Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lipca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Przemysław Kurzawa

Sędziowie: SA Ewa Kaniok

SA Ewa Klimowicz- Przygódzka (spr.)

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 11 lipca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko A. R.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku częściowego Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 12 maja 2016 r., sygn. akt II C 1257/15

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowanie apelacyjnego.

Ewa Klimowicz-Przygódzka Przemysław Kurzawa Ewa Kaniok

Sygn. akt V ACa 561/17

UZASADNIENIE

W pozwie o zapłatę wniesionym w trybie postępowania nakazowego (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. domagała się zasądzenia solidarnie od (...) sp. z o.o. w G., A. R. i J. P. (1) kwoty 152 071,41 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 28 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty, w oparciu o weksel własny wystawiony przez pozwaną spółkę i poręczony przez pozostałych pozwanych.

Nakazem zapłaty z dnia 9 lipca 2015 r. do uregulowania w/w należności zostali zobowiązani jedynie pozwani A. R. i J. P. (1) . Sąd obciążył ich ponadto kosztami procesu w kwocie 1918 zł. odpowiadającej wysokości uiszczonej przez powoda opłacie od pozwu.

Od nakazu tego zarzuty wniosła (...) sp. z o.o. i A. R., którzy podnieśli, iż dołączony do pozwu weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową, ponieważ w chwili dokonania tego wypełnienia wierzytelność strony powodowej już nie istniała, gdyż wygasła na skutek podniesionego przez spółkę (...) zarzutu potrącenia. Pozwani ponadto podnosili, że przedmiotowy weksel stanowił zabezpieczenie wykonania umowy leasingu zawartej przez powódkę jako finansującego i spółkę (...) jako korzystającego, której przedmiotem była suszarnia odpadów. Powodowa spółka przez cały czas trwania tej umowy była zobowiązana do dokonywania i utrzymywania ubezpieczenia przedmiotu leasingu. W. maszyna została skradziona, a finansujący nie podjął jakichkolwiek działań w celu uzyskania od ubezpieczyciela odszkodowania. Takich skutecznych działań nie mógł podjąć sam korzystający ponieważ powódka pomimo składanych w tym zakresie wniosków nie przekazała mu ani polisy ubezpieczeniowej ani Ogólnych Warunków Ubezpieczenia ( OWU) . Pozwana spółka nie wiedziała nawet jaką opcję ubezpieczenia finansujący wybrał.

Zakład (...) odmówił korzystającemu wypłaty odszkodowania powołując się na zapisy OWU, które nie były spółce (...) znane i które praktycznie od początku uniemożliwiały uzyskania jakiegokolwiek świadczenia odszkodowawczego z ubezpieczenia . Powodowa spółka wybrała bowiem taką opcję ubezpieczenia , która chroniła przedmiot leasingu przez kradzieżą z włamaniem, co oznaczało konieczność usytuowania suszarki odpadowej w pomieszczeniu zamkniętym , a co nie było możliwe z uwagi na wielkość tego urządzenia, charakter jego pracy oraz względy bezpieczeństwa. Nikt poza tym nie informował korzystającego, iż ma zapewnić takie warunki przechowywania przedmiotu leasingu. Zarówno finansujący jak i zakład ubezpieczeń wiedzieli, że suszarka odpadowa znajduje się na terenie otwartym tj. przed halą przeznaczoną na magazyn odpadów.

W dniu 23 kwietnia 2015 r. spółka (...) złożyła powodowej spółce oświadczenie o potrąceniu należności , a także wezwanie do zapłaty. Objęta tym wezwaniem kwota stanowiła różnicę pomiędzy kwotą odszkodowania ( 320 000 zł) , która zostałaby powódce wypłacona w przypadku dopełnienia przez nią wszystkich czynności związanych z zawarciem umowy ubezpieczenia uwzględniającej specyfikę ubezpieczanego sprzętu, a kwotą stanowiącą sumę wszystkich rat leasingowych przewidzianych w umowie leasingu i nie zapłaconych przez korzystającego ( 177 188,39 zł ) oraz należności już zafakturowanych i nie zapłaconych ( 15 853,06 zł ) , z uwzględnieniem powstałej po rozliczeniu innej umowy leasingu nadwyżki ( 44 170,04 zł).

