Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 21 sierpnia 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z wniosku K. B.

z udziałem P. B.

o podział majątku wspólnego,

na skutek apelacji uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 25 kwietnia 2017 r., sygn. akt I Ns 1206/15,

p o s t a n a w i a:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

- zasądzoną w punkcie IV od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 32.403,76 zł obniżyć do kwoty 30.571,92 zł (trzydzieści tysięcy pięćset siedemdziesiąt jeden złotych dziewięćdziesiąt dwa grosze), płatną na wskazanych tam warunkach;

– uchylić punkt V;

II.  oddalić apelację uczestnika;

III.  stwierdzić, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania apelacyjnego każdy związane ze swym udziałem w sprawie.

Mirosław Wieczorkiewicz Bożena Charukiewicz Marek Jaszczak

Sygn. akt IX Ca 135/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni K. B. wniosła o podział majątku wspólnego i ustalenie, że w jego skład wchodzą prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w O. przy ul. (...) wraz ze związanym z tym prawem udziałem w częściach wspólnych budynku o wartości 165.000 zł, udział 2/3 w prawie własności samochodu osobowego marki F. (...) o wartości 550 zł oraz inne wskazane we wniosku ruchomości. Wniosła o dokonanie podziału majątku poprzez przyznanie na jej własność nieruchomości oraz udziału w samochodzie, zaś pozostałych ruchomości na rzecz uczestnika z obowiązkiem dopłaty przez wnioskodawczynię kwoty 20.000 zł na rzecz uczestnika.

W uzasadnieniu podała, że uczestnicy pozostawali w związku małżeńskim, ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej ustał 3 kwietnia 2013r. W dniu 28 sierpnia 2010r. nabyli wprawo własności lokalu opisanego we wniosku za kwotę 178.000 zł, z czego kwota 110.000 zł pochodziła z kredytu. Pozostała kwota pochodziła z darowizn: 20.000 zł od matki wnioskodawczyni, 20.000 zł od rodziców uczestnika i pożyczek z ZFŚS wnioskodawczyni 6.610 zł, od A. G. 7.700 zł, Kasy Zapomogowo- Pożyczkowej pracodawcy uczestnika 10.000 zł, Kasy Zapomogowo- Pożyczkowej pracodawcy wnioskodawczyni 30.000 zł. Pożyczka z zakładu pracy uczestnika została w całości zwrócona. Wnioskodawczyni w dalszym ciągu spłaca pożyczkę z Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej w kwocie po 500 zł miesięcznie oraz po 110 zł miesięcznie z tytułu pożyczki z ZFŚS jak tez raty za telewizor w kwocie 69,90 zł. Od dnia 3 kwietnia 2013r. wnioskodawczyni nie mieszka w lokalu, który opuściła wraz z dziećmi. Jednocześnie uczestnik wymienił zamki i pozbawił wnioskodawczynię dostępu do lokalu. Uczestnik nieregularnie opłacał należności za lokal oraz ratę kredytu. Wnioskodawczyni opłaca również ubezpieczenie za pojazd w kwocie 400 zł rocznie pomimo tego, że pojazd jest niesprawny. Uczestnik nie wyraził zgody na wyrejestrowanie i złomowanie pojazdu. W ocenie wnioskodawczyni wartość „czystego” majątku wynosi 63.000 zł, zaś wartość ruchomości 10.850 zł. Z tego względu dopłata na rzecz uczestnika kwoty 20.000 zł z jednoczesnym przyznaniem wnioskodawczyni nieruchomości i udziału w prawie własności pojazdu jest uzasadnione.

Uczestnik P. B. w odpowiedzi na wniosek wniósł o przyznanie mu wprawa własności nieruchomości, zasądzenia od wnioskodawczyni na jego rzecz zwrotu nakładów poniesionych przez uczestnika z jego majątku osobistego w wysokości 2.700 zł oraz zasądzenia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 1.000 zł odszkodowania za brak możliwości korzystania przez uczestnika z samochodu marki F. (...) w okresie od lipca 2013r. Uczestnik zakwestionował wysokość wniesionych przez wnioskodawczynię wkładów na zakup mieszkania uczestników. Wskazał, że wymienił zamki w lokalu po tym, gdy pod jego nieobecność wnioskodawczyni próbowała dostać się do danych na jego komputerze i wyniosła jego telefony. Wskazał, ze samodzielnie opłaca raty kredytu oraz należności czynszowe za mieszkanie. Spłaca również pożyczkę na cele mieszkaniowe. Nie wiedział o darowiźnie od matki wnioskodawczyni, przeznaczonej na zakup mieszkania. Pożyczkę od A. G. wnioskodawczyni zaciągnęła pomimo sprzeciwu uczestnika. Podniósł, że aparat fotograficzny został zakupiony w części z jego wkładu osobistego. Podał też, że nie korzystał z pojazdu F. (...), ponieważ wnioskodawczyni zabrała go wyprowadzając się z mieszkania. Na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2016r. uczestnik zrezygnował z dochodzenia odszkodowania od wnioskodawczyni za brak możliwości korzystania z pojazdu.

