Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II C 229/11

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 3 grudnia 2010 roku, skierowanym przeciwko W. C., powód J. L. wniósł o ustalenie, że jego oświadczenie woli
o poddaniu się egzekucji wprost z aktu notarialnego Rep. A Nr (...) sporządzonego w dniu 4 listopada 2009 roku przez Notariusza E. Ś. w jej Kancelarii Notarialnej w Ł. przy ulicy (...) jest nieważne oraz zasądzenie kosztów postępowania procesowego.

Jak wywiódł, w uzasadnieniu pozwu, strony, w dniu 3 listopada 2009r., zawarły umowę sprzedaży udziałów w trzech nieruchomościach położonych w Ł. przy
ul. (...) oraz ul. (...), przy czym W. C. był pełnomocnikiem dotychczasowych właścicieli przedmiotowych udziałów. W dniu następnym, tj. 4 listopada 2009r., J. L. zobowiązał się do zapłaty W. C. kwoty 300.000 zł., tytułem honorarium za doprowadzenie do zawarcia sprzedaży udziałów we wskazanych powyżej nieruchomościach oraz wpisania J. L. do ksiąg wieczystych tychże nieruchomości, jako właściciela. Jednocześnie J. L. poddał się egzekucji wprost w zakresie powyższego świadczenia. Oświadczenia J. L. zostały zawarte w sporządzonym przez notariusza E. Ś. akcie notarialnym Rep. A Nr (...). Powód zarzuca pozwanemu, że ten doprowadził do zawarcia umowy sprzedaży udziałów podstępem, gdyż działał bez umocowania, wiedząc, że nie może jej zawrzeć, wobec odwołania mu pełnomocnictw przez dotychczasowych właścicieli udziałów w nieruchomościach. Sprzedający nie potwierdzili tej czynności i wystąpili przeciwko J. L. z pozwem o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księgach wieczystych, a rzeczywistym stanem prawnym; sprawa zawisła przed Sądem Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w sprawie I C 202/10. Pozwany, mając świadomość braku umocowania do zawarcia umowy sprzedaży z powodem, wystąpił z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przedmiotowemu aktowi notarialnemu. W dniu 21 października 2010r. powód złożył, w formie aktu notarialnego, oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o poddaniu się egzekucji, złożonego w kacie notarialnym Rep. A Nr (...). (pozew – k. 3-5)

W odpowiedzi na pozew z dnia 22 kwietnia 2011 r., pozwany W. C. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany wskazał, iż o woli uchylenia się od skutków prawnych poddania się egzekucji powoda, dowiedział się dopiero
w piśmie powoda z dnia 22 listopada 2010 r. Nadto zarzucił powodowi nieuczciwe praktyki w obrocie nieruchomościami. (odpowiedź na pozew – k. 41-42)

Postanowieniem z dnia 21 lutego 2012r. Sąd Okręgowy w Łodzi zawiesił postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego zakończenia śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową Ł. w sprawie o sygn. akt 2 Ds. 1973/10 o czyn z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k. i art. 272 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k. oraz do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie zawisłej przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi o sygn. akt I C 202/10, na podstawie art. 177 par.1 pkt 4) i pkt 1) k.p.c. (postanowienie k. 209 i n.)

Postanowieniem z dnia 11 maja 2018r. Sąd Okręgowy w Łodzi podjął zawieszone postępowanie w sprawie. (postanowienie k. 249)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. S., M. S. i C. vel H. F. vel F. ujawnieni byli w księgach wieczystych o nr (...) jako współwłaściciele w 1/6 części każdy
z nich, nieruchomości położonych w Ł. przy ul. (...), ul. (...), jak również jako współwłaściciele nieruchomości położonej w Ł. przy
ul. (...). (niesporne)

W dniu 12 grudnia 2008 r. R. S. i M. S. udzielili W. C. pełnomocnictw do reprezentowania ich we wszystkich sprawach związanych z ich prawami do nieruchomości położonych w Ł., w tym sprzedaży wszystkich udziałów przysługujących mocodawcom w nieruchomościach „na warunkach według uznania pełnomocnika”. Analogicznego pełnomocnictwa udzieliła W. C. w dniu 29 marca 2009 roku M. N., działająca jako kurator dla C. vel H. F. vel F.. (niesporne; okoliczności znane Sądowi urzędowo - kserokopie pełnomocnictw – k. 363-365 w aktach sprawy tut. Sądu o sygn. akt II C 1774/12)