Do zarzutów od nakazu zapłaty zostało dołączone w/w oświadczenie spółki (...) o potrąceniu , z którego wynikało, że w związku z nie dopełnieniem przez finansującego obowiązków w zakresie wyboru odpowiedniego rodzaju ubezpieczenia mienia i nie powiadomienia korzystającego o wyborze tego ubezpieczenia pozwana poniosła szkodę w wysokości wkładu własnego , którego wskutek działań S. Finanse nie pokryło odszkodowanie ( 144 000 zł) . Do kwoty powyższej pozwana doliczyła nadwyżkę powstałą po rozliczeniu umowy leasingu obejmującej inne urządzenie w wysokości 44 170,04 zł i tak otrzymaną sumę 188 170,06 zł przedstawiła powódce do potrącenia z przysługującą finansującemu wierzytelnością związaną z wygaśnięciem umowy leasingu w kwocie 15 853,06 zł , co skutkowało zmniejszeniem wierzytelności pozwanej do kwoty 172 316,94 zł.. Zapłaty tejże kwoty zażądała korzystająca od powódki. Spółka (...) podnosiła ponadto , iż przy rozliczeniu umowy leasingu obejmującej skradzione urządzenie należało uwzględnić odszkodowanie, które finansujący uzyskałaby w przypadku gdyby zawarł umowę ubezpieczenia w sposób rzetelny. Przysługujące powódce roszczenie z tytułu wygaśnięcia przedmiotu leasingu na skutek kradzieży w postaci przewidzianych w umowie i niezapłaconych rat leasingowych ( 177 188,39 zł) powinno zostać tym samym rozliczone w ten sposób wobec faktu , że zakład ubezpieczeń nie wypłacił odszkodowania na skutek jej zaniechań ( k 48) .

Postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2015 r. Sąd Okręgowy odrzucił zarzuty (...) sp. z o.o. ( k 98) . Zarządzeniem z dni 25 sierpnia 2015 r. wyłączono pozew skierowany w stosunku do tej spółki do odrębnego rozpoznania ( k 99) .

Odpis nakazu zapłaty wysłany do pozwanego J. P. (1) wrócił z adnotacją „Adresat nie mieszka” ( k 36).

W odpowiedzi na zarzuty pozwanego A. R. strona powodowa podniosła, że spółka (...) na podstawie postanowień pkt 11.6 OWUL została upoważniona do samodzielnego dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela w związku z kradzieżą przedmiotu leasingu. Zaniechała jednak tego rodzaju działań nie odwołując się od decyzji zakładu ubezpieczeń ani nie występując na drogę sądową. Pozwanemu nie przysługuje wobec tego jakiekolwiek roszczenie, które mogłoby zostać przedstawione do potrącenia. Z przedstawionego rozliczenia sumy wekslowej wynikało , iż powódka uwzględniła w nim nadwyżkę jaką posiadał korzystający z umowy leasingowej nr (...) w wysokości 44 170,04 zł tj o tę kwotę pomniejszył przysługującą jej z art. 709 ⁵ § 3 k.c. wierzytelność . Dodatkowo strona powodowa podniosła, że zgodnie z art. 493 § 3 k.p.c. do potrącenia w niniejszej sprawie mogły skutecznie zostać przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentem, o którym mowa w art. 485 k.c., a zarzuty pozwanego nie zostały na tego rodzaju dowodzie oparte ( k 238).

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 maja 2016 r. Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie w punkcie pierwszym utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty Sądu Okręgowego Warszawa‑Praga w Warszawie z dnia 9 lipca 2015 roku (sygn. akt II Nc 100/15) w stosunku do pozwanego A. R.; w punkcie drugim rozstrzygnął o zwrocie kosztów procesu od tego pozwanego na rzecz powódki.

Z ustaleń faktycznych jakie legły u podstaw powyższego rozstrzygnięcia wynikało, że w dniu 14 kwietnia 2011 r ( powinno być prawidłowo 25 IV 2014 r. k 241) (...) sp. z o.o. w G. jako korzystający zawarła z (...) sp. z o.o. w W. jako finansującym umowę leasingu nr (...). Jej wykonanie przez korzystającego zostało zabezpieczone poprzez wystawienie weksla in blanco, poręczenie wekslowe dokonane przez A. R. i J. P. (2).

W związku z kradzieżą przedmiotu leasingu powodowa spółka wystawiła notę obciążeniową z dnia 7 sierpnia 2014 r. i w zawiadomieniach z dnia 17 kwietnia 2015 r. poinformowała wystawcę weksla i poręczycieli o jego wypełnieniu na kwotę 152 071,41 zł. W zawiadomieniu skierowanym do spółki zostały wyszczególnione aktualnie wymagalne należności.

Na podstawie pkt 11.6 Ogólnych Warunków Umowy Leasingu finansujący upoważnił spółkę (...) do dochodzenia od ubezpieczyciela należnego odszkodowania, przekazał jej certyfikat ubezpieczenia. A. R., działając jako prezes zarządu (...) sp. z o.o. złożył oświadczenie o zapoznaniu się z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia Maszyn i Urządzeń Budowalnych zatwierdzonych uchwałą Zarządu (...) nr (...) z dnia 26 września 2000 r. i zobowiązał się do ich przestrzegania. Jednocześnie A. R. złożył oświadczenie, że teren, na którym będzie przechowywany przedmiot leasingu będzie ogrodzony, oświetlony i pod stałym nadzorem. W dokumencie podpisanym przez tego pozwanego zostało zawarte także zastrzeżenie, że w przypadku braku zastosowania się do powyższego (...) nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe wskutek kradzieży. Teren, na którym znajdował się przedmiot leasingu nie spełniał wymaganych warunków.