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczym K. B. i uczestnika P. B. wchodzą prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w O. przy ul. (...), oznaczonego numerem (...) dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą (...) wraz ze związanym z tym prawem udziałem wynoszącym (...) w częściach wspólnych budynku i innych urządzeniach, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz w prawie użytkowania wieczystego gruntu, dla których Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą OL (...), o wartości 168.000 zł, obciążoną kredytem hipotecznym na rzecz Banku (...) S.A. w W., z tytułu którego zadłużenie na dzień 18 kwietnia 2017 r. wynosi 97.212,49 zł oraz ruchomości wymienione szczegółowe w punkcie I b-i. postanowienia. Ustalił, że udziały stron w majątku wspólnym są równie. Dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, że przyznał uczestnikowi wszystkie ruchomości wymienione w punkcie I lit. b-i postanowienia, zaś wnioskodawczyni przyznał prawo do lokalu mieszkalnego. Zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 32.403,76 zł tytułem dopłaty płatną w terminie 1 roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 702,16 zł tytułem rozliczenia wydatków na majątek wspólny. Oddalił pozostałe żądania stron. Zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 315,50 zł tytułem kosztów postępowania. W pozostałym zakresie orzekł, że koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie strony ponoszą we własnym zakresie. Zasądził od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Olsztynie kwotę 891,40 zł tytułem wydatków pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy ustalił, że uczestnicy będąc w konkubinacie nabyli pojazd F. (...) wraz z matką wnioskodawczyni. Udziały w pojeździe były równe. Pojazd nie wszedł w skład majątku wspólnego z uwagi na zakupienie go przed ślubem.

Uczestnicy w dniu 28 sierpnia 2010r. zawarli związek małżeński. W dniu (...) urodzili się synowie uczestników – bliźnięta K. i H. B..

W dniu 15 września 2010r. uczestnicy nabyli aparat fotograficzny marki N. za cenę 5.000 zł. Na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej wartość aparatu wynosiła 1.900 zł.

Uczestnicy zamierzali wybudować dom na działce gruntu darowanej wnioskodawczyni przez jej matkę. W tym celu w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej kupili projekt domu, który następnie wymagał dostosowania do warunków miejscowych gruntu. Ostatecznie uczestnicy nie odebrali projektu. Zrezygnowali z budowy domu.

Uczestnicy pozostawali w nieformalnej separacji od dnia 26 grudnia 2011r. do dnia podjęcia decyzji o zamieszkaniu we wspólnym mieszkaniu. Do tego czasu wnioskodawczyni mieszkała z dziećmi u swojej matki w K.. W dniu 27 grudnia 2011r. wnioskodawczyni wypłaciła ze wspólnego konta kwotę 7.981,77 zł w obawie, że uczestnik uniemożliwi jej w późniejszym czasie dostęp do konta. Z wypłaconych środków wnioskodawczyni sfinansowała zakup opału do domu matki, w którym mieszkała w okresie rozstania oraz ubrania dla dzieci.

Następnie w dniu 17 września 2012r. uczestnicy nabyli do majątku wspólnego własność lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w O. przy ul. (...), oznaczonego numerem 10, dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą (...) wraz ze związanym z tym prawem udziałem wynoszącym 68/1000 w częściach wspólnych budynku i innych urządzeń, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz w prawie użytkowania wieczystego gruntu, dla których Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą (...). Przedmiotowe prawo uczestnicy nabyli za cenę 178.000 zł, z czego kwota 110.000 zł pochodziła z kredytu mieszkaniowego zaciągniętego w Banku (...) S.A. w W.. Pozostała kwota została sfinansowana z dokonanej przez rodziców uczestnika darowizny w kwocie 20.000 zł w dniu 22 sierpnia 2012r., darowizny w kwocie 20.000 zł udzielonej wnioskodawczyni przez jej matkę w dniu 14 września 2012r., pożyczki udzielonej w dniu 13 sierpnia 2012r. uczestnikowi przez Pracowniczą Kasę Zapomogowo-Pożyczkową w wysokości 10.000 zł, pożyczki udzielonej wnioskodawczyni przez Pracowniczą Kasę Zapomogowo-Pożyczkową w wysokości 30.000 zł oraz Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych w kwocie 6.610 zł. Obecnie wartość nieruchomości wynosi 168.000 zł, natomiast pozostała kwota kredytu hipotecznego obciążającego lokal mieszkalny wynosi 97.212,49 zł.

Po 2013r. uczestnik dokonał nakładów na lokal – ułożył panele podłogowe oraz listwy przypodłogowe, co nie spowodowało wzrostu wartości nieruchomości. Wartość poczynionych przez niego nakładów wynosiła 734 zł.

