Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 sierpnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Wiesława Stachowiak

SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans (spr.)

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 9 sierpnia 2018 r. w Poznaniu

sprawy Syndyka Masy Upadłości (...)Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale zainteresowanej E. K.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji Syndyka Masy Upadłości (...)Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej z siedzibą w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 25 kwietnia 2017 r. sygn. akt VII U 920/17

1.  Oddala apelację;

2.  Zasądza od odwołującego na rzecz pozwanego kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 lutego 2016 r., Nr (...), adresowaną do (...) Kasy Oszczędnościowo–Kredytowej w P. i E. K. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 4 pkt 2 lit. a, art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1 i 1a, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.) oraz art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 581 ze zm.), stwierdził, że wskazany przychód osiągnięty przez E. K. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...)Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa z siedzibą w P. ul. (...) w związku z uzyskaniem przychodu z tytułu wykonywania umowy zlecenia zawartej z (...) spółka z o.o. z siedzibą w P. ul. (...) stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne, w okresie i kwotach wskazanych w decyzji.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiodła (...) Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa z siedzibą w P., zaskarżając ją w całości, wnosząc o:

1)  zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez stwierdzenie, że do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia osoby ubezpieczonej u odwołującej nie wlicza się kwot wypłaconych osobie ubezpieczonej przez spółkę (...) sp. z o. o. (obecnie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa) na podstawie umów zlecenia zawartych pomiędzy osobą ubezpieczoną oraz spółką (...) sp. z o. o. (obecnie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa),

2)  zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

ewentualnie o

3)  uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ rentowy.

Postanowieniem z dnia 9 czerwca 2016 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu, na podstawie art. 477 ¹¹ §2 kpc, zawiadomił o toczącym się postępowaniu zainteresowaną spółkę (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialności.

W zakreślonym terminie spółka (...) nie złożyła oświadczenia o przystąpieniu do sprawy w charakterze zainteresowanego.

Sąd Okręgowy nie wzywał E. K. do udziału w postępowaniu odrębnym postanowieniem, bowiem była ona już stroną postępowania administracyjnego przed organem rentowym i adresatem decyzji, stając się automatycznie stroną postępowania odwoławczego.

Ubezpieczona E. K. nie zajęła żadnego stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w sprawie o sygn. akt VII U 920/17, oddalił wniesione odwołanie oraz zasądził od odwołującej (...) (...)Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w P. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...)Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa prowadzi działalność na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych, ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze oraz statutu (...). Siedziba odwołującej znajduje się w P. przy ul. (...). Odwołująca została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Celem działalności odwołującej jest pozostałe pośrednictwo pieniężne.

Średniomiesięczna liczba ubezpieczonych na dzień 30 listopada 2014 r. wyniosła 183 osoby.

Decyzją z dnia 17 maja 2016 r. Komisja Nadzoru Finansowego ustanowiła w (...) (...) Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej z dniem 18 maja 2016 r. zarządcę komisarycznego.

(...) spółka z o. o. została zawiązana w listopadzie 2013 r. przez Stowarzyszenie (...) z siedzibą w P., a następnie przekazana (...) Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej. Odwołująca w zamian za udziały objęte w podwyższonym kapitale zakładowym spółki (...) wniosła do spółki wkład niepieniężny w postaci zespołu składników niematerialnych i prawnych, stanowiących zorganizowaną część przedsiębiorstwa, wyodrębnionego wewnętrznie pod względem finansowym, funkcjonalnym oraz organizacyjnym (w ramach istniejącego przedsiębiorstwa (...) Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej) jako Dział Sprzedaży, prowadzący działalność w zakresie sprzedaży produktów oferowanych przez(...) Kasę Oszczędnościowo – Kredytową.

Przedmiotem działalności spółki (...) jest sprzedaż usług finansowych z oferty (...) Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej. Spółka (...) działa jako agent (...) Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej. Nadto sprzedaje ubezpieczenia, co wynika ze współpracy ze spółką (...) na (...) S.A. oraz świadczy usługi wpłat gotówkowych w ramach współpracy z (...) S.A.

W dniu 31 grudnia 2013 r.(...) Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa zawarła ze spółką (...) jako spółką zależną umowę agencyjną. Powyższa umowa reguluje zasady współpracy pomiędzy odwołującą a (...) (Agentem), w ramach której, w oparciu o przejęty majątek i pracowników Działu Sprzedaży, (...) (Agent) wykonuje na rzecz odwołującej czynności zlecone, czynności faktyczne oraz usługi dodatkowe. Na podstawie powyższej umowy odwołująca powierzyła spółce pośrednictwo w zawieraniu i zmianie umów dotyczących oferowanych przez odwołującą produktów, usługi pośrednictwa w zakresie świadczenia usług udzielania kredytów lub pożyczek, usługi pośrednictwa w zakresie depozytów środków pieniężnych, usługi pośrednictwa w zakresie zakładania i obsługi rachunków, usługi pośrednictwa w ramach realizacji przelewu, usługi pośrednictwa w zakresie wydawania kart płatniczych, wszelkie pozostałe czynności pośrednictwa. Usługi dodatkowe obejmowały udostępnianie powierzchni biurowych i sprzętu pracownikom odwołującej oraz inne usługi dodatkowe służące prowadzeniu działalności Agenta.

W ramach świadczonych usług spółka (...) zobowiązana została do archiwizacji dokumentów.

Lokale, w których spółka (...) wykonuje usługi pośrednictwa zostały oznaczone logo (...) (...) Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej.

W przypadku nieobecności w placówce obsługi klienta pracownika spółki (...) i braku możliwości zapewnienia jego zastępstwa, (...) udziela czasowego pełnomocnictwa pracownikowi odwołującej do wykonywania czynności w trakcie nieobecności pracownika spółki.

W zamian za realizację czynności zleconych, czynności faktycznych oraz usług dodatkowych, spółce (...) przysługuje wynagrodzenie prowizyjne od sprzedaży, wynagrodzenie ryczałtowe, wynagrodzenie prowizyjne za pozyskanie oraz wynagrodzenie dodatkowe, szczegółowo określone w umowie agencyjnej.