Spółka (...) i poręczyciele nie dokonali zapłaty na rzecz (...) kwoty żądanej w zawiadomieniach z dnia 17 kwietnia 2015 r.

Zdaniem sądu I instancji tak przedstawiony stan faktyczny sprawy był bezsporny , pozwany, nie zakwestionował okoliczności podanych przez powódkę i faktów wynikających z przestawionych przez tę stronę dokumentów.

Tym samym istota sporu istniejącego w niniejszej sprawie sprowadzała się do oceny zasadności stanowiska pozwanego co do możliwości (skuteczności) oświadczenia o potrąceniu zawartego w piśmie z dnia 23 kwietnia 2015 r..

W ocenie Sądu Okręgowego było to stanowisko niezasadne.

Powódka w toku postępowania przedstawiła dokumenty potwierdzające, że ewentualna utrata możliwości naprawienia szkody poprzez wypłatę odszkodowania przez ubezpieczyciela, nie była następstwem jakichkolwiek podjętych przez nią działań .

Utrata prawa do ubezpieczenia była konsekwencją niedotrzymania przez (...) zobowiązania do odpowiedniego zabezpieczenia przedmiotu leasingu. Pozwany podnosząc zarzut potrącenia nie określił podstaw odpowiedzialności powódki. Przyjmując, że żądanie zapłaty kierowane do powódki i zarzut potrącenia wynika z roszczenia odszkodowawczego w związku z nienależytym wykonaniem umowy przez powódkę, Sąd Okręgowy stwierdził, iż niesporne okoliczności przeczą takiemu roszczeniu.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy podzielił stanowisko strony powodowej, że zgłoszenie zarzutu potracenia w toku postępowania prowadzonego w następstwie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty, wymaga przedstawienia dokumentów, o których mowa w art. 485 k.p.c. Niewątpliwie pozwany tego rodzaju dokumentów nie przedstawił . Wskazał , że wymaganie wynikające z art. 493 § 3 k.p.c. nie dotyczy zarzutu potrącenia podniesionego w tej sprawie z uwagi na złożenie oświadczenia o potrąceniu przed wytoczeniem powództwa, co wynika z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r. III CZP 56/05.

Sąd I instancji stwierdził, iż nie przychyla się do wyrażonego w przywołanej uchwale poglądu Sądu Najwyższego , podziela natomiast stanowisko jakie zaprezentował ten Sąd w wyroku z dnia 7 maja 2004 r. I CK 666/03 . Uznał, że dokonując wykładni, art. 493 § 3 k.p.c. należy uwzględnić potrzebę ustalenia pozycji stron procesu na równych poziomach. Skoro od powoda wymagane jest przedstawienie szczególnych dokumentów jako warunku wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, to przeczyłaby założeniu racjonalności ustawodawcy norma pozwalająca na zakwestionowanie tego roszczenia w oparciu o zarzut potrącenia i potrącenie dokonane przed wytoczeniem powództwa oraz jego udowodnienie w dowolny sposób. W takiej sytuacji pozwany w istocie realizowałby swoje roszczenie w ramach postępowania nakazowego, nie dysponując dokumentami wymaganymi od powoda. Z art. 484 ¹ i n. k.p.c., wyłączających dopuszczalności wytoczenia powództwa wzajemnego i zmian podmiotowych w postępowaniu nakazowym płynie wniosek , że istota obowiązującej regulacji sprowadza się między innymi do ograniczenia zakresu i czasu postępowania dowodowego. Realizacja tego założenia może być zapewniona przy uwzględnieniu poglądu przedstawionego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2004 r..

Uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Okręgowy wskazał, iż oparł je na art. 98 § 3 k.p.c. .Zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1901 zł tytułem zwrotu poniesionej opłaty od pozwu, kwotę 34 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictw i 2000 zł jako wynagrodzenie pełnomocnika procesowego. Ustalając wysokość kosztów zastępstwa procesowego należnych stronie powodowej pominął jednak przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, które potencjalnie mogłyby znaleźć zastosowanie w tej sprawie z uwagi na fakt reprezentowania powódki przez adwokata, uznając , iż ten akt prawny został wydany na podstawie upoważnień ustawowych, które w sposób oczywisty nie spełniają warunków wynikających z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP w zakresie ustalenia szczegółowych wytycznych dotyczących treści aktu wykonawczego. W art. 16 ust 2 i 3 ustawy prawo o adwokaturze zawarte zostały wytyczne, którym nie można przypisać cech szczegółowości. W konsekwencji Minister Sprawiedliwości przy wydawaniu rozporządzenia korzystał z całkowitej swobody legislacyjnej . Zdaniem sądu I instancji analiza przedmiotowego rozporządzenia prowadzi do wniosku, że akt ten nie spełnia również elementarnych wymogów należytej legislacji , co narusza art. 2 Konstytucji RP. i determinuje oparcie rozstrzygnięcia na ogólnych przepisach tj. art. 109 § 2 k.p.c. . Czynności podjęte w tej sprawie przez pełnomocnika powódki, charakter sprawy zarówno pod względem faktycznym i prawnym, w ocenie Sądu Okręgowego uzasadniały ustalenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 2000 zł.

