Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 6 września 2018 r. w W.

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą

w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 28 grudnia 2015 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 1440 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygn. akt XVII AmA 31/16

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z dnia 28 grudnia 2015 r. pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w punkcie pierwszym (I) :

1. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...)Spółki za ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., polegające na pozbawieniu konsumenta rzetelnej, prawdziwej, pełnej informacji poprzez podawanie błędnej informacji o całkowitej kwocie pożyczki w umowie pożyczki („(...)”), co stanowi naruszenie art. 30 ust 1 pkt 4 w zw. z art 5 pkt 7 i 8 ustawy z 12 maja 2011r o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2014 r., poz.149 ze zm., dalej jako ustawa o kredycie konsumenckim) i nakazał zaniechanie jej stosowania,

2. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na niewskazywaniu w umowie pożyczki („(...)”) rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, co stanowi naruszenie art. 30 ust.1 pkt.11 ustawy o kredycie konsumenckim i nakazał zaniechanie jej stosowania.

3. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., polegające na niewskazywaniu w umowach pożyczki („(...)”) kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt. 15 ustawy o kredycie konsumenckim i nakazał zaniechanie jej stosowania,

4. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., polegające na podawaniu w umowie pożyczki („(...)”) nieprawdziwej informacji o całkowitym koszcie pożyczki, co stanowi nieuczciwą praktyka rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1 i 2 pkt. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206 ze zm. dalej jako upnpr) w zw. z art. 5 pkt. 6 ustawy o kredycie konsumenckim i nakazał zaniechania jej stosowania,

5. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na podawaniu w umowie pożyczki („(...)”) nieprawdziwej informacji o wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust.1 i 2 pkt.1 upnpr w zw. z art. 5 pkt. 6 ustawy o kredycie konsumenckim i nakazał zaniechanie jej stosowania.

W przedmiotowej decyzji w punkcie drugim (II) pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

1. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., polegające na niepodawaniu w formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego („(...)”) w pozycji „inne koszty, które Pan/Pani zobowiązany jest ponieść w związku z umową” zamieszczonej w rubryce „koszty, które zobowiązany/a będzie Pan/i ponieść w związku z umową o kredyt” informacji o dodatkowej opłacie przygotowawczej oraz opłacie za obsługę pożyczki w domu, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową pożyczki, co stanowi naruszenie art. 13 ust. 1 pkt.10 w zw .z art. 14 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2015 roku.

2. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na niewskazywaniu w Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego („(...)”) informacji o stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego oraz o innych opłatach z tytułu zaległości w spłacie pożyczki, co stanowi naruszenie art. 13 ust. 1 pkt.12 w zw. z art. 14 ust.1 ustawy o kredycie konsumenckim i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2015 roku.

3. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na podawaniu w Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego („(...)”) nieprawdziwej informacji o całkowitej kwocie pożyczki, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o jakiej mowa w art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 upnpr w zw .z art 5 pkt. 7 i 8 ustawy o kredycie konsumenckim i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2015 r.,

4. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na podawaniu w Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego („(...)”) nieprawdziwej informacji o całkowitym koszcie pożyczki, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o jakiej mowa w art. 5 ust.1 i 2 pkt.1 upnpr w zw.z art.5 pkt. 6 ustawy o kredycie konsumenckim i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2015 r.,

5. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na podawaniu w Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego („(...)”) nieprawdziwej informacji o wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, które to naruszenie stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, opisaną w przepisie art.5 ust. 1 i 2 pkt. 1 upnpr i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2015 r.,

6. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na stosowaniu we wzorcu umownym przedkładanym konsumentom celem zawarcia umowy pożyczki postanowienia określającego wyłącznie koszty monitów w przypadku zaległości w spłacie pożyczki bez określenia zasad ich wykonywania – częstotliwości i odstępów pomiędzy poszczególnymi monitami, co narusza art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 2003r. Nr 153, poz. 1503 ze zm., dalej jako uznk) i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2015 r.