Za wykonywanie czynności określonych w umowie agencyjnej spółka (...) wystawia odwołującej faktury VAT. Podstawą do wystawienia faktury jest liczbowe i wartościowe zestawienie umów dotyczących produktów odwołującej, które zostały zawarte lub zmienione za pośrednictwem (...).

ZUS ustalił, na podstawie sprawozdania finansowego oraz zapisów na koncie księgowym (...), tj. „sprzedaż usług”, że w 2014 r. 95 % swoich przychodów (...) uzyskała z tytułu świadczenia usług dla odwołującej. Wartość tę stanowią prowizje od udzielonych kredytów, prowizje od pozyskanych członków oraz ryczałt miesięczny za obsługę.

Przychody uzyskane przez (...) z tytułu świadczenia usług finansowych dla odwołującej stanowiły:

- w okresie od 01/2014 r. do 08/2014 r. – 100% przychodów,

- we 09/2014 r. – 99,55 % przychodów,

- w 10/2014 r. – 98,05 % przychodów,

- w 11/2014 r. – 93,46 % przychodów,

- w 12/2014 r. – 92,84 % przychodów,

- w 01/2015 r. – 100 % przychodów,

- w 02/2015 r. – 88,26 % przychodów,

- w 03/2015 r. – 93,03 % przychodów,

- w 04/2015 r. – 91,79 % przychodów,

- w 05/2015 r. – 91,60 % przychodów.

(...) poza przychodami z tytułu usług finansowych świadczonych na rzecz odwołującej osiągała również przychody z tytułu świadczenia usług szybkiej pomocy prawnej, usług pośrednictwa w oferowaniu ubezpieczeń, opłat za czynności oraz z tytułu dzierżawy powierzchni.

W dniu 1 kwietnia 2014 r. Stowarzyszenie (...)zawarło umowę agencyjną ze spółką (...). Spółka (...) (jako Agent) zobowiązała się do świadczenia usług szybkiej pomocy prawnej dla (...) Stowarzyszenia (...).

W dniu 30 maja 2014 r. Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. zawarło umowę agencyjną ze spółka (...). Spółka (...) (jako Agent) zobowiązała się do wykonywania w imieniu i na rzecz Towarzystwa czynności agencyjnych obejmujących w szczególności wykonywanie czynności faktycznych i przygotowawczych zmierzających do zawarcia grupowych umów ubezpieczenia oraz czynności faktycznych związanych z wykonywaniem grupowych umów ubezpieczenia. Przychody z tytułu realizacji powyższej umowy stanowiły 1,67 % przychodów spółki.

W dniu 15 lipca 2014 r. Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. zawarło umowę agencyjną ze spółką (...). Spółka (...) (jako Agent) zobowiązała się do wykonywania w imieniu i na rzecz Towarzystwa czynności agencyjnych obejmujących w szczególności wykonywanie czynności faktycznych i przygotowawczych zmierzających do zawarcia grupowych umów ubezpieczenia oraz czynności faktycznych związanych z wykonywaniem grupowych umów ubezpieczenia.

W dniu 3 lutego 2015 r. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w S. zawarła umowę agencyjną ze spółką (...) w zakresie świadczenia w imieniu i na rzecz (...) usług płatniczych dla klientów.

W okresie od stycznia 2014 r. do maja 2015 r. spółka (...) zawierała umowy zlecenia z osobami pozostającymi w stosunku pracy w (...) (...) Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej. Przedmiotem umów zlecenia było: wykonywanie czynności zleconych zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem, wspieranie procesu sprzedaży kredytów, wspieranie w zakresie ryzyka kredytowego procesu sprzedaży, wsparcie procesu sprzedaży w realizacji planów miesięcznych oraz elektroniczna archiwizacja dokumentów.

Zleceniobiorcy wykonujący umowy zlecenia, których przedmiotem było wsparcie procesu sprzedaży w realizacji planów miesięcznych pełnili rolę doradców w oferowaniu i sprzedaży produktów finansowych. Zleceniobiorcy realizujący umowy zlecenia, których przedmiotem było wspieranie procesu sprzedaży kredytów wspierali pracowników spółki (...) w zakresie procesu sprzedaży produktów odwołującej.

Spółka (...) była zobligowana do elektronicznej archiwizacji dokumentów polegającej na skanowaniu i zapisywaniu ich w wersji elektronicznej. Czynności te od sierpnia 2014 r. wykonywały osoby pozostające w stosunku zatrudnienia w (...) (...) Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej, które zawarły ze spółką umowy zlecenia w tym przedmiocie.

Pracownicy spółki (...) i odwołującej posiadają pełnomocnictwa do wykonywania czynności związanych z zastępstwem podczas nieobecności pracownika odwołującej.

Jednym z pracowników odwołującej, który w ramach umów zlecenia podpisanych ze spółką (...) wykonywał pracę na rzecz własnego pracodawcy, była E. K..

Ubezpieczona została zatrudniona u odwołującej od 1 grudnia 2014 r. na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku specjalisty ds. produktów i rozliczeń, następnie opiekun klienta.

Jednocześnie ubezpieczona realizowała umowy zlecenia zawarte ze spółką (...), które obowiązywały w okresach:

- od 1 grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. (umowa zlecenia Nr (...) zawarta w dniu 1 stycznia 2015 r., praca do wykonania: elektroniczna archiwizacja dokumentów),

- od 1 stycznia 2015 r. do 31 stycznia 2015 r. (umowa zlecenia Nr (...) zawarta w dniu 1 lutego 2015 r., praca do wykonania: elektroniczna archiwizacja dokumentów),

- od 1 lutego 2015 r. do 28 lutego 2015 r. (umowa zlecenia Nr (...) zawarta w dniu 1 marca 2015 r., praca do wykonania: elektroniczna archiwizacja dokumentów),

- od 1 kwietnia 2015 r. do 30 kwietnia 2015 r. (umowa zlecenia Nr (...) zawarta w dniu 1 kwietnia 2015 r., praca do wykonania: elektroniczna archiwizacja dokumentów),

- od 1 maja 2015 r. do 31 maja 2015 r. (umowa zlecenia Nr (...) zawarta w dniu 1 maja 2015 r., praca do wykonania: elektroniczna archiwizacja dokumentów).

