Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 701/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Beata Górska

Sędziowie:

SSA Barbara Białecka (spr.)

SSA Urszula Iwanowska

Protokolant:

St. sekr. sąd. Elżbieta Kamińska

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2018 r. w Szczecinie

sprawy (...) w C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

przy udziale E. C. (1), E. C. (2), B. C., D. B. i D. D.

w związku ze skargę o wznowienie postępowania w sprawie VII U 3106/14

na skutek apelacji płatnika składek

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 20 września 2017 r. sygn. akt VI U 676/17

1.  uchyla zaskarżony wyrok i odrzuca skargę o wznowienie postępowania,

2.  odstępuje od obciążenia (...)

w C. kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Urszula Iwanowska SSA Beata Górska SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 701/17

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 24 kwietnia 2017 roku, płatnik składek - (...) Spółdzielnia (...) w C. złożył skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 17 sierpnia 2016 r., wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 3106/14 i w konsekwencji, wniósł o wznowienie postępowania zakończonego wymienionym wyrokiem i zmianę pięciu zaskarżonych decyzji zgodnie z pierwotnym kierunkiem zaskarżenia oraz o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów procesu.

W uzasadnieniu skargi pełnomocnik płatnika wskazał, że w innej, podobnej do przedmiotowych, sprawie Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 31 stycznia 2017 roku (sygn. akt III AUa 546/16) zmienił wyrok Sądu Okręgowego oraz poprzedzającą go decyzję w sposób zgodny ze stanowiskiem płatnika składek prezentowanym w odwołaniu. Zdaniem skarżącego, uzyskanie przez płatnika składek w podobnej sprawie, korzystnego dla siebie wyroku stanowi nową okoliczność wykrytą przez stronę postępowania, uzasadniającą jego wznowienie. Nadto, zdaniem skarżącego wspomniany wyrok Sądu Apelacyjnego wraz z jego uzasadnieniem stanowi nowy środek dowodowy, co także uzasadnia wznowienie postępowania.

W odpowiedzi na skargę organ rentowy wniósł o jej przekazanie do ZUS zgodnie z właściwością rzeczową – w celu rozpoznania wniosku płatnika o wznowienie postępowania w trybie przepisów art. 83 a ustawy systemowej a w razie nie uwzględnienia tego wniosku o oddalenie skargi płatnika i zasądzenie od płatnika składek na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Szczecinie, wyrokiem z dnia 20 września 2017 r., wydanym w sprawie o sygn. VI U 676/17, oddalił skargę płatnika składek (pkt. I) i zasądził od niego na rzecz organu rentowego kwotę 300 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt. II).

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach prawnych:

W sprawie z odwołań płatnika składek (...) w C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 28 lipca 2014 roku o nr (...), z dnia 28 lipca 2014 roku o nr (...), z dnia 28 lipca 2014 roku o nr (...), z dnia 28 lipca 2014 roku o nr (...) i z dnia 28 lipca 2014 roku o nr (...) – dotyczących zainteresowanych pracowników płatnika – D. B., B. C., E. C. (2), E. C. (1), D. D., Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 16 września 2016 r. (sygn. akt VII U 3106/14) oddalił odwołania płatnika i orzekł o kosztach procesu. Płatnik składek, reprezentowany w tym procesie przez zawodowego pełnomocnika, nie wniósł apelacji od tego wyroku, skutkiem czego wyrok ten uprawomocnił się. Po tym czasie, Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dni 31 stycznia 2017 r., wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 546/16, na skutek apelacji złożonej przez płatnika składek (...) w C. od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 28 kwietnia 2016 r. (sygn. akt VIIU 3091/14), zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż w podstawie wymiaru składek K. N. nie uwzględnia się świadczeń finansowanych ze środków na cele socjalne.

W tak ustalonym stanie faktycznym skargę płatnika składek Sąd I instancji uznał za nieuzasadnioną. Sąd w pierwszej kolejności wyjaśnił, że w postępowaniu cywilnym obowiązuje zasada niewzruszalności prawomocnych wyroków sądowych (art. 365 § 1 k.p.c.), dlatego też przepisy normujące sytuacje, w których może nastąpić uchylenie lub zmiana prawomocnego wyroku muszą być interpretowane ściśle.

