Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Rejonowy w Szczytnie, I Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: ASR Marcin Borodziuk

Protokolant: sekr. Hubert Tomaszewski

po rozpoznaniu w Szczytnie w dniu 27 sierpnia 2018 roku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

przeciwko K. Ł.

o zapłatę

oddala powództwo w całości.

Sygn. akt I C 1124/18 upr.

UZASADNIENIE

wyroku zaocznego z dnia 27 sierpnia 2018 r.

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od strony pozwanej, K. Ł., kwoty 1.134,57 złotych z umownymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 892 złotych, oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 242,57 złotych, od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty. Powód domagał się także zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu od strony przeciwnej.

W uzasadnieniu swego stanowiska powód wskazał, że w dniu 18 czerwca 2016 r. zawarł ze stroną pozwaną umowę pożyczki refinansującą wcześniejszą pożyczkę, udzieloną przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w B..

Strona pozwana, choć odpis pozwu i zawiadomienie o terminie wyznaczonym na rozprawę zostały jej skutecznie doręczone, nie stawiła się, nie domagała się rozpoznania sprawy w jej nieobecności, ani też nie zajęła stanowiska w sprawie ustnie lub na piśmie.

Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia:

W dniu 9 listopada 2015 r. K. Ł. dokonała przelewu bankowego kwoty 0,01 złotych na rzecz „pożyczka plus”, w tytule przelewu oświadczając, że potwierdza kod rejestracji (...) i akceptuje warunki umowy.

(dowód: potwierdzenie przelewu, k. 11)

Następnie w dniu 17 czerwca 2016 r. pozwana K. Ł. dokonała przelewu kwoty 192 złotych na rzecz „mały kredyt”, w tytule przelewu podając swój numer PESEL oraz wnioskując o przedłużenie pożyczki o 30 dni.

(dowód: potwierdzenie przelewu, k. 17)

W dniu 5 maja 2018 r. K. V., prezes zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, oświadczył, że w dniu 18 czerwca 2016 r. zobowiązanie K. Ł., wynikające z umowy pożyczki nr (...) z dnia 12 maja 2016 r., w wysokości 892 złotych, zostało wykonane przez spółkę (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w taki sposób, że K. Ł. nie jest już zobowiązana względem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B..

(dowód: oświadczenie K. V., k. 12)

Powód wraz z pozwem przedłożył poświadczone za zgodność z wersją elektroniczną wydruki. Wobec tego, że strona pozwana nie zajęła stanowiska w sprawie, Sąd nie miał podstaw by odmówić im waloru dowodu.

Należy mieć jednak na uwadze, że stosownie do treści art. 245 kodeksu postępowania cywilnego, dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód wyłącznie tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dlatego też niestwierdzenie przez Sąd podstaw do podważenia domniemania autentyczności i prawdziwości pochodzenia dokumentów nie implikuje prawdziwości twierdzeń, które są w nich zawarte (tj. ich merytorycznej treści).

Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku:

Orzekanie w warunkach rozprawy zaocznej oznacza możliwość uznania twierdzeń powoda za prawdziwe, choćby nie przedłożył żadnych dowodów. Jednakże Sąd każdorazowo ma obowiązek ustosunkowania się do twierdzeń powoda z punktu widzenia ich zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a przepis art. 339 § 2 k.p.c. nie zwalnia sądu orzekającego od obowiązku rozważenia, czy oświadczenia te uzasadniają należycie i w całości żądania pozwu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1998 roku, sygn. akt I CKU 85/98).

W niniejszej sprawie poprzestanie na podzieleniu twierdzeń o faktach zawartych w pismach procesowych powoda nie było możliwe.

Podstawa faktyczna powództwa jest niepełna, zawiera stwierdzenia o charakterze blankietowym, dotyczące istotnych okoliczności w postaci treści i sposobu zawarcia umów warunkujących zasadność roszczenia, których istnienie i treść w tych warunkach wymagały zweryfikowania. Wobec wątpliwości dotyczących tego, czy strona pozwana złożyła oświadczenie woli skutkujące zaciągnięciem zobowiązania, rozstrzygnięcie sprawy nie mogło zostać oparte na samych twierdzeniach powoda, lecz wymagało odwołania się do ogólnych reguł dotyczących ciężaru dowodu w procesie.

Stosownie do treści art. 6 k.c., znajdującego swoje proceduralne odzwierciedlenie w art. 232 k.p.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne. W realiach niniejszej sprawy to powód był obowiązany do przedłożenia dowodów, które wykazywać będą fakt przysługiwania mu od strony pozwanej żądanej należności we wskazanej w pozwie wysokości.