Ubezpieczona z tytułu umów zlecenia otrzymała wynagrodzenie w kwocie:

- (...) – 300 zł,

- (...) – 300 zł,

- (...) – 300 zł,

- (...) – 460 zł,

- (...) – 430 zł.

Ubezpieczona świadczyła pracę w P.. Wykonywała umowę o pracę i umowy cywilnoprawne w tym samym czasie. Zdarzało się, że pozostawała w biurze po godzinach pracy, by wykonać jakieś rozpoczęte zadanie.

Prawomocną decyzją z dn. 14 grudnia 2015 r. Nr (...) adresowaną do (...) z siedzibą w P. i E. K. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne E. K. u płatnika składek: (...) z siedzibą w P. ul. (...) z tytułu wykonywania umowy zlecenia wynosi:

W dniu 18 lutego 2016 roku ZUS wydał zaskarżoną decyzję Nr (...).

Mając na uwadze powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie (...) nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podkreślił, że postępowanie sądowe, w tym w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania. W postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, a nie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, w związku z czym nie ma możliwości badania w świetle przepisów tego kodeksu prawidłowości wydanej przez organ rentowy decyzji. Sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania. Nawet zatem faktyczne zaistnienie uchybień proceduralnych organu rentowego nie może skutkować uchyleniem wydanej przez niego i będącej następnie przedmiotem sporu sądowego decyzji.

Sąd Okręgowy nie dostrzegł w sprawie takich wad formalnych zaskarżonej decyzji, które decyzję tę dyskwalifikowałyby w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania w niniejszej sprawie. Zatem zarzuty odwołującej bazujące na wadach decyzji administracyjnej nie mogą stanowić podstawy do uznania zasadności odwołania od decyzji organu rentowego będącego przedmiotem niniejszego postępowania.

Nadto w ocenie sądu brak było podstaw do uwzględnienia wniosku odwołującej o zawieszenie niniejszego postępowania. Wskazana w art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc podstawa do zawieszenia postępowania zachodzi, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Taka sytuacja nie ma miejsca w sprawie.

Określając podstawę prawną rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 4 pkt 1) ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963), za ubezpieczonego uważa się osobę fizyczną podlegającą chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 1 ustawy.

Z kolei w myśl art. 4 pkt 2) lit. a) płatnikiem składek jest pracodawca - w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład.

W myśl art. 8 ust. 1 za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a (ust. 2 nie ma zastosowania w sprawie). Zgodnie z art. 8 ust. 2a za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

W myśl art. 18 ust. 1a ustawy w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Art. 4 pkt 9 ustawy jako przychód definiuje: przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.), za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Sąd Okręgowy wskazał, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, chodzi o jeden, szeroko ujęty pracowniczy tytuł obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym. Z tą regulacją korespondują unormowania zawarte w art. 18 ust. 1a i w art. 20 ust. 1 tej ustawy, w których nakazano uwzględnienie w postawie wymiaru składek osób w nim wymienionych również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Płatnikiem tych składek, w myśl art. 4 pkt 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jest pracodawca, który jest zobowiązany uwzględniać w podstawie wymiaru składek za swoich pracowników także przychody uzyskiwane przez tych pracowników z tytułu umów cywilnoprawnych, o ile prace w ramach tych umów wykonują w warunkach objętych dyspozycją art. 8 ust. 2a tej ustawy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 marca 2014 r., II UK 449/13, LEX nr 1451362; z dnia 6 maja 2014 r., II UK 442/13, LEX nr 1478022; z dnia 23 maja 2014 r., II UK 445/13, LEX nr 1475168; z dnia 4 czerwca 2014 r., II UK 447/13, LEX nr 1480061; z dnia 24 września 2015 r., I UK 490/14, LEX nr 1854103). Nie istnieje zatem odrębny tytuł ubezpieczenia na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który mógłby stanowić przedmiot sporu przed sądem ubezpieczeń społecznych. W niniejszej sprawie istota sporu sprowadza się do ustalenia czy w stanie faktycznym znajdzie zastosowanie przytoczony art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i czy przychód uzyskany przez ubezpieczoną E. K. z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych zawartych ze spółką (...) spółka z o. o. z siedzibą w P., tj. z innym podmiotem niż własny pracodawca, w miesiącach i kwotach szczegółowo opisanych powyżej, stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pracy wykonywanej w ramach umowy o pracę z odwołującą W. (...) Kasą Oszczędnościowo – Kredytową oraz czy w związku z tym prawidłowo kwoty te doliczono do przychodu osiągniętego przez ubezpieczoną we wskazanych miesiącach.

Odwołująca nie kwestionowała sposobu ustalenia podstawy wymiaru składek pod względem rachunkowym.

Sąd Okręgowy wskazał, że pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy, przy czym następuje to w wyniku zawarcia umowy zlecenia z osobą trzecią oraz zawartej umowy cywilnoprawnej między pracodawcą i zleceniodawcą. Konsekwencją konstrukcji uznania za pracownika jest konieczność opłacania przez pracodawcę składki na ubezpieczenia społeczne za osobę, z którą została zawarta umowa zlecenia, tak jak za pracownika. Stosownie do przepisu art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, pracodawcę obciąża zatem także obowiązek poboru i odprowadzenia do ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne za osobę „uznaną za pracownika”.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w sposób jednoznaczny wynika, że pomiędzy W. (...) Kasą Oszczędnościowo - Kredytową i spółką z o. o. (...) istniały nierozerwalne powiązania kapitałowe, miejscowe i przedmiotowe. W ramach przedsiębiorstwa (...) wyodrębniony był dotychczas, w jego strukturach, Dział Sprzedaży, realizujący działalność sprzedażową, stanowiący zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży produktów (...), w tym poprzez zawieranie umów i obsługę klientów, w szczególności w zakresie gromadzenia środków pieniężnych swoich członków, udzielania im pożyczek i kredytów, przeprowadzania na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenia przy zawieraniu umów ubezpieczenia, który to dział stanowił zorganizowaną część przedsiębiorstwa (...).

