Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 14 grudnia 2017 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 1238/17, z powództwa G. C., A. Z. i A. G. przeciwko S. W. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Skierniewicach Wydział I Cywilny:

1)  zasądził od pozwanej S. W. na rzecz G. C., A. Z.
i A. G. jako wierzycieli solidarnych kwotę 3.370,79 zł z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia
4 września 2017 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1.219,53 zł tytułem kosztów procesu,

2)  oddalił powództwo w pozostałej części,

3)  nadał wyrokowi w pkt. 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych, które przedstawiają się następująco:

W dniu 3 czerwca 2016 roku (...) Finanse Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T. (pożyczkodawca) zawarł z pozwaną S. W. (pożyczkobiorcą) umowę pożyczki gotówkowej. Na mocy tej umowy pożyczkodawca udostępnił pozwanej kwotę 3.000 zł (kapitał pożyczki), zaś pozwana zobowiązała się zwrócić mu z tego tytułu kwotę 5.844,47 zł. Kwota ta oprócz kapitału pożyczki obejmowała sumę 2.250 zł z tytułu prowizji oraz sumę 594,47 zł z tytułu odsetek kapitałowych należnych za cały kres kredytowania. Odsetki kapitałowe określono na poziomie dwukrotności wysokości odsetek ustawowych określonych w treści art. 359 § 2 k.c. Pozwana zobowiązała się zwrócić pożyczkę w terminie do dnia 25 czerwca 2018 roku, w 24 miesięcznych ratach, płatnych
w terminie do dnia 25 dnia każdego miesiąca. Zgodnie z treścią § 8 umowy pożyczki, niespłacenie w terminie raty pożyczki w całości lub w części, powodowało uznanie niespłaconej sumy za zadłużenie przeterminowane. Od zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca naliczał, w stosunku rocznym, odsetki w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Jak stanowił § 12 umowy, w przypadku niezapłacenia przez pożyczkobiorcę raty pożyczki w terminie określonym w harmonogramie spłaty pożyczki, po upływie 7 dni od terminu płatności raty, pośrednik pisemnie wzywał pożyczkobiorcę do spłaty zadłużenia przeterminowanego. Jeżeli pożyczkodawca nie dokonał zwrotu kwoty zadłużenia przeterminowanego, pożyczkodawca uprawniony był do dochodzenia zapłaty tej należności w toku postępowania sądowego. Pozwana nie spłacała pożyczki regularnie.

W dniu 6 czerwca 2016 roku powodowie nabyli wierzytelność wobec pozwanej wynikającą z w/w. umowy pożyczki w drodze przelewu.

Pismem z dnia 5 grudnia 2016 roku pożyczkodawca wypowiedział pozwanej umowę pożyczki z zachowaniem 7 – dniowego terminu wypowiedzenia.

Na objętą żądaniem pozwu kwotę składają się:

1)  kwota 5.050,77 zł z tytułu kapitału pożyczki oraz prowizji,

2)  205,82 zł z tytułu odsetek kapitałowych, obliczonych na dzień 4 stycznia 2017 roku,

3)  28,04 zł z tytułu niespłaconych odsetek za opóźnienie od niespłaconych w terminie rat pożyczki,

4)  kwota 463,01 zł z tytułu odsetek za opóźnienie od zadłużenia przeterminowanego (od niespłaconego kapitału pożyczki i prowizji), liczonych od dnia wymagalności pożyczki tj. od dnia 5 stycznia 2017 roku do dnia 31 sierpnia 2017 roku.

Odsetki za opóźnienie od kwoty 3.000 zł, obliczone według wysokości określonej
w umowie, za okres od dnia 5 stycznia 2017 roku do dnia 31 sierpnia 2017 roku wynoszą 136,93 zł.

Na podstawie tak poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części. Sąd meriti wskazał, że w przedmiotowej sprawie znajdują zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego, w szczególności dotyczące umowy pożyczki (art. 720 – 724 k.c.), oraz że postanowienia zawartej przez strony umowy, podlegają szczególnemu reżimowi określonemu w ustawie z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( Dz. U. 2011, nr 126, poz. 715). Zgodnie z treścią łączącej strony umowy, pozwana uzyskała pożyczkę w kwocie 3.000 zł, zaś zobowiązała się z tego tytułu do zwrotu kwoty kapitału w wysokości 3.000 zł, kwoty 2.250 zł z tytułu prowizji oraz kwoty 594,47 zł z tytułu odsetek kapitałowych należnych za cały okres kredytowania.

