Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Leszek Dąbek (spr.)

Sędzia SO Lucyna Morys-Magiera

Sędzia SO Roman Troll

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2018 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa A. Z.

przeciwko V. L. Towarzystwu (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 4 grudnia 2017 r., sygn. akt I C 355/17

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Wodzisławiu Śląskim do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSO Roman Troll SSO Leszek Dąbek SSO Lucyna Morys-Magiera

Sygn. akt III Ca 285/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim w wyroku z dnia 4 12 2017r. zasądził od pozwanej V. L. Towarzystwa (...) S.A. V. (...) w W. kwotę 9.048,60zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 11 2016r. do dnia zapłaty oraz orzekł o kosztach procesu.

W ustalonym stanie faktycznym w motywach rozstrzygnięcia przywołując treść regulacji art. 3 i 12 ustawy z dnia 23 08 2007r. (Dz.U. 2017r., poz. 2070 t.j.)
o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym podkreślił, iż praktyki rynkowe wprowadzające w błąd to takie zachowania, które przejawiają
się w braku udzielenia konsumentowi istotnych informacji niezbędnych
do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy. Uznał, iż powód przed zawarciem umowy nie został w sposób jasny i jednoznaczny poinformowany
o wszystkich istotnych kwestiach dotyczących zawieranej umowy,
jak i wysokości, sposobu pobierania i naliczania opłat związanych
z zarządzeniem, wysokości i sposoby wyliczania świadczenia wykupu, szczególnie w sytuacji rozwiązania umowy po upływie 5 lat, a przed upływem okresu, na jaki umowa została zawarta. Następnie przywołując regulację art. 385 ¹ k.c. stwierdził, iż niezależnie, od tego że pozwany dopuścił się nieuczciwych praktyk, postanowienia OWU umożliwiające potrącenie znacznej części kwoty wypłacanej powodowi, na rzecz pozwanego, stanowią postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami
i rażąco naruszają interesy konsumenta. W konsekwencji powyższego uznał,
że niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą powoda, co uzasadniało uwzględnienie żądania powoda w całości. Wskazał, iż niezależnie
od abuzywności klauzul umownych podstawą zasądzenia zwrotu pełnej kwoty wypłaconych składek pomniejszonych o wypłacone świadczenie wykupu
jest art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

O należnych powodowi od pozwanej odsetkach za opóźnienie w spełnieniu świadczenia orzekł stosując regulację art. 481 § 1 i 2 k.c., a o kosztach procesu
na podstawie art. 98 k.p.c.

Orzeczenie zaskarżyła pozwana V. L. Towarzystwo (...) w W. , która wnosiła o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa i zasadzenie na jej rzecz
od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, bądź uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Zarzuciła, że przy ferowaniu orzeczenia naruszono regulacje:

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego, dokonana z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów oraz dokonanie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, a co za tym idzie sprzeczność ustaleń Sądu I instancji z zebranym w przedmiotowej sprawie materiałem dowodowym, tj.



błędne ustalenie, że przedstawiciel pozwanego podczas zawierania z powodem umowy wprowadził go w błąd przez zaniechanie przekazania mu w sposób jasny jednoznaczny, błędne stwierdzenie, że OWU były sformułowany w sposób skomplikowany i niejasny, błędne stwierdzenie, że powód nie otrzymał przed zawarciem umowy OWU oraz innych istotnych dokumentów, podczas gdy prawidłowa analiza zgromadzonego
w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów
oraz zeznań zarówno powoda jak i świadka prowadzi
do odmiennego wniosku;



błędne ustalenie, że postanowienia regulujące sposób wyliczenia Świadczenia Wykupu nie określają głównego świadczenia stron oraz błędne ustalenie, że w sprawie zachodzą okoliczności świadczące o tym, że stosowanie postanowień umowy ubezpieczenia łączącej strony, regulujących sposób wyliczenia Świadczenia Wykupu, naruszało rażąco interesy powoda
i kształtowało jego obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami;

-

art. 12 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 4 ust. 1,2,5 oraz art. 5 i 6 ustawy
o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez
ich zastosowanie i stwierdzenie nieważności zawartej pomiędzy stronami umowy z powodu wprowadzenia powoda w błąd, podczas gdy nie sposób przyjąć, iż pozwana wprowadziła powoda w błąd;