W dniu 8 października 2012r. uczestnicy nabyli pralkę W. na raty za cenę 999 zł. Uczestnik spłacał raty za pralkę w wysokości 117,44 zł. Wartość pralki aktualnie wynosi 1.080 zł.

W dniu 9 stycznia 2013r. uczestnicy nabyli telewizor T. na raty za cenę 3.309 zł wraz z uchwytem. Wnioskodawczyni spłaca raty za telewizor w wysokości 68,76 zł. Wartość telewizora aktualnie wynosi 2.250 zł.

W dniu 3 kwietnia 2013r. wnioskodawczyni wyprowadziła się ze wspólnego mieszkania uczestników, zabierając dzieci. Tego dnia ustała między uczestnikami wspólność majątkowa małżeńska, o której w dniu 12 czerwca 2015r. orzekł Sąd Rejonowy w Olsztynie w sprawie III RC 1482/14.

Jak ustalił Sąd Rejonowy po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej wnioskodawczyni samodzielnie spłaciła zobowiązania uczestników:

- 3.850 zł z pożyczki zaciągniętej przez wnioskodawczynię z ZFŚS w ogólnej wysokości 6.610 zł;

- 18.000 zł pożyczki pracowniczej z (...) z pożyczki zaciągniętej w wysokości 30.000 zł.

Od dnia opuszczenia wspólnego mieszkania i ustania wspólności majątkowej wnioskodawczyni nie opłacała należności czynszowych na rzecz wspólnoty mieszkaniowej. Nie uiszczała rat za kredyt mieszkaniowy w całości. Uiściła jedynie kwotę 5 zł. Uczestnik opłacił samodzielnie:

- raty kredytu mieszkaniowego w sumie w kwocie 16.869,32 zł,

- kwotę 6.500 zł tytułem pożyczki z (...) w kwocie 10.000 zł.

W dniu 28 stycznia 2015r. Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie VI RC 1483/13 rozwiązał małżeństwo uczestników przez rozwód orzekając jednocześnie o kontaktach uczestnika z dziećmi, które miały pozostać z matką.

W mieszkaniu przy ul. (...) pozostały wspólne nieruchomości, tj. 4 szafy ubraniowe o ogólnej wartości 150 zł, komoda sosnowa o wartości 50 zł, zestaw wypoczynkowy tj. kanapa i dwa fotele pokryte imitacją skóry, o wartości 200 zł, łóżko o wartości 200 zł. Nadto do majątku wspólnego uczestników należy komoda o wartości 150 zł znajdująca się w K. w mieszkaniu matki wnioskodawczyni, aparat N. o wartości 1.900 zł, pralka W. o wartości 1.080 zł i telewizor T. o wartości 2.250 zł.

Z dalszych ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że uczestnik spotyka się z K. G., u której często przebywa. Jego rodzice, z którymi pozostaje w dobrych relacjach posiadają mieszkanie ok. 70 m ².

Wnioskodawczyni opiekuje się 5-letnimi bliźniętami. Mieszka z dziećmi u matki, która jednak nie chce, aby wnioskodawczyni mieszkała u niej na stałe.

Na dzień 18 kwietnia 2017r. zadłużenie uczestników względem Banku (...) S.A. z tytułu kredytu mieszkaniowego wynosiło 97.212,49 zł. Bank w związku z istniejącymi zobowiązaniami przeterminowanymi regularnie informuje uczestników o potrzebie uregulowania zaległości. Wspólnota Mieszkaniowa przy ul. (...) również notuje regularne niedopłaty za lokal uczestników.

Uczestnicy postępowania pracują. Wnioskodawczyni jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w Komendzie Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w O. na stanowisku specjalisty i zarabia rękę 1.700 zł netto. Otrzymuje zasiłki oraz alimenty na dzieci. Uczestnik osiąga zarobki w wysokości ok. 2.100 zł.