W ocenie Sądu Rejonowego postanowienie zawartej przez strony umowy dotyczące prowizji ma charakter niedozwolonej klauzuli umownej i w związku z tym nie wiąże ono pozwanej (art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. oraz art. 385 ¹ § 4 k.c.). Sąd Rejonowy argumentował, że prowizja od udzielonej pozwanej pożyczki opiewa na kwotę równą 75% udostępnionego jej kapitału. Jednocześnie z treści umowy nie wynika, jakie szczególne okoliczności związane z tą konkretną umową doprowadziły do określenia prowizji na tak wysokim poziomie, ani z jakiego tytułu została ona zastrzeżona. Postanowienia takie – w ocenie Sądu pierwszej instancji - powinny się znaleźć w umowie, bowiem tylko wtedy konsument miałby szansę dokonać oceny ekwiwalentności swojego świadczenia, w sytuacji, kiedy wysokość prowizji stosowanej przez pożyczkodawcę znacząco odbiega od powszechnie przyjmowanej przez inne podmioty trudniące się tego rodzaju działalnością. Stosowanie prowizji w tej wysokości oznacza w istocie, że pożyczkodawca przerzuca na konsumentów koszty i ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej w części daleko wykraczającej poza ryzyko i koszty związane z zawarciem umowy z konkretnym kontrahentem. Oznacza to, że pozwana zobligowana jest zwrócić powodom z tytułu zawartej umowy pożyczki kwotę udostępnionego jej kapitału w wysokości 3.000 zł, kwotę 205,82 zł z tytułu niespłaconych odsetek umownych, kwotę 28,04 zł z tytułu niespłaconych odsetek za opóźnienie oraz kwotę 136,93 zł z tytułu odsetek za opóźnienie liczonych od kwoty 3.000 zł za okres od dnia 5 stycznia 2017 roku do dnia 31 sierpnia 2017 roku. Łącznie daje to kwotę 3.370,79 zł i taką kwotę Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powodów.

W pozostałej części Sąd Rejonowy oddalił powództwo.

O odsetkach ustawowych Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Powództwo zostało uwzględnione w 59%, co skutkowało na podstawie art. 98 k.p.c. obowiązkiem pozwanej zwrotu powodom kosztów procesu w kwocie 1.219,53 zł. Na koszty procesu złożyła się kwota 250 zł tytułem opłaty od pozwu oraz kwota 1.817 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Pozwana przegrała proces w 59%, w związku z czym w takiej części winna zwrócić powodom koszty procesu (59% x 2067,00 zł = 1.219,53 zł).

Apelację od powyższego wyroku złożyli powodowie, zaskarżając wyrok w części, tj. w zakresie:

- punktu 2 wyroku, tj. w związku z uwzględnieniem powództwa w części mniejszej o kwotę 2.376,85 zł;

- punktu 1 wyroku w części dotyczącej nieorzeczenia o całości kosztów postępowania należnych powodom.

Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucili:

1.naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a) art.385 ¹k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i w efekcie nieprawidłowe przyjęcie, że postanowienia umowy pożyczki gotówkowej z dnia 3 czerwca 2016 roku, dotyczące prowizji mają charakter niedozwolonej klauzuli umownej, a tym samym nie wiążą strony pozwanej;

b) art. 720 § 1 k.c. poprzez uznanie, że pozwana jest zobowiązana do zwrotu kwoty pożyczki mniejszej, a nie tej samej kwoty, jaką otrzymała w wyniku zawartej umowy pożyczki gotówkowej;

c) art. 5 pkt 6 oraz art. 30 ust. 1 pkt. 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim poprzez ich niezastosowanie i w efekcie nieprawidłowe uznanie, że zastrzeżenie przez pożyczkodawcę prowizji nie wiąże strony pozwanej;

d) art. 36 a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji nieprawidłowe przyjęcie, że z okoliczności sprawy nie wynika, z jakiego tytułu prowizja została zastrzeżona w umowie pożyczki;

e) art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 720 § 1 k.c. poprzez nieprawidłowe zastosowanie
a w konsekwencji niezasądzenie na rzecz powodów w pełnej wysokości odsetek za opóźnienie od zadłużenia przeterminowanego liczonych od dnia wymagalności całej pożyczki do dnia sporządzenia pozwu;

2.naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, a tym samym nieprawidłowe przyjęcie, że kwota prowizji nie może być zaliczona do kwoty pożyczki;

b) art. 339 § 2 k.p.c. poprzez nieprzyjęcie za prawdziwe twierdzenia powodów, pomimo że nie zostały wykazane przez Sąd pierwszej instancji okoliczności podważające te twierdzenia na podstawie tego przepisu, tj. wykazujące, że twierdzenia powodów budzą uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów dodatkowo kwoty 2.376,85 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 4 września 2017 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 ¹⁰ § 1 i § 2 k.p.c. rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

Zaznaczyć należy również, że w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Natomiast stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia. Wbrew zarzutom skarżących, podniesionych w apelacji, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, znajdujących pełne oparcie w zebranym
w sprawie materiale dowodowym i trafnie określił wynikające z nich konsekwencje prawne.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ocena materiału obwodowego przeprowadzona przez Sąd I instancji nie narusza granic swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd I instancji nie jest sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, czy doświadczenia życiowego i mieści się w ramach swobody sądu ( por. też Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., sygn. III CKN 4/98, LEX nr 322031).