Stwierdzić należy, że Sąd uznał za niewiarygodne złożone wraz z pozwem wydruki umów z dnia 12 maja 2016 r. oraz 18 czerwca 2016 r., jak również wydruk regulaminu z dnia 18 czerwca 2016 r. (k. 13-16). Dokumenty te, nie zawierające podpisu, wbrew twierdzeniom powoda, nie pozwalają na ustalenie, że pozwana zaciągnęła określone w ich treści zobowiązania. Ze złożonej umowy ramowej (k. 14-15v) wynika, że do warunków udzielenia pożyczki miało należeć dokonanie przelewu bankowego potwierdzającego rejestrację.

Powód wraz z pozwem złożył potwierdzenie przelewu z listopada 2015 roku, z którego wynika, że pozwana złożyła oświadczenie woli o zaakceptowaniu warunków bliżej nieokreślonej umowy (k. 11). Zarówno data płatności, jak również wskazany w tytule operacji kod rejestracji, nie są zgodne z danymi dotyczącymi umów z dnia 12 maja 2016 r. oraz 18 czerwca 2016 r. Umowy te miały zostać zawarte za pośrednictwem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (obecnie (...) sp. z o.o.), podczas gdy potwierdzenie przelewu dotyczy podmiotu o nazwie P. (...). Niezgodność danych jest na tyle daleko idąca, że nie pozwala uznać, aby pozwana złożyła oświadczenie woli będące podstawą zobowiązań, jakie miała zaciągnąć wobec (...) sp. z o.o. oraz wobec powoda.

Ze złożonego potwierdzenia przelewu z dnia 17 czerwca 2018 r. (k. 17) wynika, że pozwala zapłaciła 192 złotych za przedłużenie pożyczki o 30 dni, jednakże odbiorcą tej kwoty miał być podmiot o nazwie (...), a nie (...). Brak zatem podstaw, aby złożone potwierdzenia przelewu powiązać z umowami, o których mowa w pozwie.

Nie sposób także uznać, aby powód wykonał zobowiązanie pozwanej wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Po pierwsze, istnienie tego zobowiązania nie zostało wykazane. Po drugie, nawet gdyby powód wykazał istnienie zobowiązania, samo oświadczenie pochodzące od prezesa zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie dowodzi, że powód uiścił za pozwaną jakąkolwiek kwotę, która zgodnie z twierdzeniami pozwu miałaby stanowić pożyczkę refinansującą.

Nawet gdyby taka pożyczka faktycznie została udzielona, byłaby to czynność zawarta w celu obejścia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, wobec czego należałoby ją uznać za nieważną (art. 58 § 1 k.c.).

Istotne znaczenie dla oceny ważności czynności prawnej ma treść art. 36b ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Stosownie do tego przepisu, w przypadku odroczenia spłaty zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki w okresie 120 dni od dnia wypłaty tego kredytu:

1) całkowitą kwotę kredytu dla celów ustalenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, o której mowa w art. 36a, stanowi kwota udzielonego i wypłaconego kredytu, którego spłata została następnie odroczona;

2) do pozaodsetkowych kosztów kredytu dolicza się wszystkie koszty i opłaty, które kredytobiorca jest obowiązany ponieść w związku z odroczeniem spłaty kredytu, naliczone w okresie 120 dni od dnia wypłaty kredytu.

W świetle art. 36c ustawy o kredycie konsumenckim, w przypadku udzielenia przez kredytodawcę konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu, kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów:

1) całkowitą kwotę kredytu, dla celów ustalenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, o której mowa w art. 36a, stanowi kwota pierwszego z kredytów;

2) pozaodsetkowe koszty kredytu obejmują sumę pozaodsetkowych kosztów wszystkich kredytów udzielonych w tym okresie.

Wyżej przytoczone przepisy art. 36b i 36c ustawy o kredycie konsumenckim zostały dodane do tejże ustawy na podstawie ustawy z 5 sierpnia 2015 roku o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1357), i weszły w życie w dniu 11 marca 2016 roku.

W art. 36b ustawy o kredycie konsumenckim ustawodawca przewiduje szczególną regulację dotyczącą kosztów związanych z prolongatą spłaty kredytu. Celem tej regulacji jest zapobieżenie omijania limitów kosztów pozaodsetkowych w razie udzielenia kredytów na krótkie okresy i pobierania wysokich opłat za ich przedłużanie (tzw. rolowanie).

