Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2018 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 maja 2018 r. w G.

sprawy z powództwa E. L. i M. W. (1)

przeciwko J. M.

o zachowek

I.  zasądza od pozwanej J. M. na rzecz każdej z powódek tj. E. L. i M. W. (1) kwoty po 26.600 zł (dwadzieścia sześć tysięcy sześćset złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódek kwotę solidarnie 7.931,33 zł (siedem tysięcy dziewięćset trzydzieści jeden złotych 33/100) tytułem kosztów procesu;

IV.  nakazuje ściągnąć od powódek solidarnie na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 232,15 zł (dwieście trzydzieści dwa złote 15/100) tytułem zwrotu kosztów opinii biegłego wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa;

V.  nakazuje ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 1133,46 zł (tysiąc sto trzydzieści trzy złote 46/100) tytułem zwrotu kosztów opinii biegłego wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VI.  wyrokowi w pkt. I nadaje rygor natychmiastowej wykonalności co do kwot po 11.111,12 zł (jedenaście tysięcy sto jedenaście złotych 12/100) w stosunku do każdej z powódek.

Sygn. akt: I C 392/16

UZASADNIENIE

Powódki E. L. i M. W. (1) wniosły pozew przeciwko J. M. domagając się od pozwanej zapłaty kwot po 32.000 zł dla każdej z nich tytułem zachowku wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódki podniosły, iż są córkami zmarłej w dniu 15 sierpnia 2006 roku J. W. (1) zd. G. oraz zmarłego w dniu 03 marca 2014 roku J. W. (2). Wskazały, że Sąd Rejonowy w Gdyni postanowieniem z dnia 02 stycznia 2015 roku stwierdził, że spadek po nich nabyła na podstawie testamentu wprost pozwana J. M..

Z racji tego, że spadek po zmarłej J. W. (1) w drodze dziedziczenia ustawowego nabyliby: J. W. (2), E. L., M. W. (1) oraz J. M. – każdy w 1/4 udziału, a spadek po zmarłym J. W. (2) nabyliby: E. L., M. W. (1) oraz J. M. – każda z nich w 1/3 udziału, powódki są uprawnione do zachowku w wysokości 1/6 wartości spadku.

Powódki podały, iż nie zostały wydziedziczone, nie zrzekły się dziedziczenia oraz nie zostały uznane za niegodne dziedziczenia ani nie odrzuciły spadku. Nie otrzymały również zachowku w jakiejkolwiek postaci, w tym darowizny.

Powódki podniosły, że w skład spadku wchodzi udział 1/3 nieruchomości położonej w G., dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Łączna wartość masy spadkowej po zmarłych wynosi 192.000 zł, a należny zachowek dla każdej z powódek 32.000 zł.

(pozew – k. 4-5)

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w części przekraczającej 11.111,12 zł na rzecz każdej z powódek, ewentualnego wydłużenia terminu do wykonania wyroku o 5 miesięcy oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Pozwana uznała powództwo co do zasady, kwestionując jedynie wartość udziału w nabytej w drodze dziedziczenia nieruchomości.

Pozwana podniosła również, że nie otrzymała od powódek wezwania do zapłaty i wykonała część prac remontowych w przedmiotowym lokalu na własny koszt.

(odpowiedź na pozew – k. 29-31v.)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. W. (1) zmarła w G. w dniu 15 sierpnia 2006 roku, zaś J. W. (2) zmarł w G. w dniu 03 marca 2014 roku. Spadkodawcy mieli trzy córki: J. W. (3) (obecnie M.) M., E. W. (obecnie L.), M. W. (2) (obecnie: M. W. (1)). Postanowieniem z dnia 02 stycznia 2015 roku w sprawie o sygn. akt VII Ns 2104/14 Sąd Rejonowy w Gdyni stwierdził, że spadek po J. W. (1) zd. G. na podstawie testamentu notarialnego, otwartego i ogłoszonego przed Sądem Rejonowym w Gdyni w sprawie VII Ns 2109/14, nabyła w całości wprost jej córka J. M.. Nadto Sąd stwierdził, że spadek po J. W. (2) na podstawie testamentu notarialnego, otwartego i ogłoszonego przed Sądem Rejonowym w Gdyni w sprawie VII Ns 2112/14, nabyła wprost jego córka J. M.. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 24 stycznia 2015 roku.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o: postanowienie Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 02.01.2015r. w sprawie VII Ns 2104/14 – k. 14, odpisy skrócone aktów urodzenia – k. 15)

