Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2018r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Katarzyna Antoniak

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2018r. w Siedlcach na rozprawie

odwołania E. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 6 marca 2018 r. (Nr (...))

w sprawie E. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do wypłaty gwarantowanej

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala prawo E. Z. do wypłaty gwarantowanej po śmierci emeryta Z. Z. (1) PESEL (...);

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz E. Z. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt: IV U 370/18 UZASADNIENIE

Decyzją z 6 marca 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., działając na podstawie art.83 ust.1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art.25b ust.4 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił E. Z. wypłaty jednorazowego świadczenia pieniężnego po śmierci emeryta Z. P.: (...). W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że decyzją z 7 listopada 2017r. przyznał Z. Z. (2) emeryturę od 1 października 2017r. Decyzja w sprawie emerytury wydana została już po śmierci Z. Z. (1), która nastąpiła w dniu 1 listopada 2017r. Wypłata gwarantowana po śmierci emeryta przysługuje po spełnieniu warunków określonych w art.25b ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy czym w myśl art.25b ust.4 powyższej ustawy oosba uposażona nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę. Tymczasem organ rentowy nie wypłacił Z. Z. (2) emerytury, a to oznacza, że wypłata gwarantowana jest nienależna, a środki zaewidencjonowane na subkoncie ubezpieczonego zostaną uwzględnione w podstawie obliczenia emerytury zmarłego dla celów ustalenia renty rodzinnej i niezrealizowanego świadczenia zgodnie z art.25 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odwołanie od w/w decyzji złożyła E. Z. wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że przysługuje jej wypłata gwarantowana po śmierci emeryta Z. Z. (1). W uzasadnieniu stanowiska skarżąca wskazała, że spełnione zostały wszystkie ustawowe przesłanki do wypłaty gwarantowanej i oceny tej nie zmienia fakt, że Z. Z. (1) zmarł przed pierwszą wypłatą emerytury, która to wypłata z uwagi na jego śmierć - zgodnie z art.136 ustawy emerytalnej – została dokonana do rąk osób najbliższych zmarłemu. W tych okolicznościach nieuzasadnione jest twierdzenie, że nie doszło do wypłaty emerytury i dlatego na podstawie art.25b ust.4 ustawy emerytalnej wypłata gwarantowana nie przysługuje. Skarżąca wskazała ponadto, że organ rentowy dokonując dosłownej interpretacji art.25b ust.4 ustawy nie uwzględnił celu regulacji art.25b ust.1 przyznającej prawo do wypłaty gwarantowanej oraz szczególnych okoliczności niniejszej sprawy ,tj. tego, że uprawniony do emerytury zmarł przed jej pierwszą wypłatą. Takie działanie organu rentowego prowadzi do nieuprawnionego różnicowania sytuacji emerytów i ich rodzin. Przyjmując tok argumentacji organu rentowego - gdyby Z. Z. (1) zmarł dwa tygodnie później – choćby jeden dzień po otrzymaniu pierwszej emerytury, prawo do wypłaty gwarantowanej nie byłoby przez organ kwestionowane. Skarżąca wskazała nadto, że jest emerytką i nie zamierza ubiegać się o rentę rodzinną po mężu, dlatego bezprzedmiotowe jest twierdzenie organu rentowego, że środki pozostałe na subkoncie Z. Z. (1) zostaną uwzględnione w podstawie obliczenia renty rodzinnej po wymienionym (odwołanie k.1-4 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. W uzasadnieniu stanowiska powołał się na argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.5 akt sprawy).

Sąd ustalił, co następuje:

E. Z. i Z. Z. (1) zawarli związek małżeński w dniu 25 grudnia 1979r. (odpis skrócony aktu małżeństwa k.11 akt emerytalnych). W dniu 1 listopada 2017r. Z. Z. (1) zmarł (odpis skrócony aktu zgonu Z. Z. (1) k.10 akt emerytalnych). Do chwili śmierci Z. Z. (1) małżonkowie Z. zamieszkiwali razem i pozostawali w ustroju wspólności majątkowej (oświadczenie E. Z. - wniosek o wypłatę gwarantowaną z 7 listopada 2017r. - tom akt ZUS O/S., wyjaśnienia skarżącej k.19-19v akt sprawy).

