Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV U 340/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 sierpnia 2014 roku

Sąd Rejonowy Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu

w składzie: Przewodniczący: SSR Maja Zielińska

Protokolant: stażysta Jowita Stafiej

po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 2014 roku

sprawy z odwołania E. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o zasiłek pogrzebowy

w związku z odwołaniem od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 8 kwietnia 2014 roku nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje E. Z. prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym S. R. w kwocie 1.067 zł (tysiąc sześćdziesiąt siedem złotych), jak różnicę między świadczeniem przyznanym, a należnym.

IV U 340/14

UZASADNIENIE

E. Z. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., odmawiającej jej przyznania zasiłku pogrzebowego po zmarłym wujku S. R., na kwotę powyżej 540 złotych, podnosząc, że powinna otrzymać zwrot kosztów pogrzebu na kwotę wyższą, którą udokumentowała załączonymi rachunkami. Wskazała, że kwoty te nie były irracjonalnie wysokie, nie przekroczyły ustawowej kwoty, a zmarłemu odmówiono tradycyjnego spotkania przeznaczonego dla rodzeństwa i przyjaciół.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania, wskazując, że nie uwzględnił kwoty 1.067 złotych wydatku z tytułu zakupu kawy, herbaty, potwierdzonego fakturą VAT wystawioną przez Restaurację (...) w G..

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Ubezpieczony S. R. zmarł w dniu 3 lutego 2014 roku. Zgodnie z wolą zmarłego jego ciało zostało przekazane nieodpłatnie dla celów naukowych, a w dniu 7 lutego 2014 roku odbył się symboliczny pogrzeb. Organizacją pogrzebu zajęła się dalsza krewna zmarłego E. Z..

E. Z. poniosła koszty pogrzebu w łącznej kwocie 1.607 złotych, w tym 240 złotych za usługi pogrzebowe, 300 złotych za usługi duszpasterskie i 1.067 złotych za poczęstunek dla uczestników pogrzebu w Restauracji (...) w G.. Poczęstunek zaplanowano dla około 30 osób i tyle osób wzięło udział w spotkaniu po ceremonii. Posiłek składał się zupy, dania głównego, deseru i napojów. Na fakturze umieszczono dopisek „zm. S. R.”, zakup opisano jako” kawa, herbata”.

(dowód: przesłuchanie wnioskodawczyni k. 14-15, zestawienie kosztów k. 13, akta ZUS)

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie pozostawał między stronami bezsporny. Spór sprowadzał się do ustalenia, czy koszt pogrzebu w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2004 r., Nr 39, Poz. 353 ze zm.; dalej ustawa o FUS) stanowi także koszt poczęstunku dla uczestników pogrzebu oraz, czy zasadna była odmowa wypłacenia przez ZUS kwoty tych kosztów.

W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy jednoznacznie przesądza o tym, iż odwołanie skarżącej zasługuje w pełni na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. w Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm. - zwanej dalej „ustawą”) zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci: 1) ubezpieczonego, 2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę, 3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania, a także 4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu (art. 78 ust. 1 ustawy). W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80, tj. niż kwota 4.000 zł (art. 79 ust. 1 ustawy).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy - po pierwsze, nie ulega najmniejszej wątpliwości, iż wnioskodawczyni, nie będąca członkiem rodziny, w rozumieniu art. 77 ust. 1 pkt 4 ustawy o FUS, wszystkie zgłoszone przez siebie wydatki związane z pogrzebem zmarłego odpowiednio udokumentowała, przedkładając stosowne dokumenty zapłaty. Natomiast łączna kwota poniesionych przez skarżącą wydatków tytułem pogrzebu mieściła się także w ustawowej kwocie zasiłku pogrzebowego – 4.000 złotych.

Po drugie, przepisy dotyczące zasad wypłaty zasiłku pogrzebowego w żaden sposób nie limitują wysokości kwot, jakie mogą być ponoszone z tytułu różnych kosztów związanych z pogrzebem. Nie różnicują także w tym zakresie w jakikolwiek sposób pozycji osób ubiegających się o wypłatę zasiłku pogrzebowego. Jedyną odmiennością jest to, iż członkowie rodziny w rozumieniu ustawy o FUS otrzymują zasiłek pogrzebowy w ustalonej wysokości bez konieczności udokumentowania całej sumy poniesionych kosztów, a inne osoby w rozumieniu art. 79 ust 1 ustawy o FUS tylko w wysokości kosztów udokumentowanych.

