Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 grudnia 2017 r. wydanym przez Sąd Rejonowy w Zgierzu w sprawie sygn. akt I C 2249/17 z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. przeciwko A. C. i J. C. o zapłatę:

1.  zasądził od pozwanych A. C. i J. C. solidarnie na rzecz powoda kwotę 40.977,79 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP, ale nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 6 lutego 2017 r. do dnia zapłaty,

2.  nie obciążył pozwanych obowiązkiem zwrotu na rzecz powoda kosztów procesu,

3.  przyznał adw. A. P. kwotę 4.428,00 zł tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną pozwanym A. C. i J. C. z urzędu, w tym należną stawkę podatku od towarów i usług, którą to kwotę nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zgierzu.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli pozwani, zaskarżając wydane rozstrzygnięcie w zakresie punktu 1. Pozwani zarzucili orzeczeniu:

1.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 103 k.c. przez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy kredytu dokonane przez osobę nieuprawnioną wbrew treści art. 104 k.c. nie skutkuje sankcją bezwzględnej nieważności;

2.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 58 § 1 k.c. w zw. art. 3531 k.c. przez błędne niezastosowanie i przyjęcie, że umowa łącząca strony jest ważna, podczas gdy jest ona sprzeczna z zasadami współżycia społecznego z uwagi na zastrzeżenie dla pożyczkodawcy kosztem pożyczkobiorcy — konsumenta rażąco nieekwiwalentnych świadczeń;

3.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 5 k.c., przez błędne niezastosowanie, podczas gdy strona pozwana wskazywała na wyjątkowość zaistniałej sytuacji oraz na zasadność zastosowania normy z art. 5 k.c. w niniejszej sprawie, w szczególności w kontekście swojej trudnej sytuacji materialnej;

4.  prawa procesowego, tj. art. 320 k.p.c., poprzez błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegający na błędnym przyjęciu, iż w przypadku pozwanych nie zachodzą szczególnie uzasadnione przesłanki do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty.

W związku z podniesionymi zrzutami pozwani wnieśli o zamianę wyroku Sądu I instancji poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Natomiast w przypadku wydania orzeczenia zgodnego z żądaniem pozwu, pozwani wnieśli o rozłożenie w wyroku zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 k.p.c., nieobciążanie ich w oparciu o przepis art. 102 k.p.c. kosztami procesu poniesionymi przez powoda w niniejszej sprawie w postępowaniu drugoinstancyjnym oraz zasądzenie na rzecz pełnomocnika pozwanych zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej im z urzędu w postępowaniu drugoinstancyjnym, które nie zostały uiszczone w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie solidarnie od pozwanych na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu, jako bezzasadna.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wyrok Sądu Rejonowego w zaskarżonej części odpowiada prawu i jako taki musi się ostać. Podniesione przez apelujących zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je, jako własne, jak i dokonaną ocenę prawną.

Niesłuszny jest podniesiony przez pozwanych zarzut naruszenia art. 103 k.c. poprzez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy kredytu dokonane przez osobą nieuprawnioną, wbrew treści art. 104 k.c. nie skutkuje sankcją bezwzględnej nieważności. Jak słusznie zauważył Sąd I instancji. Nie sposób uznać, że wypowiedzenie umowy było nieskuteczne ze względu na podpisanie go przez pełnomocnika zarządu powódki i niedołączenie pełnomocnictwa do oświadczenia o wypowiedzeniu. Żadne przepisy nie zobowiązują pełnomocnika do okazywania dokumentu pełnomocnictwa, aby można uznać jego działania za skuteczne. Z istoty zaś pełnomocnictwa wynika, że pełnomocnik w celu wywołania bezpośredniego skutku dla mocodawcy swojej czynności dokonanej z osobą trzecią (z którą zawiera umowę) - musi oświadczyć osobie trzeciej, że działa nie we własnym imieniu, lecz w imieniu swego mocodawcy i musi wymienić osobę mocodawcy. W przeciwnym razie należy uznać, że działał on we własnym imieniu, a nie jako pełnomocnik osoby trzeciej (tak wyrok SA Łódź z dnia 07-09-1993, I ACr 415/93. L.). Natomiast w przedmiotowej sprawie na piśmie stanowiącym wypowiedzenie umowy, w imieniu powódki, podpisał jako pełnomocnik zarządu – M. S.. Mając powyższe na uwadze brak jest jakichkolwiek przesłanek do stwierdzenia, że wypowiedzenia umowy kredytu zostało dokonane przez osobą nieuprawnioną, zaś pozwani w żaden sposób powyżej okoliczności nie udowodnili. Natomiast rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Na pozwanych spoczywał obowiązek wykazania nieskutecznego dokonania wypowiedzenia umowy pożyczki przez powoda, któremu nie sprostali.