W punkcie trzecim (III) decyzji, na podstawie art. 106 ust. 1 pkt. 4 uokik, Prezes UOKiK nałożył na (...) Spółka z o.o. z siedzibą w W. kary pieniężne za poszczególne praktyki naruszających zbiorowe interesy konsumentów opisane w pkt I i II decyzji. W szczególności kary pienięzne wynosiły odpowiednio:

1) 6.633 zł za praktykę opisaną w pkt I.1. sentencji decyzji,

2) 4 422 zł za praktykę opisaną w pkt 1.2. sentencji decyzji,

3) 2 457 zł za praktykę opisaną w pkt 1.3 sentencji decyzji,

4) 8 843 zł za praktykę opisaną w pkt I.4. sentencji decyzji,

5) 13 266 zł za praktykę opisaną w pkt I.5 sentencji decyzji

6) 2 751 zł za praktykę opisaną w pkt II.1. sentencji decyzji,

7) 1 966 zł za praktykę opisaną w pkt II.2. sentencji decyzji,

8) 2 358 zł za praktykę opisaną w pkt II.3 sentencji decyzji.

9) 3 930 zł za praktykę opisaną w pkt II.4. sentencji decyzji,

10) 7 860 zł za praktykę opisaną w pkt II.5. sentencji decyzji,

11) 3 930 zł za praktykę opisaną w pkt II.6 niniejszej decyzji.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła powodowa spółka (...) sp. z o.o., zaskarżając decyzję w części tj w zakresie jej pkt III, którym na spólke nałożone zostały kary pieniężne.

Powód zaskarżonej decyzji zarzucił:

1) naruszenie art. 111 ust. 1 uokik poprzez nieuwzględnienie przy ustaleniu wysokości nałożonej kary pieniężnej okoliczności faktycznych mających wpływ na jej wymiar, a tym samym nałożenie kary rażąco nieadekwatnej w stosunku do stopnia zawinienia, zakresu terytorialnego działalności powoda oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

2) naruszenie art. 77§1 kpa poprzez brak wyczerpującego rozpatrzenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, polegającego na pominięciu okoliczności faktycznych mających znaczenie dla ustalenia wysokości nałożonej kary pieniężnej, a tym samym nałożenia kary rażąco nieadekwatnej w stosunku do stopnia zawinienia, zakresu terytorialnego działalności powoda oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

W konsekwencji powód domagał się zmiany decyzji w zakresie pkt III, poprzez odpowiednie obniżenie nałożonych kar pienięznych, stosownie do okoliczności ustalonych w toku postępowania przed Prezesem UOKiK i nie uwzględnionych w decyzji.

Pozwany Prezes UOKiK w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił i zważył co następuje:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. zo.o. z siedzibą w W. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Przedmiotem tej działalności jest m.in. pozostała finansowa działalność usługowa, gdzie indziej niesklasyfikowana z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych. (vide.k. 52 – 58, akta sądowe). W szczególności powód trudnił się udzielaniem konsumentom pożyczek gotówkowych w wysokości od 300 złotych do 3000 złotych na okres: 18, 25, 30, 35 i 44 tygodni (tzw „chwilówek”) w dwóch wariantach „(...)” i „(...)”.

Spółka udzielała pożyczek na terenie województwa (...), w szczególności w W., P., M., M., P., C., P., P. oraz w W. na obszarze dzielnic P. i P..

(...) przy zawieraniu umów o pożyczkę z osobami fizycznymi posługiwał się od lipca 2013r następującymi wzorcami umownymi w rozumieniu art. 384 k.c. „Formularz informacyjny dotyczący kredytu kupieckiego”, „Umowa pożyczki piężnięznej”, „Formularz odstąpienia od umowy” ( k. 12,13 – 69).

W umowach pożyczki zawieranych z konsumentami (...):

– podawał błędną informację o całkowitej kwocie pożyczki, co naruszało art. 30

ust.1pkt.4 w zw. z art. art. 5 pkt.7 i 8 ustawy o kredycie konsumenckim;

– podawał błędną informację o całkowitej kwocie pożyczki w umowie pożyczki („(...)”), co stanowiło naruszenie art. 30 ust 1 pkt 4 w zw. z art 5 pkt 7 i 8 ustawy z 12 maja 2011r o kredycie konsumenckim

– nie wskazywał rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, co stanowiło naruszenie art. 30 ust.1 pkt.11 ustawy o kredycie;

– nie wskazywał kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym, co stanowiło naruszenie art. 30 ust. 1 pkt. 15 ustawy o kredycie konsumenckim;

