Pełny tekst orzeczenia

Sygn. aktI.Ca 354/18

POSTANOWIENIE

Dnia 26 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Antoni Czeszkiewicz

Sędziowie

SSO Joanna Walczuk

SSO Alicja Wiśniewska (spr.)

Protokolant:

st. sekr. sąd. Ewa Andryszczyk

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2018 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z wniosku G. S. i B. S.

z udziałem M. B., K. W. i W. W.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestnika postępowania M. B.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 22 czerwca 2018r., sygn. akt I Ns 309/16

p o s t a n a w i a:

1.  Oddalić apelacje;

2.  Ustalić, że zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie przed Sądem II – giej instancji.

SSO Alicja Wiśniewska SSO Antoni Czeszkiewicz SSO Joanna Walczuk

Sygn. akt I. Ca 354/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy B. i G. małż. S. domagali się ustanowienia na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w miejscowości B. gmina R. oznaczonej numerem geodezyjnym (...), objętej księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Suwałkach służebności drogi koniecznej na nieruchomości położonej w miejscowości B. gmina R., oznaczonej numerem geodezyjnym (...) stanowiącej własność M. B.. Jednocześnie wnieśli o obciążenie ich jednorazowym wynagrodzeniem za ustanowienie służebności oraz zasądzenie od uczestnika postępowania na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie wnioskodawcy podali, iż wcześniej sprzedali swoją nieruchomość położoną w miejscowości B. gmina R. oznaczoną nr (...), a z uwagi na to, że była ona zabudowana i miała małą powierzchnię nie było możliwości wyznaczenia przez nią drogi dojazdowej do działki nr (...). W związku z tym działka nr (...) nie posiada dostępu do drogi publicznej, a najmniej uciążliwym przebiegiem drogi koniecznej będzie wytyczenie jej przez nieruchomość ozn nr (...) lub (...), której właścicielem jest M. B..

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania M. B. wniósł o oddalenie wniosku oraz obciążenie wnioskodawców kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego. Wniósł nadto o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze uczestników postępowania W. W. i K. W.. Argumentując swoje stanowisko w sprawie wskazał, iż wnioskodawcy byli właścicielami nieruchomości oznaczonych nr (...) i (...). W dniu 19.12.2013r. sprzedali W. i K. małżonkom W. zabudowaną działkę nr (...), pozostawiając sobie działkę nr (...), bez zapewnienia drogi dojazdowej do niej, pomimo że początkowo przedmiotem transakcji miały być obie nieruchomości. Uczestnik postępowania wskazywał, iż brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej wynika z lekkomyślnego i zawinionego działania wnioskodawców, wskutek czego ich roszczenie w myśl art. 5 kc nie powinno zostać uwzględnione. W tej sytuacji, mając na uwadze treść przepisu art. 145 § 2 kc przeprowadzenie drogi koniecznej winno nastąpić przez grunty, które były przedmiotem sprzedaży tj. przez działkę nr (...), której właścicielami są małż. W.. Powoływali się przy tym na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu postanowienia z dnia 18.09.1998r. w sprawie sygn. akt III CKN 609/97.

Wezwani do udziału w sprawie w trybie art. 510§2 kpc w charakterze uczestników postępowania K. W. i W. W. sprzeciwili się ustanowieniu drogi koniecznej na należącej do nich nieruchomości oznaczonej nr (...) i wnieśli o ustanowienie jej na działce należącej do uczestnika postępowania M. B.. Argumentowali, iż przeprowadzenie drogi przez ich nieruchomość uniemożliwiłoby przyszłą rozbudowę domu, gdyż droga miałaby przebiegać w odległości ok. 2 m od ściany ich budynku mieszkalnego oraz wpłynęłoby to na bezpieczeństwo przyłącza energetycznego, konieczne byłoby też zniszczenie licznych nasadzeń drzew oraz zdemontowanie istniejącego ogrodzenia i postawienie nowego.

Postanowieniem z dnia 22 czerwca 2018r., w sprawie sygn. akt I. Ns. 309/16 Sąd Rejonowy w Suwałkach:

1.  Ustanowił na nieruchomości położonej w miejscowości B. gmina R., oznaczonej numerem geodezyjnym (...), objętej księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Suwałkach, stanowiącej własność uczestnika postępowania M. B. służebność drogi koniecznej o przebiegu wskazanym według wariantu nr 1 na szkicu znajdującym się na k. 99 akt sprawy, sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu geodezji J. K. i stanowiącej integralną część niniejszego postanowienia, o powierzchni 0,0223 ha na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w miejscowości B. gmina R. oznaczonej numerem geodezyjnym (...), dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Suwałkach prowadzona jest księga wieczysta nr (...);

2.  Tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności szczegółowo określonej w pkt 1 niniejszego postanowienia zasądził od wnioskodawców G. S. i B. S. na rzecz uczestnika postępowania M. B. solidarnie kwotę w wysokości 5.900,00 zł płatną w terminie jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wypadku uchybienia powyższemu terminowi płatności;

3.  Nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Suwałkach) od wnioskodawców G. S. i B. S. solidarnie kwotę 2.956,97 zł tytułem brakujących kosztów sądowych;

4.  Orzekł, że w pozostałym zakresie zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Powyższe orzeczenie Sądu zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne.