Ustawa nie precyzuje, co należy rozumieć przez koszty pogrzebu. W rozważaniach można uwzględnić dorobek orzecznictwa i doktryny odnoszący się do art. 446 § 1 k.c. Zgodnie z cytowanym przepisem, jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

Koszty pogrzebu obejmują wydatki odpowiadające zwyczajom panującym w środowisku, do którego zmarły należał. Do wydatków tych zalicza się: koszty przewiezienia zwłok do miejsca ich pochowania, nabycia i urządzenia grobu, wystawienia nagrobka odpowiadającego zwyczajom środowiska (za: G. Bieniek, Komentarz..., s. 446, uwaga trzecia komentarza do art. 446 k.c.). Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 7 marca 1969 r., II PR 641/68 (OSNCAPiUS 1970, nr 2, poz. 33), do kosztów pogrzebu można zaliczyć m.in. umiarkowany wydatek poniesiony na zakup niezbędnej odzieży żałobnej, której noszenie zarówno w czasie pogrzebu, jak i przez dłuższy czas po zgonie osoby bliskiej jest zwyczajowo przyjęte w wielu środowiskach w naszym społeczeństwie. Z kolei w wyroku SN z dnia 6 stycznia 1982 r., II CR 556/81 (Lex nr 8388) stwierdzono, że obowiązek zwrotu kosztów pogrzebu na podstawie art. 446 § 1 k.c. obejmuje zwrot kosztów bezpośrednio z pogrzebem związanych (przewóz zwłok, nabycie trumny, zakup miejsca na cmentarzu itp.), jak również zwrot wydatków odpowiadających zwyczajom danego środowiska. Do tych wydatków zalicza się koszt postawienia nagrobka (w granicach kosztów przeciętnych, jeżeli nawet koszty rzeczywiste były znacznie wyższe), wydatki na wieńce, kwiaty, zakup odzieży żałobnej, poczęstunek osób biorących udział w pogrzebie, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnego przypadku.

Cywilistyczna wykładnia pojęcia kosztów pogrzebu wydaje się zbyt szeroka dla potrzeb stosowania regulacji art. 78 i 79 ustawy o FUS. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego, służące łagodzeniu skutków określonego ryzyka, nie mają charakteru odszkodowawczego. W ramach wydatków rekompensowanych zasiłkiem pogrzebowym na plan pierwszy wysuwają się zatem koszty ściśle związane z pochówkiem (trumna, tzw. asysta, wieńce). (por. Marcin Bartnicki, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyd. ABC).

Należy jednak stwierdzić, że praktyka organów ZUS dopuszczała rozszerzanie katalogu kosztów pogrzebu. Zgodnie z pismem Departamentu Centrali ZUS w W. z dnia 9 kwietnia 1993 r. (Rn. 723-2/91), do kosztów pogrzebu można było zaliczyć koszty stypy oraz wydatki związane z ceremonią kościelną, np. ofiary wpłacone na rzecz kościoła. Wytyczne zawarte w ww. piśmie zostały jednak anulowane w zakresie uwzględniania kosztów stypy. W późniejszym okresie Centrala ZUS zaleciła przyjmować jako koszty pogrzebu wydatki powstałe od chwili śmierci osoby, po której przysługuje zasiłek, do chwili zakończenia ceremonii pogrzebowej (pismo członka zarządu ZUS z dnia 27 sierpnia 2003 r., Skn-022-11/6/2003). Obecnie ZUS wyklucza uznanie kosztów, które nie były poniesione bezpośrednio na pochówek i nie zalicza do kosztów pogrzebu wydatku na nagrobek; kwestionowane będzie również przedłożenie wyłącznie rachunku za trumnę bądź kwiaty (wyjaśnienia członka zarządu ZUS z dnia 27 maja 2008 r., (...)).

W odniesieniu do argumentacji ZUS, iż koszt tzw. stypy nie zalicza się do kosztów pogrzebu, należy podnieść dwie kwestie.

Po pierwsze – przepis art. 78 i 79 ustawy nie ustanawia warunku łączności czasowej danej czynności pogrzebowej z samym pochówkiem. Oznacza to, że zasadnicze znaczenie ma problem związku funkcjonalnego tej czynności z pogrzebem. Nie może budzić wątpliwości, że poczęstunek dla żałobników w takim związku pozostaje.

Po drugie – czynności wcześniejsze odnoszące się do złożenia zwłok do grobu są zaliczane do kosztów pogrzebu. Przepis art. 78 i 79 ustawy mówi o kosztach pogrzebu, nie zaś kosztach ceremonii pogrzebowej, czy kosztach złożenia zwłok do grobu.

Z tych względów Sąd uznał, że prawidłowa była wykładnia przepisu art. 78 ustawy stosowana przez ZUS do roku 2003, uznająca za koszt pogrzebu także koszty stypy.

Koszty związane z poczęstunkiem dla uczestników ceremonii pogrzebowej w wysokości 1.067 złotych nie wykraczają w ocenie Sądu poza pojęcie zwykłych kosztów pogrzebu, tym bardziej, że urządzanie takiego poczęstunku nie jest sytuacją nadzwyczajną czy niespotykaną. Zwyczajowo takie spotkania się odbywają.

Tym samym, zupełnie niezrozumiałym pozostaje uzasadnienie przez organ rentowy odmowy uznania w całości kosztu poczęstunku, zwłaszcza, że udokumentowany wydatek nie przekracza kosztów ponoszonych zwykle z tego tytułu, biorąc pod uwagę, że ilość osób, dla których zaplanowano poczęstunek nie była nadmierna i w przeliczeniu na osobę koszt nie był wysoki.

Wobec powyższego, zgodnie z art. 477 14 §2 k.p.c. oraz art. 79 i 80 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.) Sąd zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając wnioskodawczyni kwotę 1.067 złotych, jako różnicę między świadczeniem przyznanym, a należnym.