Postanowieniem z dnia 18 sierpnia 2016 r. Sąd Okręgowy sprostował wyrok z dnia 12 maja 2016 r. poprzez określenie go mianem wyroku częściowego z uwagi na fakt, iż do rozstrzygnięcia pozostało jeszcze roszczenie skierowane przeciwko J. P. (1).

Z rozstrzygnięciem zawartym w powyższym wyroku nie zgodził się pozwany A. R. wnosząc apelację, w której podniósł następujące zarzuty:

1)  dokonania błędnych ustaleń faktycznych poprzez przyjęcie, że był on upoważniony do dochodzenia od zakładu ubezpieczeń należnego odszkodowania i zobowiązał się do podejmowania w tym celu niezbędnych działań, podczas gdy strona powodowa upoważniła do podejmowania czynności wobec ubezpieczyciela jedynie pozwaną (...) sp. z o.o.;

2)  błędnego ustalenia, że pozwany złożył oświadczenie, iż teren, na którym będzie przechowywany przedmiot leasingu będzie ogrodzony, oświetlony i pod stałym nadzorem oraz , że teren, na którym znajdował się przedmiot leasingu nie spełniał wymaganych warunków, podczas gdy takiego oświadczenia pozwany nie złożył;

3)  błędnego przyjęcia, że „powódka w toku postępowania przedstawiła dokumenty potwierdzające, że ewentualna utrata możliwości naprawienia szkody poprzez wypłatę odszkodowania przez ubezpieczyciela nie była następstwem jakichkolwiek działań podjętych przez powódkę”, a w konsekwencji uznanie, że powódka nie jest odpowiedzialna za brak wypłaty należnego odszkodowania przez zakład ubezpieczeń;

4)  wadliwego ustalenia, że „utrata prawa do ubezpieczenia była konsekwencją niedotrzymania przez (...) zobowiązania do odpowiedniego zabezpieczenia przedmiotu leasingu”, pomimo że powyższe twierdzenie nie zostało poparte jakimikolwiek dowodami;

5)  błędnego przyjęcia, że pozwana sp. z o.o. (...) nie, posiadała wierzytelności tytułem roszczenia odszkodowawczego, którą mogła przedstawić do potrącenia i którą potrąciła z wierzytelnością powódki;

6)  wadliwego ustalenia, że wszystkie wymienione powyżej i kwestionowane przez pozwanego okoliczności są okolicznościami między stronami niespornymi,

7)  naruszenia art. 353 k.c. przez uznanie, że stronie powodowej przysługuje wierzytelność w stosunku do pozwanego, która w rzeczywistości wygasła wskutek skutecznie dokonanego przed wytoczeniem pozwu potrącenia;

8)  naruszenia art. 6 k.c. przez uznanie, iż pozwany nie wykazał faktu, że dokonał przed wytoczeniem powództwa potrącenia wzajemnych wierzytelności, co zostało udowodnione stosownymi dokumentami (wezwanie do zapłaty i oświadczenie o potrąceniu).

9)  naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę materiału dowodowego polegającą na uznaniu, że podmiotem zobowiązanym do zapłaty na rzecz powódki objętych sporem należności jest pozwany, pomimo dokonanego przed złożeniem pozwu o zapłatę potrącenia wzajemnych wierzytelności przysługujących powodowej spółce i (...) sp. z o.o.;

10)  naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 299 k.p.c. przez niedopuszczenie dowodu z przesłuchania stron w tym pozwanych A. R. i J. P. (1) na okoliczność: nieprzekazania przez powódkę pozwanym polisy ubezpieczeniowej dotyczącej przedmiotu leasingu, złożenia przez pozwanego wobec strony powodowej oświadczenia o potrąceniu należności, nieprawidłowości, których dopuściła się powódka przy zawieraniu umowy ubezpieczenia dotyczącej przedmiotu umowy leasingu oraz powstania szkody w majątku pozwanych z przyczyn leżących po stronie powodowej i jej wysokości, pomimo iż w sprawie pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy a także oddalenie dowodu z zeznań świadka W. B. na okoliczność czynności przeprowadzonych przez powódkę i przez jej przedstawiciela przy zawieraniu umowy leasingu, dokonania przez tego przedstawiciela oględzin urządzenia i placu, na którym urządzenie zostało umiejscowione, posiadania przez powódkę wiedzy dotyczącej cech pomieszczenia, w jakim stanowiące przedmiot umowy urządzenie miało być przechowywane, możliwości (lub ich braku) dokonania przez pozwanego wyboru zakładu ubezpieczeń oraz wpływu na ustalenie warunków ubezpieczenia urządzenia;

