Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Powalska

Protokolant : sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Starosty (...)

przeciwko Ł. S. i M. S.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda Skarbu Państwa – Starosty (...) na rzecz pozwanych Ł. S. i M. S. solidarnie kwotę 10.817 ( dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 170/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 06 czerwca 2017 r. (data wpływu) pełnomocnik powoda Skarbu Państwa-Starosty (...) wniósł o zasądzenie od pozwanych Ł. S. i M. S. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa-Starosty (...) kwoty 324.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi: od kwoty 302.000 zł od dnia 22 czerwca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., od kwoty 16.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 30 czerwca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., od kwoty 3.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 22 listopada 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., od kwoty 3.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 324.000 zł od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty. Ponadto pełnomocnik powoda wniósł o zasądzenie od pozwanych Ł. S. i M. S. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa-Starosty (...) zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, (pozew k. 2-12).

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych solidarnie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych . Podniósł zarzut braku legitymacji procesowej biernej po stronie pozwanych, nieistnienia dochodzonego zobowiązania, a także braku udowodnienia roszczenia zarówno co do zasady , jak i wysokości (odpowiedź na pozew k. 54-56).

W toku postępowania na rozprawie w dniu 7 listopada 2017 r. pełnomocnik pozwanych podnosił także zarzut przedawnienia roszczenia, co do którego w złożonym następnie piśmie wywodził zastosowanie terminu trzech lat liczonego od daty stwierdzenia nabycia spadku po I. S., albo od daty dowiedzenia się o szkodzie przez poszkodowanego tj. od maja 2007 r. ( protokół rozprawy k. 95, pismo k. 101-102).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

I. S. od 1990 r. była prezesem zarządu Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P.. Funkcje członków tego zarządu pełnili także K. L. i J. K. (1). W 2007 r. zarząd Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P. sprzedał 146 ha gruntu T. B. za kwotę 1.400.000 złotych. W związku z działalnością członków zarządu wymienionej spółdzielni wyzbyciem się jej majątku przed Sądem Okręgowym w Sieradzu toczyło się postępowanie karne, a akt oskarżenia dotyczący m.in. przywłaszczenia środków pienieżnych obejmował również I. S., która zmarła w dniu 28 grudnia 2011 r. ( bezsporne).

Postanowieniem z dnia 28 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie o sygnaturze II K 6/12 umorzył postępowanie w części dotyczącej oskarżonej I. S. wobec jej śmierci. Ponadto w tym orzeczeniu sąd karny uchylił zastosowany wobec niej postanowieniem Prokuratora Rejonowego w Zduńskiej Woli środek zapobiegawczy w postaci poręczenia majątkowego i zwolnił wpłaconą z tego tytułu kwotę 5000 złotych , nakazując jej wypłatę spadkobiercom oskarżonej. W tym orzeczeniu Sąd Okręgowy w Sieradzu stwierdził także upadek zabezpieczenia majątkowego istniejącego poprzez zajecie środków finansowych w kwocie 2114,65 złotych zdeponowanych na rachunku bankowym I. S.. Postanowienie to uprawomocniło się z dniem 28 marca 2012 roku ( dowód: kopia postanowienia k. 22-23).

Sąd Okręgowy w Sieradzu wyrokiem z dnia 28 czerwca 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II K 6/12 skazał członków zarządu Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P. K. L. i J. K. (1) za winnych dokonania czynu wyczerpującego dyspozycję art. 296 § 1, 2 i 3 oraz art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. i art. 272 k.k. oraz art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. ustawy Kodeks karny. W pkt. 7 wskazanego orzeczenia Sąd na podstawie art. 46 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym 07 czerwca 2010 r. orzekł wobec K. L. i J. K. (1) obowiązek naprawienia w części szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez uiszczenie na rzecz Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P. po 274.000 zł. Wyrok w stosunku do J. K. (1) uprawomocnił się w dniu 06 lipca 2013 r., zaś w stosunku do K. L. w dniu 01 czerwca 2014 r. (dowód: kserokopia odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 28 czerwca 2013 r. w sprawie II K 6/12 k. 14-28).

Postanowieniem z dnia 14 sierpnia 2012 r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt I Ns 627/12 Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli stwierdził, że spadek po I. S., zmarłej w dniu 28 grudnia 2011 r. w Z. nabyli na podstawie ustawy i wprost mąż spadkodawczyni M. S. i jej syn Ł. S. w częściach równych po ½ każdy z nich ( dowód: kopia postanowienia k. 42).