– podawał nieprawdziwe informacje o całkowitym koszcie pożyczki, co stanowiło nieuczciwą praktyka rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1 i 2 pkt. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. upnpr w zw. z art. 5 pkt. 6 ustawy o kredycie konsumenckim;

– podawał nieprawdziwe informacje o wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, co stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust.1 i 2 pkt.1 upnpr w zw. z art. 5 pkt. 6 ustawy o kredycie konsumenckim;

W Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego („(...)”) (...):

– nie podawał w pozycji „inne koszty, które Pan/Pani zobowiązany jest ponieść w związku z umową” zamieszczonej w rubryce „koszty, które zobowiązany/a będzie Pan/i ponieść w związku z umową o kredyt” informacji o dodatkowej opłacie przygotowawczej oraz opłacie za obsługę pożyczki w domu, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową pożyczki, co stanowiło naruszenie art. 13 ust. 1 pkt.10 w zw .z art. 14 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim;

– nie wskazywał informacji o stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego oraz o innych opłatach z tytułu zaległości w spłacie pożyczki, co stanowiło naruszenie art. 13 ust. 1 pkt.12 w zw. z art. 14 ust.1 ustawy o kredycie konsumenckim;

– podawał nieprawdziwą informację o całkowitej kwocie pożyczki, co stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową, o jakiej mowa w art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 upnpr w zw .z art 5 pkt. 7 i 8 ustawy o kredycie konsumenckim;

– podawał nieprawdziwe informacje o całkowitym koszcie pożyczki, co stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową, o jakiej mowa w art. 5 ust.1 i 2 pkt.1 upnpr w zw.z art.5 pkt. 6 ustawy o kredycie konsumenckim;

– podawał nieprawdziwe informacje o wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, co stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową, o jakiej mowa w art.5 ust. 1 i 2 pkt. 1 upnpr.

Ponadto (...) we wzorcu umownym przedkładanym konsumentom celem zawarcia umowy pożyczki określał wyłącznie koszty monitów w przypadku zaległości w spłacie pożyczki bez określenia zasad ich wykonywania – częstotliwości i odstępów pomiędzy poszczególnymi monitami, co naruszało art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

(...) sp. zo.o. w 2014r osiągnęła przychód w wysokości (...) zł.

Powyższe okoliczności były bezsporne między stronami.

Bezsporne było także, że powód w odniesieniu do praktyk opisanych w pkt II decyzji zaprzestał ich stosowania już w toku postepowania administracyjnego, bo 1 marca 2015r, natomiast odnośnie praktyk opisanych w pkt I decyzji, to organ uznał, ze są one nadal stosowane, chociaż spółka w nowo zawieranych umowach nie dopuszcza się naruszeń i zmieniła wzorzec umowy, niemniej jednak skutki dotychczasowych praktyk są odczuwalne przez konsumentów, gdyż przedsiębiorca nie aneksował wcześniej zwartych umów.

Powód wskazywał, że przyczyny jego nieprawidłowych działań, które naruszały zbiorowe interesy konsumentów, wynikały z zaniedbań po stronie spółki, w szczególności:

- ze stosowania niewłaściwej wykładni pojęć którymi posługuje się ustawa o kredycie konsumenckim (np. w odniesieniu do „całkowitej kwoty pożyczki”)

- z zaniedbań pracowników, którzy nie podawali informacji o dodatkowej opłacie przygotowawczej oraz za obsługę pożyczki domu w formie pisemnej,

- sugerowania się kalkulatorem prezentowanym na stronach internetowych innego przedsiębiorcy, stąd wynikało niewłaściwe wyliczenie (...) (k. 77-79 akt adm).

Powód przyznał nie tylko okoliczności faktyczne, ale także uznał, że opisane w decyzji działania stanowiły praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Dlatego odwołanie powoda odnosiło się tylko do tej części decyzji, w której na powoda zostały nałożone kary administracyjne, w stosunku do których powód wskazywał na ich rażącą nieadekwatność w stosunku do stopnia zawinienia i zakresu terytorialnego działalności powoda i domagał się odpowiedniego obniżenia nałożonych kar.