11)  obrazy art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak należytego i wyczerpującego wyjaśnienia podstawy faktycznej oraz prawnej orzeczenia oraz ustosunkowania się do zarzutów podnoszonych przez pozwanego w toku postępowania, niewskazania przyczyn, dla których zarządzeniem z dnia 25 sierpnia 2015 r. wyłączono w celu odrębnego rozpoznania pozew w stosunku do (...) sp. z o.o. i z jakich powodów została podjęta decyzja o wyodrębnieniu spraw o sygnaturze akt: II C 365/16 i II C 1257/15, co spowodowało nie tylko konieczność uiszczenia przez pozwanych dwóch opłat sądowych od zarzutów zapłaty ale przede wszystkim trudności w prowadzeniu przez pozwanego postępowania dowodowego;

12)  naruszenia art. 218 k.p.c., poprzez jego zastosowanie i zarządzenie odrębnego rozpatrzenia spraw;

13)  obrazy art. 105 k.p.c. przez obciążenie pozwanego obowiązkiem uiszczenia opłaty sądowej od zarzutów od nakazu zapłaty niezgodnie z przepisami,

14)  naruszenia art. 72 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie pomimo, że A. R. i pozwana w sprawie o sygn. akt II C 365/16 (...) sp. z o.o. są dłużnikami solidarnymi i występuje między nimi współuczestnictwo materialne i rozdzielenia roszczeń skierowanych do tych podmiotów do rozpoznania w odrębnych sprawach , co skutkowało obciążeniem obu pozwanych obowiązkiem zapłaty opłaty sądowej;

15)  naruszenia art. 493 § 3 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że przywołany przepis dotyczy też sytuacji, w której potrącenie następuje przed wytoczeniem powództwa o zapłatę;

16)  obrazy art. 129 § 4 k.p.c. poprzez brak zobowiązania powódki do złożenia oryginału polisy potwierdzającej zawarcie przez nią umowy ubezpieczenia, którego to dokumentu, pomimo wielokrotnych wezwań i wniosków powód nie przedstawił pozwanemu do dnia dzisiejszego, co uniemożliwiało mu wytoczenia przed sądem sprawy przeciwko ubezpieczycielowi ,

17)  naruszenia art. 98 § 3 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 3935 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, na którą to kwotę składa się, jak wynika z uzasadnienia wyroku: opłata od pozwu w wysokości 1901 zł, opłaty skarbowe od pełnomocnictw – 34 zł i koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2000 zł pomimo, iż w punkcie I wyroku sąd utrzymał w całości nakaz zapłaty Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie wydany w sprawie II Nc 100/15, w którym zostały na rzecz powoda zasądzone zarówno opłata sądowa od pozwu w kwocie 1901 zł jak i opłata od pełnomocnictwa a tym samym zasądzenie na rzecz powoda dwukrotnie opłaty sądowej od pozwu.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie w stosunku do niego powództwa w całości ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie niniejszej sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania; rozstrzygnięcie o kosztach procesu i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja strony pozwanej zasługiwała na uwzględnienie , aczkolwiek znaczna część jej zbyt rozbudowanych zarzutów była bezzasadna lub objęte tymi zarzutami okoliczności nie miały wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Niewątpliwie błędem sądu I instancji było wydzielenie do odrębnego rozpoznania sprawy skierowanej przeciwko spółce z o.o. (...), tym bardziej, iż ewentualna odpowiedzialność pozwanych ma charakter solidarny i względy ekonomii procesowej oraz możliwość przeprowadzenia jednolitego i wyczerpującego postępowania dowodowego w ramach jednego procesu przemawiała przeciwko takiej decyzji sądu. Był to wynik innego wcześniej popełnionego przez sąd I instancji błędu polegającego na pominięciu pozwanej spółki w nakazie zapłaty. Uchybienie powyższe nie miało jednak żadnego wpływu na treść rozstrzygnięcia . Współuczestnictwo po stronie pozwanej miało charakter materialny ale nie jednolity, każdy pozwany mógł podjąć czynności zmierzające do ochrony jego praw, w szczególności zgłaszać wnioski dowodowe.