Postanowieniem z dnia 17 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie o sygn. akt II Ko 223/16 (II K 6/12) nadał klauzulę wykonalności prawomocnemu wyrokowi Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 28 czerwca 2013 r. w sprawie II K 6/12 w zakresie pkt. 7 ustalając, iż wierzycielem jest Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...). Z pisemnych motywów tego orzeczenia wynikało, iż (...) w P. powstała w następstwie przekształcenia Rolniczej Spółdzielni (...) w P.. Została następnie wpisana do Rejestru Spółdzielni w Sądzie Rejonowym w Sieradzu pod numerem (...). W 1979 r. na mocy nowego statutu dokonano zmiany nazwy spółdzielni na Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną z (...) w P.. W następstwie wejścia w życie ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. z 2003 r. Dz. U. Nr 118, poz. 1848 ze zm) w roku 1983 uchwalono kolejny statut. Zgodnie z art. 11 ust. 1 spółdzielnia nabywała osobowość prawną z chwilą wpisania jej do rejestru ( sądowego), a poczynając od 1 stycznia 2001 r. Krajowego Rejestru S.. W świetle przepisów wprowadzających ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym – art. 9 ust. 2a ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym rejestrze S. ( Dz. U. nr 114, poz. 1194 ze zm), podmioty, które były wpisane do rejestru sądowego na podstawie przepisów obowiązujących do dnia wejścia w życie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym i które do dnia 31 grudnia 2015 r. nie złożyły wniosku o wpis do rejestru, uznaje się za wykreślone z rejestru z dniem 1 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy podniósł więc, że wobec unormowania art. 9 ust. 2b ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. , cytowanej wyżej, Skarb Państwa nabył nieodpłatnie z mocy prawa mienie Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P., która nie została przerejestrowana do Krajowego Rejestru S. i nie złożyła wniosku o przerejestrowanie do 31 grudnia 2016 r. ( kserokopia odpisu postanowienia SO w Sieradzu z dnia 17 czerwca 2016 r. k. 30-33, kopia pisma k. 29).

W 2008 r. I. S. kupiła za kwotę 100.000 zł mieszkanie w Z., a następnie przekazała je swojemu starszemu synowi, w zamian za co ten zrzekł się swoich praw do pozostałej części majątku rodzinnego. Przyczyną śmierci I. S. była marskość wątroby. Przed śmiercią I. S. cierpiała na chorobę alkoholową, w związku z którą była w latach 1998-1999 dwu lub trzykrotnie leczona w Wojewódzkim Szpitalu (...) w W.. Przed śmiercią I. S. dużo pieniędzy wydawała na alkohol i towarzystwo. W związku z nadużywaniem alkoholu I. S. nie utrzymywała bliskich relacji ze swoim mężem M. S., który nie rozmawiał z żoną o jej działalności w spółdzielni i nic nie wiedział o funkcjonowaniu spółdzielni oraz o podejmowanych przez zarząd decyzjach. I. S. i M. S. nie byli w separacji, mieszkali pod jednym dachem, ale każdy z nich miał swoje sprawy i swoje życie. Wymienieni nie mieli wspólnego konta w banku. Jedynym majątkiem małżonków M. i I. S. była zabudowana domem mieszkalnym nieruchomość położona w D. o przeciętnym standardzie, gdzie mieszkali. Po śmierci żony pozwany M. S. dowiedział o długach spadkowych I. S. z tytułu zaciąganych pożyczek tzw. „chwilówek” ( dowód: zeznania świadka G. K.- protokół rozprawy z dnia 23 stycznia 2018 r. 00:07:16-00:24:38 w zw. z k. 118v-119, zeznania świadka K. L.- protokół rozprawy z dnia 23 stycznia 2018 r. 00:24:38-00:43:12 w zw. z k. 119, zeznania świadka Z. O.-protokół rozprawy z dnia 23 stycznia 2018 r. 00:43:12-00:56:00 w zw. z k. 119-119v, zeznania świadka J. K. (1)- protokół rozprawy z dnia 10 kwietnia 2018 r. 00:02:41-00:16:18 w zw. z k. 124-124v).

W dniu 27 kwietnia 2017 r. powód Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...) wezwał pozwanych Ł. S. oraz M. S. „do zapłaty sumy pieniężnej zasądzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 28 czerwca 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II K 6/12 t.j. kwoty: 302.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 22 czerwca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 22.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 30 lipca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty”, (wezwanie do zapłaty k. 34-35).