W skład spadku po zmarłych wchodził udział w wysokości 1/3 części w prawie własności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) znajdującego się w budynku położonym w G. przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 106,89 m ², dla którego Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o: wydruku z księgi wieczystej nr (...) k. 9-13, zeznania powódki E. L. – k. 88-88v., płyta CD. 89)

Wartość rynkowa wartości 1/3 udziału w ww. nieruchomości lokalowej według stanu na dzień 15 sierpnia 2006 roku, 03 marca 2014 roku i cen aktualnych wynosi 159.600 zł.

(dowód: pisemna opinia biegłego sądowego do spraw szacowania nieruchomości – k. 104-144 wraz z pisemnymi opiniami uzupełniającymi k. 175, 188)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił po rozważeniu całego zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego w postaci dowodów z dokumentów oraz dowodu z opinii biegłego sądowego do spraw szacowania nieruchomości.

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał, iż dowody z dokumentów są wiarygodne, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności tych dokumentów, prawdziwości twierdzeń w nich zawartych, ani też nie zaprzeczyła, iż osoby podpisane pod tymi pismami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych.

Sąd dał także wiarę zeznaniom powódki E. L.. W ocenie Sądu jej zeznania były szczere, spójne, nie budziły żadnych wątpliwości w świetle zasad logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego. Nadto, zeznania te korelują z treścią zgromadzonej w sprawie dokumentacji.

Ponadto, w zakresie ustalenia wartości rynkowej nieruchomości lokalowej wchodzącej w skład spadku według jej stanu na dzień otwarcia spadku po zmarłych J. W. (1) i S. W. a cen aktualnych, Sąd oparł się na opinii biegłego sądowego do spraw szacowania nieruchomości J. Ś.. Podkreślić należy, iż opinia ta sporządzona została przez osobę dysponującą fachową wiedzą, jest spójna, zgodna z zasadami logiki i wiedzy powszechnej oraz wyczerpująco odpowiada na postawioną tezę dowodową. Strona pozwana wprawdzie zgłosiła zarzuty do przedmiotowej opinii, dotyczące wysokości przyjętej przez biegłego wartości nieruchomości, lecz w ocenie Sądu biegły w sposób dostateczny i przekonywujący wyjaśnił powyższe wątpliwości w pisemnych opiniach uzupełniających, stąd też Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania opinii biegłego.

Powódki swoje roszczenie wywodziły z treści przepisu art. 991 k.c., zgodnie z którym zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek) (§ 1). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (§ 2).