Na tydzień przed śmiercią – w dniu 23 października 2017r. Z. Z. (1) (urodzony w dniu (...)) wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z wnioskiem o emeryturę (wniosek o emeryturę z 23 października 2017r. k.1-3 akt emerytalnych). Organ rentowy do chwili śmierci Z. Z. (1) (w dniu 1 listopada 2017r.) nie rozpoznał powyższego wniosku. Decyzję o przyznaniu Z. Z. (2) emerytury organ rentowy wydał w dniu 7 listopada 2017r. Zgodnie z tą decyzją prawo do emerytury przyznane zostało na podstawie art.24 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od 1 października 2017r. (decyzja z 7 listopada 2017r. o przyznaniu Z. Z. (2) emerytury k.5 akt emerytalnych). Organ rentowy obliczył wysokość przedmiotowej emerytury na kwotę 2 247,58 złotych brutto miesięcznie i przekazał akta celem wypłaty niezrealizowanego świadczenia – na wniosek E. Z. z tej samej daty, co data wydania decyzji emerytalnej ,tj. z 7 listopada 2017r. (wniosek E. Z. z 7 listopada 2017r. o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po Z. Z. (1) k.8-9 akt emerytalnych i karta przebiegu sprawy w przypadku zgonu świadczeniobiorcy k.7 akt emerytalnych). Decyzją z 13 listopada 2017r. organ rentowy przyznał E. Z., na podstawie art.136 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do niezrealizowanego świadczenia po Z. Z. (1) za okres od 1 października 2017r. do 30 listopada 2017r. w kwocie brutto 4 495,16 złotych ,tj. dwukrotności emerytury obliczonej na kwotę 2 247,58 złotych miesięcznie. Kwota do wypłaty wyniosła 3 686,16 złotych i została przekazana na rachunek bankowy w dniu 21 listopada 2017r. (decyzja z 13 listopada 2017r. o przyznaniu niezrealizowanego świadczenia k.12 akt emerytalnych).

W dniu 7 listopada 2017r. E. Z. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o wypłatę gwarantowaną po śmierci emeryta Z. Z. (1) (wniosek o wypłatę gwarantowaną z 7 listopada 2017r. - kopia - tom akt ZUS O/S.). Zaskarżoną decyzją z 6 marca 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił E. Z. wypłaty jednorazowego świadczenia pieniężnego po śmierci emeryta Z. Z. (1) z przyczyn wskazanych na wstępie uzasadnienia (zaskarżona decyzja z 6 marca 2018r. - tom akt (...) Oddział S.).

Skarżąca E. Z. jest uprawniona do emerytury, w związku z powyższym nie wystąpiła i nie zamierza wystąpić o przyznanie renty rodzinnej po mężu (wyjaśnienia skarżącej k.19v akt sprawy).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie E. Z. okazało się uzasadnione.

Zgodnie z art.25b ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej ustawą emerytalną (Dz.U. z 2018r., poz.1270) Zakład informuje emeryta, który:

1.  nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej,

2.  posiadał subkonto, o którym mowa w art.40a ustawy 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

3.  nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej

- o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz których ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego zwanego dalej „wypłata gwarantowaną”.

W art.25b ust.5 ustawy przewidziano, że brak wskazania osoby uposażonej oznacza wskazanie jako osoby uposażonej małżonka emeryta, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej, a w pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku. W myśl zaś art.25b ust.4 ustawy emerytalnej osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę, o którym mowa w ust.1 nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę.

W niniejszej sprawie z wnioskiem o wypłatę gwarantowaną po śmierci emeryta Z. Z. (1) wystąpiła E. Z. jako małżonka, z którą zmarły pozostawał w ustroju wspólności majątkowej. Z uwagi na to, że Z. Z. (1) nie wskazał imiennie osoby uposażonej do wypłaty gwarantowanej, uznać należy, że E. Z. z mocy w/w art.25b ust.5 ustawy emerytalnej jest osobą uposażoną do otrzymania wypłaty gwarantowanej. Spór między stronami dotyczył tego, czy w sprawie ziściły się wszystkie ustawowe warunki do dokonania wypłaty gwarantowanej. Organ rentowy stanął na stanowisku, że w sprawie nie doszło do wypłaty emerytury na rzecz Z. Z. (1), który zmarł przed wydaniem decyzji przyznającej mu prawo do emerytury, a tym samym nie ziścił się warunek, o którym mowa w zacytowanym wyżej ustępie 4 art.25b ustawy emerytalnej, aby śmierć emeryta nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę.