B. i G. małż. S. są właścicielami nieruchomości położonej w miejscowości B. gmina R. oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0,3076 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Suwałkach prowadzona jest księga wieczysta nr (...) (dowód: wypis z rejestru gruntów wraz z wyrysem z mapy ewidencyjnej, k.11-12, k.152-153, odpis KW, k.4). Nieruchomość ta stanowi grunty orne, nie posiadając przy tym dostępu do drogi publicznej z uwagi na otaczające ją ze wszystkich stron grunty innych osób fizycznych.

B. i G. małżonkowie S. byli wcześniej właścicielami zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...), posiadającej dostęp do drogi publicznej, a która sąsiadowała z działką nr (...). W dniu 19.12.2013r. sprzedali działkę nr (...) W. i K. małżonkom W..

M. B. jest właścicielem m.in. nieruchomości oznaczonej numerami geodezyjnymi (...) o łącznej powierzchni 0,1301 ha położonej w miejscowości B. gmina R., dla której w Sadzie Rejonowym w Suwałkach prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Działka nr (...) ma powierzchnię 0,0418 m2 i szerokość 3 metry. Jest niezabudowana, stanowią ją pastwiska trwałe i grunty orne, od 30 lat nie jest użytkowana, rośnie na niej jedna jabłoń.

W. A. i K. małż. W. są właścicielami zabudowanej nieruchomości rolnej oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0,1628 ha, położonej w miejscowości B. gmina R., dla której w Sądzie Rejonowym w Suwałkach prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Nieruchomość tę nabyli od G. i B. małż. S. na mocy umowy sprzedaży z dnia 19.12.2013r. Rep. A Nr (...) sporządzonej w Kancelarii Notarialnej Notariusz B. B. w S. Nieruchomość ta jest zabudowana budynkiem mieszkalnym, gospodarczym i garażem. Jest w pełni zagospodarowana, ogrodzona, rosną na niej liczne ozdobne krzewy iglaste (tuje) oraz drzewa iglaste i owocowe, obok ogrodzenia urządzony jest plac zabaw dla dzieci, ,a na granicy ogrodzenia znajduje się słup energetyczny.

Zdaniem Sądu Rejonowego, uwzględniając potrzeby nieruchomości o numerze geodezyjnym (...) w zakresie dostępności do drogi publicznej i jednoczesnym minimalnym obciążeniu ewentualnych nieruchomości sąsiednich, za optymalną drogę konieczną uznać należało drogę o przebiegu określonym szczegółowo według wariantu nr 1 na szkicu sporządzonym przez biegłego sądowego z zakresu geodezji J. K. znajdującym się na k. 99 akt sprawy przebiegającą przez nieruchomość o numerze geodezyjnym (...)

Zważywszy na fakt, iż zarówno uczestnik postępowania M. B. jak i uczestnicy postępowania W. i K. małż. W. w toku postępowania sprzeciwiali się ustanowieniu drogi koniecznej na należących do nich nieruchomościach, w opinii Sądu Rejonowego ustalenia kształtu i przebiegu należało dokonać z uwzględnieniem interesu społeczno – gospodarczego, o którym mowa w art. 145§3 k.c. Powołując się zarówno na stanowisko doktryny jak i orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd Rejonowy wskazał, że uwzględnienie interesu społeczno – gospodarczego wyraża się w dążeniu do tego, aby sposób ustalenia drogi koniecznej odpowiadał potrzebom nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej i następował z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma przebiegać. W miarę możliwości należy unikać przeprowadzenia drogi przez grunty uprawne, czy też w każdy inny sposób, który stanowiłby szczególną uciążliwość dla właściciela nieruchomości obciążonej. Droga konieczna w miarę możliwości powinna być najkrótszym i najtańszym połączeniem z drogą publiczną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1983r., III CRN 14/83).

Zarówno okoliczności sprawy jak i ujawnione dowody pozwoliły Sądowi I instancji przyjąć, iż służebność drogi koniecznej zapewniająca każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości o numerze (...) dostęp do drogi publicznej winna przebiegać według wariantu nr 1 przez nieruchomość o numerze (...) objętą księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Suwałkach, zgodnie ze szkicem biegłego sądowego z zakresu geodezji J. K. znajdującym się na k. 99 akt sprawy.