Niezasadnie apelujący zarzucił także sądowi I instancji poczynienie błędnych ustaleń faktycznych polegających na przyjęciu, iż był on upoważniony do dochodzenia od zakładu ubezpieczeń należnego odszkodowania i podejmowania w tym kierunku stosownych działań. Z uzasadnienie zaskarżonego wyroku wynikało, że takie upoważnienie zostało udzielone spółce z o.o. (...) , w imieniu której działał A. R. jako jej prezes zarządu. To również jako przedstawiciel tejże spółki pozwany złożył oświadczenie , że teren , na którym będzie przechowywany przedmiot leasingu będzie ogrodzony , oświetlony i pod stałym dozorem . Sąd Okręgowy nie poczynił także ustaleń , jakoby pozwany złożył oświadczenie , że teren ten warunków powyższych nie spełniał. Niezależnie od powyższego kwestie powyższe nie miały znaczenia dla przyjęcia odpowiedzialności pozwanego, który z racji dokonania poręczenia wekslowego odpowiedzialny był za zapłatę sumy wekslowej zabezpieczającej należyte wykonanie umowy przez spółkę (...) , a zatem de facto za jej działanie ( art. 32 prawa wekslowego).

Rację ma natomiast apelujący , iż uzasadnienie wyroku sądu I instancji nie spełnia wymogów art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak należytego i wyczerpującego wyjaśnienia podstawy faktycznej i w ogóle prawnej rozstrzygnięcia, brak ustosunkowania się do zarzutów wniesionych przez pozwanego od nakazu zapłaty, nie wyjaśnienie którym dowodom i dlaczego sąd ten dał wiarę oraz dlaczego oddalił wnioski dowodowe strony pozwanej. Przedstawione w uzasadnieniu wyroku okoliczności faktyczne w istocie były bezsporne, tym niemniej jednak nie były to wszystkie okoliczności, które należało w sprawie ustalić z uwagi na zakreśloną pozwem i zarzutami od nakazu zapłaty podstawę faktyczną sporu powstałego do rozstrzygnięcia w ramach niniejszego postępowania. Tam gdzie pomiędzy stronami zaczynał się ten spór sąd I instancji przemilczał temat.

Przypomnieć zatem należy, iż powodowa spółka domagała się w niniejszej sprawie nakazania pozwanym , w tym A. R. aby zapłacili solidarnie na jej rzecz kwotę 152 071,41 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 kwietnia 2015 r. w oparciu o weksel własny in blanco wystawiony przez spółkę (...) i poręczony m.in. przez apelującego.

Po wydaniu nakazu zapłaty w trybie nakazowym pozwany A. R. wniósł zarzuty, w których podniósł okoliczności dotyczące stosunku podstawowego, którego prawidłową realizację ze strony w/w spółki weksel zabezpieczał. Twierdził, ze weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem wekslowym. Spór z płaszczyzny prawa wekslowego przeniósł się zatem na płaszczyznę prawa cywilnego, a konkretnie na płaszczyznę zobowiązania umownego w postaci kodeksowej umowy leasingu.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa ponieważ:

- rozliczenie umowy leasingu wygasłej na skutek kradzieży jej przedmiotu powinno nastąpić z uwzględnieniem odszkodowania , które nie zostało wypłacone przez zakład ubezpieczeń z uwagi na bierność strony powodowej, która nie podjęła stosownych działań w celu jego uzyskania oraz z uwagi na wybranie przez nią takiej opcji ubezpieczenia, która od początku czyniła otrzymanie powyższego odszkodowania niemożliwym, ponieważ dotyczyła ubezpieczenia przedmiotu leasingu od kradzieży z włamaniem , a w konsekwencji obligowała do przechowywania tego przedmiotu w warunkach niemożliwych do zrealizowania z uwagi na wymiary suszarki do odpadów, charakter jej pracy i względy bezpieczeństwa tj. w pomieszczeniu zamkniętym ,

- korzystający dokonał potrącenia wierzytelności dochodzonej w niniejszej sprawie z wierzytelnością jemu przysługującą wobec nienależytego wykonania umowy przez powódkę , w piśmie z dnia 23 kwietnia 2015 r..

Dodać należy, iż do zarzutów dołączone zostało pismo zakładu ubezpieczeń odmawiające wypłaty odszkodowania za skradziony przedmiot leasingu z powołaniem się na OWU Mienia od Wszystkich Ryzyk , w tym na nie spełnienie definicji kradzieży z włamaniem i rabunku wskazanej w tychże OWU ( k 53).

W odpowiedzi na te zarzuty powódka odpowiedziała, iż korzystająca mogła samodzielnie dochodzić od zakładu ubezpieczeń odszkodowania ponieważ została do tego upoważniona na podstawie pkt 11 .6 OWUL , z czego jednak nie skorzystała , gdyż nie odwołała się od decyzji ubezpieczyciela ani nie wystąpiła na drogę sądową. Powódka w żaden sposób nie ustosunkowała się natomiast do kwestii prawidłowości ubezpieczenia przedmiotu leasingu.