Na marginesie należy jedynie dodać, że do odpowiedzi na apelację strona pozwana załączyła pełnomocnictwo nr 02/02/10/2015 z dnia 1 października 2015r. dla M. S., które stanowiło umocowanie do wypowiadania w imieniu strony powodowej umów pożyczek /kredytów ( pełnomocnictwo –k. 232).

Odnosząc się zaś do zarzutu podniesionego przez pozwanych o naruszeniu przepisu art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c., z powodu rażąco nieekwiwalentnych świadczeń w umowie pożyczki zastrzeżonych na rzecz powoda, należy wskazać, że również ten zarzut nie zasługuje na uwzględnienie. Art. 353 ¹ k.c. wyraża obowiązują w prawie cywilnym zasadę swobody umów, zgodnie, z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Pozwana wybrała ofertę powoda, którą w tamtym czasie uznała się siebie za korzystną, zapoznała się z jej treścią umowy przed podpisaniem, a decyzja o zawarciu umowy z powodem była świadoma i przemyślana, strona powodowa natomiast dopełniła wszystkich obowiązków informacyjnych, zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim z dnia z dnia 12 maja 2011 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 993), a w szczególności pozwana zawierając umowę wiedziała jakie jest oprocentowanie pożyczki, całkowita kwota do spłaty oraz wysokość miesięcznej raty, co potwierdziła pisemnie oświadczając, że zapoznała się z treścią regulaminu oraz zobowiązała się do jego stosowania. Po stronie pozwanych istniała zatem całkowita świadomość i dobrowolność zawarcia przedmiotowej umowy pożyczki, którą notabene spłacali przez pewien okres czasu. Każdy podmiot ma obowiązek regulowania swoich zobowiązań oraz ponosi ryzyko związane z konsekwencjami zawartych przez siebie umów i nie jest możliwe przenoszenie tego obowiązku na innych uczestników obrotu, powołując się na zasady współżycia społecznego i uzależnianie spłaty zobowiązań od aktualnej sytuacji czy potrzeb, czy preferencyjnie traktowanie inne zobowiązań.

