Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Joanna Składowska

SSR (del.) Robert Pabin

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku J. M. (1)

z udziałem Gminy N.

o przyznanie wynagrodzenia za sprawowanie kurateli

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 13 marca 2018 roku, sygnatura akt III RNs 281/17

postanawia:

oddalić apelację.

Sygn. akt I Ca 214/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 13 marca 2018 r. Sąd Rejonowy w Wieluniu oddalił wniosek J. M. (1) o przyznanie jej wynagrodzenia za sprawowanie kurateli nad uczestnikiem postępowania M. M..

Orzeczenie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Postanowieniem z dnia 14 września 2012 r., wydanym w sprawie o sygn.

III RNs 122/12 J. M. (1) została ustanowiona kuratorem dla częściowo ubezwłasnowolnionego M. M.. Pełniła tę funkcję do 6 września 2017 r., kiedy to kuratorem dla M. M. został ustanowiony mąż J. M. (1) T. R..

Ubezwłasnowolniony M. M. ma 36 lat. Cierpi na schizofrenię paranoidalną. Od 4 marca 2013 r. przebywa w Domu Pomocy Społecznej C. - W.. M. M. jest osobą sprawną fizyczne. Nie wymaga pomocy osób trzecich przy spożywaniu posiłków ani przy czynnościach związanych z zachowaniem higieny. J. M. (1) nigdy nie sprawowała nad nim bezpośredniej opieki w ramach pełnionej funkcji kuratora.

Częściowo ubezwłasnowolniony otrzymuje zasiłek stały w wysokości 604 złotych miesięcznie. Otrzymuje też zasiłki celowe i inne świadczenia wypłacane przez Gminę N., która ponadto finansuje jego pobyt w domu pomocy społecznej. Z kwoty zasiłku stałego 70% jest przeznaczone na koszty utrzymania częściowo ubezwłasnowolnionego; pozostałe 30% pozostaje do jego dyspozycji. Ubezwłasnowolniony nie posiada żadnego majątku, ani oszczędności.

W okresie pełnionej funkcji kuratora wnioskodawczyni odwiedzała syna w domu pomocy społecznej średnio raz na miesiąc i telefonowała do niego. Ponadto reprezentowała ubezwłasnowolnionego w postępowaniach sądowych i administracyjnych na różnych szczeblach instancji, prowadzonych głównie z jej inicjatywy. Wnoszone w toku postępowań pisma redagowane były przede wszystkim przez T. R.. Wnioskodawczyni ponosiła wydatki związane z wydrukiem różnych wniosków składanych do poszczególnych organów, czy opłat pocztowych za wysyłkę. Zwracała się także o porady prawne do różnych prawników.

J. M. (1) pobiera specjalny zasiłek opiekuńczy w kwocie 520 złotych miesięcznie. Nie pracuje. Korzysta za to z zasiłków celowych wypłacanych przez Gminę N.. W okresie sprawowanej funkcji kuratora składała sprawdzania z kurateli w nakreślonych przez Sąd terminach.

Wnioskodawczyni już wcześniej bezskutecznie dochodziła przyznania jej wynagrodzenia z racji sprawowanej przez nią kurateli.

Przechodząc do oceny prawnej dochodzonego przez wnioskodawczynię roszczenia, Sąd pierwszej instancji wskazał, że jego podstawę stanowi art. 179 § 1 k.r.o. oraz 178 § 2 k.r.o. w zw. z art. 162 § 1 k.r.o. Po przeanalizowaniu okoliczności sprawy, uznał jednak, że wnioskodawczyni nie przysługuje wynagrodzenie z tytułu sprawowanej kurateli, ponieważ nakład jej pracy był nieznaczny, a sprawowanie przez nią kurateli czyniło zadość zasadom współżycia społecznego, co wypełnia dyspozycję art. 179 § 2 k.r.o.