Pozwany w toku dalszego postępowania zaprzeczał jakoby spółka (...) miała możliwość skutecznego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od zakładu ubezpieczeń , ponieważ nie otrzymała potrzebnych w tym celu dokumentów w szczególności polisy ubezpieczeniowej, z której wynikałby zakres ochrony ubezpieczeniowej ani OWU. Twierdził, że powódka przekazała korzystającemu OWU ale dotyczące Urządzeń Elektrycznych od Wszelkich Ryzyk ( k 280).

W odpowiedzi na powyższe powódka przedstawiła oświadczenie złożone przez pozwanego w imieniu spółki (...) o zapoznaniu się z OWU Maszyn i Urządzeń Budowlanych oraz deklarację, iż teren na którym będzie przechowywany przedmiot leasingu będzie ogrodzony, oświetlony i pod stałym nadzorem ( k 295).

Istota sporu wyłaniająca się z przedstawionych przez strony twierdzeń i dowodów sprowadzała się zatem do kwestii ustalenia i oceny czy finansujący dokonał prawidłowego ubezpieczenia przedmiotu leasingu , czy korzystający miał możliwość samodzielnego, realnego dochodzenia wypłaty odszkodowania za skradziony przedmiot leasingu od ubezpieczyciela oraz czy przysługiwała mu wierzytelność, która mogła zostać przedstawiona do potrącenia.

Na skutek bowiem kradzieży przedmiotu leasingu finansującemu przysługiwało zgodnie z art. 709 ⁵ § 3 k.c. roszczenie o zapłatę wszystkich przewidzianych w umowie a nieuregulowanych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz z tytułu ubezpieczenia rzeczy, a także naprawienia szkody. Z twierdzeń pozwanego wynikało, że powódka korzyści tych nie uzyskała, a tym samym nie odliczyła na skutek nienależytego wykonania własnych obowiązków umownych, co nie może obciążać korzystającego i powinno zostać uwzględnione w w/w wyliczeniu. Poza tym objęta pozwem wierzytelność wygasła na skutek potrącenia dokonanego przed wytoczeniem powództwa.

Uzasadnienie sądu I instancji sprowadzało się natomiast do stwierdzenia, że powódka w toku postępowania przedstawiła dokumenty potwierdzające , że ewentualna utrata możliwości naprawienia szkody poprzez wypłatę odszkodowania przez ubezpieczyciela nie była następstwem jakichkolwiek podjętych przez nią działań, że utrata prawa do ubezpieczenia była konsekwencją niedotrzymania przez spółkę (...) zobowiązania do odpowiedniego zabezpieczenia przedmiotu leasingu. Stwierdzenia powyższe były nieuprawnione, dowolne wobec braku poczynienia przez ten sąd jakichkolwiek ustaleń na temat jaką ochroną ubezpieczeniową został objęty przedmiot leasingu, czy dotyczącą ubezpieczenia mienia od wszystkich ryzyk , w tym od kradzieży z włamaniem jak twierdził zakład ubezpieczeń czy też ochroną maszyn i urządzeń budowlanych jak podnosiła powódka , a tym samym przed zwykłą kradzieżą (co chociażby mając na uwadze, że suszarka do odpadów takim urządzeniem ani maszyną budowlaną nie jest budziło wątpliwości) czy też ubezpieczeniem urządzeń elektrycznych od wszelkich ryzyk jak podnosił pozwany . Sąd Okręgowy nie mógł stwierdzić, że korzystający nie zabezpieczył w sposób odpowiedni przedmiotu leasingu, skoro nie poczynił ustaleń jaki zgodnie z OWU i opcją ubezpieczenia miałby być ten sposób. Nie wyjaśnione zostało jakie dokumenty potwierdzają , że utrata uzyskania odszkodowania od ubezpieczyciela nie była następstwem działań, a także zaniechań jakie strona pozwana przypisywała powodowej spółce. Sąd I instancji nie wyjaśnił także , czy korzystający miał realną możliwość samodzielnego dochodzenia odszkodowania od zakładu ubezpieczeń.