W tak ustalonym, bezspornym stanie faktycznym i przyznaniu przez powoda naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, zbędne było ponowne odnoszenie się do treści naruszonych przez powoda norm prawnych, które stanowiły o jego bezprawnym działaniu. Normy te prawidłowo zostały szczegółowo określone w treści decyzji i powód ich nie kwestionował. Dlatego rozważania Sądu zostały ograniczone do podstaw prawnych i ich subsumpcji w odniesieniu do nałożonych na powoda kar administracyjnych.

Wobec dopuszczenia się przez powoda naruszenia zakazu z art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, prawidłowe było zastosowania wobec niego przepisu art. 106 ust 1 pkt. 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w myśl którego Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, który dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, w rozumieniu art. 24 uokik, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy, Sąd doszedł do przekonania, że mimo, iż kara pieniężna ma charakter fakultatywny, to zdaniem Sądu Prezes UOKiK podjął trafną decyzję o wymierzeniu kary przedsiębiorcy. Nie ma w tym względzie znaczenia, czy przedsiębiorca dopuścił się naruszeń umyślnie czy nieumyślnie, na profesjonalnych uczestnikach obrotu rynkowego spoczywa bowiem obowiązek dochowania należytej staranności przy ocenie zgodności ich działań z obowiązującymi przepisami prawa.

Sąd zważył, iż jak wynika z treści art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, Prezes Urzędu uwzględnia w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia, biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia oraz działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. Ustalając wysokość kar pieniężnych, Prezes Urzędu bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie.

Oceniając więc działanie powoda należało mieć na uwadze, że przedsiębiorca jako profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczego nie powinien dezinformować konsumentów i wprowadzać ich w błąd, bo stanowi to poważne zagrożenie dla interesów konsumentów.

W przypadku praktyk przypisanych powodowi za naganne należy uznać, że dotyczyły one raz, że specyficznej usługi finansowej o szczególnym znaczeniu dla konsumentów, a dwa, że kierowane były do szczególnej grupy konsumentów, znajdującej się w trudnym położeniu, ze względu na sytuację ekonomiczną, która zmuszała ich do zaciągania krótkotrwałych pożyczek. Powszechnie widomym jest bowiem, że tego typu pożyczki zaciągane są przez podmioty o niskim statusie majątkowym, często niezaradne i których sytuacja materialna nie umożliwia uzyskania pożyczek lub kredytów w instytucjach finansowych takich jak banki lub SKOKi, na lepszych często warunkach finansowych. Osoby sięgające po tzw „chwilówki” często posiadają także niższą wiedzę o swoich prawach i mają znacznie mniejsze rozeznanie w zakresie usług finansowych niż klienci banków. Ze względu na ochronę konsumentów, ale także z uwagi na specyficzny charakter umów kredytowych, które są często nieczytelne dla konsumentów, ustawodawca objął tego typu umowy (i też pożyczki) szczególną regulacją zawartą w ustawie o kredycie konsumenckim. Ustawa ta nakłada na przedsiębiorców udzielających kredytów i pożyczek szczegółowe obowiązki informacyjne. Wymogi stawiane w ustawie umowom kredytowym zawieranym z konsumentami, mają wyrównać deficyt informacji po stronie konsumenta, ale też mają umożliwić konsumentowi porównania ofert różnych przedsiębiorców oferujących tego typu usługi. W tym celu istotne jest, aby każda umowa o pożyczkę zawierała wszystkie szczegółowo określone w ustawie informacje, przydatne konsumentowi do zobrazowania wielkości zobowiązań finansowych jakie wiążą się z zawarciem umowy kredytu lub pożyczki.

Dlatego zdaniem Sądu niezastosowanie się przez powoda do powyższych regulacji ustawowych stanowi istotne i groźne naruszenie obwiązujących norm z punktu widzenia interesów konsumentów. Nie można więc w odniesieniu do żadnego ze stwierdzonych naruszeń, których dopuścił się powód mówić, że ich waga była mała lub znikoma.