Przechodząc do szczegółowych rozważań należy zauważyć, iż oboje spadkodawcy tj. J. W. (1) (zmarła w dniu 15 sierpnia 2006 roku) oraz J. W. (2) (zmarły w dniu 03 kwietnia 2014 roku) w swoich testamentach otwartych i ogłoszonych w Sądzie Rejonowym w Gdyni w sprawach o sygn. VII Ns 2109/14 oraz VII Ns 2112/14 do całości spadku powołali swoją córkę J. M.. Nabycie spadku po spadkodawcach przez pozwaną zostało stwierdzone prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia z dnia 02 stycznia 2015 roku, które uprawomocniło się w dniu 24 stycznia 2015 roku. Kluczowym dla rozstrzygnięcia kwestii wysokości zachowku jest ustalenie kręgu spadkobierców ustawowych, którzy byliby powołani do dziedziczenia gdyby spadkodawca nie sporządził testamentu. Zgodnie z art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Bezsporne było, iż spadkodawczyni J. W. (1) w chwili śmierci była mężatką i miała troje dzieci, w tym powódki, które nie zostały ani wydziedziczone ani też uznane za niegodne. Wobec powyższego w razie dziedziczenia ustawowego spadek po J. W. (1) nabyliby: małżonek spadkodawczyni S. W., córki: E. L. i M. W. (1) – powódki oraz J. M. – pozwana – każde w 1/4 części spadku. Z kolei w przypadku dziedziczenia ustawowego spadek po J. W. (2) nabyłyby w częściach równych po 1/3 spadku jego córki: E. L. i M. W. (1) oraz J. M.. Należy mieć na uwadze, iż wysokość zachowku jest zróżnicowana w zależności od tego czy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy, a jeśli jest nim zstępny spadkodawcy, także od tego czy jest małoletni. W niniejszej sprawie bezspornym było, iż powódki nie są ani małoletnie (urodziły się w (...) roku – E. L. i w 1949 roku – M. W. (1)) ani niezdolne do pracy. W tych okolicznościach powódkom przysługuje zachowek w wysokości 1/2 udziału spadkowego, jaki przypadłby im w razie dziedziczenia ustawowego po każdym ze spadkodawców. Z powyższego wynika zatem, iż powódkom należy się zachowek w wysokości po 1/6 substratu spadku po obojgu spadkodawcach. Poza sporem było również, że roszczenie powódek w żadnej formie nie zostało zaspokojone przed wytoczeniem powództwa. Powódki bowiem nie zostały w żadnej części powołane do spadku, spadkodawczyni nie uczynili za życia na ich rzecz darowizny lub zapisu.

Kolejną kwestią było ustalenie stanu czynnego spadku, czyli różnicy między wysokością aktywów wchodzących w skład spadku a wysokością długów spadkowych. Punktem odniesienia przy ustalaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku może być jedynie chwila otwarcia spadku będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 1, art. 924 i 925 k.c.). Ustalenie składu spadku, mianowicie różnicy między wartością stanu czynnego spadku (aktywów) i wartością stanu biernego spadku (pasywów), następuje więc, co do zasady, według reguł określonych w art. 922 k.c., nie uwzględnia się jedynie zapisów i poleceń oraz oczywiście długów z tytułu zachowku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2008 r., IV CSK 509/07, Lex nr 445279, podobnie uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, OSNC 1985, nr 10, poz. 147). Nie było przez strony kwestionowane, iż w skład spadku po zmarłych J. W. (1) i J. W. (2) wchodził jedynie udziały w 1/3 prawa własności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) znajdującego się w budynku położonym w G. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Z uwagi na fakt, iż wartość powyższego składnika majątkowego według stanu na dzień otwarcia spadku po zmarłych i cen aktualnych była pomiędzy stronami sporna, konieczne było odwołanie się do wiadomości specjalnych. W przedłożonej pisemnej opinii biegły sądowy do spraw szacowania nieruchomości J. Ś. określił powyższą wartość na kwotę 159.600 zł.

Przedmiotową opinię zakwestionowała strona pozwana, która zarzuciła, że wartość całej nieruchomości wynosi mniej niż 400.000 zł. W ocenie pozwanej biegły nie uwzględnił złego stanu technicznego lokalu i konieczności wykonania niezbędnych napraw. Nadto zarzucono, że lokal o powierzchni 100 m ² jest trudny do zbycia, a on sam znajduje się w niekorzystnej lokalizacji. Biegły wyjaśnił, że przedmiotowa nieruchomość znajduje się w dobrej lokalizacji na ul. (...) w G. i zostało to uwzględnione współczynnikiem korekcyjnym w wierszu 4, tabeli na karcie 17 opinii. Nadto biegły podał, że nieruchomość znajdowała się w lepszym stanie technicznym w dniu otwarcia spadku niż w chwili obecnej. Biegły podkreślił również, że większość przyjętych do wyceny cen transakcyjnych obejmuje lokale o powierzchniach od 52,8 m ² do 124,67 m ². Zdaniem biegłego kwestia ewentualnego remontu pozostaje w kwestii kolejnego właściciela nieruchomości a stan techniczny został uwzględniony przy wycenie.