W ocenie Sądu Rejonowego jedynie część rzeczy zgłaszanych przez strony stanowiła ich majątek wspólny. Dotyczyło to przede wszystkim lokalu mieszkalnego, który był najbardziej wartościowym składnikiem majątku wspólnego stron. Jego wartość w chwili podziału została ustalona na podstawie dowodu z opinii biegłego. Wartość lokalu na potrzeby postępowania o zniesienie współwłasności została pomniejszona o kwotę pozostałego do spłaty kredytu hipotecznego. Sąd przyznał wnioskodawczyni prawo do lokalu, którego wartość po odjęciu kwoty pozostałego do spłaty kredytu hipotecznego wyniosła 70.787,51 zaś uczestnikowi ruchomości, których łączna wartość wyniosła 5.980 zł. Wnioskodawczyni winna zapłacić uczestnikowi kwotę 32.403,76 zł tytułem dopłaty do wyrównania udziałów w majątku wspólnym. Sąd odroczył termin spłaty wskazanej kwoty do 1 roku. W tym czasie wnioskodawczyni będzie mogła zgromadzić środki, by spłacić byłego męża. Sąd nie uwzględnił roszczenia uczestnika o zwrot opłat na rzecz wspólnoty, gdyż nie została wykazana ich wysokość. Sąd uwzględnił natomiast wydatki czynione przez uczestnika w zawiązku ze spłaceniem kredytu hipotecznego po ustaniu wspólności małżeńskiej do wysokości wskazanej przez bank, tj. 16.869,32 zł. Uczestnik spłacił również pożyczkę zakładową zaciągniętą na zakup mieszkania do kwoty 6.500 zł. Z kolei wnioskodawczyni spłaciła kredyt do kwoty 5 zł oraz pożyczki zakładowe do kwot 3.960 zł i 18.000 zł. Sąd uwzględnił wydatki faktycznie poczynione i udowodnione. Reasumując, wnioskodawczy po ustaniu wspólności małżeńskiej majątkowej poczyniła wydatki na majątek wspólny do kwoty 10.982,50 zł, zaś uczestnik do kwoty 11.684,66 zł. Różnicę Sąd zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika. Sąd oddalił wniosek uczestniczki o zasądzenie na jej rzecz kwot z tytułu zajmowania przez uczestnika lokalu przy ul. (...) z wyłączaniem jej osoby. Zdaniem Sądu interesy wnioskodawcy i uczestniczki były sprzeczne i uczestnik winien zwrócić wnioskodawczyni połowę opłaty uiszczonej przez nią, tj. 500 zł. Jednocześnie wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestnikowi połowę zaliczki uiszczonej przez uczestnika, z której pokryte zostały koszty opinii dotyczącej wartości rzeczy ruchomych stron, tj., kwotę 184,50 zł. W związku z powyższym zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 315,50 zł.

Powyższe postanowienie zaskarżył apelacją uczestnik zarzucając:

1. nieważność postępowania polegającą na pozbawieniu Uczestnika możności obrony jego praw, tj. art. 379 pkt 5 k.p.c., przejawiające się w nieprawidłowym zawiadomieniu Uczestnika o terminie posiedzenia wyznaczonego na dzień 11.04.2017r., przez co uniemożliwiono mu złożenie wyjaśnień w przedmiocie wzajemnych rozliczeń między małżonkami oraz dalszych wniosków;

2. naruszenie przepisu 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. poprzez niewłaściwe ustalenie wartości majątku wspólnego stron poprzez błędne pomniejszenie wartości lokalu mieszkalnego o sumę obciążenia wynikającą z pozostałego do spłaty kredytu hipotecznego, podczas gdy długi w tym obciążenia z tytułu hipoteki nie powinny pomniejszać wartości nieruchomości;

3. naruszenie przepisu 45 i 46 k.r.o. w zw. z art. 567 § 1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie i oddalenie wniosku Uczestnika o rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, tj. darowizny od rodziców (20 000 tys. zł), spłaty kredytu hipotecznego w łącznej kwocie 16 869,32 zł oraz spłaty czynszu za mieszkanie w łącznej wysokości 7 172,20 zł;

4. naruszenie przepisu art. 232 i 233 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego w następstwie przyjęcia za błędną opinią biegłego poczynionych wartości nakładów koniecznych poczynionych na majątek wspólny w wysokości 702,16 zł, podczas gdy biegły sądowy nie uwzględnił kosztów robocizny oraz ocieplenia mieszkania i nie uwzględnienie przez Sąd zgłoszonych przez Uczestnika zastrzeżeń do opinii biegłego.

Wskazując na powyższe zarzuty uczestnik postępowania wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych. Ewentualnie wniósł o

zmianę zaskarżonego postanowienia: w pkt. I a) poprzez ustalenie wartości lokalu mieszkalnego na poziomie 168 000 zł bez uwzględniania obciążenia kredytowego; w pkt. IV poprzez zasądzenie na rzecz Uczestnika od Wnioskodawczyni kwotę 81 010 zł tytułem dopłaty; w pkt. V poprzez zasądzenie od Wnioskodawczyni na rzecz Uczestnika kwoty 22722,96 zł tytułem rozliczenia wydatków z majątku osobistego Uczestnika na majątek wspólny i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz Uczestnika kosztów sądowych za obie instancje, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika jest niezasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie oraz przyjęte zasady ustalenia składu i wartości majątku wspólnego stron, jak również udziałów stron w majątku wspólnym. Prawidłowo również Sąd Rejonowy ustalił wartość nakładów uczestnika z majątku osobistego na majątek wspólny oraz wydatków wnioskodawczyni na ten majątek. Zaskarżone postanowienie podlegało jednak zmianie, ale jedynie w zakresie poniesionych przez wnioskodawczynię wydatków na majątek wspólny stron już po wydaniu przez Sąd Rejonowy postanowienia rozstrzygającego wniosek o podział majątku wspólnego.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego (por. uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego 31 stycznia 2008r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55), dlatego powoływanie się w zarzutach na naruszenie prawa procesowego, ma skutek procesowy tylko do wymienionych w odwołaniu konkretnych zarzutów naruszenia procedury, z wyjątkiem powodujących nieważność postępowania.