W odpowiedzi na to wezwanie obaj pozwani zanegowali fakt zasądzenia wyrokiem karnym, cytowanym w powyższym wezwaniu jakiejkolwiek kwoty od zmarłej I. S., negując także jej wysokość jako sprzeczną z powołanym orzeczeniem z dnia 28 czerwca 2013 r. ( dowód: kopie pism k. 38-41).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o powołane przy nim dowody. Załączone do pozwu dokumenty w kopiach, których autentyczność nie budziła wątpliwości także wobec weryfikacji ze znajdującymi się w aktach karnych II K 6/12, dotyczyły okoliczności nie objętych sporem w niniejszej sprawie. Za wiarygodne należało uznać także zeznania świadków : G. K., K. L., Z. O. i J. K. (1), które nie zawierały okoliczności sprzecznych i co do ogólnego obrazu sytuacji, w aspekcie funkcjonowania (...) w P., sytuacji majątkowej i życiowej pozwanych oraz zmarłej I. S., były spójne. Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy karnej o sygnaturze ostatecznej II K 6/12, wnioskowanych przez powoda z uwagi za zasadę bezpośredniości procesu cywilnego wynikającą z treści art. 235 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył :

Powództwo nie jest uzasadnione.

Roszczenie w przedmiotowej sprawie zawarte w pozwie Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę (...) dotyczyło odpowiedzialności pozwanych jako spadkobierców I. S. za dług spadkowy wynikający z faktu przywłaszczenia przez nią środków pieniężnych należących do Spółdzielni Produkcyjnej w P., uzyskanych ze sprzedaży majątku nieruchomego tej spółdzielni. Powód ostatecznie zakreślił przepis art. 415 k.c. jako podstawę prawną odpowiedzialności spadkodawczyni i art. 1034 k.c. w zakresie odpowiedzialności za ten składnik majątku spadkowego pozwanych.

Nie budzi wątpliwości, że Sąd Okręgowy w Sieradzu prowadził postepowanie karne wobec wniesienia aktu oskarżenia o przywłaszczenie środków pieniężnych uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości należących do Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P. i oskarżenie to dotyczyło także I. S.. Jednakże na około półtora roku przed wydaniem wyroku I. S. zmarła, a postepowanie karne wobec niej zostało umorzone z wszelkimi konsekwencjami w zakresie także uchylenia środków zapobiegawczych i zabezpieczających. Fakt skazania następnie dwóch pozostałych członków zarządu tej spółdzielni, współoskarżonych z I. S. nie ma znaczenia dla podstawy odpowiedzialności spadkodawczyni pozwanych. Skoro bowiem powód wywodzi powstanie długu z popełnienia przez nią deliktu, zgodnie z treścią art. 6 k.c. na nim, jako wywodzącym a faktu tego skutki prawne spoczywa ciężar dowodu.

Z unormowania art. 11 k.p.c. wynika zasada, zgodnie z którą ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże nie budzi wątpliwości, że zasada prejudykatu wynikającego ze zdania pierwszego art. 11 k.p.c. ma charakter bezwzględnie obowiązujący w stosunku do sprawcy przestępstwa skazanego w procesie karnym. Osoba taka jako pozwana w sprawie cywilnej nie może podważać ustaleń wyroku skazującego jej za popełnienie przestępstwa. Może natomiast powoływać się na wszelkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na zmniejszenie jej odpowiedzialności cywilnej ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2013 r. , I CSK 373/12, Lex nr 1391407). W kontekście tego poglądu, podzielanego przez Sąd Okręgowy w tej sprawie , sąd cywilny nie jest związany żadnymi ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez sąd karny w sprawie II K 6/12 przede wszystkim dlatego, że nie można ich odnosić do I. S., która nigdy nie została prawomocnie skazana.

Zatem przedmiotem dowodu w niniejszym postępowaniu cywilnym musiały być wszystkie przesłanki, których wykazanie jest konieczne dla zaistnienia odpowiedzialności pozwanych. Począwszy więc od przesłanek odpowiedzialności deliktowej z art. 415 k.c. I. S., po uznanie należności odszkodowawczej z tego tytułu jako długu wchodzącego do spadku po niej i objętego przez pozwanych na gruncie dziedziczenia.