Odwołująca, w celu optymalizacji działalności operacyjnej oraz wyniku finansowego, a także w celu umożliwienia centrali (...) skupienia się na innych obszarach działalności (...), podjęła decyzję o wydzieleniu działalności sprzedażowej prowadzonej w ramach Działu Sprzedaży do spółki zależnej, tj. (...) Finanse spółka z o.o. W związku z powyższym Zebranie Przedstawicieli (...) podjęło uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na przeniesienie przez (...) działalności w ramach Działu Sprzedaży oraz wniesienia jej aportem do spółki (...).

(...) jest właścicielem 50 udziałów o łącznej wartości nominalnej 5 000 zł i wartości nominalnej 100 zł każdy, stanowiących 100 % udziałów w kapitale zakładowym i głosów na zgromadzeniu wspólników spółki (...).

W dniu 31 grudnia 2013 r., przed zawarciem umowy agencyjnej, zgromadzenie wspólników spółki (...) przyjęło uchwały w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego w drodze zmiany umowy spółki o kwotę 2 500 000 zł poprzez utworzenie 25 000 nowych udziałów o wartości nominalnej 100 zł każdy o całkowitej łącznej wartości nominalnej 2 500 000 zł, które zostały w całości zaoferowane do objęcia jedynemu wspólnikowi spółki, tj. (...), w zamian za wkład niepieniężny w postaci Działu Sprzedaży (...) o wartości 24 484 973,55 zł.

W dniu 31 grudnia 2013 r. (...) (...)Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa zawarła ze spółką (...) umowę agencyjną, która reguluje zasady współpracy pomiędzy odwołującą a (...) (Agentem), w ramach której, w oparciu o przejęty majątek i pracowników D. Sprzedaży, (...) (Agent) wykonuje na rzecz odwołującej czynności zlecone, czynności faktyczne oraz usługi dodatkowe.

Przychody uzyskane przez (...) z tytułu świadczenia usług finansowych dla odwołującej stanowiły:

- w okresie od 01/2014 r. do 08/2014 r. – 100% przychodów,

- we 09/2014 r. – 99,55 % przychodów,

- w 10/2014 r. – 98,05 % przychodów,

- w 11/2014 r. – 93,46 % przychodów,

- w 12/2014 r. – 92,84 % przychodów,

- w 01/2015 r. – 100 % przychodów,

- w 02/2015 r. – 88,26 % przychodów,

- w 03/2015 r. – 93,03 % przychodów,

- w 04/2015 r. – 91,79 % przychodów,

- w 05/2015 r. – 91,60 % przychodów.

W okresie od stycznia 2014 r. do maja 2015 r. spółka (...) zawierała umowy zlecenia z osobami pozostającymi w stosunku pracy w (...) (...) Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej. Przedmiotem umów zlecenia było: wykonywanie czynności zleconych zgodnie z udzielonym pełnomocnictwem, wspieranie procesu sprzedaży kredytów, wspieranie w zakresie ryzyka kredytowego procesu sprzedaży, wsparcie procesu sprzedaży w realizacji planów miesięcznych oraz elektroniczna archiwizacja dokumentów.

Siedziba odwołującej i spółki (...) mieściła się początkowo w P. przy ul. (...). Lokale, w których spółka (...) wykonywała usługi pośrednictwa zostały oznaczone logo (...) (...) Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej.

W konsekwencji kwoty wypłacone osobie ubezpieczonej przez (...), w części dotyczącej realizacji zadań w ramach umów zlecenia na rzecz (...) (...) Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej, tj. podmiotu, z którym osoba ta pozostawała w stosunku zatrudnienia, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) oraz na ubezpieczenie zdrowotne u płatnika składek, z tytułu umowy o pracę.

W ocenie Sądu Okręgowego, wysokość przychodów osoby ubezpieczonej, uzyskanych z tytułu umów zlecenia od (...) Finanse spółka z o.o., dotyczących realizacji zadań w ramach tych umów na rzecz odwołującej, odpowiada udziałowi przychodów uzyskanych w poszczególnych miesiącach przez spółkę z umowy agencyjnej zawartej z odwołującą, w przychodach spółki ogółem.

Bez wątpienia ubezpieczona E. K. wykonywała swe czynności w niepodzielnym interesie obu podmiotów, tj. odwołującej i spółki (...). E. K. pozostawała bowiem w zatrudnieniu w podmiocie będącym wspólnikiem i udziałowcem spółki, z którą zawarła umowy zlecenia. Tym samym realizując umowy cywilnoprawne wykonywała pracę na rzecz swego pracodawcy.

Z zeznań E. K. wynika jednoznacznie, że praca świadczona przez nią w ramach umów zlecenia była kontynuacją i uzupełnieniem pracy w ramach stosunku pracy.

Sąd I instancji podkreślił, że nie sposób jasno rozdzielić obowiązków pracowniczych wykonywanych przez ubezpieczoną na rzecz odwołującej i czynności zleconych przez (...)spółkę z o.o. Odwołująca zresztą nie wskazała i nie udowodniła takiej granicy, w tym nie określiła czym się różniły czynności wykonywane na rzecz pracodawcy od wykonywanych na rzecz spółki (...). Finalnym beneficjentem i odbiorcą pracy świadczonej przez ubezpieczoną na podstawie umów zlecenia był pracodawca, tj. (...) (...) Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa.