Analiza akt sprawy pozwala stwierdzić, że w toku procedowania Sądu pierwszej instancji nie doszło do naruszenia przepisów postępowania prowadzących do nieważności tego postępowania, z uwagi na pozbawienie uczestnika możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.), na co wskazywał w apelacji skarżący.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego pozbawienie strony możności obrony swych praw, powodujące nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. zachodzi wówczas, gdy strona z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów postępowania, których nie można było wskazać przed wydaniem orzeczenia w danej instancji, nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutki tych wadliwości nie mogły być usunięte na następnych posiedzeniach wyznaczonych na rozprawę przed wydaniem wyroku w danej instancji. Pozbawienie strony możności obrony jej praw, aby mogło stanowić przyczynę nieważności, musi być całkowite i w sposób bezwzględny wyłączające możliwość obrony. (orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, z 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, z 13 marca 1998 r., I CKN 561/97).

W niniejszej sprawie zawiadomienie o terminie posiedzenia wyznaczonego na dzień 11 kwietnia 2017 r. zostało uznane za doręczone uczestnikowi postępowania w trybie art. 139 § 1 i 2 k.p.c. jeszcze przed terminem posiedzenia. Wskazane przepisy przewidują tzw. doręczenie zastępcze, które wchodzi w grę wówczas, gdy powstanie niemożność doręczenia według sposobów wskazanych w artykułach kodeksu postępowania cywilnego. W takim wypadku przesyłkę należy złożyć w urzędzie pocztowym lub lokalu organu gminy, pozostawiając na drzwiach adresata lub w skrzynce listowej zawiadomienie gdzie i kiedy pismo pozostawiono, wraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie siedmiu dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, czynność zawiadomienia należy powtórzyć. Datą doręczenia w tym trybie jest dzień, w którym upłynął termin do odbioru złożonego na poczcie lub innej placówce doręczającego pisma. Będzie to wprawdzie tylko postać fikcji prawnej doręczenia, ale fikcji pociągającej za sobą wszelkie skutki doręczenia.

I taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. W orzecznictwie wskazuje się, że doręczenie przewidziane w art. 139 § 1 i 2 k.p.c. oparte jest na domniemaniu, że pismo sądowe dotarło do rąk adresata i że w ten sposób doręczenie zostało dokonane prawidłowo. Obalenie tego domniemania jest oczywiście możliwe, niemniej jednak tylko takimi środkami dowodowymi, które stwarzałyby pewność bądź choćby wysokie prawdopodobieństwo, że adresat nie powziął wiadomości o miejscu złożenia przesyłki (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 września 1970 r., I PZ 53/70).

W niniejszej sprawie uczestnik postępowania nie wykazał, że przesyłka sądowa zawierająca zawiadomienie o terminie posiedzenia skierowana na podany przez niego adres nie trafiła do rąk adresata, w szczególności by zawiadomienie o przesyłce nie zostało pozostawione w skrzynce pocztowej, a zatem by nie wiedział on o terminie posiedzenia wyznaczonego na 11 kwietnia 2017 r. i z tego względu nie mógł stawić się na posiedzenie. W tej sytuacji nawet jeśli ponownie zarządzono wysłanie tej samej korespondencji, to z uwagi na pierwotne prawidłowe zawiadomienie uczestnika o terminie rozprawy, to drugie zawiadomienie nie wywierało jednak wpływu na możliwość podjęcia przez uczestnika postępowania czynności w sprawie.

Tym samym nie ma podstaw do stwierdzenia, że postępowanie Sądu Rejonowego w zakresie doręczenia zawiadomienia o posiedzeniu wyznaczonym na dzień 11 kwietnia 2018 r. było wadliwe procesowo, a w związku z tym nie ma podstaw do przyjęcia, że nastąpiło pozbawienie uczestnika postępowania możności działania, które prowadziłoby do nieważności postępowania.

Za niezasadne Sąd Okręgowy uznał również pozostałe zarzuty podnoszone przez uczestnika postępowania w apelacji.