Analizując okoliczności sprawy Sąd doszedł do przekonania, że stanowisko organu rentowego jest błędne. W sprawie niekwestionowane jest, że Z. Z. (1) z dniem 1 października 2017r. nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego 65 lat, a ponadto, że posiadał subkonto, o którym mowa w art.40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz że nie pobierał okresowej emerytury kapitałowej. Poza sporem pozostaje również, że Z. Z. (1) zmarł w dniu 1 listopada 2017r., a zatem przed wydaniem decyzji o przyznaniu emerytury od 1 października 2017r. i tym samym nie zdołał pobrać fizycznie choćby jednej miesięcznej kwoty emerytury. Okoliczność ta nie podważa jednak prawa E. Z. do wypłaty gwarantowanej po śmierci Z. Z. (1). Trafne jest bowiem stanowisko skarżącej co do tego, że w sprawie doszło do wypłaty świadczenia przyznanego Z. Z. (2). Przedstawiona wyżej chronologia zdarzeń pokazuje, że Z. Z. (1) wystąpił z wnioskiem o emeryturę (na 7 dni przed śmiercią) i prawo to zostało mu przyznane od 1 października 2017r. Jedynie z przyczyn organizacyjno-technicznych ,tj. wydania decyzji przez organ rentowy po śmierci emeryta, wypłata przyznanego świadczenia – za miesiące październik i listopad 2017r. nastąpiła do rąk E. Z. jako osoby uprawnionej z kręgu osób, o których mowa w art.136 ust.1 ustawy emerytalnej. Należy podkreślić, że wypłata zrealizowana do rąk skarżącej nie obejmowała bliżej nieokreślonego świadczenia, ale właśnie emeryturę należną Z. Z. (2) do dnia jego śmierci – art.136 ust.1 ustawy emerytalnej. Dlatego też nieuprawnione jest twierdzenie organu rentowego, że w okolicznościach sprawy nie doszło do wypłaty emerytury przyznanej Z. Z. (2). Zastosowana przez organ rentowy dosłowna interpretacja przepisu art.25b ust.4 ustawy emerytalnej prowadzi do wypaczenia celu regulacji, gdyż w takich sytuacjach jaka zaistniała w niniejszej sprawie ,tj. gdy emeryt nabywa prawo do świadczenia, ale decyzja stwierdzająca nabycie prawa zostaje wydana już po jego śmierci, pozbawia bliskich zmarłego prawa do wypłaty gwarantowanej, mimo spełnienia wszystkich przesłanek nabycia prawa do takiej wypłaty.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił prawo E. Z. do wypłaty gwarantowanej po śmierci emeryta Z. Z. (1).

Zgodnie z wynikiem sprawy – na podstawie art.98§1 i 3 kpc w zw. z art.99 kpc i na podstawie §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r., poz.1804 ze zm.) Sąd zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz skarżącej kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Kończąc wskazać należy, że organ rentowy rozpoznając wniosek skarżącej o wypłatę gwarantowaną działał daleko od zasad określonych w art.7 kpa i art.118 ust.1 ustawy emerytalnej. Wniosek ubezpieczonej o wypłatę gwarantowaną pochodzi z daty 7 listopada 2017r., tymczasem decyzja w tej sprawie została wydana w dniu 6 marca 2018r., a zatem po 4 miesiącach i dopiero po pisemnym upomnieniu przez skarżącą (vide: pismo z 16 stycznia 2018r. - w aktach tom akt (...) Oddział S.). Ponadto zarówno w zaskarżonej decyzji, jak i w odpowiedzi na odwołanie datowanej na 7 maja 2018r. (k.5 akt sprawy) organ rentowy podtrzymywał, że środki zaewidencjonowane na subkoncie Z. Z. (1) zostaną uwzględnione w podstawie obliczenia emerytury zmarłego dla celów ustalenia renty rodzinnej, pomijając milczeniem fakt, że skarżąca nie musi wystąpić i nie wystąpiła oraz nie zamierza wystąpić o rentę rodzinną po mężu, gdyż pobiera świadczenie emerytalne, co wprost zaznaczyła w odwołaniu.