W dniu 19 grudnia 2008r. W. C., jako pełnomocnik wszystkich współwłaścicieli w.w. nieruchomości zawarł z powodem J. L. umowę,
w której strony uzgodniły warunki sprzedaży udziałów w nieruchomościach. Na mocy postanowień umowy pełnomocnik zobowiązał się, na podstawie aktów notarialnych umów sprzedaży, do przeniesienia praw własności reprezentowanych przez siebie współwłaścicieli nieruchomości, na rzecz J. L. oraz za wartość ustaloną przez pełnomocnika. Przeniesienie praw własności miało nastąpić z dniem wpisania w księgach wieczystych nowego właściciela – J. L.. Jednocześnie W. C. zobowiązał się do przekazania J. L. prawa do zarządzania
i administrowania tymi nieruchomościami oraz wziął pełną odpowiedzialność za prawidłowość zlecenia. (niesporne; okoliczności znane Sądowi urzędowo - warunki umowy uzgodnionej między stronami – k. 31 akt sprawy II C 1774/12 )

W dniach 9 stycznia 2009 r. i 9 kwietnia 2009 r. w Kancelarii Notarialnej przed notariuszem E. Ś. doszło do zawarcia przedwstępnych umów sprzedaży rzeczonych nieruchomości pomiędzy pełnomocnikiem W. C. działającym w imieniu sprzedających R. S., M. S. oraz C. vel H. F. vel F. a J. L. jako kupującym, w formie aktów notarialnych za oznaczeniem repertorium A nr (...) i nr (...). W. C. zobowiązał się sprzedać udziały mocodawców w nieruchomościach J. L.. Termin zawarcia umów przyrzeczonych został określony odpowiednio do dnia 31 marca 2009 roku i 25 maja 2009 roku. (niesporne; okoliczności znane Sądowi urzędowo- kserokopia aktu notarialnego rep A nr (...) – k. 32-40, kserokopia aktu notarialnego rep A nr (...) – k. 41-49 akt sprawy II C 1774/12)

Na przełomie maja i czerwca 2009 r. M. S., R. S. i M. N. oświadczyli, iż odwołują wszelkie kiedykolwiek udzielone W. C. pełnomocnictwa. (niesporne; okoliczności znane Sądowi urzędowo - kserokopia fax z oświadczeniem o cofnięciu pełnomocnictwa – k. 50, kserokopia fax z oświadczeniem o cofnięciu pełnomocnictwa – k. 51 v. akt sprawy II C 1774/12)

Mimo to, w dniu 3 listopada 2009 r., W. C. działający, jako pełnomocnik współwłaścicieli, zbył J. L. należące do nich udziały
w trzech nieruchomościach położonych przy ul. (...) oraz ul. (...) w Ł. mocą aktu notarialnego rep. (...) sporządzonego przez Notariusza E. Ś.. Sprzedaż udziałów w nieruchomości przy ul. (...),
z racji nieuregulowanego stanu prawnego, okazała się niemożliwa. (niesporne; okoliczności znane Sądowi urzędowo - kopia wypisu z aktu notarialnego rep. A. (...) – k. 52 i n. akt sprawy II C 1774/12)

W sporządzonym w dniu następnym, tj. 4 listopada 2009 r. przez Notariusza E. Ś. akcie notarialnym Rep. A Nr (...) , J. L. oświadczył, że zapłaci W. C., tytułem honorarium za doprowadzenia do zawarcia umowy sprzedaży udziałów w nieruchomościach położonych w Ł. przy ul. (...) oraz ul. (...), kwotę 350.000 zł., którą zobowiązał się zapłacić - po potrąceniu wręczonej W. C. w dniu 4 listopada 2009r. zaliczki w kwocie 50.000 zł – w dacie wpisania go, jako współwłaściciela w działach II ksiąg wieczystych w/w nieruchomości w miejsce R. S., M. S. i C. vel H. F. vel F., nie później jednak niż do dnia 30 grudnia 2010 roku oraz oświadczył, że w zakresie obowiązku zapłaty kwoty 300.000 zł. poddaje się egzekucji, stosownie do art. 777 par.1 pkt 4 k.p.c., z całego swojego majątku. (kserokopia aktu notarialnego rep A nr (...)- k. 6-8).