Nie jest trafne stanowisko skarżącego odnoszące się do ustalonej na potrzeby niniejszego postępowania wartości lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ulicy (...). Uczestnik powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017r. (I CSK 54/16), zgodnie z którym zobowiązanie obciążające byłych małżonków będących dłużnikami rzeczowymi banku zabezpieczone hipoteką na nieruchomości wspólnej nie ma wpływu na wartość rynkową tej nieruchomości, przyjmowaną przez sąd za podstawę ustalenia wysokości spłaty lub dopłaty należnej drugiemu małżonkowi, który nie otrzymuje nieruchomości. Jednakże z uzasadnienia tego orzeczenia wynika także, że Sąd Najwyższy nie wyklucza całkowicie obniżenia wartości nieruchomości obciążanej hipoteką w rozliczeniach majątkowych pomiędzy byłymi małżonkami. Ponadto Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie podziela jednak pogląd, który jest utrwalony i dominujący w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, zgodnie z którym przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenie zmieniające rzeczywistą wartość tych składników majątkowych, w szczególności obciążenie o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką i prawami dożywocia. Wartość takich obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu wartości składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczeniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008 r., III CZP 58/08, OSNC 2009, nr 7 - 8, poz. 99, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 r., II CKN 611/99, M. Praw. 2001, nr 2, s. 93, Biul. SN 2000, nr 11, s. 15, z dnia 29 września 2004 r., II CK 538/03, z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 103/09, OSNC - ZD 2010, Nr 3, poz. 82, z dnia 21 stycznia 2010 r., I CSK 205/09, z dnia 20 kwietnia 2011 r., I CSK 661/10, z dnia 26 października 2011 r., I CSK 41/11, oraz z dnia 26 września 2013 r., II CSK 650/12).

Jeżeli nieruchomość w wyniku podziału majątku wspólnego przypadła wnioskodawczyni, to przede wszystkim na niej, jako właścicielce lokalu i dłużniczce rzeczowej, spoczywa obowiązek uregulowanie należności na rzecz wierzyciela wynikającej z wpisu hipoteki. Nieuwzględnienie zatem przy ustaleniu dopłat przez wnioskodawczynię wysokości obciążającej nieruchomość hipoteki może doprowadzić do tego, że wnioskodawczyni jako dłużnik rzeczowy spłaci sama dług hipoteczny, w którym uczestnik nie będzie już partycypował, zwłaszcza że wnioskodawczyni nie będzie mogła przeciwko niemu skutecznie dochodzić z tego tytułu swych roszczeń (art. 618 § 3 k.p.c.).

W konsekwencji należało przyjąć, iż prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął, że zobowiązanie kredytowe związane z lokalem wspólnym stron, które będzie spłacane przez wnioskodawczynię powinno być uwzględnione przy ustalaniu wartości mieszkania na potrzeby postępowania o podział majątku wspólnego.

Za niezasadne należało uznać zarzuty skarżącego dotyczące nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy kwoty 20.000 zł jako nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny. Kwota ta pochodziła z darowizny dokonanej przez rodziców uczestnika postępowania w dniu 22 sierpnia 2012 r. Jej charakter rozstał przez Sąd Rejonowy prawidłowo zakwalifikowany.

Stosownie do art. 33 pkt 2 k.r.o. do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty nabyte w drodze darowizny, chyba że darczyńca postanowił inaczej. Zasadą jest zatem, że przedmioty nabyte przez darowiznę należą do majątku osobistego, jeżeli darczyńca nie postanowił inaczej. O tym, czy korzyść majątkowa wejdzie do majątku osobistego albo do majątku wspólnego, decyduje treść umowy darowizny. Jeżeli wola darczyńcy nie została wyrażona w sposób dostatecznie precyzyjny, sąd – w razie sporu – dokona wykładni umowy darowizny (art. 65 k.c.).

W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, iż polecenie przelewu środków pochodzących od rodziców uczestnika postępowania wskazywało, iż celem ich przekazania jest zakup przez strony niniejszego postępowania wspólnego lokalu mieszkalnego, służącego zaspokajaniu potrzeb rodziny. Okoliczności przedmiotowej darowizny pozwalają na przyjęcie, że środki pieniężne będące przedmiotem darowizny weszły do majątku wspólnego stron.

W rezultacie Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że środki pieniężne pochodzące z darowizny uczynionej na rzecz obojga małżonków przez rodziców uczestnika postępowania weszły do ich majątku wspólnego, co uniemożliwiało rozliczenia tej kwoty jako nakładu z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny. Na marginesie należy dodać, iż analogiczna ocena Sądu Rejonowego odnosiła się do darowizny poczynionej przez rodziców wnioskodawczyni przekazanej na ten sam cel.

Natomiast jedynie nieznajomością pisemnych motywów zaskarżonego postanowienia można tłumaczyć zarzut skarżącego nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy jako nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny spłaty przez uczestnika postępowania kredytu hipotecznego po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej w wysokości 16.869,32 zł. Okoliczność ta wynika wprost z uzasadnienia Sądu Rejonowego, który jednoznacznie wyjaśnił, że uwzględnił wydatki uczestnika z tytułu spłaty kredytu hipotecznego w kwocie 16.869,32 zł oraz z tytułu spłaty pożyczki zakładowej do kwoty 6.500 zł. Powyższe kwoty zostały uwzględnione w ostatecznych rozliczeniach, biorąc pod uwagę także wydatki poniesione przez wnioskodawczynię. Różnicę w kwocie 702,16 zł Sąd zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika.