Sąd orzekający wskazał, że przed merytorycznym rozstrzygnięciem o zasadności skargi o wznowienie postępowania sąd jest zobowiązany do sprawdzenia, czy spełnia ona wymogi formalne. Na tym etapie Sąd bada, czy skarga została wniesiona w terminie wynikającym z przepisów art. 407 k.p.c. i art. 408 k.p.c., czy jest ona dopuszczalna (ze względu na zaskarżone orzeczenie) i czy oparto ją na ustawowej podstawie. Skarga, która warunków tych nie spełnia, nie może być przez sąd rozpoznana. Zgodnie bowiem z art. 410 §1 k.p.c., sąd odrzuca skargę o wznowienie postępowania wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Sąd meriti podkreślił, że na tym etapie badanie wniesionej przez stronę skargi nie może obejmować rozpoznania zasadności wskazanych przez stronę podstaw skargi, a jedynie to, czy skarżący wskazał podstawę odpowiadającą jednej z określonych w kodeksie podstaw wznowienia postępowania. Jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 stycznia 1999 r. w sprawie II UKN 417/98 (OSNP 2000, nr 6, poz. 254), odrzucenie skargi o wznowienie postępowania w trybie art. 410 § 1 lub 411 k.p.c. może nastąpić tylko wtedy, gdy skarga nie opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, nie zaś gdy podstawa ta nie jest merytorycznie uzasadniona. Na tym etapie sąd dokonuje więc oceny wskazanych przez skarżącego podstaw wznowienia postępowania pod kątem ustawowej ich dopuszczalności. Zgodnie bowiem z art. 401 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności: 1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia; 2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe. W myśl natomiast art. 401 1 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Stosownie zaś do treści art. 403 § 1 k.p.c. można żądać wznowienia na tej podstawie, że wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym albo wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa. Można również żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu a także jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art. 416 1 k.p.c. (§ 2 i 4).

Sąd Okręgowy podkreślił, iż przeprowadzone badanie dopuszczalności skargi o wznowienie ma na celu stwierdzenie, czy zachowane zostały warunki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie skargi. Ocena ta dokonywana jest na podstawie twierdzeń zawartych w samej skardze o wznowienie postępowania. Badanie dopuszczalności skargi obejmuje także ocenę, czy okoliczności przytoczone przez skarżącą wypełniają ustawowe podstawy wznowienia. Oznacza to, że przytoczenie okoliczności, które nie wypełniają ustawowych podstaw wznowienia i wynika to już z treści samej skargi, pozwala na jej odrzucenie (art. 410 § 1 k.p.c.). Nie jest to przy tym merytoryczna ocena trafności powołanych podstaw, a jedynie ocena, czy skarga została oparta na ustawowej podstawie.

Dalej Sąd Okręgowy wyjaśnił, że ocena formalnej dopuszczalności przedmiotowej skargi o wznowienie postępowania nie przesądza jednak w jakimkolwiek stopniu o jej zasadności. Skarżący powołał się w jej uzasadnieniu na istnienie nowych okoliczności faktycznych i środka dowodowego, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Zdaniem Sądu rzeczywiście w chwili wydawania wyroku w sprawie VII U 3106/14 nie istniało jeszcze orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wydane w sprawie III AUa 546/16, niemniej okoliczność ta nie ma żadnego znaczenia dla oceny zasadności merytorycznej skargi o wznowienie postępowania. Dostrzeżono, że przedmiotem sporu w sprawie VII U 3106/14 było ustalenie czy do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wchodziły kwoty wypłacone z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na rzecz zainteresowanych – pracowników płatnika. Natomiast, przedmiotem ustaleń faktycznych, wymagających dowodzenia nie była kwestia istnienia rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych – na co wskazuje przedłożony wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie. W ocenie Sądu w konsekwencji, „wykryty” przez płatnika składek inny wyrok sądu powszechnego, wydany w podobnej sprawie i nie dotyczący stron tego procesu, nie mógł mieć żadnego wpływu na treść wyroku w sprawie VII U 3106/14.

