki zobowiązaniowe są od siebie niezależne i podlegają ocenie na podstawie właściwych dla każdego z nich przepisów. Nie można jednak zapominać, że przywołane tezy zostały wypowiedziane na gruncie stanów faktycznych, gdzie wspólnicy spółki cywilnej nie byli współwłaścicielami nieruchomości (vide postanowienia SN z: 14 VI 2012 r. I CSK 459/11, Lex 1212798; 14 IV 2016 r. IV CSK 593/15, Lex 2044490). To, że w sytuacji gdy wspólnicy spółki cywilnej nie są współwłaścicielami nieruchomości, nie jest możliwe rozliczenie ich nakładów na nieruchomość w ramach postepowania działowego nieruchomości, jest jednak poza sporem; jednoznacznie się bowiem wskazuje, że osoby trzecie, tj. nie będące współwłaścicielami swych roszczeń mogą dochodzić tylko w trybie procesu od właściciela lub współwłaścicieli nieruchomości (tylko przykładowo vide: postanowienie SN z 10 IX 1979 r. III CRN 143/79, OSNCP 1980/6/119); tak też wskazuje się przykładowo w zakresie rozliczeń współmałżonków, z których tylko jeden był współwłaścicielem nieruchomości wchodzącej w skład majątku odrębnego (vide uchwała SN z 2 IV 1982 r. III CZP 10/82, OSNC 1982/11-12/162).

Jeśli już mowa o małżonkach, to należy równocześnie przywołać tezę orzecznictwa, w której wskazano, że przepis art. 231 § 1 KC może mieć zastosowanie w postępowaniu o dział spadku, jednakże realizacja roszczenia z art. 231 § 1 KC w postępowaniu o dział spadku może nastąpić – ze skutkami określonymi w art. 618 § 2 i 3 KPC – tylko wtedy, jak to trafnie przyjęto w doktrynie, gdy podmiotami roszczenia o wykup są wyłącznie współspadkobiercy lub współwłaściciele (vide uchwała SN z 27 III 1986 r. III CZP 3/86, OSNCP 1987/2-3/27). Analogiczna sytuacja występuje zaś w sprawie.

Mając w pamięci te wszystkie powyższe tezy należy zwrócić uwagę na kilka okoliczność. W sprawie działowej I Ns 2153/15 uczestnikami są wszyscy uczestnicy niniejszego postępowania (uczestnicy niniejszego postępowania są współwłaścicielami dzielonej nieruchomości) oraz ich małżonkowie; oznacza to, że w postępowaniu działowym rozpoznaniu winno podlegać nie tylko roszczenie uczestników niniejszego postępowania o zwrot nakładów od pozostałych współwłaścicieli nieruchomości, ale również ich wzajemne roszczenie względem siebie (jako współwłaścicieli nieruchomości) o rozliczenie nakładu (a więc roszczenie będące przedmiotem niniejszego postępowania – rozliczenia udziałów w roszczeniu o zwrot nakładów). Nadto jedynym pozostałym do podziału składnikiem majątku spółki cywilnej są właśnie nakłady uczestników niniejszego postępowania na nieruchomość dzieloną w sprawie I Ns 2153/15 (przedmiotem niniejszego postępowania nie jest żaden inny składnik majątku spółki cywilnej, niż właśnie nakład na nieruchomość). Po wtóre należy więc wskazać, że – z uwagi na brzmienie przywołanego art. 618 KPC – skutkuje to, z uwagi na obligatoryjną, ustawową kumulację roszczeń wymienionych w art. 686 KPC, niedopuszczalnością prowadzenia odrębnego postępowania o rozliczenie nakładów, a taka sprawy będąca już w toku winna być przekazywana do sądu prowadzącego postępowanie działowe. Rekapitulując bowiem – jeśli w sprawie o rozliczenie wspólników spółki cywilnej jedynym majątkiem spółki jaki pozostał do rozliczenia są nakłady na nieruchomość stanowiącą przedmiot współwłasności tych wspólników z innymi osobami, sprawa o rozliczenie wspólników winna podlegać przekazaniu – zgodnie z art. 618 KPC – do sądu prowadzącego postępowanie działowe dotyczące tej nieruchomości na której poczynione zostały owe nakłady.