Sąd Okręgowy podziela w pełni stanowisko Sądu Rejonowego, który oddalił wniosek uczestnika postępowania o rozliczenie wydatków związanych z korzystaniem z lokalu mieszkalnego stron, powstałych i uiszczonych przez uczestnika już po ustaniu wspólności majątkowej.

Podstawą prawną rozliczenia wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny są przepisy regulujące współwłasność. Obowiązkiem bowiem współwłaścicieli wynikającym z art. 207 k.c. jest partycypowanie w kosztach związanych z rzeczą wspólną. Chodzi tu o wszelkiego rodzaju wydatki na rzecz, zarówno nakłady konieczne (art. 226 zd. 1 k.c.), związane z normalną eksploatacją rzeczy, jak i inne nakłady (art. 226 zd. 2 k.c.); oraz inne obciążenia, w szczególności takie jak: podatki, ubezpieczenia, odsetki od kredytu (Teresa A. Filipiak Komentarz do art.207 Kodeksu cywilnego LEX 2012). Wydatkami i nakładami koniecznymi są zatem te wszystkie wydatki i nakłady, które są niezbędne do utrzymania danej rzeczy w należytym stanie, umożliwiającym normalne korzystanie z niej. Obejmują one zatem niezbędne w tym celu remonty i naprawy, konserwację, wymianę zużytych elementów na nowe, a także uiszczone ze względu na dany przedmiot majątkowy podatki, opłaty i składki na ubezpieczenie.

Podkreślić należy, iż w odniesieniu do procesowego aspektu wszelkich rozliczeń z tytułu przepływów majątkowych między majątkiem wspólnym a majątkami osobistymi stron należy wskazać, iż w sprawie o podział majątku wspólnego sąd z urzędu ustala jedynie wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków (zob. uchwała SN z 21.02.2008 r., III CZP 148/07, OSNC 2009/2, poz. 23). Natomiast o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, czego dotyczyło żądanie uczestnika postępowania, sąd orzeka tylko na wniosek (zob. postanowienie SN z 16.10.1997 r., II CKN 395/97, LEX nr 50532). W konsekwencji, inaczej niż w przypadku rozliczeń związanych z nakładem z majątku wspólnego na majątek osobisty, Sąd nie podejmuje czynności z urzędu, a zatem strona występująca z takim roszczeniem obowiązana jest, zgodnie z art. 6 k.c., udowodnić to roszczenie.

Stwierdzić wobec tego należy, iż uczestnik powinien był udowodnić jaką kwotę poniósł z tytułu stałych opłat związanych z normalną eksploatacją – a tylko te podlegają zwrotowi, ale nie związanych z opłatami uzależnionymi od korzystania z mieszkania przez daną osobę (opłata za wodę, opłata za wywóz nieczystości, koszty ogrzewania itp.). Wnioskodawczynię, która nie korzystała z lokalu, nie mogą bowiem obciążać te opłaty, które związane są z korzystaniem z lokalu przez konkretną osobę.

Uczestnik postępowania przedkładając dowód opłaty należności związanych z lokalem stron nie wykazał jednak, jakiego rodzaju opłaty wchodziły w skład tych należności, nawet po uprzednim zobowiązaniu go przez Sąd Rejonowy. W tej sytuacji prawidłowe jest oddalenie przedmiotowego roszczenia jako nieudowodnionego co do wysokości.

Skarżącemu nie przysługuje również zwrot kwoty 702 zł z tytułu nakładów remontowych na wspólny lokal stron.

Współwłaściciel, który dokonał na rzecz wspólną nakładów, jest co do zasady uprawniony do domagania się zwrotu ich części od pozostałych współwłaścicieli, stosownie do wielkości udziałów. Zwrotu nakładów koniecznych może skutecznie żądać o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, który nie uwzględnił w ostatecznym rozliczeniu prac remontowych uczestnika. Jak słusznie zauważył Sąd I instancji uczestnik przez 4 lata korzystał z przedmiotowego lokalu z wyłączeniem wnioskodawczyni i przez ten czas tylko on korzystał z tych ulepszeń, które wykonał. Ponadto z opinii biegłego wynika, że wszystkie nakłady poczynione przez uczestnika i przez niego wskazane nie przyczyniły się do wzrostu wartości nieruchomości. Wydatek w wysokości 734 zł nie wpływa na ogólną ocenę stanu technicznego ani standardu wykończenia lokalu mieszkalnego. Pozostałe nakłady nie zwiększyły wartości rynkowej nieruchomości.

Kwestionowanie wniosków opinii biegłego dopiero w apelacji należy uznać za spóźnione. Uczestnik otrzymał opinię biegłego P. S. i w zakreślonym przez Sąd terminie złożył jedynie pismo procesowe, w którym nie podniósł żadnych konkretnych zarzutów podważających wiarygodność opinii biegłego. Wyraził w nim tylko opinię, że wydatki i praca własna pozwoliły na zamieszkanie w tym lokalu. Ale biegły przyznał przecież, że uznał poczynione nakłady za konieczne, ale ze względu na ich rodzaj i wartość, przyjął, że nie zwiększyły wartości rynkowej nieruchomości. Zresztą zarzuty podniesione w apelacji również nie mogą podważyć logicznych wniosków biegłego wynikających z jego opinii. Biegły jednoznacznie i jasno odpowiedział na istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pytania, logicznie uzasadnił płynące z niej wnioski.