Za niedopuszczalne z punktu widzenia art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Sąd Okręgowy uznał wykorzystywanie przez odwołującą istnienia (...) spółki z o.o. (której była w spornym okresie wspólnikiem i udziałowcem) w celu uniknięcia, z pokrzywdzeniem ubezpieczonej, odprowadzenia należnych składek na ubezpieczenia społeczne.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że przychód E. K. za okres wymieniony w sentencji zaskarżonej decyzji z tytułu zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych (umów zlecenia) wykonywanych na rzecz pracodawcy (...) (...) Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej, stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne. W konsekwencji obowiązek rozliczenia składek za pracownika ciąży na płatniku składek (pracodawcy), tj. odwołującej.

W konsekwencji - na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴§1 kpc – Sąd Okręgowy oddalił odwołanie jako bezzasadne - punkt 1) wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 2) wyroku, na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 kpc w zw. z art. 99 kpc w zw. z § 2 pkt 2) i § 15 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

Apelację od powyższego wyroku wniosła odwołująca (...) w P. w upadłości, reprezentowana przez radcę prawnego. Skarżąca zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w całości i zarzuciła mu:

1)  błędną ocenę materiału dowodowego oraz sprzeczność ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym przez przyjęcie, że:

-

pracownik wskazany w decyzji w rzeczywistości wykonywał pracę na rzecz odwołującej,

-

beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika wskazanego w decyzji była odwołująca, podczas gdy spółka (...) była odrębnym podmiotem gospodarczym, działającym na swój rachunek,

-

odwołująca działała z pokrzywdzeniem pracownika,

-

pomiędzy (...) a spółką (...) zachodziły nierozerwalne powiązania,

-

pominięcie okoliczności, że spółka (...) świadczyła usługi na rzecz innych podmiotów niż (...), między innymi na rzecz M. Towarzystwo (...) SA, (...) SA,

2)  obrazę przepisów prawa procesowego, tj.:

-

art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że czynności nadzorcze nad wykonywaniem umów zlecenia przez pracowników (...) sprawowali kierownicy (...), podczas gdy nie znalazło to odzwierciedlania w zeznaniach świadków. Co więcej, byłoby to nielogiczne z uwagi na fakt posiadania własnej kadry kierowniczej przez spółkę (...),

-

art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że pracownik wskazany w decyzji w rzeczywistości wykonywał pracę na rzecz odwołującej,

-

art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika wskazanego w decyzji była odwołująca, podczas gdy spółka (...) była odrębnym podmiotem gospodarczym, działającym na swój rachunek,

-

art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że odwołująca działała z pokrzywdzeniem pracownika,

-

art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że pomiędzy (...) a spółką (...) zachodziły nierozerwalne powiązania,

-

art. 207 § 6 k.p.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie i pominięcie dowodów z zeznań K. D. i K. S. i uznanie, że zgłoszenie tych dowodów było spóźnione, albowiem wskazane zostało, że z uwagi na zmianę w sposobie zarządzania odwołującej - wprowadzenie zarządcy komisarycznego - utrudnione było pozyskiwanie informacji o sprawie,

-

art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 2 pkt. 3 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych i przyznanie organowi rentowemu stawki nieadekwatnej do wartości przedmiotu sporu i przyznawanie tych kosztów w każdej z rozpoznawanych spraw;

3)  obrazę prawa materialnego, tj.:

-

art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i uznanie, że przepis ten stosuje się również w odniesieniu do pracowników wykonujących taką pracę na podstawie umów zlecenia;

-

art. 8 ust. 2a ustawy, poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, iż definiuje on płatnika składek na ubezpieczenie społeczne za osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli zawarła ją z osobą trzecią i w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, pomimo, iż definicja legalna płatnika zawarta jest w art. 4 pkt 2 lit. a, a rola tego przepisu sprowadza się jedynie do objęcia takiej osoby, która świadczy pracę w ramach umowy zlecenia na rzecz pracodawcy, ubezpieczeniami społecznymi w zakresie właściwym dla osoby pozostającej w stosunku pracy,

-

art. 4 ustawy, poprzez jego niezastosowanie, pomimo, iż z jego treści jednoznacznie wynika, że płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne za osobę wykonującą umowę zlecenia jest podmiot pozostający z nią w stosunku prawnym, uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniem,

-

art. 17 ust. 1 ustawy oraz art. 17 ust. 2 ustawy w zw. z art. 4 pkt 2 lit. a ustawy, poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że podmiotem zobowiązanym do obliczenia, w tym także części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonego, potrącenia ich ze środków ubezpieczonego, a następnie przekazania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wraz z częścią finansowaną przez płatnika, za zleceniobiorcę może być podmiot trzeci, tj. podmiot niepozostający z ubezpieczonym w stosunku prawnym, uzasadniającym wypłatę wynagrodzenia i objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, a zatem podmiot inny, niż zleceniodawca,

-

art. 17 ust. 1 ustawy w zw. z art. 4 pkt 2 lit. a w zw. z art. 8 ust. 2 a ustawy, poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że:

-

art. 8 ust. 2 a ustawy wyłącza stosowanie art. 17 ust. 1 ustawy w zw. z art. 4 pkt 2 lit. a ustawy i wprowadza wyjątek od ogólnej reguły, iż płatnikiem składek jest podmiot pozostający w więzi prawnej z ubezpieczonym, a zatem de facto wprowadza zwolnienie zleceniodawcy z obowiązków płatnika składek, w tym naliczania, odprowadzania i ponoszenia kosztów składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, pomimo, iż rola przepisu art. 8 ust. 2a ustawy sprowadza się wyłącznie do przywrócenia obowiązku opłacania składek za osobę uznaną w rozumieniu tego przepisu za pracownika; art. 8 ust. 2 a ustawy niweczy istniejący pomiędzy zleceniodawcą, a zleceniobiorcą stosunek prawny, uzasadniający objęcie ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym i nakazuje traktować go, jako nieistniejący,