-

art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że przepis ten, pomimo że jest przepisem proceduralnym może stanowić podstawę do stwierdzenia nieważności umowy, podczas gdy podstawa stwierdzenia owej nieważności musi wynikać z przepisu prawa materialnego, który przewiduje skutek nieważności;

-

art. 3,4,5 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez jego zastosowanie, podczas gdy nie sposób uznać za nieuczciwą praktykę rynkową zachowanie pozwanego, które nie było sprzeczne
z dobrymi obyczajami, nie zniekształcało zachowania powoda
jako przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy, nie wprowadzało w błąd, który to spowodował zawarcie przez powoda umowy z pozwaną;

-

art. 385 ^{( 1 )}§ 1 zdanie drugie k.c. dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 04 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich
oraz art. 805 § 1 k.c. poprzez nieuwzględnienie, że zgodnie z umową ubezpieczenia zawartą pomiędzy pozwaną a powodem, wypłata przez pozwaną wartości Policy stanowi jedno z głównych świadczeń stron umowy ubezpieczenia, a co za tym idzie – nieuwzględnienie,
że postanowienia umowy ubezpieczenia regulujące wysokość tego świadczenia nie podlegają kontroli na podstawie art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c.;

-

art. 385 ¹ § 1 k.c. przez przyjęcie, że postanowienia umowy ubezpieczenia, regulujące sposobu wyliczenia Świadczenia Wykupu stanowią niedozwolone postanowienia umowne, pomimo że żadne okoliczności niniejszej sprawy nie wskazywały, iż kształtowały one obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

W uzasadnieniu między innymi podniosła zarzut przedawnienia wskazując,
iż roszczenia wynikające z obowiązku wzajemnego zwrotu świadczeń
w przypadku unieważnienia umowy w ocenie strony pozwanej przedawnia
się po upływie 3 lat od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia tj. od dnia
30 11 2009r. Podkreśliła także, iż OWU zawierają rozdział zatytułowany (...) (§ 25), gdzie w ust. 1 zawartej jest postanowienie, że ubezpieczyciel nie daje jakichkolwiek gwarancji co do Wartości Rachunku oraz wysokości świadczeń, których kwota związana jest z wartością Jednostek Funduszy Inwestycyjnych.

W odpowiedzi na apelację powód A. Z. wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód w pozwie żądał zasądzenia na jego rzecz od pozwanej kwoty 9.048,60zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 11 2016r. do dnia zapłaty ewentualnie zasądzenia na jego rzecz od pozwanej kwoty 5.951,41zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 11 2016r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

W przypadku pierwszego żądania domagał się stwierdzenia nieważności umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniem kapita-łowym zawartej pomiędzy stronami w dniu 30 11 2009r. oraz twierdził,

że zawierając umowę został wprowadzony w błąd w rozumieniu ustawy

z dnia 23 08 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (tekst jednolity Dz.U. 2017r. poz. 2070), co stosownie do regulacji art. 12 ust. 1 pkt 4 tej ustawy rodzi po jego stronie uprawnienie do żądania stwierdzenia przez sąd nieważności tej umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz że sposób ustalania opłaty likwidacyjnej i opłaty wykupu „bez wątpienia sprzeciwia się zasadom współżycia społecznego w wywołuje sankcję nieważności na podstawie art. 58 k.c. i winno stanowić samodzielną podstawę, to jest stwierdzenia”.

W odniesieniu do drugiego z żądań domagał się, uznania za bezsku-teczne postanowień § 23 ust. 5 OWU i załącznika nr 1 OWU wraz za-mieszczoną tam tabelą, jako niedozwolonych, gdyż zapisy te stanowią rzeczywiście ukrytą opłatę likwidacyjną i zarówno warunki jej pobierania, jak i jej wysokość nie były z nim uzgodnione indywidualnie i nie wiążą go, ponieważ kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny

z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy.