Na potwierdzenie zasadności poglądu Sąd Okręgowy przytoczył pogląd wyrażony w analogicznym stanie faktycznym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lipca 2006 roku (sygn. akt I PK 5/06), gdzie wskazano, że: „skarga o wznowienie postępowania nie jest narzędziem służącym zapewnianiu jednolitości orzeczeń, nawet w sprawach o roszczenia oparte na jednakowych podstawach faktycznych i prawnych. Możliwość ponownego rozpoznania prawomocnie zakończonej sprawy na skutek skargi o wznowienie postępowania otwiera się tylko wówczas, gdy zaistnieje jedna z ustawowych podstaw wymienionych w Kodeksie postępowania cywilnego.” Sąd Najwyższy, stwierdził, że wyrok wydany w innej, nawet analogicznej sprawie przez sąd powszechny, nie stanowi nowego środka dowodowego ani też nie jest nową okolicznością faktyczną w rozumieniu art.403 § 2 k.p.c.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, płatnik składek miał możliwość skorzystania ze środków zaskarżenia od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie wydanego w sprawie VII U 3106/14, o czym, będąc reprezentowanym przez zawodowego pełnomocnika, musiał wiedzieć. Nie uczynił tego a wskutek jego bezczynności wyrok ten uprawomocnił się. Obecnie, prawomocny już wyrok Sądu Okręgowego nie mógł zostać zmieniony, bowiem skarga wywiedziona przez płatnika składek okazała się nieuzasadniona. W konsekwencji, orzeczono jak w pkt. I wyroku, w oparciu o treść przepisu art. 412 § 2 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach procesu zostało oparte o treść przepisów art. 98 § 1 i 3 k.p.c. statuujących odpowiedzialność strony przegrywającej za skutki procesu oraz o treść przepisu § 2 pkt.1 w zw. z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł płatnik, zaskarżając orzeczenie w całości. Jednocześnie zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono naruszenie:

a) art. 83a ust. 1 w zw. z art. 83a ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963) przez ich nieuwzględnienie i zupełne pominięcie jako podstawy wznowienia postępowania dyspozycji tego przepisu, zgodnie z którą w sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem sądu dopuszczalne jest wznowienie postępowania, jeżeli przedłożone zostaną nowe dowody (...), które mają wpływ na prawo lub zobowiązanie, o którym rozstrzygnięto orzeczeniem właściwego sądu, a nadto:

b) art. 403 § 2 k.p.c. przez niewłaściwe jego zastosowanie wykluczające spośród podstaw wznowienia postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych okoliczności faktyczne oraz środki dowodowe mające charakter nowości powstałych po uprawomocnieniu się orzeczenia wzruszanego skargą o wznowienie postępowania.

Wskazując na powyższe, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy w trybie art. 464 § 1 k.p.c. właściwemu organowi rentowemu do rozpoznania na podstawie art. 83 a ust. 1 w zw. z art. 83a ust. 3 pkt ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ewentualnie o uchylenie kwestionowanego niniejszą apelacją wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz płatnika składek kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelujący wskazał, że istota wadliwości skarżonego orzeczenia sprowadza się w zasadzie do niewłaściwego zastosowania przepisów określających podstawy restytucyjne - zarówno ogólne (z art. 403 § 2 k.p.c.), jak i - przede wszystkim - szczególne - stanowiące lex specialis - dla postępowania w sprawach z ubezpieczeń społecznych (art. 83 a ust. 1 w zw. z art. 83 a ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych).

Zdaniem skarżącego, istota rozumowania Sądu w merytorycznej warstwie rozważań sprowadzała się do uznania za „podstawową” zasadę postępowania sądowego w sprawach cywilnych zasadę niewzruszalności prawomocnych wyroków sądowych. W sprawie niniejszej w opozycji wobec przyjmowanej przez Sąd zasady niewzruszalności prawomocnych wyroków sądowych stoi zasada (również podstawowa) jednolitości orzecznictwa sądowego i stosowania prawa. Utrzymanie owej jednolitości wydaje się nader istotne - i to szczególnie z punktu widzenia sądów - w aktualnych warunkach politycznych.