-

art. 18 ust. 1 ustawy w zw. z art. 18 ust. 1 a ustawy w zw. z art. 8 ust. 2 a ustawy oraz art. 4 pkt 2 lit. a ustawy oraz art. 17 ust. 1 ustawy oraz art. 4 pkt 9 ustawy, poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne pracownika pracodawca ma obowiązek uwzględnić jego przychód z tytułu zlecenia zawartej z osobą trzecią, jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje on pracę na rzecz pracodawcy, pomimo, iż tego rodzaju przychód nie został przez pracodawcę wypłacony ani postawiony do dyspozycji pracownika i pracodawca nie jest stroną umowy cywilnoprawnej,

-

art. 734 i nast. k.c. w zw. z art. 8 ust. 2a ustawy, poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że dla celów ubezpieczeń społecznych podmiot gospodarczy zawierający umowę zlecenia z osobą fizyczną, nie korzysta z rezultatów pracy, nie osiąga korzyści ekonomicznych i nie jest finalnym odbiorcą zlecenia, jeżeli zleceniobiorca jest pracownikiem podmiotu, z którym zleceniodawca zawarł umowę współpracy lub inną,

-

art. 16 ust. 1 pkt 4, ust. 1 b oraz ust. 2 ustawy, poprzez ich niezastosowanie i w związku z tym przyjęcie, że zleceniobiorcy wykonujący w ramach umowy zlecenia zawartej z osobą trzecią prace na rzecz swojego pracodawcy nie finansują z własnych środków swoich części składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe, ponieważ w sytuacji uznania za płatnika pracodawcy (w miejsce zleceniodawcy), nie istnieje wypłacony lub postawiony do dyspozycji ubezpieczonego przychód, z którego pracodawca miałby faktyczną i prawną możliwość potrącenia należnych od ubezpieczonego składek,

-

art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy w zw. z art. 22 § 1 k.p., poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że ubezpieczony w ramach umowy zlecenia zawartej ze spółką (...) wykonywał pracę na rzecz odwołującej i był jej pracownikiem, w sytuacji, gdy ubezpieczony był pracownikiem podmiotu, z którym pozostawał w stosunku prawnym, tj. ze spółką (...) i na podstawie zawartej umowy świadczył pracę na jego rzecz i pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie przez niego wskazanym, podlegając jego bieżącym poleceniom w zakresie czynności, które wynikały z treści zawartej umowy.

Uzasadniając swoją apelację, odwołująca rozwinęła sformułowane powyżej zarzuty.

Skarżąca wniosła o zmianę wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Poznaniu, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od odwołującej (...) kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującej była bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963) pracownik objęty jest obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym, zaś obowiązek ten powstaje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Pracownika do ubezpieczeń społecznych zgłasza pracodawca, który jest płatnikiem składek. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy systemowej, za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, czyli zatrudnioną przez pracodawcę.

Przesłanką decydującą o uznaniu za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest również świadczenie pracy na rzecz określonego pracodawcy w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z osobą trzecią. O powyższym traktuje przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Ustawodawca, przewidując bowiem taką możliwość działania pracodawców, dla celów ubezpieczeniowych nadał osobom znajdującym się w takiej sytuacji status pracowników i w ramach podstawowego stosunku pracy zawartego ze swoim pracodawcą narzucał obowiązek liczenia kumulatywnego przychodu wynikającego ze stosunku pracy i umów cywilnoprawnych. Miało to bowiem na celu ochronę pracowników przed nielegalnymi działaniami pracodawcy zmierzającymi do obejścia przepisów w celu pomniejszenia składek ubezpieczeniowych, co jest ewidentnym naruszeniem praw pracowników. Wprowadzenie do obrotu prawnego przepisu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych miało na celu zapobieganie takim właśnie sytuacjom. Dodany od 30 grudnia 1999 r. ustawą z 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 110, poz. 1256 ze zm.) w celu zapobieżenia praktyce pracodawców powielania umów o zatrudnienie z własnym pracownikiem i obchodzenia przepisów o czasie pracy oraz o ubezpieczeniu społecznym. W prawie ubezpieczeń społecznych wprowadzono tym przepisem konstrukcję uznania za pracownika, osób niebędących pracownikami w rozumieniu Kodeksu pracy – na takich samych zasadach, na jakich ubezpieczani są pracownicy, rozszerzając dla celów ubezpieczeń społecznych pojęcie pracownika poza sferę stosunku pracy, regulowanego Kodeksem pracy. Stwierdzenie więc, że pracownik wykonuje w ramach umowy cywilnej pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, nakazuje uznanie go za pracownika w rozumieniu ustawy systemowej i powoduje podleganie ubezpieczeniu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 i następne tej ustawy.

Z regulacją art. 8 ust. 2a ustawy koresponduje unormowanie zawarte w art. 18 ust. 1a i w art. 20 ust. 1 tej ustawy, dotyczące problematyki podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Skoro bowiem w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy, mamy do czynienia z jednym, szeroko ujętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 18 ust. 1a i następczo w art. 20 ust. 1 tej ustawy nakazano w stosunku do tych ubezpieczonych uwzględnienie w podstawie wymiaru składek – obok przychodu z umowy o pracę – również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Płatnikiem tych składek, w myśl art. 4 pkt 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jest pracodawca, który jest zobowiązany uwzględniać w podstawie wymiaru składek za swoich pracowników także przychody uzyskiwane przez tych pracowników z tytułu umów cywilnoprawnych, o ile prace w ramach tych umów wykonują w warunkach objętych dyspozycją art. 8 ust. 2a tej ustawy. Jednolite stanowisko w tej kwestii zostało zaprezentowane w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09 oraz w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., I UK 252/09, czy z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 259/09 oraz z dnia 18 października 2011 r., III UK 22/11.

Czynnikiem decydującym o tym, na rzecz jakiego podmiotu praca była de facto wykonywana, jest finalny efekt tej pracy, a ściślej rzecz ujmując, należy w takiej sytuacji badać, który podmiot osiąga w ostatecznym rozrachunku korzyść z wykonania umowy. Nie jest wymagane, aby pracownik wykonywał w ramach umowy zlecenia takie same czy nawet podobne czynności, jak w ramach stosunku pracy. Mogą być to nawet czynności o zupełnie odmiennym charakterze. Istotne jest, co należy ponownie podkreślić, że korzyści z tejże pracy uzyskuje pracodawca. W ww. uchwale Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09 wskazano, że obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy.