W konsekwencji zarzuty podniesione przez uczestnika postępowania były niezasadne i dlatego apelacja podlegała oddaleniu.

Zaskarżone postanowienie podlegało natomiast zmianie z uwagi na żądanie wnioskodawczyni rozliczenia uiszczonych przez nią zobowiązań związanych z lokalem już po wydaniu przez Sąd Rejonowy postanowienia, a zatem po 25 kwietnia 2017 r. Podkreślić jednocześnie należy, że zarzuty dotyczące prawidłowości rozliczeń dokonanych przez Sąd Rejonowy podniesione przez wnioskodawczynię w apelacji przez nią złożonej, nie mogły być przedmiotem rozważań Sądu II instancji z uwagi na prawomocne odrzucenie apelacji wnioskodawczyni.

Wnioskodawczyni wykazała, że po 25 kwietnia 2017r. spłaciła kredyt hipoteczny w wysokości 2.674,26 zł oraz zadłużenie obciążające lokal mieszkalny w wysokości 2.309,23 zł, uregulowane w dniu 6 lipca 2017 r., oraz podatek od nieruchomości za 2018 r. w wysokości 44 zł i opłatę za użytkowanie wieczyste w kwocie 40,52 zł, uiszczone przez wnioskodawczynię po ogłoszeniu postanowienia Sądu Rejonowego. Natomiast podatek od nieruchomości za rok 2017 r. został spłacony przed tą datą, a za 2016r. brak jest dowodu jego uiszczenia.

Roszczenie wnioskodawczyni z tytułu zwrotu uiszczonego przez nią czynszu za lokal mieszkalny przy ul. (...) nie mogło być uwzględnione, gdyż wnioskodawczyni, podobnie jak uczestnik, nie wykazała, jaka część opłat z tego tytułu stanowiła element stały – niezwiązany z ilością osób zajmujących lokal, a która część związana była z użytkowaniem lokalu przez konkretne osoby. Zwłaszcza, że uczestnik postępowania od maja 2017r. nie korzysta z przedmiotowego lokalu.

Z kolei w odniesieniu do kosztów ubezpieczenia zawartego w 2016 r. wnioskodawczyni nie wykazała kiedy i przez kogo zostały uiszczone składki z tego tytułu.

Podobnie Sąd Okręgowy nie uwzględnił żądania rozliczenia kwoty 7.700 zł. Z ustaleń Sądu Rejonowego nie wynika aby uwzględnił powyższą kwotę jako dług obciążający majątek wspólny. Sąd I instancji nie ustalił, że powyższa kwota rzeczywiście została wypłacona małżonkom z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego i jego remont. W uzasadnieniu Sąd Rejonowy jednoznacznie wymienił jakie środki zostały przeznaczone na zakup i remont lokalu. Nie ujął w nich pożyczki od A. G. (2). Wobec braku takich ustaleń oraz z uwagi na prawomocne odrzucenie apelacji wnioskodawczyni brak jest obecnie podstaw prawnych do czynienia przez Sąd Okręgowy nowych ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie.

W tej sytuacji ostateczne rozliczenie stron powinno wyglądać następująco: łączna wysokość zobowiązań wspólnych stron spłacona wyłącznie przez wnioskodawczynię po dniu 25 kwietnia 2017 r. i wykazana stosownymi dokumentami wyniosła 5.068,01 zł. Ponieważ udziały stron w majątku wspólnym są równe, wnioskodawczyni może domagać się do uczestnika zapłaty połowy tej sumy, a zatem kwoty 2.534,05 zł. Kwota ta została przez Sąd Okręgowy pomniejszona o 702,16 zł, którą wnioskodawczyni była zobowiązana zapłacić uczestnikowi tytułem rozliczenia wydatków na majątek wspólny (punkt V zaskarżonego postanowienia). W rezultacie zasądzoną przez Sąd Rejonowy od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania tytułem dopłaty kwotę 32.403,76 zł obniżono do kwoty 30.571,92 zł (32.403,76 – 2.534,05 + 702,16 zł), płatną na dotychczasowych warunkach. Sąd Okręgowy uchylił jednocześnie punkt V postanowienia jako zbędny z uwagi na objęcie zasądzonej w tym punkcie kwoty rozstrzygnięciem w punkcie I postanowienia Sądu Okręgowego.

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł, jak w postanowieniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że nie zachodziły podstawy do odstąpienia od zasady orzekania o kosztach w postępowaniu nieprocesowym.

Mirosław Wieczorkiewicz Bożena Charukiewicz Marek Jaszczak