M. M. przebywa na co dzień w domu pomocy społecznej, który zapewnia mu zaspokojenie wszelkich jego potrzeb związanych z codzienną egzystencją, a sama wnioskodawczyni nigdy nie wykonywała wobec syna żadnych czynności opiekuńczych. Jej pomoc ograniczała się natomiast do czynności technicznych, takich jak pisanie wniosków i pism do różnych urzędów, dochodzenie przed różnymi organami państwowymi i samorządowymi praw należnych jej zdaniem synowi, kontakt z różnymi prawnikami i przejazd do domu pomocy społecznej, w którym syn przebywał. Przy czym, to obecny kurator ubezwłasnowolnionego cały czas redagował wszelkie pisma dotyczące spraw ubezwłasnowolnionego zamiast niej. Biorąc zaś pod uwagę bliskie pokrewieństwo łączące wnioskodawczynię z ubezwłasnowolnionym, można byłoby oczekiwać, że wnioskodawczyni dbałaby o los swojego dziecka, także nie będąc ustanowioną dla niego kuratorem.

Wnioskodawczyni wniosła apelację od postanowienia Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego przez jego błędną wykładnię, a w szczególności art. 179 § 1 k.r.o., art. 178 § 1 k.r.o. i art. 53a ustawy o pomocy społecznej oraz uchwał Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2014 r., sygn. akt III CZP 6/14, z dnia 13 marca 2015 r., sygn.. akt III CZP 4/15 i z dnia 19 marca 2012 r., stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich, postanowienia Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 27 stycznia 2016 r.; sygn. akt III Ca 990/15;

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że jakoby to T. R. miał wykonywać wszelkie czynności za J. M. (2);

3.  sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego i bez uzasadnienia oddalonego materiału dowodowego, że to jakoby J. M. (1) ubezwłasnowolniła M. M. i umieściła w domu pomocy społecznej;

4.  sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego i bez uzasadnienia oddalonego materiału dowodowego, że ubezwłasnowolniony do domu pomocy społecznej został skierowany i dopiero w nim umieszczony w 2013 r. bez czynnika z urzędu, tylko z czynności ustanowionego kuratora, tłumaczącego się złymi warunkami mieszkaniowymi, gdzie z tej przyczyny skierowała do noclegowni dla bezdomnych;

5.  naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, poprzez przyjęcie, że zgromadzone w sprawie dowody świadczą o zasadności odmowy przyznania wynagrodzenia, a oddalone wnioski dowodowe nie podlegają ocenie i uzasadnieniu przyczyny ich oddalenia.

W oparciu o przedstawione zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyznanie dla niej jako kuratora wynagrodzenia za sprawowanie kurateli ze środków Gminy N., na podstawie art. 179 § 1 k.r.o., art. 178 § 1 k.r.o i art. 53a ustawy o pomocy społecznej oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego; zasądzenie od uczestnika Gminy N. na rzecz J. M. (1) i jej nieprofesjonalnego i profesjonalnego pełnomocnika kosztów procesu według norm przepisanych, a także dopuszczenie profesjonalnego adwokata do skorygowania apelacji J. M. (1), a tym samym zastosowanie instytucji przywrócenia terminu do wniesienia apelacji; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Wniosek skarżącej o ustanowienie pełnomocnika z urzędu został oddalony postanowieniem z 23 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przede wszystkim, wbrew zarzutom skarżącej, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, w takim zakresie, na jaki zezwalały przeprowadzone dowody, po dokonaniu ich oceny zgodnie z kryteriami wskazanymi w art. 233 k.p.c., a przede wszystkim istotnym dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.).

Wbrew twierdzeniom apelującej, Sąd pierwszej instancji nie przyjął wcale, że to T. R. miał wykonywać wszystkie czynności za J. M. (1). Dotyczyło to jedynie sporządzania pism, co nie było przez skarżącą negowane. Nie ustalił także, że wnioskodawczyni zataiła fakt pozostawania w ustroju rozdzielności majątkowej, ani że uchybiła swoim obowiązkom rodzicielskim, nie przyjmując syna za domownika po opuszczeniu przez niego zakładu karnego. Ustalenia Sądu sprowadzają się do stwierdzenia niekwestionowanych przez wnioskodawczynię faktów, nie zaś ich ocen.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia przez sąd przepisów art. 179 § 1 k.r.o, art. 178 § 1 k.r.o. i art. 53a ustawy o pomocy społecznej oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego, trzeba zauważyć, iż Sąd pierwszej instancji nie wykluczył możliwości przyznania wynagrodzenia dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej i pokrycia go ze środków publicznych. Podstawą oddalenia wniosku skarżącej o przyznanie wynagrodzenia nie było niezastosowanie przez Sad Rejonowy wskazanych przepisów, ale przyjęcie, że zostały w sprawie spełnione przesłanki wyjątku określonego w art. 179 § 2 k.r.o., który stanowi, iż wynagrodzenia (kuratorowi) nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy kuratora jest nieznaczny, a sprawowanie kurateli czyni zadość zasadom współżycia społecznego.