Nie ma przy tym znaczenia, czy osoby zainteresowane godzą się na opisywaną praktykę ich pracodawców. Reżim ubezpieczeń społecznych nie dopuszcza dowolności i swobody zawierania takich umów. Obowiązek ubezpieczenia oznacza, że osoba, której cechy jako podmiotu ubezpieczenia społecznego zostały określone przez ustawę, zostaje objęta ubezpieczeniem i staje się stroną stosunku ubezpieczenia społecznego niezależnie od swej woli, na mocy ustawy. Zasady podlegania określonemu rodzajowi ubezpieczeń społecznych wynikają z przepisów o charakterze bezwzględnie obowiązującym, kreujących stosunek prawny ubezpieczenia społecznego z mocy samego prawa i według stanu prawnego z chwili powstania obowiązku ubezpieczenia.

Konsekwencją konstrukcji uznania za pracownika jest konieczność opłacania przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne za osobę, z którą została zawarta umowa zlecenia, tak jak za pracownika. Stosownie do przepisu art. 32 ustawy systemowej pracodawcę obciąża zatem także obowiązek poboru i odprowadzenia do ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne za osobę „uznaną za pracownika”.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że zainteresowana E. K. świadczyła w istocie pracę na rzecz (...) (...)Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w P., a więc swojego pracodawcy, wobec czego spełnia definicję „pracownika” w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy systemowej.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że Sąd Okręgowy właściwie skoncentrował materiał dowodowy, który ocenił na podstawie jego wszechstronnego rozważenia. Wszechstronnego, a więc polegającego na rzetelnej, bezstronnej ocenie wyników postępowania i ich prawidłowej interpretacji, przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Sąd Apelacyjny w dokonanej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego nie dopatrzył się żadnych nieprawidłowości, które mogłyby stanowić podstawę apelacji. Zważyć należy, że Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, iż postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego przyjętego na podstawie własnej oceny dowodów; skarżący może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów, i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (por. m.in. wyroki SN z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00).

Z uwagi na powyższe, Sąd Apelacyjny stwierdza, iż wbrew stanowisku apelującego, dokonana przez Sąd Okręgowy ocena dowodów odpowiada regułom określonym przepisem art. 233 § 1 k.p.c. i Sąd Okręgowy w żadnej mierze nie przekroczył granicy swobodnej oceny dowodów, albowiem sędziowska ocena materiału dowodowego dokonana została w sposób prawidłowy. Wszystkie przeprowadzone dowody zostały przez Sąd Okręgowy przywołane i omówione w sposób obiektywny, rzetelny i wszechstronny. Nadto Sąd I instancji szczegółowo wywiódł dlaczego określone dowody uznał za wiarygodne, a innym odmówił wiary.

Poczynione na podstawie swobodnej oceny dowodów ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego dają podstawy do stwierdzenia, że ubezpieczona, w ramach umów cywilnoprawnych zawartych ze spółką (...) spółka z o.o. w P., świadczyła faktycznie pracę na rzecz odwołującej (...), której była pracownikiem. Beneficjentem prac wykonywanych przez E. K. w zakresie elektronicznej archiwizacji dokumentów, był właśnie jej pracodawca – (...), będący właścicielem nieruchomości, w której swoją działalność prowadziła spółka (...). Ta ostatnia zaś powstała przede wszystkim w celu obsługi działalności gospodarczej (...) – sprzedawania usług finansowych oferowanych przez Kasę, pośredniczenia w zawieraniu umów w tym przedmiocie, ale także archiwizacji dokumentów związanych z jej działalnością usługową. Spółka (...) operowała przy tym pod szyldem (...), posługując się oznaczeniami odwołującej. Nie można abstrahować i od powiązań osobowych oraz kapitałowych pomiędzy oboma podmiotami gospodarczymi, prawidłowo odkodowanymi przez Sąd I instancji i niekwestionowanymi przez strony procesu.

Skorzystanie przez (...) z usług i umiejętności znanych sobie pracowników – zleceniobiorców współpracującej spółki (...) – było działaniem zmierzającym nie tylko do stworzenia im możliwości dorobienia do podstawowej pensji, ale także, a w zasadzie przede wszystkim, do wykorzystania ich pracy w celu obejścia przepisów o czasie pracy czy w celu zaoszczędzenia na składkach. Skarżącej nie udało się wykazać, by w przypadku A. K. było odwrotnie. Powyższej konstatacji nie stoi na przeszkodzie, że ubezpieczeni wykonywali na rzecz A. czynności odmienne od tych, jakie wykonywane były w ramach stosunków pracy. Najistotniejsze jest bowiem, że rezultat pracy zleceniobiorców trafiał do odwołującej (...). Najdobitniej obrazuje to zestawienie procentowego udziału kwot uzyskanych z tytułu realizacji umów zlecenia w ogólnym przychodzie spółki (...) w poszczególnych miesiącach okresu 01/2015-05/2015, zawarte w piśmie ZUS z dnia 17 czerwca 2016 r. (k. 21-22). Świadczenie usług finansowych dla (...) było więc specjalnością spółki (...) i nie zmienia tego wniosku fakt osiągania przychodów także z tytułu świadczenia usług pomocy prawnej, pośrednictwa w oferowaniu produktów ubezpieczeniowych, przychodów z tytułu pobranych opłat za czynności czy z tytułu dzierżawy powierzchni, które utrzymywały się na średnim poziomie 8-10% ogólnych przychodów spółki. Nie mogły być zatem uznane za wartości decydujące w budżecie A.. Równocześnie taka wysokość pozostałych przychodów jedynie utwierdzała w przekonaniu o powiązaniach tej spółki z (...) i rzeczywistym celu jej utworzenia, zatem nic nie wnosiła do sprawy okoliczność, że A. i odwołująca były formalnie dwoma odrębnymi podmiotami gospodarczymi.