W dniu 21 października 2010r., w akcie notarialnym Repertorium A Nr (...) J. L. oświadczył, że na podstawie art. 86 § 1 k.c. uchyla się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli zawartego w akcie notarialnym sporządzonym w dniu 4 listopada 2009 r. za Repertorium A Nr (...)dotyczącego zapłaty W. C. kwoty 300.000 zł. oraz poddania się egzekucji dotyczącej obowiązku zapłaty tej kwoty. (kserokopia aktu notarialnego rep. A nr (...) – k. 9-11)

Na wniosek W. C., Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, postanowieniem z dnia 20 października 2011 r. w sprawie II 1 Co 327/11, nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu Rep. A (...) z dnia 4 listopada 2009r. w zakresie obowiązku zapłaty przez J. L. na rzecz W. C. kwoty 300.000 zł. (niesporne; postanowienie k.139 akt sprawy II 1 Co 327/11 załączonych do sprawy Sądu Okręgowego w Łodzi o sygn. akt II C 1774/12)

W oparciu o powyżej wskazany tytuł wykonawczy Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi J. K. wszczął, na wniosek W. C., postępowanie egzekucyjne zarejestrowane pod sygnaturą akt
KM 2397/11.

W jego toku komornik dokonał zajęcia wszystkich rachunków bankowych powoda, kilku nieruchomości w postaci lokali mieszkalnych oraz wierzytelności przysługujących J. L. z tytułu czynszu od licznych lokatorów zamieszkujących lokale będące jego własnością.

W dniu 23 listopada 2011 r. J. L. złożył wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Postanowieniem wydanym w dniu 25 listopada 2011 r. Komornik oddalił wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, wywodząc w uzasadnieniu, że nie nastąpiło faktycznie złożenie zabezpieczenia roszczenia wierzyciela a jedynie gotowość do złożenia dochodzenia kwoty do depozytu sądowego. (fax postanowienia - k. 83-84, zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego i zakazie wypłat – k. 75-76, załączone do sprawy II C 1774/12 akta komornicze o sygn. akt KM 2397/11).

W dniu 5 grudnia 2011r. Sąd Okręgowy w Łodzi udzielił zabezpieczenia roszczenia J. L. poprzez zawieszenie, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie zawisłej przed tut. Sądem o sygn. akt II C 229/11, postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi J. K. w sprawie KM 2397/11. (postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 grudnia 2011 r. – k. 148)

Ostatecznie, w dniu 31 sierpnia 2017 roku W. C. złożył wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego w całości toczącego się pod sygn. KM 2397/11 przeciwko powodowi.

Postanowieniem z dnia 11 września 2017 r. komornik umorzył wyżej opisane postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 825 pkt 1 k.p.c. (wniosek o umorzenie postępowania – k. 391 i postanowienie – k. 392 –akt komorniczych o sygn. KM 2397/11 do załączonych akt sprawy II C 1774/12)

W sprawie zawisłej w Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi postanowieniem Referendarza sądowego wydanym w dniu 9 kwietnia 2010 roku, sygn. akt II 1 Co 3437/10, została nadana klauzula wykonalności aktowi notarialnemu repertorium A nr(...) w zakresie § 6, § 7 i § 8 tego aktu, co do obowiązku zapłaty reszty ceny sprzedaży nieruchomości położonych w Ł. przy
ul. (...).

W wyniku złożonej przez J. L. skargi na powyższe orzeczenie, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi postanowieniem z dnia 10 maja 2010 roku uchylił postanowienie z dnia 9 kwietnia 2010 r. w całości i umorzył postępowanie.
W uzasadnieniu orzeczenia, Sąd wskazał na załączone do akt sprawy dokumenty, świadczące o tym, że w dacie podpisywania z J. L. umowy sprzedaży, tj. w dniu 3 listopada 2009 r., W. C. nie dysponował już pełnomocnictwami współwłaścicieli nieruchomości wobec ich skutecznego odwołania przed dokonaniem tej czynności prawnej. (kserokopia postanowienia – k. 18-19, kserokopia postanowienia – k. 20-23)

W tym samym czasie dotychczasowi współwłaściciele zakwestionowali nabycie udziałów w spornych nieruchomościach przez J. L., wywodząc, że W. C. działał wbrew ich wiedzy i woli, dokonując sprzedaży bez umocowania, oraz, ze nie potwierdzili oni żadnych jego czynności dokonanych po dniu odwołania pełnomocnictw. (kserokopia protokołu zeznań świadka M. S. złożonych w toku postępowania karnego 2Ds. 1973/10 – k-315-318 załączonych akt sprawy II C 1774/12)

R. S., M. S. i C. vel H. F. vel F., wystąpili do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi przeciwko J. L. z roszczeniem o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księgach wieczystych a rzeczywistym stanem prawnym.

W sprawie tej, zarejestrowanej pod sygnaturą I C 510/12, w dniu 26 maja 2015r. zapadł prawomocny wyrok, w którym Sąd orzekł o uzgodnieniu treść ksiąg wieczystych o nr LD (...) (ul. (...)), (...) (ul. (...)) i (...) (ul. (...)) w ten sposób, że w dziale II powyższych ksiąg, w miejsce pozwanego J. L. wpisanego, jako współwłaściciela do połowy, nakazał wpisanie powodów R. S. jako współwłaściciela do ¼ części i M. S. współwłaściciela do 1/4 część – uwzględniając wielkość udziałów przysługującym tym powodom z racji odziedziczenia przez, po ½ udziału, w prawie własności spornych nieruchomości po, zmarłym w toku procesu, C. vel H. F. vel F.. Sąd Rejonowy ustalił, że doszło do odwołania pełnomocnictwa udzielonego przez powodów W. C., o czym wiedzę posiadał J. L., co skutkowało oceną, że żądania pozwu znajduje oparcie w przepisie art. 10 ust.1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece.

Apelacja J. L. od w.w wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 11 stycznia 2017 r. w sprawie III Ca 1270/16. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt II CKS 752/17 odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. (niesporne, notatka urzędowa – k. 239-241, k. 247)

Prokuratura Rejonowa Ł. nadzoruje śledztwo w sprawie o sygn. akt 2 Ds. 1973/10 w sprawie doprowadzenia, w dniu 3 listopada 2009 r. w Ł., R. S., M. S. i Cholewa vel H. F. vel F. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci udziałów w nieruchomościach położonych w Ł. przy ulicy (...), ul. (...)
i ul. (...) w Ł., stanowiących mienie znacznej wartości odpowiadające kwocie co najmniej 600.000 USD, poprzez doprowadzenie do sprzedaży powyższych udziałów – na podstawie przyrzeczonej umowy sprzedaży udziałów
w nieruchomościach przy ulicy (...), ul. (...) i ul. (...) w Ł. oraz warunkowej zobowiązującej umowy sprzedaży udziałów
w nieruchomości przy ul. (...) w Ł., sporządzonej w formie aktu notarialnego za numerem rep. (...)przed notariuszem E. Ś. – wbrew woli pokrzywdzonych oraz pomimo wcześniejszego cofnięcia pełnomocnictwa do działania w ich imieniu, po uprzednim podstępnym wprowadzeniu w/w notariusza
w błąd, co do istnienia umocowania do podejmowania czynności prawnych w imieniu pokrzywdzonych, i działania tym samym w celu osiągnięcia znacznej korzyści majątkowej, tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 272 k.k. w zw. art. 11 §2 k.k..

Śledztwo w tej sprawie zostało wszczęte w dniu 29 listopada 2010 r. W jego toku ustalono, iż w dniu 17 listopada 2010 r. Prokuratura Rejonowa Ł. otrzymała za sygn. 2 Ds. 2248/10 z Prokuratury Okręgowej w Łodzi materiały wyłączone ze sprawy V Ds. 73/10, zawierające zawiadomienie J. L.
o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oszustwa przez adw. W. C.
w związku ze sprzedażą udziałów w nieruchomościach położonych przy
ul. (...), ul. (...). ul. (...) i ul. (...) w Ł., tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 272 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.
i innych przestępstwa na szkodę w/w - wraz ze wskazaniem na potrzebę połączenia tej sprawy do śledztwa 2 Ds. 1973/10.

Postanowieniem z dnia 30 listopada 2010 r. powyższe materiały zostały połączone do akt śledztwa 2 Ds. 1973/10. (kopie postanowień z akt sprawy 2 Ds. 1973/10 – k. 183-206)

Wobec W. C. wszczęto postępowanie dyscyplinarne pod sygn.
RD (...) prowadzone w Okręgowej Radzie Adwokackiej w Ł.. (postanowienie
o przedstawieniu zarzutów – k. 290-292 z akt sprawy o sygn. akt II C 1774/12)

W toku niniejszej sprawy J. L. wystąpił do Sądu Okręgowego w Łodzi przeciwko W. C. z powództwem o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi postanowieniem z dnia 20 października 2012r. w sprawie o sygn. akt II Co 327/11. Powód uzasadnił, że swoje roszczenie wywodzi z przepisu art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., bowiem, w związku ze świadomym działaniem przez pozwanego bez umocowania do zawarcia umowy sprzedaży udziałów w nieruchomościach i doprowadzenia do wpisu powoda do ksiąg wieczystych przedmiotowych nieruchomości, jedynie jako współwłaściciela, bez możliwości korzystania de facto z prawa własności, wobec niewykonania przez pozwanego zobowiązania umownego, nie doszło do powstania roszczenia o zapłatę przez powoda na rzecz pozwanego wynagrodzenia, a zatem nieistniejące roszczenie nie powinno korzystać z ochrony prawnej w przedmiocie możliwości jego dochodzenia po nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Postępowanie toczyło się pod sygnaturą II C 1774/12 przed Sądem Okręgowym w Łodzi. (niesporne)

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych, Sąd oparł się na powołanych dowodach z dokumentów, przez strony nie kwestionowanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo skierowane przeciwko W. C. podlegało oddaleniu, wobec braku interesu prawnego powoda do wystąpienia z roszczeniem o ustalenie.

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Dla uwzględnienia powództwa opartego o dyspozycję art. 189 k.p.c. konieczne jest stwierdzenie, iż żądanie pozwu dotyczy ustalenia, że istnieje bądź nie istnieje określony stosunek prawny lub prawo. Z drugiej zaś strony sąd, w każdym stanie sprawy, zobligowany jest do badania, czy po stronie powodowej występuje interes prawny uzasadniający jej żądanie. Decydującą zatem przesłanką dla uwzględnienia powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego jest interes prawny powoda. Stanowi on kryterium zasadności wyboru tej formy ochrony praw, a w efekcie jej skuteczność. Interes prawny powoda jest materialnoprawną przesłanką powództwa
o ustalenie. Stwierdzenie jego braku może nastąpić dopiero na etapie merytorycznego rozpatrywania sprawy i dlatego brak interesu prawnego powoduje oddalenie powództwa z powodu jego bezzasadności, a nie odrzucenie pozwu z powodu jego niedopuszczalności.

Interes prawny w rozumieniu powołanego powyżej przepisu oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej powód się znajduje. Chodzi tu oczywiście o interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych. Tak pojmowany interes prawny może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, mająca charakter obiektywny, tzn. zachodząca według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywnego odczucia powoda. Należy jednak podkreślić, że uzależnienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego trzeba pojmować elastycznie, z uwzględnieniem celowościowej jego wykładni, konkretnych okoliczności danej sprawy i wreszcie tego, czy w drodze innego powództwa strona może uzyskać pełną ochronę swoich praw. Pojęcie interesu prawnego powinno być przy tym interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia należytej ochrony prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2011 r., III CSK 127/10).

Interes prawny należy zatem rozumieć jako potrzebę prawną, wynikającą
z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się strona powodowa. Jeżeli z prawa przedmiotowego nie wynika, że ma ona potrzebę ustalenia, wyrok ustalający jest zbyteczny. Wydanie wyroku ustalającego ma zatem sens wtedy, gdy powstaje sytuacja grożąca naruszeniem stosunku prawnego lub powstała wątpliwość co do jego istnienia.

Istnienie interesu prawnego jest przy tym kwestionowane w sytuacjach, gdy powód może osiągnąć w pełni ochronę swych praw w sposób prostszy i łatwiejszy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 marca 2010 r., I ACa 91/10).

W orzecznictwie podkreśla się również, że nie można mówić o interesie prawnym powoda w sytuacjach, w których występuje równocześnie (obok) także inna forma ochrony praw strony powodowej, np. możliwość wystąpienia z roszczeniem dalej idącym, dzięki któremu może ona osiągnąć w pełni ochronę swych praw albo też uzyskanie wyroku ustalającego nie będzie spełniało roli zapewnienia powodowi ochrony prawnej. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 kwietnia 2011r., I ACa 261/11)

W świetle powołanego poglądu, w myśl którego interes prawny, uzasadniający wytoczenie powództwa o ustalenie, nie zachodzi jeżeli zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw, wytoczenie powództwa
o ustalenie w sytuacji, gdy powód może wytoczyć powództwo opozycyjne, które zmierza do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, niewątpliwie jest niedopuszczalne. Konstatując, jeżeli po wydaniu tytułu egzekucyjnego, obowiązek stwierdzony w tym tytule i objęty klauzulą wykonalności przestał istnieć, skutki prawne stąd wynikające mogą być stwierdzone w drodze procesu przewidzianego w art. 840 k.p.c. w trybie powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości albo w części, a tylko przed nadaniem klauzuli wykonalności w drodze powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.), że zależność objęta tytułem egzekucyjnym nie istnieje. (por. postanowienie SN z dn. 29.10.2009 r., III CZP 79/09; wyrok SN z dn. 6.10.2017 r., V CSK 52/17; postanowienie SN z dn. 24.08.1973 r., II PZ 34/73; wyrok SA w Warszawie z 28.09.2010 r., VI ACa 1383/09)

W ocenie Sądu z sytuacją taką mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie.
Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika bowiem, iż celem wytoczenia powództwa przez powoda było podważenie oświadczenia woli o poddaniu się egzekucji w zakresie obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego kwoty 300.000 zł. z aktu notarialnego z dnia 4 listopada 2009 r., Rep. A nr 8207/2009. Jednocześnie powód, w toku niniejszego postępowania, wystąpił przeciwko W. C. z pozwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, mającego za przedmiot ten sam akt notarialny zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności. W tym miejscu należy wskazać, iż klauzula wykonalności spornemu tytułowi egzekucyjnemu została nadana już w toku niniejszego postępowania.

Skoro sporna wierzytelność powołana w pozwie, stwierdzona została tytułem wykonawczym, jaki stanowi akt notarialny z 4 listopada 2009 r. Rep. A. (...) opatrzony klauzulą wykonalności, zamierzony przez powoda skutek prawny, polegał
w istocie na zniweczeniu egzekucji wszczętej w oparciu o tenże tytuł wykonawczy.

Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności jest dalej idące aniżeli powództwo o ustalenie i jako takie konsumuje żądanie ustalenia, które w tej sytuacji musi stanowić posiłkową przesłankę rozstrzygnięcia przez sąd powództwa opozycyjnego.

Rozpoznając powództwo przeciwegzekucyjne sąd będzie bowiem zobligowany rozpatrywać, czy istniały podstawy do wydania tytułu wykonawczego
i roszczenia strony pozwanej, jako wierzyciela.

Powództwo przewidziane w art. 840 k.p.c. jest bowiem merytorycznym środkiem obrony dłużnika przed toczącą się egzekucją i zmierza, w przypadku istnienia tytułu egzekucyjnego, którego powstanie nie było poprzedzone badaniem sądowym, do analizy zgodności zobowiązania nim objętego z normą prawa cywilnego. Oznacza to, że w przypadku przedmiotowej sprawy, dla oceny zasadności powództwa powoda
o pozbawienie tytułu wykonalności, kluczowe znaczenie będzie miała ocena, czy sporne oświadczenie, będące podstawą wydania tytułu wykonawczego było prawnie doniosłe.

Powództwo przeciwegzekucyjne, tak jak to już wcześniej zostało podniesione, wywołuje skutki dalej idące aniżeli powództwo o ustalenie, albowiem poza ustaleniem, zmierza nie tylko do przeciwdziałania konkretnie prowadzonej egzekucji wpływając na sam tytuł egzekucyjny, ale także przeciwdziała roszczeniom – tak jak powództwo
o ustalenie nieważności – nie mającym oparcia w normie prawa. Urzeczywistnienie prawa materialnego w powództwie opozycyjnym następuje właśnie na skutek sądowego ustalenia, że określona norma, służąca za podstawę obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego, nie ma już zastosowania do stosunku prawnego łączącego wierzyciela
z dłużnikiem lub też, że w chwili powstania tytułu brak było w ogóle podstaw
w normach prawa cywilnego dla roszczenia wierzyciela.

Należy także podkreślić, iż niewątpliwie w momencie wytoczenia powództwa o ustalenie, żądanie powoda było uzasadnione, jednakże wobec nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu oraz wszczęcia postępowania egzekucyjnego w toku niniejszego postępowania, interes prawny powoda powinien być realizowany w postępowaniu przeciwegzekucyjnym, a nie poprzez popieranie powództwa o ustalenie, bowiem poddanie się egzekucji w akcie notarialnym, nadanie mu klauzuli wykonalności oraz wszczęcie postępowania egzekucyjnego, ostatecznie przesądza o braku interesu prawnego powoda w popieraniu roszczenia z art. 189 k.p.c.

W tej sytuacji należało uznać, że po stronie powoda nie występuje interes prawny do żądania ustalenia, co prowadzi do orzeczenia merytorycznego w postaci oddalenia powództwa.

Z/

Odpis wyroku wraz z odpisem uzasadnienia doręczyć powodowi przez pełnomocnika.

2018/09/21