Nie można zgodzić się także z Sądem Okręgowym , że pozwany podnosząc zarzut potrącenia wierzytelności objętych pozwem z własną wierzytelnością , „ nie określił podstaw odpowiedzialności powódki” . Jak wynika z dołączonego do zarzutów wniesionych od nakazu zapłaty oświadczenia spółki (...) na przedstawioną przez nią do potrącenie wierzytelność miałaby się składać wierzytelność z tytułu nadpłaty należności z innej umowy leasingu ( nr (...)) w kwocie 44 170,04 zł oraz wierzytelność wynikająca z roszczenia odszkodowawczego powstałego po jej stronie na skutek nienależytego wykonania umowy leasingu przez powódkę , polegającego na nie dopełnieniu obowiązku w zakresie wyboru odpowiedniego rodzaju ubezpieczenia mienia tj. przedmiotu leasingu. W efekcie powyższego zachowania powódki korzystający poniósł szkodę odpowiadającą wysokości wkładu własnego, którego nie pokryło odszkodowanie w wysokości 144 000 ( k 48-49). Rolą sądu I instancji było dokonanie ustaleń czy spółce (...) taka wierzytelność w ogóle przysługiwała. W tym zakresie uzasadnienie sądu I instancji sprowadzało się do stwierdzenia” „ niesporne okoliczności przeczą temu roszczeniu”, co w żaden sposób nie poddaje się kontroli instancyjnej.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty niniejszej sprawy, wadliwie przyjął, iż sprowadza się ona do dokonania oceny możliwości podniesienia przez pozwanego skutecznego zarzutu potrącenia , w sytuacji gdy wskazywana przez niego jako przedstawiona do potrącenia wierzytelność nie została udowodniona dokumentami o jakich mowa w art. 485 k.p.c. . Wadliwie przyjął, że takiej możliwości pozwany nie miał. Po uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r. III CZP 56/05 stanowisko judykatury w kwestii dopuszczalności podniesienia takiego zarzutu procesowego i dowodzenia dokonania potrącenia wszelkimi środkami dowodowymi, jeżeli do samej czynności materialoprawnej polegającej na wygaśnięciu wierzytelności lub jej części doszło jeszcze przed wytoczeniem powództw , jest natomiast utrwalone i jednolite. Rygor o jakim mowa w art. 493 § 3 k.p.c., dotyczy wyłącznie zarzutu potrącenia połączonego z oświadczeniem o potrąceniu ( postanowienie SN z 9 VIII 2016 r. II CZ 83/16 , wyrok SA w Szczecinie z dnia 28 lipca 2016 r., I ACa 400/16 oraz z 27 września 2017 r. I ACa 369/17, wyrok SA w Krakowie z dnia 28 stycznia 2014 r., I ACa 1468/13, ). Sąd Apelacyjny również pogląd powyższy podziela. Obowiązkiem sądu I instancji było zatem dokonanie oceny skuteczności dokonanego przez korzystającego potrącenia wierzytelności , czego jak już zaznaczono nie uczynił.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy nie zwrócił uwagi, iż podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia de facto mógł dotyczyć tylko części wierzytelności dochodzonej w niniejszej sprawie, wbrew stanowisku pozwanego , który twierdził , iż na skutek potrącenia cała wierzytelność powódki objęta pozwem wygasła. Na sumę wekslową składała się bowiem wierzytelność powódki wynikająca jak już wspomniano z art. 709 ⁵§ 3 k.c. w kwocie 177 188,39 zł, 3200 zł wartość szacunkowa przedmiotu leasingu, 15 853,06 zł z tytułu wymagalnych a niezapłaconych należności , łącznie zatem 196 241,45 zł, którą to należność sama powódka pomniejszyła o wspomnianą przez korzystającego w oświadczeniu z dnia 23 kwietnia 2015 r. nadpłatę z innej umowy leasingu w wysokości 44 170,04 zł. , co dało kwotę 152 071 ,41 zł na jaką został wypełniony weksel ( k 254).

Z pisma spółki (...) z dnia 23 kwietnia 2015 r. wynikało, że przysługuje jej wobec powódki wierzytelność w kwocie 188 170,06 zł.. ( 144 000 zł plus 44 170 zł).

Oświadczeniem o potrąceniu , złożonym przed wytoczeniem niniejszego powództwa została objęta tylko wierzytelność powódki w wysokości 15 853,06 zł , co w sposób jednoznaczny wynika z treści w/w pisma z dni 23 kwietnia 2015 r. ( k 48 i 49), w którym korzystający wnosił o dokonanie przez finansującego zapłaty pozostałej kwoty należnego mu odszkodowania i nadwyżki w kwocie 172 313 ,94 zł ( 188 170,06- 15 853,06 zł). W stosunku do pozostałej wierzytelności dochodzonej w niniejszej sprawie, spółka (...) nigdy nie złożyła oświadczenia o potrąceniu w rozumieniu art. 499 k.c..

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznał, iż uzasadnienie sądu I instancji nie spełnia wymogów określonych w art. 328 § 2 k.p.c., co uniemożliwia poddanie zaskarżonego wyroku kontroli instancyjnej, a jest to wynik zaniechania rozpoznania przez ten sąd istoty sprawy wyznaczonej przede wszystkim merytorycznymi zarzutami wniesionymi od nakazu zapłaty, celem zresztą wykazania których pozwany zgłosił wnioski dowodowe, które Sąd Okręgowy oddalił nie podając nawet przyczyny swojej decyzji.

W konsekwencji powyższego zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. podlegał uchyleniu, a sprawa przekazaniu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.

E. Klimowicz- Przygódzka P. Kurzawa E. Kaniok