W tej mierze w pierwszej kolejności trzeba jednak odnieść się do podniesionego w sprawie przez pozwanych zarzutu przedawnienia roszczenia, który zdaniem sądu nie znajduje oparcia w obowiązujących w tym względzie przepisach kodeksu cywilnego. Roszczenie odszkodowawcze powstaje bowiem z chwilą wyrządzenia szkody, co mogło nastąpić wobec twierdzeń stron najdawniej w lutym 2007 r., a szkoda wynikała ze zbrodni, bądź występku, z pewnością nie mogło to być wykroczenie w wersji opisywanej przez powoda. Przepis art. 442 ¹ § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 10 sierpnia 2007 r. ( art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. Dz. U. Nr 80, poz. 538, przewidywał , iż do roszczeń , o których mowa w art. 1 tej ustawy, powstałych przed dniem jej wejścia w życie, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 442 ¹ k.c.) przewiduje, że jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Roszczenie nie jest zatem przedawnione.

Sąd nie podzielił twierdzenia pełnomocnika pozwanych aby dochodzona należność ze względu na swój charakter i istotę nie podlegała dziedziczeniu. Z brzmienia art. 922 § 1k.c. wynika, że spadek to ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci. Zatem do spadku wchodzą nie tylko zobowiązania spadkodawcy, które obciążały go za życia i nie wygasły z chwilą jego śmierci ale także określone obowiązki majątkowe związane z dziedziczeniem, które nie wynikają ze stosunków prawnych istniejących za życia spadkodawcy. Oznacza to w istocie, że spadkobiercy wchodzą niejako w sytuację prawną , w jakiej pozostawał spadkodawca. Zatem do spadku należą oprócz praw i obowiązków istniejących również ekspektatywy. Dziedziczeniu podlegają z całą pewnością prawa i obowiązki mające charakter cywilnoprawny. Wyłączenie dotyczy jedynie praw majątkowych ściśle związanych z osobą zmarłego ( art. 922 § 2 k.c.), do których należą obowiązki majątkowe jakich wykonanie jest uzależnione od osobistych przymiotów zobowiązanego lub które zostały ściśle związane z osobą dłużnika ze względu na okoliczności powstania. Przykładem jest choćby roszczenie alimentacyjne czy renta. W świetle zaś utrwalonego orzecznictwa nie budzi wątpliwości, iż roszczenie o naprawienie szkody majątkowej przechodzi na spadkobierców. „Aczkolwiek nie jest możliwe- i ustawodawca nie czyni tego w art. 922 Kodeksu cywilnego (…) wymienienie wszystkich praw i obowiązków majątkowych oraz sytuacji prawnych, które z chwilą śmierci spadkodawcy ( stosownie do księgi IV Kodeksu cywilnego) przechodzą na jego spadkobierców , ale doktryna i orzecznictwo wypracowało stanowisko, że w zasadzie ciążący na spadkodawcy obowiązek naprawienia szkody, a w szczególności szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ( z ograniczeniem szkody na osobie) i zatem wynikający z przepisów szczególnych, jak z art. 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, przechodzi na spadkobierców” ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 grudnia 2015 r., I ACa 290/15, OSASz 2016/1/99-135). W przedmiotowej sprawie powód jako następca prawny poszkodowanej spółdzielni dochodzi naprawienia szkody powstałej wskutek zarzucanego I. S. przywłaszczenia mienia w postaci środków pieniężnych. Powołuje się przy tym na okoliczność uznanej przez sąd karny odpowiedzialności pozostałych współoskarżonych i następnie skazanych – K. L. i J. K. (1), wobec których w wyroku karnym zastosowano na podstawie art. 46 k.k. obowiązek naprawienia szkody. W tym aspekcie zaś Sąd Najwyższy wskazywał, iż obowiązek wynikający z art. 46 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015 r. nie był wyłącznie obowiązkiem prawnokarnym, takim jak na przykład obowiązek zapłaty grzywien i kar pieniężnych, lecz miał charakter cywilnoprawny. Obowiązki majątkowe mające – mimo braku wyraźnego wskazania normatywnego – charakter cywilnoprawny należą do spadku ( art. 922 § 1 k.c. ) ( por. wyrok S.N. z dnia 10 sierpnia 2017 r. , II CSK 844/16, Lex nr 2360531). Sąd Okręgowy w pełni podziela to stanowisko w przedmiotowej sprawie. Jeśli więc doszłoby do skazania także I. S. jako współoskarżonej taki charakter nałożonego na nią obowiązku przesądzałby o jego dziedziczeniu.