W tym miejscu przytoczyć należy fragment uzasadnienia projektu ustawy: „w dodawanych art. 36b i 36c ustawy wprowadzono regulacje przeciwdziałające próbom obchodzenia ustawowo określonych limitów kosztów pozaodsetkowych (np. udzielanie 4 pożyczek z okresem spłaty 1 miesiąca i limitem kosztów 4 × 27,5% zamiast jednej pożyczki w tej samej kwocie na 4 miesiące z limitem kosztów 35%). Praktyki stosowane aktualnie przez niektórych przedsiębiorców polegają na udzielaniu konsumentom pożyczek na krótkie okresy (tzw. chwilówki), z wymaganą w krótkim okresie całkowitą jednorazową spłatą pożyczki wraz z jej kosztami. W konsekwencji konsument staje przed koniecznością przedłużenia, po upływie kilkunastu lub kilkudziesięciu dni, spłaty pożyczki na kolejny okres, aby podołać obsłudze obciążenia. Za możliwość przedłużenia spłaty pożyczki na kolejny okres konsument jest zobowiązany ponieść dodatkowy koszt” ( Uzasadnienie projektu ustawy, VII kadencja, druk sejm. nr 3460, s. 22).

Uwzględniając treść tych przepisów oraz cel wprowadzenia regulacji wprowadzających górną granicę kosztów pozaodsetkowych, należy ocenić działania pośrednika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. oraz podmiotów udzielających na platformie internetowej prowadzonej przez tę spółkę pod kątem art. 58 § 1 k.c.

Stosownie do tego przepisu czynność prawna mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Działanie w celu obejścia prawa ( in fraudem legis) polega na tym, że strony podejmują czynność prawną, która, choć formalnie nie narusza żadnego ustawowego zakazu, w istocie zmierza do osiągnięcia rezultatu (celu) niedozwolonego przez ustawę. Zawierając pozór legalności, pozostaje w sprzeczności z intencją ustawy. Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który, napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej, obchodzi go w ten sposób, że dokonuje innej, niezakazanej formalnie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem. Celem, z powodu którego czynność prawna może być uznana za nieważną, jest taki skutek, który nie jest objęty treścią czynności prawnej, ale który czynność tę pozwala osiągnąć i który jest wiadomy stronom czynności oraz objęty ich zamiarem (a przynajmniej zamiarem jednej z nich), pomimo że prawo zakazuje jego realizacji. W judykaturze sformułowano pogląd, że o czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub mającej na celu obejście ustawy można mówić tylko wtedy, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i z takim zamiarem została dokonana (wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 r., II UK 34/10, Lex nr 619639).

Zapisy umów złożonych wraz z pozwem, które przewidują możliwość udzielenia pożyczek refinansujących, są zgodne z prawem, albowiem tego rodzaju zastrzeżenia umowne nie są zakazane. Jednakże uwzględniając całokształt ujawnionych w niniejszym postępowaniu okoliczności dobitnie należy podkreślić, że ewentualna umowa refinansująca byłaby zawarta w celu obejścia przepisów art. 36b i 36c ustawy o kredycie konsumenckim

Celem wyżej przytoczonych przepisów ustawy o kredycie konsumenckim było ograniczenie wysokości kosztów pozaodsetkowych.

Zawieranie za pośrednictwem portalu internetowego pożyczek na refinansowanie innego zadłużenia, również zaciągniętego w innym przedsiębiorstwie działającym na tym samym portalu internetowym, zmierzało by w istocie do obejścia przepisów o ograniczeniu tychże kosztów. Takie działanie, zawierając pozór legalności, pozostaje w sprzeczności z intencją ustawy, która miała ograniczać możliwość tzw. rolowania kredytu.

W realiach rozpoznawanej sprawy odrębna podmiotowość prawna zostałaby w instrumentalny sposób wykorzystana w celu obejścia przepisów ograniczających wysokość kosztów pozaodsetkowych. Możliwe byłoby bowiem tworzenie w sposób „łańcuszkowy” podmiotów, które udzielałyby pożyczek na refinansowanie zadłużenia, tworząc w ten sposób spiralę zadłużenia, wbrew intencji ustawodawcy, który dodał art. 36b i art. 36c do ustawy o kredycie konsumenckim.

Nadto, należy mieć na uwadze, że powód oraz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B., miały korzystać z usług tego samego pośrednika – (...) sp. z o.o. (...) to przejawiało się między innymi na udzielaniu pożyczek poprzez platformę internetową prowadzoną przez tę ostatnią spółkę. Takie działanie wykorzystuje położenie finansowe dłużnika, oraz jego brak świadomości prawnej, albowiem posługiwanie się portalem internetowym, który działa mając określone logo i inne znaki rozpoznawalne wśród konsumentów, wprowadza konsumenta w błąd, co do zawierania umów z tym samym podmiotem. Gdyby przyjąć, że strona pozwana rzeczywiście zawarła umowy wymienione w pozwie, należy zwrócić uwagę na treść tytułu operacji przelewu z dnia 17 czerwca 2018 r., w którym mowa o „przedłużeniu” pożyczki, a nie o zawarciu nowej umowy.

Tak argumentując, Sąd na podstawie art. 6 k.c. oddalił w całości powództwo, albowiem istnienie zobowiązania nie zostało wykazane.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

S., (...)