Dla powyższych rozważań nie ma zaś żadnego znaczenia, że przedmiotowa sprawa jest sprawą gospodarczą. Ustawodawca przywiązał do kwestii kompleksowego orzeczenia w sprawie działowej tak dużą wagę, że nakazał rozpoznać w sprawie o zniesienie współwłasności także roszczenia, dla których dochodzenia „normalnie” przewidziany jest nawet inny tryb (konieczność rozpoznania innych spraw, określonych w art. 618 § 1 KPC, w postępowaniu o zniesienie współwłasności powoduje, że tracą one swoją odrębność procesową). Świadczy to o tym, że ustawodawca decydujące znaczenie przywiązał do trybu, w jakim toczy się sprawa – postępowania nieprocesowego o zniesienie współwłasności, a nie do przedmiotu rozstrzygnięcia sądu. Niezależnie bowiem od tego, co jest przedmiotem decyzji jurysdykcyjnej, rozstrzygnięcie zapada w sprawie o zniesienie współwłasności (vide postanowienie SN z 14 XII 2007 r. III CZ 56/07, Legalis 161098).

Na koniec należy wskazać na trzy kwestie.

Primo, niezależnie od treści i podstawy prawnej wniosku uczestnika o przekazane niniejszej sprawy (k. 678) należy wskazać, że z istoty postępowania unormowanego w art. 618 KPC wynika wzajemny obowiązek sprawdzenia przez sądy (por. § 156 ust. 1 i 2 rUSP), czy nie toczy się postępowanie uzasadniające zastosowanie tego przepisu (vide wyrok SN z 24 III 1975 r. III CRN 471/74, Legalis 18655); mówi się o obligatoryjnej, ustawowej kumulacji roszczeń wymienionych w art. 686 KPC (wyrok SN z 13 V 2015 r. III CSK 309/14, OSNC 2016/4/46). Z tego względu nie ma znaczenia, że uczestnik wskazał błędną podstawę – art. 618 § 2 KPC odnosi się do sytuacji przekazania sądowi „działowemu” sprawy wcześniej wszczętej; gdy tymczasem sytuacji wcześniejszego wszczęcia przekazania sprawy działowej i przekazania sądowi „działowemu” sprawy wszczętej później, podstawą takiego rozstrzygnięcia jest art. 618 § 1 KPC, oczywiście w związku z art. 200 KPC (vide uchwała SN z 29 I 1993 r. III CZP 175/92, OSNCP 1993/6/111).

Secundo treść przywołanego art. 618 § 3 KPC wręcz wskazuje, że po uprawomocnieniu się postanowienia o zniesieniu współwłasności, uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w 618 § 1 KPC, chociażby nie były one zgłoszone w tym postępowaniu; traci on takie roszczenia, albowiem przepis ten w tym zakresie ma charakter materialnoprawny (vide wyrok SA we Wrocławiu z 12 II 2013 r. I ACa 19/13, 738847). Niedopuszczalne będzie więc orzekanie w niniejszej sprawie po dokonaniu podziału nieruchomości (Nb. 4 do atr. 618 [w:] K. Piasecki, Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz. Art. 367–729, 2016, wyd. 7). Tym bardziej więc należy w sprawie działowej rozpoznać roszczenia będące przedmiotem niniejszego postepowania, albowiem w wypadku niezależnego ich rozpoznawania nie można wykluczyć, że w wypadku pierwszego rozstrzygnięcia w sprawie działowej roszczenia będące przedmiotem niniejszego postepowania wygasną, a więc wniosek będzie podlegał oddaleniu, co z oczywistych względów wydaje się niesłuszne i niesprawiedliwe.

Wreszcie – tertio – niniejsze postanowienie jest zaskarżalne (vide przywołana uchwała III CZP 175/92).

Mając na uwadze powyższe – na podstawie przywołanych przepisów – należało postanowić jak w sentencji orzeczenia.

ZARZĄDZENIE

1)  (...)

2)  (...)

3)  (...)

4)  (...)