Nie bez znaczenie dla oceny zachowania powoda i związanego z tym wymiaru kary pieniężnej jest okoliczność, że powód dopuścił się naruszenia norm prawnych podstawowych dla jego działalności. Bezprawność jego działania polegała bowiem na niedostosowaniu wzorców umów pożyczki do przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Przy czym nie były to normy, które budziłyby jakiekolwiek wątpliwości interpretacyjne. Przyznał to wszak sam powód wskazując na przyczyny jakie miały wpływ na bezprawne działania. Ewidentnie wynika z nich, że to brak staranności po stronie przedsiębiorcy i jego zaniedbania lub wręcz niefrasobliwość (jak np. w przypadku posłużenia się kalkulatorem ze strony innego przedsiębiorcy bez jego zweryfikowania) były powodem przedstawiania konsumentom nierzetelnych i nieprawdziwych informacji lub przemilczania informacji, które w myśl przepisów prawa winny być konsumentom przedstawione. Powyższe zdaniem Sądu usprawiedliwia przyjęcie, że działanie powoda nie było działaniem nieumyślnym ale celowym zaniedbaniem zmierzającym do dezinformacji konsumentów. Nie sposób bowiem przyjąć, że powód nie znał podstawowej dla jego działalności regulacji, szczególnie, że działał na dużą skalę, o czym świadczą obroty na poziomie kilku milionów rocznie, a zatem też zapewne korzystał z profesjonalnej obsługi prawnej, a z pewnością jego dochody umożliwiały mu sięgnięcie po taką fachową pomoc. Zaniedbanie więc staranności z jakim mamy w tej sprawie do czynienia po stronie powoda w zakresie informowania konsumentów, pozwala na przyjęcie, że powód dopuszczał się znacznego niedbalstwa i musiał godzić się na możliwe skutki swojego działania (też zaniechania).

Powyższe rozważanie wskazują, że waga naruszenia jaką dla każdej z praktyk określił Prezes UOKiK nie są adekwatne do ustalonych przez Sąd okoliczności naruszenia przepisów ustawy, w tym natury naruszenia. Waga ta zdaniem Sądu w sprawie niniejszej powinna być określona na wyższych poziomach. Warto w tym kontekście podkreślić, że skutkiem nieuczciwych praktyk powoda mogło być osiąganie przez niego dodatkowych korzyści finansowych kosztem konsumentów, którzy mogli postrzegać ofertę powoda jako bardziej atrakcyjną niż inne dostępne na rynku, właśnie z uwagi na przedstawienie im niepełnych informacji o warunkach pożyczki lub informacji błędnych (np. o całkowitym koszcie pożyczki czy o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania).

Natomiast prawidłowo pozwany uwzględnił, jako okoliczność łagodzącą fakt, że przedsiębiorca skutecznie zaniechał niektórych praktyk (określonych w pkt II decyzji) i prawidłowo karę obniżył o 20% lub podjął działania zmierzające do zaniechania i karę obniżył o 10 % (pkt I decyzji). Przy czym także właściwie organ uznał, że praktyki powoda były długotrwałe, ponieważ trwały dłużej niż rok. Sąd analizując proporcjonalność nałożonych na powoda kar uwzględnił jednak, że do zaprzestania praktyk doszło wobec wszczęcia postępowania przez Prezesa Urzędu.

W sprawie niniejszej pozwany Prezes UOKiK, wbrew twierdzeniom powoda, nie przyjął, aby działania (...)miały znaczny zasięg terytorialny. Z treści decyzji wynika bowiem jasno, że organ uwzględnił fakt lokalnego wymiaru praktyki powoda i nie przyjął, aby była to okoliczność obciążająca przy wymierzaniu kary.

Okoliczność ta, klasyfikowana nawet jako łagodząca, nie może jednak według Sądu zdecydować o zmniejszeniu kar, albowiem nałożone na przedsiębiorcę kary są adekwatne nawet w przypadku stwierdzenia, że lokalny charakter działania winien skutkować obniżeniem kary.