Jeśli chodzi natomiast o przykłady konkretnych orzeczeń sądowych, to każde orzeczenie dotyczy konkretnych podmiotów i zapada w określonym stanie faktycznym. Zakres podmiotowo - przedmiotowy każdej sprawy wyznacza moc wiążącą danego orzeczenia (art. 365 i 366 k.p.c.). Fakt, iż w danej sprawie zostało kuratorowi wyznaczonemu dla osoby ubezwłasnowolnionej przyznane wynagrodzenie, nie oznacza, że w innej sprawie dotyczącej innego ubezwłasnowolnionego i innego kuratora żądanie w tym zakresie również musi być uwzględnione. Szczególnie kiedy - jak już wskazano - przepisy wyraźnie przewidują wyjątki w tym zakresie.

Należy z całą mocą podkreślić, że przyczyną, dla której Sąd odmówił skarżącej wypłaty wynagrodzenia, nie była negatywna ocena jej postawy wobec syna, czy stwierdzenie, że nie świadczyła żadnych czynności w interesie ubezwłasnowolnionego, lecz fakt, że nakład jej pracy nie był znaczny, a co najważniejsze, sam fakt sprawowania przez nią kurateli urzeczywistniał zasady współżycia społecznego. Należy uznać za powszechnie akceptowany nakaz moralny niesienia bezinteresownej, a przede wszystkim bezpłatnej pomocy najbliższym członkom rodziny, a takim niewątpliwie jest dziecko, także pełnoletnie. Jedną z podstawowych funkcji rodziny jest wsparcie tego jej członka, który z różnych przyczyn, w tym choroby, wymaga pomocy. Jasne jest, że choć rodzice mogą oczekiwać od swoich dzieci, że kiedy wejdą w dorosłość staną się samodzielnie i nie będą wymagały już ich uwagi, to sytuacje życiowe pokazują, że często nie dotyczy to osób dotkniętych różnymi chorobami i niepełnosprawnościami. W takich sytuacjach, które zazwyczaj nie są przez te osoby zawinione, wymagają one dalszej pomocy i zaangażowania się ich rodziców. Naturalne byłoby zatem, że wnioskodawczyni, jako matka ubezwłasnowolnionego, nawet nie pełniąc funkcji kuratora, wykaże największą wobec niego empatię i zaangażowanie w obronę jego praw, a oczekiwanie, że będzie jej za to płacić państwo, nie daje się pogodzić z powszechnie akceptowalnymi normami etycznymi. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, zaangażowanie skarżącej w sprawy syna na przestrzeni pięciu lat nie wpłynęło istotnie na jej ówczesne życie i nie zmusiło do zmiany trybu funkcjonowania. Nie może zatem budzić wątpliwości prawidłowość konstatacji, że nakład jej pracy nie wykraczał poza ramy pomocy świadczonej zwykle na rzecz osób bliskich. Trzeba także wziąć pod uwagę, że skoro społeczeństwo w postaci (...) przejęło na siebie obowiązek dbania o codzienne potrzeby M. M., a tym samym wnioskodawczyni została od tego obowiązku zwolniona, to obciążanie tej społeczności także kosztami reprezentowania ubezwłasnowolnionego przez matkę, jest niezgodne z jego słusznym interesem, który też musi być przez Sąd uwzględniony.

Z tych wszystkich powodów Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., jako bezzasadną.