Apelujący podkreślił, iż kompleks blisko 190 spraw z odwołań płatnika swoje pierwotne źródło miał w jednym dokumencie w postaci protokołu kontroli organu rentowego, który to dokument stanowił podstawę wydania wszystkich zakwestionowanych odwołaniami decyzji. Zdaniem skarżącego, w rozpoznawanych sprawach nie tyle należy mówić - jak przyjmuje to Sąd Okręgowy - o analogicznych postępowaniach, ile o jednym postępowaniu, w którym wydano w oparciu o ten sam stan faktyczny i na tych samych podstawach prawnych blisko 190 decyzji. Gdy zważy się, że wszystkie zakwestionowane apelacjami orzeczenia Sądu Okręgowego w Szczecinie zostały zmienione wyrokami Sądu Apelacyjnego w Szczecinie na korzyść płatnika składek i zgodnie z jego postulatami, powoływanie się na zasadę niewzruszalności prawomocnych orzeczeń sądowych w odniesieniu do niezaskarżonych apelacjami spraw w ocenie apelującego, zdaje się tracić na znaczeniu, prowadząc raczej do wypaczenia zasady niewzruszalności, niż do jej autentycznego propagowania.

Skarżący podkreślił, że w zaistniałym stanie faktycznym to w dobrze pojmowanym interesie wymiaru sprawiedliwości leży danie priorytetu zasadzie jednolitości orzecznictwa sądowego i stosowania prawa niż uporczywe trwanie przy forsowaniu opozycyjnej w odniesieniu do niej zasady niewzruszalności prawomocnych orzeczeń sądowych. Właśnie pozostawienie w obrocie prawnym orzeczeń sądowych sprzecznych - jak wynika z uzasadnień wyroków Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - nie tylko z regulacjami prawnymi, ale i zasadami współżycia społecznego godzi nie tylko w zasadę jednolitości orzecznictwa sądowego i stosowania prawa, ale - przede wszystkim - w dobrze pojmowany interes wymiaru sprawiedliwości. W takich warunkach uznanie za wystarczające dla wznowienia postępowania „nowości” co do okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które ujawniły się po uprawomocnieniu się jawi się jako absolutnie uzasadnione i słuszne. Tym bardziej, że - czego nie uwzględniają krytyczni komentatorzy prezentowanego stanowiska, a za nimi Sąd Okręgowy - w aktualnym stanie prawnym przepisy procedury dopuszczają jako podstawy wznowienia „nowości", jakie wywołują orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego uznające za niezgodne z Konstytucją akty prawne stanowiące (ogólnie mówiąc) podstawę pierwotnego orzekania.

W ocenie apelującego, na bezzasadność merytorycznej oceny podstaw wznowienia przyjmowanej przez Sąd pierwszej instancji wskazują dodatkowo szczególne regulacje ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zawarte w przepisach art. 83a ust. 1 i art. 83a ust. 3 pkt 2. Co prawda nie przywoływano ich w treści uzasadnienia skargi o wznowienie, koniecznym jest jednakże uwzględnianie tych regulacji przez Sąd z urzędu. Tymczasem Sąd Okręgowy zagadnienie to zupełnie pomija. Regulacje zawarte w przywoływanych przepisach szczególnych w sposób niemogący budzić jakichkolwiek wątpliwości jako podstawę wznowienia wskazują „nowe dowody", które mają wpływ na prawo lub zobowiązanie. W dyspozycji przepisu art. 83a ust. 1 ustawy jedynie ujawniane „okoliczności faktyczne" mające stanowić podstawę dla m.in. wznowienia postępowania muszą spełniać kryterium „istnienia przed wydaniem decyzji". Nie dotyczy to „nowych dowodów", którymi w sprawie niniejszej są liczne orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie odmiennie orzekające w efekcie apelacji płatnika składek w sprawach opartych na tym samym stanie faktycznym i prawnym.

W ocenie apelującego, w tych warunkach postulaty zawarte w petitum apelacji jawią się jako oczywiście zasadne, przy czym postulatowi zawartemu w pkt A skarżący nadaje znaczenie priorytetowe, wobec - jak się wydaje - konieczności pierwotnego wyczerpania toku postępowania przesądowego przed organem rentowym przewidzianego przepisem art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie na rzecz ZUS O/S. zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji według norm przepisanych. Organ rentowy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i podzielił argumentację faktyczną oraz prawną zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja płatnika składek skutkowała koniecznością wydania orzeczenia kasatoryjnego. Kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku prowadzi w ocenie Sądu Apelacyjnego do wniosku, że zapadłe rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego jest wadliwe z przyczyn proceduralnych. Przedmiotowa skarga o wznowienie postępowania winna podlegać odrzuceniu przez Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 410 k.p.c., bowiem nie została oparta na ustawowej podstawie.