Na uwzględnienie z pewnością nie zasługuje również zarzut naruszenia art. 339 § 2 k.p.c. Przewidziane w tym przepisie domniemania prawdziwości twierdzeń strony powodowej nie ma w sytuacji istnienia podstaw do wydania wyroku zaocznego charakteru absolutnego. Domniemanie to nie obowiązuje, jeżeli twierdzenia powoda budzą uzasadnione wątpliwości lub zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Sąd ma każdorazowo obowiązek krytycznego ustosunkowania się do twierdzeń powoda z punktu widzenia ich ewentualnej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy ( tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 października 1998 roku, sygn. I CKU 85/98, LEX nr 1216211). W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy powziął uzasadnione wątpliwości co do postanowień umownych dotyczących wysokości prowizji od udzielonej pozwanej pożyczki w wysokości 75 % udostępnionego jej kapitału. Za zasadne Sąd meriti uznał zatem zasądzenie jedynie kwoty udostępnionego pozwanej kapitału w wysokości 3.000 zł, kwotę 205,82 zł z tytułu niespłaconych odsetek, kwotę 28,04 zł z tytułu niespłaconych odsetek za opóźnienie oraz kwotę 136,93 zł z tytułu odsetek za opóźnienie liczonych od kwoty 3.000 zł za okres od dnia 5 stycznia 2017 roku do dnia 31 sierpnia 2017 roku – tj. łącznie kwotę 3.370,79 zł.

Bezzasadne są również zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, pozwana zawarła
z pożyczkodawcą umowę pożyczki (art. 720 § 1 k.c.). Jak wprost wynika z umowy pozwana otrzymała do dyspozycji jedynie kwotę 3.000 zł. Wbrew twierdzeniom pełnomocnika powodów Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował zatem ww. przepis, bo choć w umowie wskazane jest, że całkowita kwota do zapłaty wyniosła 5.844,47 zł, to kwota ta obejmowała również prowizję, co zostało uznane przez Sąd Rejonowy za niedozwoloną klauzulą umowną.

Pożyczkodawca jest przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek krótkoterminowych i przy zawieraniu umów posługiwał się wzorcami umownymi. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zgodzić należy się z Sądem I instancji, że w świetle materiału dowodowego zebranego w sprawie brak było podstaw do obciążania pozwanej dodatkowo kwotą równą 75 % udostępnionego jej kapitału, bez wskazania jakiejkolwiek racjonalnej podstawy do tak wysokiego obciążenia. Tak skonstruowane postanowienie umowne uznać należy zatem za niedozwoloną klauzulę umowną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Postanowienie to zostało zastrzeżone w sposób i w wysokości oznaczającej naruszenie zasad współżycia społecznego. Koszt prowizji wyniósł znacznie ponad połowę kwoty otrzymanej przez pozwaną z tytułu pożyczki.

Oczywistym jest, iż wobec zasądzenia jedynie części dochodzonej przez powodów kwoty zasądzeniu podlegać mogły jedynie odsetki liczone od sumy kapitału udostępnionego pozwanej, tj. 3.000 zł. Stąd zasądzeniu podlegała kwota 136,93 zł a nie jak chciała strona powodowa 463,01 zł. Konsekwencją uznania za niewiążące postanowienia umowy dotyczącego prowizji w wysokości 2.250 zł jest pominięcie tej kwoty w rozliczeniach należności z przedmiotowej umowy wynikających. Skoro zatem zadłużeniem przeterminowanym jest kwota 3.000 zł, to odsetki mogą być liczone tylko od tak ustalonej kwoty zadłużenia (art. 481 § 1 k.c.).

Niezasadny jest zatem również zarzut naruszenia art. 5 pkt 6 oraz art. 30 ust. 1 pkt. 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( tj. Dz. U. z 2016 roku,
poz. 1528), poprzez ich niezastosowanie i w efekcie nieprawidłowe uznanie, że zastrzeżenie przez pożyczkodawcę prowizji jest sprzeczne z ustawą. Sąd I instancji nie kwestionował bowiem samej dopuszczalności ustalenia prowizji przez pożyczkodawcę, ale uznał za niedozwolone ustalenie prowizji na tak wysokim poziomie, wobec rażącego naruszenia interesów konsumenta określeniem prowizji na tak wysokim poziomie.

Podobnie ocenić należy zarzut naruszenia art. 36 a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, zwłaszcza, że ratio legis tego przepisu było ograniczenie możliwości pobierania nadmiernych odsetek w sytuacji, gdy art. 359 § 2 ¹ k.c. nie stanowi wystarczającego instrumentu ochrony interesów konsumenta. Przedsiębiorcy, przestrzegając regulacji dotyczących maksymalnej wysokości odsetek, jednocześnie zastrzegają bowiem wysokie prowizje i dodatkowe opłaty o charakterze pozaodsetkowym. Ponadto jak stanowi powołany przepis w ust. 2 i 3 pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu oraz nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony
w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu. Całkowitą kwotę kredytu stanowią zaś środki udostępnione pozwanej (art. 5 pkt 7).

Mając na uwadze niezasadność zarzutów apelacyjnych oraz jednocześnie brak ujawnienia okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym
z urzędu, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.