W tym kontekście nie można zgodzić się z argumentacją pełnomocnika pozwanych, że brak jakiegokolwiek następstwa prawnego w prawie karnym, jest charakterystyczny dla jego przepisów z tego względu, że łączą one odpowiedzialność z czynami jednostek mającymi charakter osobisty i zarazem indywidualnie przez nie zawiniony . Czym innym jest bowiem odpowiedzialność prawnokarna, a czy innym obowiązek naprawienia szkody na rzecz podmiotu poszkodowanego, wynikający z czynu objętego taką odpowiedzialnością w aspekcie cywilnoprawnym.

Należało zatem przyjąć, że ewentualne roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez I. S. w majątku Spółdzielni Produkcyjnej w P. weszłoby do spadku po niej, ile powód podołałby ciężarowi jego wykazania w tym procesie.

Jak wywiedziono na wstępie niniejszych rozważań w sprawie nie może mieć zastosowania przepis art. 11 k.p.c. w zakresie istnienia prejudykatu ustaleń wyroku karnego. Oznacza to, że na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek z art. 415 k.c., na który się powoływał, zwłaszcza, że pozwani kwestionowali istnienie roszczenia zarówno co do zasady, jak i jego wysokości. Dowodzeniu podlegały więc wina sprawcy, szkoda i związek przyczynowy. Z treści art. 6 k.c. wynika, że wierzyciela – powoda dochodzącego od dłużnika spełnienia świadczenia – obciąża ciężar wykazania przysługującej mu wierzytelności , to jest wykazania faktów, z których właściwe przepisy prawa materialnego wiążą powstanie wierzytelności o określonej treści i rozmiarze, natomiast dłużnika – pozwanego – obciąża ciężar wykazania faktów tamujących lub niweczących prawo powoda ( por. wyrok S.A. w Białymstoku z dnia 30 listopada 2017 r., I ACa 491/17, Lex nr 2423333 ).

Strona powodowa w niniejszym procesie zaoferowała sądowi dowody w postaci zeznań świadków, które zostały dopuszczone, ale nie mogą stanowić podstawy ustalenia istotnych dla rozstrzygnięcia faktów. Świadek G. K. nie miał wiedzy na temat ewentualnego przywłaszczenia pieniędzy, mówił jedynie o sprzedaży gruntów spółdzielni w sposób bardzo enigmatyczny, bardziej w kierunku pokrzywdzenia jego samego. Świadek K. L. wskazywał zaś, że w 2007 roku nastąpiła sprzedaż terenu spółdzielni (...) za kwotę 1.400.000 złotych, z czego 400.000 złotych nie zostało przez nabywcę zapłacone. Świadek mówił także o przyjęciu kwoty około 294.000 złotych łącznie przez I. S. ale wskazywał na tytuł jako wypłatę równowartości udziałów w spółdzielni i podawał jednocześnie, że pieniądze te były także przeznaczane na spłatę długów spółdzielni i wypłaty udziałów członkowskich. Przy tym K. L. nie utrzymywał bliższych relacji z I. S. i jej mężem. Z kolei Z. O. nie miał wiedzy istotnej dla niniejszej sprawy. Podobnie świadek J. K. (1) zanegował fakt przywłaszczenia środków pieniężnych spółdzielni przez I. S., twierdził, że słyszał od siostry, iż „wzięła niepełne udziały”.