Rozpoznając niniejszą apelację podkreślić należy, że skarga o wznowienie postępowania ma charakter nadzwyczajnego środka prawnego. Przepisy, które skargę normują, zmierzają do wzruszenia prawomocnego orzeczenia poza tokiem instancji i zastąpienia wydanego orzeczenia nowym, muszą być wykładane ściśle, a wskazane przez stronę podstawy poddane restrykcyjnej ocenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 57/05, niepubl.).

Zgodnie z art. 410 § 1 k.p.c. sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie. Jak przyjęto w orzecznictwie Sądu Najwyższego, skarga o wznowienie postępowania nie opiera się na ustawowej podstawie w rozumieniu tego przepisu zarówno wtedy, gdy przytoczona w niej podstawa nie odpowiada wzorcowi którejkolwiek z podstaw wznowienia (art. 401, art. 4011, art, 403 k.p.c.), jak i wówczas, gdy podstawa ta odpowiada wprawdzie temu wzorcowi, lecz w rzeczywistości nie wystąpiła (por. postanowienie z dnia 25 maja 2012 r., CZ 35/12, niepubl.). Ten dominujący pogląd przyjmuje, że badanie oparcia skargi na ustawowej podstawie nie ogranicza się do kontroli, czy wskazane w skardze okoliczności odpowiadają ustawowym podstawom wznowienia, ale obejmuje również ustalenie, czy podstawa rzeczywiście istnieje. Odmienne stanowisko przyjmuje natomiast, że na tym etapie postępowania ocena podstaw skargi ogranicza się do ustalenia, czy skarżący wskazuje podstawę wznowienia odpowiadającą jednej z podanych w Kodeksie postępowania cywilnego, a zatem badanie następuje jedynie od strony formalnej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2011 r., V CZ 50/11, niepubl). Sąd Apelacyjny podziela stanowisko pierwsze i wyraża pogląd, że w sytuacji takiej, jak w niniejszym postępowaniu, gdy strona skarżąca wyraźnie oznacza podstawę wznowienia i okoliczności ją uzasadniające, ale w sposób niewątpliwy nie odpowiadają one przesłankom określonym w art. 401-403 k.p.c., to wówczas należy przyjąć, że skarga nie jest oparta na ustawowej podstawie wznowienia, co uzasadnia jej odrzucenie na podstawie art. 410 § 1 k.p.c.

W niniejszej sprawie apelujący jako podstawę wniesienia skargi o wznowienie postępowania wskazał art. 403 § 2 k.p.c., powołując się przy tym na istnienie nowych okoliczności faktycznych i środka dowodowego, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. W uzasadnieniu skargi pełnomocnik płatnika wskazał, że w innej, podobnej do przedmiotowej sprawie, Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt III AUa 546/16, zmienił wyrok Sądu Okręgowego oraz poprzedzającą go decyzję w sposób zgodny ze stanowiskiem płatnika składek prezentowanym w odwołaniu. Zdaniem apelującego, uzyskanie przez płatnika składek w podobnej sprawie korzystnego dla siebie wyroku stanowi nową okoliczność wykrytą przez stronę postępowania, uzasadniającą wznowienie postępowania. Nadto, zdaniem płatnika, wspomniany wyrok Sądu Apelacyjnego wraz z jego uzasadnieniem stanowi nowy środek dowodowy, co także uzasadnia wznowienie postępowania.

Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że zgodnie z treścią powołanego art. 403 § 2 k.p.c. podstawą wznowienia postępowania może być późniejsze wykrycie okoliczności faktycznych i środków dowodowych. Wykrycie rozumieć należy jako dowiedzenie się o istnieniu okoliczności faktycznych lub dowodów w zakresie umożliwiającym powołanie się na nie. Późniejsze wykrycie jest więc dowiedzeniem się o nich w czasie, w którym powołanie powyższych środków w zakończonym postępowaniu było już niemożliwe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 marca 2014 r., sygn. akt III AUa 1013/13, Lex nr 1438156).

Analizując treść apelacji, jak również poddając ocenie dotychczasowy przebieg postępowania w sprawie, należy stwierdzić, że brak było warunków umożliwiających skuteczne złożenie przez płatnika składek skargi o wznowienie postępowania opartej na przesłance z art. 403 § 2 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego płatnik nie wykazał bowiem, że w sprawie pojawiły się nowe okoliczności faktyczne i środek dowodowy, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Należy podkreślić, że okoliczności i dowody później wykryte to takie okoliczności w poprzednim postępowaniu, które były w ogóle nieujawnione i były nieznane stronom. Wykrycie okoliczności faktycznych lub dowodów, które poza przesłanką ich nieujawnienia w postępowaniu prawomocnie zakończonym, powinno być dla strony skarżącej „nieujawnialne”. Fakty zaś ujawniane, czyli te, które strona powinna znać, tj. miała możliwość dostępu do nich, nie są objęte hipotezą tego przepisu. Stąd określona w art. 403 § 2 k.p.c. podstawa skargi o wznowienie postępowania nie zachodzi, jeżeli w poprzednim postępowaniu istniała obiektywna możliwość powołania się na okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, a zaniechanie strony w tym przedmiocie było następstwem jej zaniedbań, opieszałości, zapomnienia czy błędnej oceny potrzeby ich powołania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1999 r., II CKN 807/98, Lex nr 78214, z dnia 12 lutego 2004 r., V CZ 2/04, niepubl. Oraz z dnia 25 maja 2011 r., II CZ 3/11, niepubl.). Przywołać w tym miejscu wypada także pogląd Sądu Najwyższego, który stwierdził, że podstawą wznowienia musi być okoliczność lub środek dowodowy, istniejący w czasie trwania poprzedniego postępowania, lecz obiektywnie niemożliwy do ujawnienia dla strony w tym postępowaniu, a więc wówczas „nieujawniany” (postanowienie z dnia 14 listopada 2013 r., IV CZ 79/13, Lex nr 1399914).

Analiza argumentów zawartych w treści apelacji oraz w treści skargi o wznowienie postępowania wraz z dołączonym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt III AUa 546/16, zdaniem Sądu Odwoławczego nie pozostawia wątpliwości co do tego, że brak jest podstaw procesowych do wznowienia postępowania w sprawie. Argumentacja apelującego zmierza bowiem w istocie do podważenia prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego tylko z tej przyczyny, że płatnik składek nie wniósł w przepisanym terminie apelacji od niekorzystnego dla siebie wyroku. Podkreślenia wymaga, że powoływanie się płatnika na fakt wydania w innej sprawie korzystnego dla niego orzeczenia, nie stanowi usprawiedliwienia zaniechania strony co do zaskarżenia niekorzystnego wyroku.

W kontekście rozpoznawanej sprawy nie można również pomijać obowiązującej zasady niezawisłości sędziowskiej. Jest to konstytucyjna zasada sprawowania wymiaru sprawiedliwości, sformułowana wprost w art. 178 Konstytucji, która stanowi gwarancję niezależności sędziów przy prowadzeniu postępowań sądowych w zakresie orzekania. Wobec powyższego, wskazywanie przez apelującego, że przede wszystkim i za wszelką cenę należy mieć na uwadze jako nadrzędną zasadę jednolitości orzecznictwa, jest argumentem pozaprawnym, ponieważ nie znajduje oparcia w Konstytucji. Argumentacja skarżącego w istocie zmierza do wykazania prawdziwości tezy, że Sąd Okręgowy, znając orzeczenie Sądu Apelacyjnego, wydałby wyrok korzystny dla skarżącego, co jest jednak wnioskowaniem zbyt daleko idącym.

Mając na uwadze przedstawioną wyżej argumentację, Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i odrzucił skargę, stosownie do treści art. 386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 410 § 1 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. (pkt I).

Ponadto, w ocenie Sądu Apelacyjnego zasadnym było odstąpienie, na podstawie art. 102 k.p.c., od obciążania (...) w C. kosztami postępowania apelacyjnego. Zgodnie z tym przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przy ocenie przesłanek wskazanych w powyższym przepisie Sąd Apelacyjny wziął pod uwagę szczególny charakter sprawy, trudną sytuację materialną płatnika składek spowodowaną m.in. koniecznością prowadzenia blisko 190 spraw z odwołań płatnika od decyzji ZUS, a także okoliczność, że płatnik składek w istocie nie przyczynił się do wygenerowania kosztów postępowania apelacyjnego, którego wszczęcie stanowiło niejako konsekwencję rozpoznania skargi przez Sąd w sytuacji braku ku temu ustawowych podstaw.

SSA Urszula Iwanowska SSA Beata Górska SSA Barbara Białecka