Mając powyższe na uwadze nie można również przypisać Sądowi I instancji naruszenia przepisu art. 5 k.c.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia treści art. 320 k.p.c. należy podnieść, że zgodnie z treścią art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Stosownie do treści uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70 i jednolitego obecnie stanowiska piśmiennictwa art. 320 k.p.c. należy do grupy przepisów o charakterze materialno-prawnym. Wydany na podstawie art. 320 k.p.c. wyrok rozkładający na raty świadczenie należne wierzycielowi modyfikuje treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego. W wyniku tego wyroku zmienia się sposób i termin spełnienia świadczenia. Obowiązek jednorazowego uiszczenia całego świadczenia zostaje zastąpiony obowiązkiem zapłaty poszczególnych rat w kolejno przypadających terminach. Wyrok sądu w części orzekającej o rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty ma więc charakter konstytutywny. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 grudnia 2006 roku, wydanej w sprawie o sygn. akt III CZP 126/06 rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 k.p.c. ma ten skutek - wskazany w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70 (OSNCP 1971, nr 4, poz. 61), że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (OSNC 2007/10/147, OSP 2010/4/44, Biul.SN 2006/12/9). W powołanych wyżej orzeczeniach Sąd Najwyższy wskazał, że ustanowiona w art. 320 k.p.c. norma ma charakter wyjątkowy, gdyż może być zastosowana jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. W piśmiennictwie wyrażono pogląd uznający wymienioną przesłankę za spełnioną wtedy, gdy w chwili wyrokowania są podstawy do przyjęcia, że ze względu na sytuację majątkową dłużnika wyrok zasądzający całe świadczenie stanowiłby tytuł egzekucyjny bez szans na realizację. Prowadzenie egzekucji w tym zakresie narażałoby tylko wierzyciela na nieefektywne wydatki egzekucyjne, a dłużnika i osoby pozostające na jego utrzymaniu na utratę podstaw egzystencji. Takie bezskuteczne czynności egzekucyjne byłyby zarazem szkodliwe społecznie i podważałyby sens prowadzenia procesu. Przy takim pojmowaniu szczególnie uzasadnionych wypadków uzasadniających zastosowanie art. 320 k.p.c. przepis ten służy nie tylko interesom dłużnika i wierzyciela, ale także interesom ogólnym. Sąd Najwyższy podkreślił, że art. 320 k.p.c. może być, zgodnie ze swym wyjątkowym charakterem, stosowany jedynie w scharakteryzowanych wyżej szczególnie uzasadnionych wypadkach, zaś częste w praktyce korzystanie z art. 320 k.p.c. dla rozkładania na raty sum pieniężnych w sprawach cywilnych wskazuje na nierespektowanie przez sądy szczególnego, wyjątkowego charakteru tego przepisu.

Mając podniesione okoliczności na względzie Sąd stanął na stanowisku, że w okolicznościach sprawy niniejszej nie zachodzą opisane wyżej szczególne okoliczności, które przemawiałyby za rozłożeniem zasądzonej od pozwanych na rzecz powoda kwoty na raty. Zwłaszcza, że pozwani zaprzestali całkowitej spłaty pożyczki w październiku 2016 r. i od tamtej pory nie dokonali żadnej wpłaty na rzecz powoda, chociażby w niepełnej wysokość raty, natomiast jak wynika, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, pozwani posiadają dwa kredyty w innych instytucjach finansowych, które spłacają. Ponadto Sąd Okręgowy podziela wyrażony w orzecznictwie pogląd, iż ochrona, jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c. nie może być stawiana ponad ochronę powoda w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces (wyrok SA w Katowicach z dnia 15 stycznia 2014 r., V ACa 620/13, Lex nr 1428047). Tak jak to zostało już wyżej wskazane art. 320 k.p.c. jest instrumentem pozwalającym na wykonanie wyroku bez ponoszenia przez dłużnika dotkliwych reperkusji. Wywołuje on jednak dla wierzyciela negatywne konsekwencje w postaci rzeczywistego odroczenia bądź rozciągnięcia w czasie wykonania wyroku i pozbawia go określonych korzyści. Reasumując Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, ani do przypisania Sądowi Rejonowemu zarzutu naruszenia art. 320 k.p.c., ani też do rozłożenia zasądzonego od pozwanych na rzecz powoda świadczenia na raty.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację, jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. 2018 r. poz. 265 ze zm.) zasądzając od pozwanych na rzecz powoda kwotę 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w apelacji. Sąd Odwoławczy nie znalazł podstaw by nie obciążać pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego, Sądu Rejonowy nie obciążył pozwanych kosztami procesu w pierwszej instancji, jednakże pozwani składając apelację oraz znając motywy rozstrzygnięcia Sądu I instancji powinni się liczyć z obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej w przypadku oddalenia apelacji. Ponowne pozbawienie strony powodowej zwrotu poniesionych kosztów procesu byłoby zbyt daleko idącym ustępstwem w stosunku do pozwanego, a jednocześnie niezasadnym pokrzywdzeniem strony powodowej.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu orzeczono zgodnie z § 8 pkt 5 w zw. z § 16 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 października 2016 r. (Dz. U. 2016 r. poz. 1714) w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.