W toku postępowania powód - w piśmie procesowym z dnia 10 08 2017r. (k. 208 akt) - doprecyzował, a właściwie zmodyfikował powództwo wnosząc o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kwoty 9.048,60zł

z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 11 2016r. do dnia zapłaty „z uwagi na okoliczność, iż zawarcie umowy miało na celu obejście prawa (art. 58 k.c.) ewentualnie zasądzenie tych samych świadczeń i unieważnienie umowy „z uwagi na stosowanie przez pozwaną nieuczciwe praktyki rynkowe poprzez wprowadzenie powoda w błąd,

w myśl art. 12 w związku z art. 4 ust. 1 i 2, art. 5 i 6 ustawy z dnia 23 08 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (tekst jednolity Dz.U. 2017r. poz. 2070).

W kontekście powyższego powód dochodzi zatem w sprawie trzech odrębnych roszczeń opartych na trzech odrębnych podstawach prawnych powiązanych węzłami ewentualności, tj. dochodzi zasądzenia kwoty 9.048,60zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 11 2016r. z uwagi na nieważność umowy z mocy prawa (art. 58 k.c.) ewentualnie stwierdzenia przez sąd nieważności umowy i zasądzenia kwoty 9.048,60zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 11 2016r. z uwagi na stosowane przez pozwaną nieuczciwe praktyki rynkowe (art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia z dnia 23 08 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym) ewentualnie zasądzenie kwoty 5.951,41zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 11 2016r. (art. 385§ 1 k.c.).

Tak skonstruowane powództwo kumulowało w sobie trzy roszczenia i nakładało na Sąd Rejonowy obowiązek rozpoznania ich

po kolei, a w przypadku nie uwzględnienia pierwszego z nich nakła-dało na niego obowiązek wyrzeczenia o jego oddaleniu i dopiero na-stępnie rozpoznanie kolejnego i wyrzeczeniu o jego zasadności itd.

Sąd Rejonowy ferując zaskarżony wyrok w żaden sposób

nie odniósł do wskazanego powyżej roszczenia zasądzenia od pozwanej

na rzecz powoda kwoty 9.048,60zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie

od dnia 11 11 2016r. - z uwagi na nieważność umowy w świetle regulacji art. 58 k.c. (nie orzekł o jego zasadności - w sentencji brak wyrzeczenia

i nie ustosunkował się do niego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku).

Dlatego już tylko z tego powodu istota sprawy nie została rozpo-znana, co skutkować musiało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Niezależnie od tego ferując zaskarżony wyrok i uznając, że przy za-warciu umowy pozwana stosowała nieuczciwe praktyki rynkowe - w rozu-mieniu ustawy z dnia 23 08 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym - umknęło jego uwadze, że stosownie do regulacji art. 12 ust. 1 pkt 4 tej ustawy ich stosowanie nie prowadzi automatycznie do nieważności umowy a jedynie rodzi po stronie konsumenta roszczenie „o unieważnienie umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń”.

W kontekście tej regulacji zasądzenie na rzecz powoda docho-dzonych świadczeń z tytułu wzajemnego zwrotu świadczeń zostało zatem uzależnione od wcześniejszego unieważnienia przez sąd umowy (jej uni-cestwienia przez sąd), co powinno było znaleźć w sentencji wyroku swój formalny jednoznaczny wyraz w postaci wyrzeczenia o unieważnieniu zawrtej przez strony umowy, czego także nie uczyniono.

W następstwie tego umowa ta w dalszym ciągu obowiązuje i tym sam brak było podstaw do zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda

wskazanych w zaskarżonym wyroku świadczeń.

Brak tego rozstrzygnięcia powoduje to, że także w tej części istota sprawy nie została rozpoznana (powód domagał się unieważnienia umowy) co dodatkowo przemawiało za koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Reasumując zaskarżony wyrok jest wadliwy i dlatego apelację pozwanej jako uzasadnioną uwzględniono orzekając jak w sentencji na mocy regulacji art. 386 § 4 k.p.c.

Sad Rejonowy rozpoznając ponownie sprawę uwzględni zawartą powyżej ocenę prawną i ferując ponownie wyrok orzeknie o zasadności dochodzonych roszczeń we wskazanym powyżej porządku i w podany tam sposób.

Weźmie przy tym także pod uwagę, że w przypadku trzeciego

ze wskazanych powyżej roszczeń, powód dochodził zapłaty kwoty 5.951,41zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 11 2016r., co stosownie do regulacji art. 321 § 1 k.p.c. wiąże sąd.

SSO Roman Trol SSO Leszek Dąbek SSO Lucyna Morys-Magiera