Okolicznością podstawową jaką winien udowodnić powód w tym postępowaniu była okoliczność istnienia długu I. S., należnego Skarbowi Państwa jako następcy prawnemu poszkodowanej spółdzielni, który miał wejść do spadku po niej. W pozwie jako podstawę prawną roszczenia wskazano jedynie przepis art. 1034 § 1 k.c. , a następnie w piśmie art. 415 k.c. Pozwani kwestionowali fakt istnienia długu, który miałby wejść do spadku nabytego przez nich po I. S., tak co do zasady, jak i wysokości. Oponowali zaliczeniu w poczet materiału dowodowego w tym procesie dowodów zarówno z dokumentów, jak i zeznań świadków zgromadzonych w toku procesu karnego, podnosząc, iż nie brali w nim udziału, nie mieli żadnego wpływu na jakość i znaczenie przeprowadzonych tam dowodów. Ponadto od czasu swojej śmierci wpływu takiego nie miała nawet ich spadkodawczyni, która zmarła w dniu 28 grudnia 2011 roku, zaś postepowanie karne zakończyło się wydaniem nieprawomocnego wyroku dopiero w dniu 28 czerwca 2013 roku. Zgodnie z poglądem zaprezentowanym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 października 2017 r. , w sprawie I ACa 1634/16, Lex nr 2471798, „We wszystkich wypadkach, kiedy nie zachodzi związanie wyrokiem karnym, zebrany w postępowaniu karnym materiał dowodowy może stanowić pomocniczy materiał dowodowy w postępowaniu cywilnym. Zasada ta dotyczy jednak tylko dowodów, których przeprowadzenie w postępowaniu cywilnym nie jest możliwe, ponieważ doszłoby do ograniczenia zasady bezpośredniości. Tym samym przykładowo dokonanie ustaleń na podstawie zeznań świadków w sprawie karnej, bez ich wezwania i przesłuchania przez sąd cywilny jest sprzeczne z przepisami prawa i stanowi uchybienie procesowe polegające między innymi na tym, że strony zostały pozbawione możności zadawania świadkom pytań. Podobnie sąd nie jest władny wydać wyroku w sprawie cywilnej na podstawie opinii biegłych wydanej w sprawie karnej, w której postępowanie warunkowo umorzono.” Ponadto w wyroku z dnia 5 maja 2017 r. wydanym w sprawie o sygnaturze I ACa 1427/16, Lex nr 2310606 także Sąd Apelacyjny w Łodzi wskazywał, że „artykuł 235 § 1 k.p.c. zawiera regułę procesową( postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym) i wyjątek od niej ( chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu). Ratio legis takiego kształtu omawianego przepisu jest założenie, że wyłącznie bezpośredni kontakt sądu orzekającego z podmiotami biorącymi udział w postępowaniu oraz rzeczowymi środkami dowodowymi zapewnia temu sądowi możliwość poczynienia odpowiednich spostrzeżeń , istotnych dla oceny wiarygodności i mocy dowodów. W tym sensie art. 235 § 1 k.p.c. uwiarygadnia swobodną ocenę dowodów, określoną w art. 233§ 1k.p.c. Relacja ta jest ważna, gdyż ocena wiarygodności i mocy dowodów, wprawdzie odbywa się na podstawie wszechstronnego rozważania materiału dowodowego , jednak sąd dokonuje jej według własnego przekonania. W rezultacie swoboda ta musi zostać obwarowana gwarancjami wynikającymi z zachowania bezpośredniego kontaktu sądu ze źródłami dowodowymi ( szczególnie osobowymi). Zachodzi również konieczność zwrócenia uwagi na wnioskowanie prawnicze.”. Mając na uwadze okoliczność skomplikowanego charakteru wierzytelności dochodzonej w tym procesie , wątpliwości czy doszło do przywłaszczenia środków finansowych przez I. S. ( pierwotnie wyrok skazujący był dwukrotnie uchylany przez sąd drugiej instancji), enigmatyczne zeznania świadków przesłuchanych w tym procesie cywilnym ( świadek J. K. twierdził, że pieniądze stanowiły równowartość udziałów w spółdzielni), brak podstaw do ustalenia wysokości dochodzonej należności, szczególnego znaczenia nabrała zasada bezpośredniości procesu cywilnego, zwłaszcza wobec braku możliwości uczestniczenia w gromadzeniu tego materiału w procesie karnym, w znacznej części przez I. S. i w całości przez jej następców prawnych. W świetle tych okoliczności i przywołanych poglądów Sądu Apelacyjnego w Łodzi, Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe o załączenie w poczet materiału dowodowego niniejszej sprawy dokumentów, opinii biegłego i zeznań świadków wnioskowanych w piśmie pełnomocnika powoda na k. 66-68 akt .

Natomiast poza zaoferowanymi i przeprowadzonymi w tej sprawie zeznaniami świadków nie zaoferowano innych wniosków dowodowych, które nie wywodziły się z materiału dowodowego procesu karnego. Powód nie wykazał też wysokości dochodzonego roszczenia w sposób nie budzący wątpliwości. Nie zmienia tej oceny okoliczność, iż powód jest następcą prawnym poszkodowanej i ma ograniczone możliwości dowodzenia bezpośredniego. Istota rozkładu ciężaru dowodu polega jednak na tym, że niemożność wykazania określonych faktów, nawet gdyby wynikała z usprawiedliwionych przyczyn, wywołuje negatywne skutki dla osoby, na której ciężar ich udowodnienia spoczywa ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 17 stycznia 2018 r. , I ACa 935/17, , Lex nr 2478877).

W tych okolicznościach brak było podstaw do uwzględnienia powództwa, które musiało podlegać z przyczyn wyżej wskazanych oddaleniu.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. – w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz. U. poz. 1804 ze zm) przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik sprawy.