Sąd zważył, iż „Wyjaśnienia UOKIK w sprawie ustalania wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów”, na które powołuje się pozwany, tzw. wytyczne odnośnie wymiaru kary, nie są dla Sądu wiążące. Sąd nie miał zatem obowiązku miarkować kary w oparciu o nie. W tym zakresie Sąd prezentuje pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 15 maja 2014 r. o sygn. III SK 54/13 (Legalis), który trafnie zauważył, że „ w ramach postępowania odwoławczego sąd pierwszej lub drugiej instancji nie kontroluje tylko, czy kara pieniężna została wymierzona przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zgodnie z wytycznymi wymiaru kary z art. 104 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.), bądź w sposób odpowiadający zasadom wynikającym z pragmatyki organu ujawnionej w postaci różnego rodzaju wyjaśnień. Sąd jest także władny samodzielnie dostosować poziom ostatecznie wymierzanej kary pieniężnej do ustalonych w sprawie okoliczności, z uwzględnieniem funkcji kar pieniężnych oraz przesłanek wymiaru kary określonych w wyżej wymienionej ustawie, bądź wynikających z ogólnych zasad prawa, regulacji konstytucyjnych, czy zobowiązań prawnomiędzynarodowych. Sąd nie jest przy tym związany praktyką Prezesa Urzędu i wypracowanym przez niego sposobem dochodzenia do ustalenia wysokości kary pieniężnej. W zależności od okoliczności sprawy może inaczej rozłożyć akcenty, a nawet przypisać większe lub mniejsze znaczenie poszczególnym elementom wpływającym na ostateczny wymiar kary pieniężnej. Nie każde zaniechanie stosowania praktyki ograniczającej konkurencję musi być traktowane jako odpowiadające tej okoliczności wpływającej na obniżenie kary pieniężnej, która wiąże się z uznaniem przez przedsiębiorcę racji organu ochrony konkurencji i wymogów interesu publicznego. Zaniechanie stosowania praktyki „wymuszone” rozstrzygnięciem innego organu nie należy do tego rodzaju zaniechań, które przemawiałoby za obniżeniem kary pieniężnej. Nie mniej zaniechanie stosowania praktyki bez względu na motywy, rzutuje na okres naruszania przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.), wpływając w ten sposób na poziom szkód wyrządzonych konkurencji na rynku.”

Tym samym Sąd samodzielnie uznał, że kary w wysokościach określonych w pkt III decyzji za każde poszczególne naruszenie zbiorowych interesów konsumentów opisane w pkt I i II decyzji są proporcjonalne do naruszeń i odpowiadają ustawowym dyrektywom wymiaru kary, nawet w sytuacji uwzględnienia lokalnego oddziaływania praktyki, skoro Sąd przyjął większą wagę, niż uczynił to organ, przy ustalaniu wysokości każdej z kar z uwagi na naturę naruszenia i też odmiennie ocenił subiektywny stosunek przedsiębiorcy do naruszenia jakiego się dopuścił, przyjmując umyślność działania powoda.

Zaznaczenia wymaga także, że kara pieniężna ma pełnić funkcję prewencji szczególnej i ogólnej, a więc być zarówno realną, odczuwalną dolegliwością dla ukaranego podmiotu, będącą reakcją na naruszenie przepisów, ale także wyraźnym ostrzeżeniem na przyszłość i to zarówno w odniesieniu do ukaranego przedsiębiorcy ale też do innych przedsiębiorców i przestrzegać ich przez podejmowaniem podobnych naruszeń interesów konsumentów.

Natomiast odstąpienie od nałożenia na przedsiębiorcę kary bądź jej znaczące zmniejszenie, w ocenie Sądu, stałoby w sprzeczności z celami prewencyjnymi sankcji za niezastosowanie się powoda do obowiązujących wymagań prawa, jak również represyjno-wychowawczymi, zmierzającymi do wymuszenia na ukaranym przestrzegania reguł prawnych w przyszłości. Tym bardziej, że w sprawie niniejszej zdaniem Sądu poszczególne kary mają i tak symboliczną wysokość i zostały ustalone na niskim poziomie.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że ustalone w postępowaniu okoliczności niniejszej sprawy w pełni uzasadniają nałożenie na powoda kar pieniężnych za praktyki opisane w decyzji w wysokości ustalonej przez Prezesa UOKiK w zaskarżonej decyzji (zważywszy, że Sąd nie może samodzielnie kar podwyższyć na etapie postępowania sądowego), a zatem nie mógł zostać uwzględniony wniosek powoda o zmianę decyzji i obniżenie nałożonych na niego kar.

Z tych względów Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił wniesione przez powoda odwołanie na podstawie art. 479 ^31a § 1 kpc.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanego jako strony wygrywającej proces w całości, wszystkie poniesione przez niego koszty postępowania, którymi w sprawie niniejszej były jedynie koszty zastępstwa procesowego wg norm przepisanych tj w kwocie 1.440 zł (decydująca w tym zakresie była treść rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych obowiązującego w dniu wniesienia odwołania inicjującego postępowanie sądowe).

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka