Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2018r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 05 września 2018 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa U. R. (1)

przeciwko W. S. (1) , P. K. i Skarbowi Państwa- Prezesowi Sądu Okręgowego w Olsztynie

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego P. K.

od wyroku Sądu Rejonowego w Suwałkach

z dnia 26 kwietnia 2018r., sygn. akt I C 12/17

oddala apelację.

SSO Małgorzata Szostak – Szydłowska SSO Mirosław Krzysztof Derda SSO Alicja Wiśniewska

Sygn. akt I.Ca. 315/18

UZASADNIENIE

Powódka U. R. (1) (poprzednio R.) domagała się zasądzenia od pozwanych W. S. (1), P. K. i Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Olsztynie solidarnie kwoty 25.000,00 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia pozwu, tj. 22 października 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swe żądanie powódka podała, iż ona i M. R. byli użytkownikami wieczystymi nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), o powierzchni 149,00 m ², zabudowanej stanowiącym ich odrębną własność budynkiem mieszkalnym o powierzchni użytkowej 105,00 m ², dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), jak również użytkownikami wieczystymi nieruchomości w postaci działki oznaczonej numerem (...) o powierzchni 270 m ² w 1/3 części, dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). W toku postępowania egzekucyjnego, tj. w dniu 07 lutego 2005 roku, w stosunku do wyżej opisanych nieruchomości, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Szczytnie – pozwany P. K. zlecił biegłemu sądowemu – pozwanemu W. S. (1) dokonanie ich wyceny. W dniu 01 marca 2005 roku pozwany W. S. (1) sporządził operat szacunkowy o numerze (...) i określił wartość sumy oszacowania nieruchomości (prawa wieczystego użytkowania i własności budynków) na kwotę 123.000,00 zł, zaś wartość prawa wieczystego użytkowania i własności budynków dla wymuszonej sprzedaży na kwotę 92.250,00 zł. Na podstawie operatu P. K. (Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Szczytnie) dokonał opisu i oszacowania, nie weryfikując treści operatu z rzeczywistym stanem rzeczy. W dniu 22 marca 2006 roku odbyła się licytacja przedmiotowej nieruchomości, w wyniku której wyłoniono nabywcę – I. S.. Mimo wniosku M. R. o odmowę udzielenia przybicia, w dniu 29 maja 2006 roku Sąd Rejonowy w Szczytnie wydał postanowienie o udzieleniu przybicia nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), o powierzchni 149,00 m ², znajdującą się w wieczystym użytkowaniu do dnia 05 lutego 2089 roku wraz z budynkiem mieszkalnym stanowiącym odrębną nieruchomość, dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), będącej przedmiotem licytacji w dniu 22 maja 2006 roku, na rzecz nabywcy I. S. i jej męża W. S. (2) – na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej, za cenę 69.187,50 zł. Z kolei, na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 10 listopada 2006 roku przysądzono własność powyższej nieruchomości. Powódka zaznaczyła, że przepisy kodeksu cywilnego gwarantują dłużnikowi, że jego nieruchomość nie zostanie przymusowo zbyta poniżej 2/3 wartości rynkowej nieruchomości. Wskazała, że w jej ocenie rzeczywista wartość rynkowa nieruchomości to 251.000,00 zł, a szkoda wynosi w takiej sytuacji 98.145,83 zł i składa się na nią różnica pomiędzy ceną uzyskaną w wyniku przymusowej licytacji (69.187,50 zł) a 2/3 wyżej wskazanej wartości nieruchomości. Zatem, zdaniem powódki, jej szkoda szacowana na połowę kwoty 98.145,83 zł (z uwagi na rozwiązanie przez rozwód małżeństwa M. R. i U. R. (1), poprzednio R.) i polega na różnicy między stanem majątku M. R. i U. R. (1) (poprzednio R.), jaki istniał przed sprzedażą nieruchomości a stanem, jaki mógłby istnieć, gdyby nie doszło do zaniżenia wyceny nieruchomości. Powódka wskazała również, że zarówno W. S. (1), jak i P. K. dopuścili się w toku postępowania egzekucyjnego przestępstw stwierdzonych prawomocnym skazującym wyrokiem Sądu Rejonowego w Nidzicy z dnia 22 czerwca 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II K 98/12, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 28 listopada 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VII Ka 1027/12. Z kolei, zależność kauzalna między przyczyną (nieprawidłowym sporządzeniem operatu przez biegłego sądowego oraz niedopełnieniem obowiązków przez komornika) i skutkiem (nieuzyskaniem przez powódkę usprawiedliwionego zarobku ze sprzedanej w toku egzekucji nieruchomości) zachodzi ze względu na treść norm prawnych regulujących postępowanie egzekucyjne. Jako podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych W. S. (1) i P. K. powódka podała art. 415 k.c., dodatkowo jako podstawę odpowiedzialności P. K. i Skarbu Państwa wskazano art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji.

Pozwany W. S. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu stanowiska wskazał, iż powódka w żaden sposób nie wykazała szkody, jaką poniosła w związku z prawomocnym skazującym wyrokiem Sądu Rejonowego w Nidzicy z dnia 22 czerwca 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II K 98/12, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 28 listopada 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VII Ka 1027/12. Z kolei, w postępowaniu egzekucyjnym, w którym U. R. (1) występowała jako dłużniczka, organ egzekucyjny informował zainteresowanych o wszystkich czynnościach egzekucyjnych, w tym o opisie i oszacowaniu nieruchomości. Ponadto, powódka jako dłużniczka w sprawie egzekucyjnej o sygn. akt KM (...) brała udział w tejże czynności. Pozwany W. S. (1) podniósł również zarzut przedawnienia.

Pozwany Skarb Państwa – Prezes Sądu Okręgowego w Olsztynie wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Podkreślał, że powódka nie dowiodła powstania szkody, bowiem stwierdzenie wyrokiem sądu karnego popełnienia przez komornika przestępstwa na szkodę powódki przy opisie i oszacowaniu nieruchomości nie przesądza jeszcze o powstaniu szkody, zaś to na stronie powodowej – zgodnie z treścią art. 6 k.c. – ciąży ciężar dowodu. Z kolei, przyjęcie tezy, że szkoda, jaką poniosła powódka wyraża się w tym, że zaniżenie sumy oszacowania spowodowało uzyskanie z egzekucji nieruchomości kwoty mniejszej niż było to możliwe, a w przypadku niedojścia do sprzedaży w majątku jej i jej męża pozostałaby nieruchomość o wskazanej wartości rynkowej, wymaga wykazania, że wyceniona prawidłowo na wyższą kwotę nieruchomość zastałaby z wysokim prawdopodobieństwem sprzedana w toku egzekucji za cenę wyższą niż została rzeczywiście uzyskana. Natomiast zainteresowanie nabyciem licytowanej nieruchomości w ramach egzekucji było niewielkie. Ponadto, gdyby powódka i jej mąż zareagowali w odpowiednim czasie, byłaby możliwość zweryfikowania wyceny nieruchomości, a to świadczy o znacznym ich przyczynieniu się do ewentualnie powstałej szkody, dlatego też w niniejszej sprawie zastosowanie winna mieć regulacja z art. 362 k.c.

Podobnie pozwany P. K. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Zgłosił zarzut przedawnienia roszczenia oraz zarzut braku legitymacji czynnej U. R. (1) (poprzednio R.). Argumentując stanowisko w sprawie pozwany wskazał również, iż stwierdzenie wyrokiem sądu karnego popełnienia przez niego przestępstwa nie przesądza o powstaniu jego odpowiedzialności odszkodowawczej wobec strony powodowej. W odpowiedzi na pozew zakwestionował także wartość nieruchomości wskazaną w treści pozwu przez U. R. (1), a w konsekwencji wysokość szkody, której naprawienia domaga się strona powodowa. Zdaniem P. K., całkowita bierność powódki w toku postępowania egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że w 100% przyczyniła się ona do powstania ewentualnej szkody.

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2018 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I. C. 12/17 Sąd Rejonowy w Suwałkach zasądził solidarnie od pozwanych W. S. (1), P. K., Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Olsztynie na rzecz powódki U. R. (1) kwotę 18.406,25 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 22 października 2013 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i dalej z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo. Z kolei koszty procesu między stronami stosunkowo rozdzielił - przyjmując, że powódka wygrała w 74% - pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Podstawą powyższego orzeczenia były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu I instancji:

Powódka U. R. (1) (poprzednio R.) i M. R. byli użytkownikami wieczystymi nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), o powierzchni 149,00 m ², zabudowanej stanowiącym ich odrębną własność budynkiem mieszkalnym o powierzchni użytkowej 105,00 m ², dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), jak również użytkownikami wieczystymi nieruchomości w postaci działki oznaczonej numerem (...) o powierzchni 270 m ² w 1/3 części, dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Na mocy tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanego przez Sąd Okręgowy w Olsztynie w dniu 12 sierpnia 2004 roku w sprawie o sygn. akt I Nc 187/04, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 04 października 2004 roku, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Szczytnie - pozwany P. K. wszczął egzekucję przeciwko (między innymi) U. R. (1) i M. R. – sygn. akt Km (...). Następnie, wszczął egzekucję z nieruchomości w postaci szczegółowo powyżej opisanego prawa wieczystego użytkowania obu ww. nieruchomości. W dniu 07 lutego 2005 roku pozwany P. K. zlecił biegłemu sądowemu listy Prezesa Sądu Okręgowego w Olsztynie z zakresu budownictwa i szacowania nieruchomości – pozwanemu W. S. (1) dokonanie wyceny zajętych nieruchomości.

W dniu 01 marca 2005 roku pozwany W. S. (1) sporządził operat szacunkowy, w którym sumę oszacowania nieruchomości w postaci wieczystego użytkowania nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), o powierzchni 149,00 m ², zabudowanej stanowiącym odrębną własność U. R. (1) i M. R. budynkiem mieszkalnym o powierzchni użytkowej 105,00 m ², dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) określił na kwotę 92.250,00 zł.

W dniu 27 lutego 2006 roku egzekucja z drugiej z ww. nieruchomości, w postaci wieczystego użytkowania nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), została umorzona.

W dniu 13 lutego 2006 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Szczytnie pozwany P. K. w obecności dłużników – U. R. (1) i M. R. przeprowadził czynność opisu i oszacowania wieczystego użytkowania ww. nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), przyjmując za jego integralną część operat szacunkowy sporządzony pozwanego W. S. (1). U. R. (1) ani M. R. nie kwestionowali opisu i oszacowania nieruchomości.

W dniu 22 maja 2006 roku przeprowadzona została licytacja wieczystego użytkowania nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), o powierzchni 149,00 m ², zabudowanej stanowiącym odrębną własność budynkiem mieszkalnym o powierzchni użytkowej 105,00 m ², dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), podczas której obecni byli dłużnicy – U. R. (1) i M. R.. Do licytacji przystąpił jeden licytant – I. S., na rzecz którego w dniu 29 maja 2006 roku Sąd Rejonowy w Szczytnie wydał postanowienie o przybiciu nieruchomości. Powyższe orzeczenie zostało zaskarżone zażaleniem przez dłużników U. R. (1) i M. R., które na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 31 sierpnia 2006 roku zostało oddalone.

W dniu 10 listopada 2006 roku Sąd Rejonowy w Szczytnie w sprawie o sygn. akt I Co 27/05 przysądził użytkowanie wieczyste do dnia 05 lutego 2089 roku nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), o powierzchni 149,00 m ² wraz z budynkiem mieszkalnym stanowiącym odrębną nieruchomość, dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), będącej przedmiotem licytacji w dniu 22 maja 2006 roku, na rzecz nabywcy I. S. i jej męża W. S. (2) – na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej, za cenę 69.187,50 zł.

W dniu 25 października 2006 roku U. R. (1) i M. R. wnieśli skargę na czynności komornika polegającą na nieuwzględnieniu ich wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego o sygn. akt Km (...), która to skarga na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 06 marca 2007 roku, została oddalona.

Pozwanego W. S. (1) wyrokiem Sądu Rejonowego w Nidzicy z dnia 22 czerwca 2012 r. sygn. akt II K 98/12 zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 28 listopada 2012 r. sygn. akt VII K 1027/12 uznano za winnego tego, że w dniu 01 marca 2005 roku jako biegły sądowy Sądu Okręgowego w Olsztynie do spraw budownictwa i szacowania nieruchomości oraz rzeczoznawca majątkowy, będąc powołanym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Szczytnie w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego o sygn. akt Km (...) poświadczył nieprawdę co do okoliczności mających znaczenie prawne w sporządzonym operacie szacunkowym o numerze (...) obejmującej nieruchomość położoną w S. przy ulicy (...), będącą w użytkowaniu wieczystym U. R. (1) i M. R. zabudowaną budynkiem stanowiącym odrębną nieruchomość, będącą ich własnością, dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), w ten sposób, że pominął w opisie powierzchnię użytkową budynku mieszkalnego, która wynosiła 105,00 m ², a także podał, iż wartość rynkowa wycenianej nieruchomości wynosi 32.250,00 zł, podczas gdy w rzeczywistości wynosiła ona co najmniej 123.000,00 zł. Działanie pozwanego W. S. (1) zostało zakwalifikowane jako przestępstwo poświadczenia nieprawdy co do okoliczności mających znaczenie prawne (art. 271 § 1 kk). W. S. (1) został skazany na karę łączą 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat.

Pozwany P. K. wyrokiem Sądu Rejonowego w Nidzicy z dnia 22 czerwca 2012 r. sygn. akt II K 98/12, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 28 listopada 2012 r. sygn. akt VII K 1027/12, został uznany za winnego tego, że w dniu 13 lutego 2006 roku w S. dokonując jako Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Szczytnie czynności opisu i oszacowania w postępowaniu egzekucyjnym o sygn. akt Km (...) prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz własności budynku objętych księgą wieczystą o numerze (...) Sądu Rejonowego w Szczytnie, wbrew obowiązkowi dążenia do zebrania wszelkich danych, które umożliwiają dokładnie określenie nieruchomości i jej wartości wynikającemu z art. 947 § 1 k.p.c. oraz § 131, § 132 i § 134 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 roku w sprawie czynności komorników, wiedząc, iż przedłożony mu operat szacunkowy o numerze (...) sporządzony przez biegłego sądowego W. S. (1) nie zawiera dokładnych danych nieruchomość wymaganych przez § 132 i § 134 powyższego Rozporządzenia, sporządził protokół opisu i oszacowania nieruchomości w oparciu o dane z tegoż operatu bez jego uprzedniej weryfikacji, czym godził się na to, iż protokół opisu i oszacowania nie będzie zawierał wymaganych przez wyżej wymienione przepisy danych, zaś wskazana suma oszacowania może nie odpowiadać rzeczywistej wartości nieruchomości i tym samym działał na szkodę M. R. i U. R. (1) oraz interesu publicznego. Działanie pozwanego P. K. zostało zakwalifikowane jako niedopełnienie obowiązków służbowych przez funkcjonariusza publicznego (art. 231 § 1 kk). P. K. został skazany na karę łączą 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat.

W dniu 21 kwietnia 2011 roku na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie wydanego w sprawie o sygn. akt VI RC 336/11 rozwiązano przez rozwód małżeństwo U. R. (1) (poprzednio R.) i M. R. zawarte w dniu 22 czerwca 1996 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasadniczo zasługiwano na uwzględnienie.

Odwołując się do przepisu art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (tj. Dz.U. z 1997 r., Nr 133, poz. 882 ze zm.), Sąd Rejonowy wskazał, że komornik jest zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności, zaś w myśl art. 23 ust. 3 tej ustawy, Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem. Termin „zachowanie niezgodne z prawem” obejmuje także zachowanie wypełniające znamiona przestępstwa, jak też, że do zaistnienia odpowiedzialności odszkodowawczej komornika konieczne jest wykazanie ogólnych przesłanek odpowiedzialności deliktowej w postaci szkody, zdarzenia ją wywołującego i adekwatnego związku przyczynowego.

Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z 13 października 2004 roku (III CZP 54/04, OSNC 2005, Nr 10, poz. 168), Sąd Rejonowy zważył, że odpowiedzialność odszkodowawcza komornika jest odpowiedzialnością bez względu na zawinienie. Przepis art. 23 ust. 3 ww. ustawy statuujący solidarną odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone bezprawnym działaniem komornika przy wykonywaniu czynności, również nie wymaga wykazania winy organów Skarbu Państwa w nadzorze nad działaniami komornika, czy też bezprawności działania innych organów Skarbu Państwa. W konsekwencji, odpowiedzialność Skarbu Państwa na zasadzie art. 23 ust. 3 ustawy nie jest odpowiedzialnością na zasadzie winy, podobnie, jak odpowiedzialność komornika. Dla jej zastosowania wystarczające jest wykazanie obiektywnie negatywnego działania lub zaniechania.

Dodatkowo Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną. Stąd też skazujący prawomocny wyrok karny stanowi prejudykat w postępowaniu cywilnym i sąd jest związany ustalonymi w sentencji wyroku karnego znamionami przestępstwa. W przypadku, gdy znamieniem przestępstwa jest także szkoda, sąd w postępowaniu cywilnym będzie związany jej ustaleniem w prawomocnym skazującym wyroku w sprawie karnej.

Mając na względzie powyższe rozważania oraz ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy wskazał, że zarówno bezprawność działań pozwanego P. K. przy wykonywaniu obowiązków komornika, jak i związek przyczynowy pomiędzy tymi działaniami, a szkodą majątkową wyrządzoną U. R. (1) i M. R. przesądził prawomocny wyrok skazujący Sądu Rejonowego w Nidzicy wydany w sprawie o sygn. akt II K 98/12, zmieniony wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie wydanym w sprawie o sygn. akt VII Ka 1027/12. Sąd ten skazał bowiem P. K. za przestępstwo określone w art. 231 § 1 kk. Do znamion strony przedmiotowej przestępstwa z art. 231 § 1 kk należy skutek w postaci wyrządzenia swoim działaniem szkody. Oznacza to, że sąd karny przypisał pozwanemu P. K. wyrządzenie U. R. (1) i M. R. szkody majątkowej. Zatem, działanie pozwanego P. K. zostało zakwalifikowane jako niedopełnienie obowiązków służbowych przez funkcjonariusza publicznego (art. 231 § 1 kk), którego znamieniem jest skutek w postaci istotnej szkody majątkowej dłużników U. R. (1) i M. R.. Z kolei, Sąd jest związany ustaleniami sądu karego co do tego, iż w wyniku działań pozwanego doszło do wyrządzenia powódce szkody majątkowej.

Co zaś się tyczy podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej W. S. (1), Sąd Rejonowy stwierdził, że stanowi ją przepis art. 415 k.c. Zawiniona bezprawność działania pozwanego W. S. (1) została przy tym także przesądzona w prawomocnym wyroku skazującym Sądu Rejonowego w Nidzicy wydanym w sprawie o sygn. akt II K 98/12, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie wydanym w sprawie o sygn. akt VII Ka 1027/12. W. S. (1) został bowiem prawomocnie skazany za przestępstwo określone w art. art. 271 § 1 kk polegające na poświadczeniu nieprawdy co do okoliczności mających znaczenie prawne. Do znamion przestępstwa przypisanego W. S. (1) nie należy wyrządzenie szkody. Zdaniem Sądu Rejonowego, działanie biegłego sądowego W. S. (1) w postaci przedłożenia fałszywej opinii pozostawało w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą powstałą w majątku dłużników U. R. (1) (poprzednio R.) i M. R..

Dodatkowo Sąd Rejonowy zważył, że pomiędzy opisanymi wyżej zachowaniami P. K. i W. S. (1) a wyrządzoną U. R. (1) i M. R. szkodą istnieje adekwatny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Wprawdzie bezpośrednią przyczyną powstania szkody było postanowienie o przysądzeniu własności, jednakże niedopełnienie przez organ egzekucyjny szeregu obowiązków i sporządzenie fałszywej opinii przez biegłego sądowego, stanowiły pośrednie przyczyny wyrządzenia szkody dłużnikom. Bez nieprawidłowego sporządzenia operatu przez biegłego sądowego oraz bez braku weryfikacji tegoż operatu przez komornika, nie powstałby skutek w postaci wyprowadzenia z majątku dłużników po bezprawnie zaniżonej cenie przedmiotowej nieruchomości. Istnienie związku przyczynowego pomiędzy zachowaniami P. K. i W. S. (1), a rezultatem w postaci sprzedaży nieruchomości za bezprawnie zaniżoną cenę, ujęto także w wyroku Sądu Rejonowego w Nidzicy wydanym w sprawie o sygn. akt II K 98/12, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie wydanym w sprawie o sygn. akt VII Ka 1027/12. Dodatkowo, wykazany tam związek w przypadku W. S. (1) należy do znamion strony przedmiotowej przestępstwa skutkowego z art. 271 § 1 kk.

Sąd Rejonowy nie przychylił się również do stanowiska pozwanych W. S. (1) i P. K. odnośnie tego, że U. R. (1) i M. R. na poziomie 100% przyczynili się, będąc biernymi w toku postępowania egzekucyjnego, do powstania szkody w ich majątku (art. 362 k.c.). Zdaniem tegoż Sądu, dłużnicy w czasie egzekucji nie posiadali odpowiedniego wykształcenia i kompetencji do samodzielnej oceny prawidłowości opisu i oszacowania. W ocenie Sądu Rejonowego, bierne zachowanie powódki nie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z powstaniem szkody w niniejszej sprawie. W normalnym przebiegu zdarzeń, przy bierności dłużników, a dopełnieniu przez pozwanego P. K. swoich obowiązków i sporządzeniu przez W. S. (1) rzetelnej opinii, nie powstałaby szkoda. Ponadto, powódka miała prawo oczekiwać rzetelności od osób działających z ramienia władzy publicznej, a nie nadużyć, które w konsekwencji doprowadziły do wydania prawomocnego wyroku skazującego. Ponadto, sama waga naruszeń dokonanych przez pozwanych W. S. (1) i P. K. w porównaniu z biernym zachowaniem U. R. (1) i M. R. w toku postępowania egzekucyjnego, przy uwzględnieniu ich osobistych uwarunkowań, nakazuje uznać zarzut przyczynienia się do powstania szkody za niezasadny.

Wobec konieczności poczynienia ustaleń w zakresie wysokości wyrządzonej szkody, a zarazem wartości należnego powódce odszkodowania w odniesieniu do wartości rynkowej nieruchomości, na potrzeby niniejszego postępowania sporządzono opinię wykonaną przez biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości A. D.. Biegły ten wartość rynkową przedmiotowej nieruchomości w postaci wieczystego użytkowania nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), o powierzchni 149,00 m ², zabudowanej stanowiącym odrębną własność U. i M. R. budynkiem mieszkalnym o powierzchni użytkowej 105,00 m ², dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), określił na kwotę 159.000,00 zł na dzień 01 marca 2005 roku.

Sąd Rejonowy zważył też, że nie doszło do przedawnienia roszczenia powódki z uwagi na treść art. 442 ¹ § 2 k.c. jako że szkoda majątkowa powódki wynika z popełnionych przez pozwanych występków. Tego rodzaju roszczenie ulega zaś przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do tej naprawienia.

Z kolei, odnośnie zarzutu braku legitymacji czynnej U. R. (1) w tymże postępowaniu, Sąd Rejonowy podzielił w całej rozciągłości stanowisko strony powodowej. Powołując się na treść art. 234 k.p.c. Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie musi udowadniać okoliczności równego udziału małżonków w majątku wspólnym (domniemanego z treści 43 § 1 k.r.o.).

W konsekwencji, Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo do kwoty 18.406,25 zł. Na powyższą sumę złożyła się różnica pomiędzy 2/3 rzeczywistej wartości nieruchomości a ceną uzyskaną w wyniku przymusowej licytacji (2/3 z 159.000,00 zł = 106.000,00 zł, 106.000,00 zł – 69.187,50 zł = 36.812,50 zł), pomniejszona o połowę (udział powódki w majątku wspólnym).

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł z mocy art. 481 § 1 k.c.

Natomiast o kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł w myśl art. 100 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozdzielenia ze wskazaniem, iż powódka wygrała proces w 74%. Szczegółowe zaś wyliczenie kosztów procesu pozostawiono referendarzowi sądowemu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany P. K.. Orzeczeniu temu zarzucił:

1)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, polegającą na:

a)  przyjęciu, iż powódka U. R. (1) poniosła szkodę (damnum emergens) w związku z zbyciem należącej do niej i jej męża M. R. nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), składającej się z działki o numerze (...), o pow. 149,00 m ², zabudowanej stanowiących ich odrębną własność budynkiem mieszkalnym o pow. użytkowej 105,00 m ² objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Szczytnie oraz nieruchomości w postaci działki oznaczonej nr (...) o pow. 270 w 1/3 części, objętej księgą wieczystą o nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Szczytnie, w toku egzekucji komorniczej prowadzonej przez pozwanego P. K.;

b)  nieuwzględnienie okoliczności podnoszonych przez pozwanego dotyczących braku legitymacji czynnej powódki do występowania z dochodzonym roszczeniem w zakresie odpowiadającej domniemaniu wielkości udziału powódki w wierzytelności, pomimo iż brak jest jakichkolwiek dowodów potwierdzających równy udział małżonków w majątku wspólnym, a tym samym, brak dowodów potwierdzających legitymację czynną U. R. (1),

2)  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

a)  oparcie rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym, na skutek przeprowadzenia przez Sąd I instancji postępowania dowodowego z pominięciem dowodu z przesłuchania stron i uznaniu go za zbędny do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, pomimo takiego wniosku zawartego w pozwie i w odpowiedzi na pozew;

b)  naruszenie treści art. 11 k.p.c. poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji wprost, bez żadnej weryfikacji, ustaleń wydanego w postępowaniu karnym wyroku Sądu Rejonowego w Nidzicy w sprawie II K 98/12 oraz Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie VII Ka 1027/12, w zakresie poniesienia przez powódkę i jej męża szkody, a wbrew dowodom zgromadzonym w niniejszym postępowaniu;

c)  naruszenie treści art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w następstwie czego Sąd poczynił wadliwe ustalenia wskazane w punkcie I apelacji, poprzez pominięcie argumentacji strony pozwanej i oparcie się wyłącznie na stanowisku przedstawianym przez stronę powodową,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a)  naruszenia treści art. 415 k.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie powołanego przepisu i zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki odszkodowania;

b)  naruszenie treści art. 362 k.c., poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i nieuwzględnienie zarzutu przyczynienia się powódki i jej męża do powstania szkody.

W oparciu o powyższe zarzuty, pozwany P. K. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz orzeczenie o kosztach postępowania za I i II instancję według norm przepisanych.

Zarówno powódka, jak i pozostali pozwani, nie odnieśli się do zarzutów apelacji pozwanego P. K..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności. Znajdowały one odzwierciedlenie w zaoferowanym przez strony materiale dowodowym i Sąd Okręgowy uznaje je za własne. Wymagały one uzupełnienia jedynie w niewielkiej części, tj. co do charakteru odpowiedzialności powódki, która była dłużnikiem rzeczowym egzekwowanej wierzytelności. Uzupełnienia tego dokonał Sąd Okręgowy w postępowaniu apelacyjnym na podstawie materiału dowodowego zebranego przez Sadem pierwszej instancji. Ponadto Sąd pierwszej instancji zaskarżone rozstrzygnięcie oparł na powołanych w uzasadnieniu wyroku przepisach prawa, które trafnie wyłożył i zastosował. Nie zachodziła więc potrzeba powtórnego przytaczania poczynionych w sprawie ustaleń ani dokonanej oceny prawnej, a odnieść się należy do zarzutów apelacji. Jako pierwsze przy tym co do zasady ocenić należało zarzuty naruszenia prawa procesowego, gdyż prawidłowe zastosowanie prawa materialnego może mieć z kolei miejsce jedynie do niewadliwie poczynionych ustaleń faktycznych.

Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu pominięcie wnioskowanego przez obie strony dowodu z przesłuchania stron, a w konsekwencji oparcie rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym. Rozważając powyższe, przypomnieć należy, że dowód z przesłuchania stron, zgodnie z art. 299 k.p.c., ma charakter posiłkowy, gdyż dopuszczalność jego przeprowadzenia powstaje tylko wówczas, gdy za pomocą innych środków dowodowych nie można dojść do wyjaśnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy Subsydiarny charakter dowodu z przesłuchania stron powoduje, że dowód ten powinien być dopuszczony dopiero po przeprowadzeniu pozostałych dowodów w sprawie i tylko co do faktów, które w ten sposób nie zostały jeszcze wyjaśnione. Jeżeli zatem fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione w toku dotychczasowego postępowania dowodowego, to brak jest podstaw do przesłuchania stron (wyrok SN z dnia 18 sierpnia 1982 r. , I CR 258/82, Legalis). W związku z powyższym podejmując decyzję co do dopuszczenia dowodu z przesłuchania stron sąd nie jest związany zgodnymi wnioskami stron (z wyjątkiem sytuacji określonej w art. 432 k.p.c.), a jedynie istnieniem przesłanek jego przeprowadzenia określonymi w art. 299 k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego, brak było powodów uzasadniających dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron, gdyż – jak słusznie przyjął – Sąd Rejonowy fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały dostatecznie wyjaśnione innymi środkami dowodowymi. W uzasadnieniu powyższego zarzutu apelujący podnosi jedynie, iż przesłuchanie stron dowiodłoby zachowania powódki i jej męża w toku postępowania egzekucyjnego, w tym zwłaszcza braku ich aktywności, podczas gdy byli ono pouczani o możliwości, terminie i sposobie zaskarżenia czynności komornika. Bezsporne zaś w sprawie było i wynika to z niekwestowanych ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego, iż w trakcie postępowania egzekucyjnego w sprawie sygn. akt Km (...) dłużnicy byli prawidłowo pouczani o przysługujących im środkach zaskarżenia czynności komornika i z nich nie korzystali, zaskarżyli dopiero postanowienie Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 29 maja 2006 r. w przedmiocie udzielenia nabywcy przybicia nieruchomości, a następnie w dniu 25 października 2006 r. zakwestionowali nieuwzględnienie przez komornika ich wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Przesłuchanie stron na okoliczność wcześniejszej bierności dłużników było zbędne, skoro inne zgromadzone w sprawie dowody tę okoliczność potwierdziły, a nadto była okoliczność ta była przez powódkę przyznana. Nawiązując do powyższego ustalenia już w tym miejscu stwierdzić należy, że prawidłowo przy tym Sąd Rejonowy w braku aktywności dłużników w postępowaniu egzekucyjnym nie dopatrzył się ich przyczynienia do powstania szkody, co szczegółowo umotywował w uzasadnieniu wyroku. Skarżący podnosił, że dłużnicy nie skorzystali z instytucji skargi na czynności komornika, nie zakwestionowali w przewidzianym terminie operatu szacunkowego, jak również czynności opisu i oszacowania, stąd przyczynili się w 100% do powstania szkody. Słusznie Sąd pierwszej instancji zauważył, że w normalnym przebiegu zdarzeń, nawet przy bierności dłużników, a dopełnieniu przez pozwanego P. K. swoich obowiązków w zakresie weryfikacji operatu szacunkowego wykonanego przez pozwanego W. S. (1), jak również przy sporządzeniu przez pozwanego W. S. (1) rzetelnej opinii, nie powstałaby szkoda, a dłużnicy mieli prawo oczekiwać rzetelnego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, a nie nadużyć, które w konsekwencji doprowadziły do wydania wobec ww. pozwanych prawomocnego wyroku skazującego. Nie doszło więc niniejszej sprawie do naruszenia art. 362 k.c.

Dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena dowodów nie nasuwa zastrzeżeń, gdyż nie wykracza poza uprawnienia wynikające z przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i wynika z prawidłowego zastosowania art. 11 k.p.c.

Pozwany w apelacji nie wskazał, które z dowodów zostały ocenione przez Sąd Okręgowy z naruszeniem kryteriów tej oceny wynikających z art. 233 § 1 k.p.c., ani jakie kryteria oceny dowodów zostały naruszone i w jaki sposób przełożyło się to na treść rozstrzygnięcia. Zwrócić należy uwagę, że obie strony powołały się na szereg dokumentów i na podstawie ich oceny Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne, przywołując przy poszczególnych ustalonych faktach dokumenty, z których, zdaniem Sądu Rejonowego, fakty te wynikały.

W tym miejscu przywołać należy ugruntowane poglądy judykatury, że postawienie skutecznego zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń, oznaczenia, jakie kryteria oceny sąd naruszył, a nadto wyjaśnienia dlaczego zarzucane uchybienie mogło mieć wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r. IV CKN 970/00, czy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r. III CK 3/05). Podkreślić zatem należy, iż dla skuteczności zarzutu dokonania błędnych ustaleń faktycznych będących wynikiem oceny dowodów, konieczne jest wskazanie przyczyn, dla których ta ocena dowodów nie spełnia kryteriów określonych w ustawie. Sąd drugiej instancji może bowiem zakwestionować dokonaną ocenę materiału dowodowego sprawy jedynie wtedy, gdy jest ona nielogiczna i sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego i z pozostałym w sprawie materiałem dowodowym. Taka sytuacja nie zachodzi w sprawie niniejszej. Pozwany zaś zaniechał w apelacji podważenia oceny konkretnych dowodów, wyciągając jedynie na podstawie całokształtu materiału dowodowego odmienne wnioski niż to uczynił Sąd Rejonowy. Już tylko z powodu tego wadliwego sformułowania zarzutu dowolnej, a nie swobodnej, oceny dowodów, zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 11 k.p.c., ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną. Powyższy przepis dotyczy znaczenia i wpływu wyroku skazującego w postępowaniu cywilnym, jeżeli toczy się ono po zakończeniu postępowania karnego i ogranicza swobodę oceny tego dowodów przez sąd w postępowaniu cywilnym w zakresie faktów stwierdzonych wyrokiem karnym. Moc wiążąca wyroku karnego w postępowaniu cywilnym przejawia się w jego szczególnej mocy dowodowej w procesie cywilnym, stanowiąc domniemanie niezbite (praesumptio iuris tantum).

Istota związania wynikającego z art. 11 k.p.c. polega na wyłączeniu dokonywania w postępowaniu cywilnym ustaleń faktycznych innych niż te, których dokonał sąd karny w sentencji wyroku skazującego, co oznacza, że nie wiążą ustalenia zawarte w uzasadnieniu wyroku skazującego. Innymi słowy, istota związania sądu cywilnego skazującym wyrokiem karnym na podstawie art. 11 k.p.c. wyraża się w tym, że w skład podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądu cywilnego wchodzi czyn opisany w sentencji wydanego w postępowaniu karnym wyroku skazującego i tylko w tym zakresie sąd cywilny pozbawiony jest możliwości dokonywania samodzielnych ustaleń, w szczególności odmiennych od przeniesionych na podstawie tego wyroku z procesu karnego (por. wyroki SN: z dnia 2 lutego 2012 r., II CSK 330/11, niepubl., z dnia 21 lutego 2013 r., I CSK 373/12, niepubl.).

Prezentowany kierunek wykładni art. 11 k.p.c. sprowadza się więc w istocie do stwierdzenia, że sąd w postępowaniu cywilnym związany jest ustaleniami zawartymi w sentencji wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa i jego kwalifikacji, a więc uwzględniającymi znamiona przestępstwa, za popełnienie którego pozwany został prawomocnie skazany. Związanie sądu w postępowaniu cywilnym nie obejmuje więc elementów uzasadnienia skazującego wyroku karnego, z wyjątkiem ustalenia miejsca i sytuacji, w jakiej przestępstwo zostało popełnione (wyroki SN z dnia: 25 czerwca 2010 r., I CSK 520/09), niepubl.; z dnia 23 listopada 2011 r., IV CSK 142/11, niepubl.).

Odnośnie ustalenia osoby poszkodowanej w wyroku karnym należy przytoczyć pogląd Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 1965 r. I PR 130/63 (niepubl.), w którym stwierdzono, iż „ Ustalenie w wyroku sądu karnego osoby poszkodowanego przy przestępstwie zagarnięcia mienia należy do istoty czynu przestępczego, zatem odmienne ustalenie, jest stosownie do art. 11 k.p.c. niedopuszczalne, godziłoby bowiem - z naruszeniem powołanego przepisu - w ustalenia sądu karnego, stwierdzając popełnienie innego, niż przypisane oskarżonemu przestępstwo, roszczenie odszkodowawcze służy więc poszkodowanej wymienionej w wyroku sądu karnego”. W wyroku z dnia 8 stycznia 2004 r., I CK 137/03 (LEX nr 1615840) natomiast Sąd Najwyższy wskazał, że ustalenie w skazującym wyroku karnym osoby poszkodowanej wiąże sąd cywilny tylko wówczas, gdy ustalenie to należy do istoty czynu przestępczego, w wyroku zaś z dnia 5 grudnia 2008 r., III CSK 191/08 (OSP 2010, z. 1, poz. 2 z glosą G. Gossa), przyjął, że sąd cywilny jest związany ustaleniem co do osoby pokrzywdzonej, zawartym w sentencji wyroku skazującego za popełnienie przestępstwa oszustwa (art. 286 § 1 k.k.).

Jeśli chodzi natomiast o szkodę, to w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowany jest już pogląd, że związanie sądu cywilnego ustaleniami prawomocnego wyroku skazującego w odniesieniu do wyrządzonej przestępstwem szkody uzależnione jest od tego, czy wysokość szkody stanowi element stanu faktycznego objętego tym przestępstwem (wyrok SN z dnia 24 marca 2010 r., V CSK 310/09, LEX nr 688052). Związanie prawomocnym wyrokiem skazującym nie ogranicza dopuszczalności samodzielnego ustalenia przez sąd w postępowaniu cywilnym skutków zdarzenia w płaszczyźnie majątkowej strony powodowej, które nie są opisane w sentencji prawomocnego wyroku karnego skazującego pozwanego (wyrok SN z dnia 20 grudnia 2005 r., V CK 297/05, niepubl.). Badanie w sprawie cywilnej podstaw i zakresu zastosowania art. 11 k.p.c. musi więc objąć ocenę wystąpienia łącznie wszystkich wskazanych w tym przepisie elementów, a także tego, czy popełnione przez pozwanego przestępstwo wpłynęło, a jeśli tak, to w jakim zakresie, na szkodę, której naprawienia domaga się strona powodowa (wyrok SN z dnia 13 grudnia 2012 r., V CSK 25/12, niepubl.). W wyroku z dnia 10 lipca 2013 r. (V CSK 393/12, Gazeta Prawna 2013/133/8) Sąd Najwyższy wskazał, że przywłaszczenie mienia znacznej wartości określonej w sentencji wyroku karnego skazującego za popełnienie tego przestępstwa nie może być automatycznie utożsamiane z wysokością szkody wyrządzonej popełnieniem tego przestępstwa, ponieważ możliwa jest sytuacja, w której szkoda albo w ogólne nie powstanie, albo jej wysokość będzie równa, wyższa, a nawet niższa w stosunku do wartości przywłaszczonego mienia. Natomiast z wyroku z dnia 24 marca 2010 r. (V CSK 310/09, niepubl.) wynika, że w razie skazania za popełnienie przestępstwa opisanego w art. 296 k.k., w którym została wyrządzona „znaczna szkoda majątkowa”, określenie wielkości szkody nie jest wprawdzie dowolne, ale nie musi prowadzić do ścisłego jej określenia w granicach, w których skazany zobowiązany byłby do jej wyrównania w procesie odszkodowawczym, a sąd cywilny związany jest jedynie ustaleniem, że szkoda została wyrządzona. Związanie dotyczy wyrządzenia szkody znacznej wartości, która została określona w art. 115 § 5 w zw. z art. 7 k.k.

Odnosząc wyżej zaprezentowane poglądy orzecznictwa do realiów przedmiotowej sprawy, należy stwierdzić, iż w świetle treści art. 11 k.p.c. i prawomocnego wyroku skazującego fakt popełnienia przez pozwanego P. K. przestępstwa z art. 231 § 1 k.k. nie mógł ulegać wątpliwości i z całą pewnością w tym zakresie związanie sądu cywilnego zachodziło. Związanie to dotyczyło też ustalenia osób pokrzywdzonych tym przestępstwem. Takie ustalenie w sentencji prawomocnego wyroku skazującego Sądu Rejonowego w Nidzicy z dnia 22 czerwca 2012 r. sygn. akt II K 98/12 zostało zawarte: z wyroku tego bowiem wynika wprost, że pozwany szkodę wyrządził M. R. i U. R. (2) (powódce w niniejszej sprawie). Trzeba przy tym podkreślić, że do znamion przestępstwa uregulowanego w art. 231 k.k. nie należy każde przekroczenie uprawnień i niedopełnienie obowiązków, lecz takie tylko, które jest dokonywane na szkodę ingresu publicznego lub prywatnego. Sąd Rejonowy N. ustalił w sentencji wyroku, że oskarżony P. K. wyrządził istotną szkodę M. R. i U. R. (2). Skoro natomiast działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego należy do istoty czynu przestępczego, to ustalenie osób poszkodowanych tym przestępstwem, jako wyraz działania sprawcy na szkodę interesu prywatnego i wypełnienia tym samym znamion przestępstwa, ma charakter wiążący w tej sprawie.

Te wiążące ustalenia powodowały, iż odpowiedzialność cywilna pozwanego za wyrządzoną szkodę, której wyrównania domagała się powódka była co do samej zasady przesądzona. Nie oznacza to jednak, że Sąd Rejonowy był zwolniony z poczynienia ustaleń w zakresie wysokości wyrządzonej szkody. Dlatego też prawidłowo Sąd pierwszej instancji szacując wysokość szkody doznanej przez powódkę w wyniku bezprawnego działania pozwanych P. G. i W. S. (1) dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości A. D.. Biegły ten wartość rynkową opisanego w pozwie prawa wieczystego użytkowania nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), składającej się z działki o numerze (...), o powierzchni 149,00 m ², zabudowanej stanowiącym odrębną własność U. i M. R. budynkiem mieszkalnym o powierzchni użytkowej 105,00 m ², dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), określił na kwotę 159.000,00 zł na dzień 01 marca 2005 roku.

W konsekwencji, Sąd Rejonowy przyjął, że szkoda powódki (której udział w ww. prawie wynikałaby z jej prawa do majątku stanowiącego wspólność majątkową jej i męża i wynosiłby połowę – o czym niżej) wyraża się połową różnicy pomiędzy 2/3 części rzeczywistej wartości nieruchomości a ceną uzyskaną w wyniku przymusowej licytacji. Istotnie bowiem przepisy postępowania cywilnego (art. 983 k.p.c.) gwarantują egzekwowanemu dłużnikowi, iż licytowana nieruchomość nie zostanie przymusowo zbyta poniżej 2/3 jej rzeczywistej wartości określonej sumą oszacowania. Skutkowało to uwzględnieniem powództwo do kwoty 18.406,25 zł (2/3 z 159.000,00 zł = 106.000,00 zł, 106.000,00 zł – 69.187,50 zł = 36.812,50 zł, 36.812,50 zł x ½ =18.406,25 zł).

Sąd Rejonowy nie ustalił przy tym, jak opisano w pierwszym z zarzutów apelacyjnych, że powódka poniosła szkodę w związku z zbyciem nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Szczytnie oraz udziału co do 1/3 części w nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...) w postaci działki oznaczonej nr (...) o pow. 270. Zarzut ten jest bezzasadny o tyle, że – jak wynikało ze znajdujących oparcie w zgromadzonych w sprawie egzekucyjnej sygn. akt Km (...) ustaleń Sądu Rejonowego, w tym zwłaszcza postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Szczytnie P. K. z dnia 27 lutego 2006 r. (k. 167 akt egzekucyjnych) – postępowanie egzekucyjne z udziału dłużników w drugiej z ww. nieruchomości uległo umorzeniu. Szkoda powódki była więc związana jedynie z licytacyjną sprzedażą prawa wieczystego użytkowania nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), nr geod. (...), o pow. 149,00 m ^{( 2)}, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, objętej księgą wieczystą o numerze KW nr (...) za cenę zaniżoną wskutek nieprawidłowego oszacowania.

Istotnie, co pominął Sąd Rejonowy, a co wynikało z akt sprawy, w której powstał stanowiący podstawę egzekucji tytuł wykonawczy sygn. akt I Nc 187/04, dłużnicy M. R. i U. R. (2) nie byli dłużnikami osobistymi, a jedynie rzeczowymi z tytułu hipoteki kaucyjnej na prawie wieczystego użytkowania ww. nieruchomości do kwoty 170.000,00 zł (m.in. pozew – k. 2-4, odpis z księgi wieczystej KW nr (...) – k. 22-23, umowa ustanowienia hipoteki – k. 29-30). Hipoteka ta zabezpieczała wierzytelność Powszechnego Banku (...) w W. wobec S. J. z tytułu zawartej z nim umowy kredytowej z dnia 09 sierpnia 2001 r. Odpowiedzialność M. R. i U. R. (2) ograniczała się jedynie do kwoty 170.000,00 zł i do opisanej w pozwie nieruchomości stanowiącej przedmiot prawa wieczystego użytkowania dłużników objętej księgę wieczystą KW nr (...). Istotnie też, w przypadku sprzedaży licytacyjnej obciążonej ww. hipoteką nieruchomości za jakakolwiek cenę, niemożliwe było dalsze prowadzenie egzekucji wobec dłużników (poza obciążoną z tytułu innej umowy ustanowienia hipoteki nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...), z której postępowanie egzekucyjne umorzono). Nie oznacza to jednak, że dłużnicy nie ponieśli szkody w przypadku jej sprzedaży za zaniżoną cenę pomimo, że prawidłowo ustalona wartość nieruchomości nie przekraczała sumy hipoteki.

Skarżący pomija bowiem treść przepisu art. 518 § 1 pkt 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty, jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi. Przewidziana powyższą normą surogacja ustawowa reguluje wstąpienie z mocy prawa przez osobę trzecią spłacającą cudzy dług w prawa zaspokojonego wierzyciela. Wstąpienie to następuje tylko w takim zakresie, w jakim osoba trzecia spłaciła wierzyciela. Przedmiotem nabycia jest tu ta sama wierzytelność, która przysługiwała spłaconemu wierzycielowi, tyle tylko że osoba trzecia nabywa ją w części mierzonej zakresem dokonanej przez nią zapłaty. Należy podzielić stanowisko SA w Łodzi z dnia 17 marca 2014 r. I ACa 1167/13, Legalis, że celem instytucji podstawienia ustawowego osoby trzeciej w miejsce wierzyciela jest nie tyle samo przeniesienie wierzytelności, ile utrwalenie praw osoby trzeciej względem dłużnika wobec wykonania za niego świadczenia, które na nim ciąży. Nie ulega wątpliwości, że osobą trzecią, która nabywa wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty, jeżeli płaci cudzy dług, za który ponosi odpowiedzialność pewnymi przedmiotami majątkowymi, może być m.in. właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką, o tyle jednak, o ile nie jest on dłużnikiem osobistym.

Przenosząc powyższe na okoliczności sprawy, stwierdzić należy, że w wyniku sprzedaży licytacyjnej opisanego w pozwie prawa wieczystego użytkowania powódka i jej mąż wstąpili w prawa wierzyciela Powszechnego Banku (...) w W. w stosunku do dłużnika S. J. jedynie do kwoty 69.187,50 zł, jaką uzyskano ze sprzedaży nieruchomości. W przypadku zaś dopełnienia przez pozwanego P. K. swoich obowiązków w zakresie weryfikacji operatu szacunkowego wykonanego przez pozwanego W. S. (1), jak również przy sporządzeniu przez pozwanego W. S. (1) rzetelnej wyceny na potrzeby opisu i oszacowania, najniższa kwota, za jaką sprzedano by ww. nieruchomość, wynosiłaby 106.000,00 zł i do tej właśnie kwoty powódka i jej mąż nabyliby wierzytelność w stosunku do dłużnika S. J. wstępując w prawa zaspokojonego wierzyciela. Na skutek działań pozwanych do majątku dłużników rzeczowych spłacających wierzyciela nie weszła część wierzytelności w kwocie 36.812,50 zł. Skoro powódka i jej mąż nie nabyli wierzytelności w stosunku do dłużnika S. J. w takiej części, w jakiej nabyliby ją przy braku bezprawnych działań pozwanych, to doznali oni szkody majątkowej i w tym zakresie roszczenia odszkodowawcze powódki wobec pozwanych były zasadne.

Nielogiczny jest też argument pozwanego, że wycena nieruchomości, której wadliwość zarzucił Sąd pierwszej instancji nie przesądza o powstaniu szkody, gdyż brak jest pewności, licytacja przy uwzględnieniu prawidłowej wyceny mogłaby zakończyć się sprzedażą nieruchomości. W takiej bowiem sytuacji – gdyby z powodu wyższej ceny oszacowania nie byłoby nabywców i nieruchomość nie zostałaby sprzedana – do szkody w majątku powódki nie doszłoby, gdyż po drugiej bezskutecznej licytacji (jeżeli wierzyciel nie przejąłby nieruchomości za ceną nie niższą od dwóch trzecich sumy oszacowania), organ egzekucyjny umorzyłby postępowanie egzekucyjne z przedmiotowej nieruchomości. Nie doszłoby więc do uszczuplenia praw majątkowych dłużników w postaci wieczystego użytkowania. Odnosząc się natomiast do zarzutu braku legitymacji czynnej U. R. (1) w zakresie odpowiadającym jej udziałowi w wierzytelności pomimo braku dowodów potwierdzających równy udział małżonków w majątku wspólnym, Sąd Okręgowy podzielił argumentację Sądu Rejonowego opartą na treści art. 43 § 1 k.r.o. w zw. z art. 234 k.p.c. Skoro art. 43 § 1 k.r.o. stanowi, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, to pozwany twierdząc, że jest inaczej na zasadzie art. 6 k.c. winien swoje twierdzenia udowodnić obalając domniemanie prawne z powyższego przepisu wypływające. Bezpośrednim skutkiem wyroku rozwodowego, jaki zapadł pomiędzy M. R. a U. R. (2) jest wynikająca z art. 42 i art. 43 § 1 k.r.o. przemiana sytuacji prawnej przedmiotów objętych dotychczas bezudziałową wspólnością majątkową, polegająca na tym, że przedmioty te stają się współwłasnością rozwiedzionych małżonków w równych częściach ułamkowych, a więc w połowie. W takim też zakresie, jak słusznie przyjął Sąd Rejonowy, powódka mogła skutecznie dochodzić odszkodowania.

Nie doszło też w niniejszej sprawie do wskazanego w apelacji naruszenia prawa materialnego, tj. art. 415 k.c. Podkreślić należy, że przepis ten nie był podstawą odpowiedzialności skarżącego za szkodę wyrządzoną powódce. Pozwany P. K. bowiem, jako komornik, odpowiada na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (tj. Dz.U. z 1997 r., Nr 133, poz. 882 ze zm.), zgodnie z którym komornik jest zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Przesłankami jego odpowiedzialności było wykazanie szkody, zdarzenia ją wywołującego i adekwatnego związku przyczynowego. Nie było zaś wymagane wykazanie innych przesłanek wymaganych w art. 415 k.c., w tym zawinienia pozwanego. Dla zastosowania art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wystarczające było wykazanie obiektywnie niezgodnego z prawem działania lub zaniechania komornika przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych.

W świetle powyższych wywodów należy stwierdzić, że apelacja nie mogła zostać uwzględniona.

Mając powyższe na względzie na mocy art. 385 k.p.c. apelację oddalono.

SSO Małgorzata Szostak-Szydłowska SSO Mirosław Krzysztof Derda SSO Alicja Wiśniewska