Wobec powyższego – zgodnie z powyższą opinią – Sąd ustalił, iż wartość przedmiotowej nieruchomości w stanie na dzień 15 sierpnia 2006 roku, 03 kwietnia 2014 roku i w cenach na dzień orzekania wynosi 478.700 zł, a zatem 1/3 udziału w nieruchomości wynosi 159.600 zł.

W niniejszej sprawie bezspornym było, iż spadkobiercy nie uczynili żadnych darowizn ani zapisów windykacyjnych podlegających doliczeniu do wartości spadku zarówno po J. W. (1), jak i J. W. (2). Pomiędzy stronami nie było również sporu co do wysokości udziału spadkowego, jaki przypadałby powódkom w przypadku dziedziczenia ustawowego. Jak wskazano powyżej, wysokość spadku, jaki przypadałby powódkom wynosił po 1/3 dla każdej, a zatem należny zachowek powódek wynosi 1/6 wartości spadku. Skoro w skład spadku wchodził udział 1/3 wartości nieruchomości, to należny powódkom zachowek wynosi po 26.600 zł (159.600 zł/6).

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 991 k.c. Sąd w punkcie I. wyroku zasądził od pozwanej J. M. na rzecz każdej z powódek, tj. E. L. i M. W. (1) kwotę 26.600 zł tytułem zachowku.

Ponadto, na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c., Sąd zasądził od powyższej kwoty odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 10 sierpnia 2016 roku do dnia zapłaty, albowiem przed wytoczeniem powództwa pozwana nie była wzywana do spełnienia świadczenia, a zatem za datę początkową naliczania odsetek uznano następny dzień po skutecznym doręczeniu pozwu.

W pozostałym zakresie, tj. co do kwoty po 5.400 zł na każdą z powódek na podstawie art. 991 k.c. a contrario oraz co do żądania odsetek od dnia wniesienia pozwu na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. a contrario w zw. z art. 455 k.c. Sąd w punkcie II. oddalił powództwo jako bezzasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z § 6 pkt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokatów – w brzmieniu pierwotnym (Dz.U.2015.1800). Podnieść należy, iż strona powodowa wygrała niniejszy proces w 83 %, zaś pozwana w 17 % i w takim właśnie stosunku należy się stronom zwrot kosztów procesu od przeciwnika. Do celowych i niezbędnych kosztów dochodzenia przez powódki roszczeń Sąd zaliczył opłatę sądową od pozwu (2x 1.600 zł), wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika – adwokata w stawce minimalnej (7.200 zł), opłatę skarbową od pełnomocnictwa (34 zł) oraz zaliczka na koszty wynagrodzenia biegłego sądowego (600 zł), natomiast do celowych i niezbędnych kosztów obrony pozwanej wynagrodzenie pełnomocnika – radcy prawnego w stawce minimalnej (7.200 zł) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). Biorąc pod rozwagę stosunek w jakim strony wygrały proces powodowi należy się od powódkom zwrot kwoty 9.144,11 zł, zaś pozwanej od solidarnie od powódek kwoty 7217 zł. Po wzajemnym skompensowaniu należności Sąd zasądził od pozwanej solidarnie na rzecz powódek kwotę 7.931,33 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Nadto, w punkcie IV. wyroku, w oparciu o przepisy art. 100 k.p.c. w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 3, art. 8 ust. 1 i art. 83 i 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 z późn. zm.) Sąd nakazał ściągnąć od powódek solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 232,15 zł tytułem brakujących kosztów opinii biegłego, a więc 17 % od kwoty w wysokości 1.365,61 zł, tj. kosztów tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Gdyni.

Analogicznie na podstawie ww. przepisów w punkcie V. wyroku nakazano ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 1.133,46 zł, a więc 83 % od kwoty 1.365,61 zł, tj. kosztów tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa- Sąd Rejonowy w Gdyni.

Zgodnie natomiast z treścią art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c. sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza roszczenie uznane przez pozwanego. Mając na uwadze treść wyżej cytowanego przepisu oraz uznanie roszczenia do kwoty 11.111,12 zł przez pozwaną Sąd w punkcie VI. nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności co do kwot 11.111,12 zł w stosunku do każdej z powódek.