Wprawdzie (...) oraz A., z którą ubezpieczonych łączył stosunek cywilnoprawny, związane były własną umową, to jednak czynności objęte przedmiotem umów cywilnoprawnych realizowane były wyłącznie w siedzibie odwołującej, przy użyciu należącego do niej sprzętu i przez osoby, które związane były z nią stosunkiem pracy. Jedynym celem nawiązania współpracy Kasy ze spółką (...) było uzupełnienie personelu (...) w oparciu o umowy zlecenia oraz realizowanie usług finansowych. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że usługi finansowe były wykonywane przez ubezpieczonych w placówce (...). Osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych miały zapewniony dostęp do środków i pomieszczeń znajdujących się na terenie nieruchomości odwołującej, niezbędnych do wykonywania działalności w zakresie świadczonych usług. Merytoryczny, bezpośredni nadzór nad wykonywaniem czynności pełnili także pracownicy Kasy. Powyższa ocena wynika chociażby z zeznań ww. ubezpieczonych. Skoro czynności etatowych pracowników (...) uzupełniane były pracą tych samych osób, tyle tylko, że na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z zewnętrzną firmą, to należy z tego wyprowadzić wniosek, że praca m. in. A. K. była świadczona w istocie na rzecz jej pracodawcy.

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się także naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 207 § 6 k.p.c. Sąd Okręgowy bowiem, pomimo nieprzesłuchania w postępowaniu zawnioskowanych przez odwołującą świadków, ww. przepisu, odnoszących się do reguł dowodzenia, nie naruszył. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że podstawą faktyczną rozstrzygnięcia był całokształt materiału dowodowego, w tym dokumenty znajdujące się w aktach ubezpieczeniowych, przesłuchanie oraz zeznania świadków. Oznacza to, że Sąd Okręgowy w oparciu o znane Kodeksowi postępowania cywilnego środki dowodowe ustalił fakty wynikające z dowodów przez siebie przeprowadzonych. Co do zeznań K. D. i K. S. uznał dotyczący ich wniosek dowodowy za spóźniony, zmierzający do przedłużenia postępowania, a przy tym ich zeznania za nieistotne dla rozstrzygnięcia, które mogło zostać wydane w oparciu o pozostały materiał dowodowy sprawy. Jego powtórna analiza, dokonana przez Sąd Odwoławczy, potwierdza słuszność stanowiska Sądu Okręgowego.

Nie zasługiwał też na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 2 pkt. 3 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Strona przegrywająca – a taką była w tej sprawie odwołująca (...) obowiązana jest zwrócić stronie wygrywającej poniesione przez nią koszty, niezbędne do celowego dochodzenia swych praw i celowej obrony. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata - zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd, osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 1 i 3 k.p.c.). W myśl art. 99 k.p.c., stronom reprezentowanym przez radcę prawnego łub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata. W stosownym rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804) wskazano, że stawka minimalna wynagrodzenia fachowego pełnomocnika przy wartości przedmiotu sporu mieszczącej się w przedziale powyżej 500 zł do 1500 zł wynosi 360 zł (§ 2 pkt 2 cyt. rozporządzenia w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania). Wartość przedmiotu sporu w sprawie niniejszej określono na podstawie wyliczenia przedstawionego na k. 32 akt. Stanowi ona różnicę pomiędzy sumą wysokości składek na poszczególne ubezpieczenia społeczne ubezpieczonej E. K. wynikającą z ustaleń kontroli z sumą wysokości tych składek zaewidencjonowaną na koncie ZUS, a wynosi 659,17 zł. Zatem zasądzenie kwoty 360 zł na rzecz pozwanego organu rentowego tytułem kosztów jego zastępstwa procesowego miało pełne oparcie w obowiązujących przepisach.

Mając na uwadze powyższe, zgodzić się należało z Sądem I instancji, że ubezpieczona, jako pracownik w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegała, w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji z 18 lutego 2016 r., obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy na rzecz (...) (...) Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej z siedzibą w P., na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z podmiotem formalnie zewnętrznym – spółką (...). W konsekwencji przyjąć należało, że Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej kwalifikacji i wykładni przepisów prawa oraz właściwie ustalił zasady obliczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne E. K.. Podstawowym skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust. 2a za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi, rentowymi, chorobowymi i wypadkowymi tak jak pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W związku z tym osoba ta podlega obowiązkowi zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń społecznych. Obowiązek ten obciąża płatnika składek (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Zważywszy, że w stosunku do pracownika płatnikiem składek jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), a art. 8 ust. 2a rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy on pracę na rzecz swojego pracodawcy, naturalne i zgodne z wykładnią literalną tego przepisu jest uznanie, że także w zakresie tej sfery aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy (uchwała SN z 2 września 2009 r., II UZP 6/09). Zatem stosownie do art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy (por. uchwałę z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09 OSNP 2010/3-4/46; wyrok z dnia 11 maja 2012 r. I UK 5/2012 OSNP 2013/9-10/117 oraz wyrok z dnia 13 lutego 2014 r., I UK 323/13 LexPolonica nr 8377465), a teza ta jest aktualna także w stosunku do pracowników wykonujących taką pracę na podstawie umowy zlecenia (por. np. wyroki z dnia 14 stycznia 2010 r., I UK 252/09; z dnia 22 lutego 2010 r. I UK 259/09, oraz z dnia 18 października 2011 r. III UK 22/11 OSNP 2012/21-22/266).

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, wobec bezpodstawności sformułowanych w apelacji zarzutów procesowych oraz materialnych, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w pkt. 1 sentencji i oddalił wniesioną apelację.

Kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania w instancji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. i w zw. z § 2 pkt 2 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji, zasądził od odwołującej na rzecz pozwanego kwotę 240 zł (75% od kwoty 270 zł to kwota 202,50 zł, ale nie mniej niż 240 zł) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanego w postępowaniu apelacyjnym.