Za przyjęciem powyższego rozwiązania przemawiały następujące okoliczności. Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego działka nr (...) stanowiąca własność uczestnika postępowania M. B. jest wąskim pasem gruntu o szerokości 3 metrów, nie jest w żaden sposób zagospodarowana, nie ma na niej zabudowań, ani nasadzeń a ponadto od 30 lat nie jest użytkowana (co uczestnik sam przyznał w trakcie oględzin). Powierzchnia drogi koniecznej według wariantu nr 1 wynosi 0,0223 ha i obejmuje około ½ długości tej działki.

Z kolei działka numer (...) stanowiąca własność W. i K. małż. W. jest zagospodarowana na cele mieszkaniowe, zabudowana budynkiem mieszkalnym i budynkiem garażowym, ogrodzona, posiada liczne nasadzenia i elementy małej architektury. Szlak drogi koniecznej według wariantu nr 2 opinii biegłego z zakresu geodezji J. K. przebiegałaby po tej działce, w odległości zaledwie 2 i 3 metrów od ściany budynku mieszkalnego. Ponadto urządzenie drogi koniecznej według tego właśnie wariantu wymagałoby odgrodzenia drogi koniecznej od posesji, w celu zapewnienia bezpieczeństwa jej właścicieli, poprzez demontaż istniejącego ogrodzenia i montaż nowego w innym miejscu, usunięcie lub przesadzenie istniejących nasadzeń z linii drogi, zaś wykonanie wjazdu prawdopodobnie wymagałoby przestawienia słupa napowietrznej linii energetycznej. Ustanowienie drogi koniecznej według wariantu nr 2 byłoby bardzo kłopotliwe, wymagałoby poniesienia dużych nakładów oraz zaangażowania innych podmiotów – ze względów technicznych (przestawienie słupa energetycznego). W przypadku natomiast nieruchomości ostatecznie droga konieczną obciążonej (działka (...)) sytuacja taka nie zachodzi- jest ona bowiem niezabudowana, w żaden sposób niezagospodarowana i urządzenie na niej drogi nie pociągnie za sobą tak dużych nakładów - jak w przypadku poprowadzenia jej przez działkę nr (...) według wariantu nr 2. Potwierdziły to zresztą oględziny przeprowadzone z udziałem Sądu oraz opinie biegłej zakresu szacowania nieruchomości.

Odwołując się do treści art.145§2 k.c. Sąd Rejonowy zauważył, iż zastosowanie tego przepisu nie powinno prowadzić do naruszenia interesu społeczno-gospodarczego, o którym mowa w art. 145 §3 kc. Jeżeli zatem przeprowadzenie drogi koniecznej przez grunt, który był przedmiotem czynności prawnej, powodowałby dla tego gruntu znacznie większy uszczerbek niż dla innego gruntu, to z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego nie byłoby dopuszczalne przeprowadzenie drogi koniecznej przez grunt, który był przedmiotem czynności prawnej i droga musiałaby być przeprowadzona przez inny grunt. Wynika to z utrwalonej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego (por. post. SN z 11.03.1970r., III CRN 36/70, OSN 1970, Nr 11, poz.207; post. SN z dnia 11.8.1998, II CKN 649/97 , nie publ oraz post. SN z dnia 26.10.2000r. IV CKN 1197/00, Legalis, post. z dnia 02.04.2014r. IV CSK 450/13, Legalis).

W realiach sprawy niniejszej, zdaniem Sądu Rejonowego ustanowienie drogi koniecznej na działce nr (...), która była w 2013 roku przedmiotem transakcji między wnioskodawcami a uczestnikami postępowania - W. i K. małż. W. (wariant nr 2 opinii biegłego z zakresu geodezji) - powodowałoby dla obciążonego gruntu znacznie większy uszczerbek, niż w przypadku obciążenia służebnością drogi koniecznej nieruchomości ozn. nr (...), której właścicielem jest uczestnik postepowania M. B. (wariant nr 1 opinie biegłego z zakresu geodezji). Przy uwzględnieniu aspektu uciążliwości i aspektu ekonomicznego (uniknięcie poniesienia znacznych nakładów) wskazanego przez biegłą z zakresu szacowania nieruchomości, w ocenie Sądu Rejonowego najbardziej optymalnym rozwiązaniem było ustanowienie służebności na nieruchomości oznaczonej numerem (...), zgodnie z wariantem nr 1 opinii biegłego z zakresu geodezji J. K. (k.96-99).

O należnym wynagrodzeniu za ustanowienie drogi koniecznej Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 145§1 kc, wysokość którego ustalił z uwzględnieniem wskazań biegłej sądowej K. T. zawartych w wariancie nr I opinii, określającej wynagrodzenie należne właścicielowi nieruchomości oznaczonej numerem (...) – uczestnikowi postępowania M. B.. W powoływanej opinii biegła wysokość wynagrodzenia dla drogi koniecznej o powierzchni 0,0223 ha (wytyczonej pierwotnie przez biegłego sądowego z zakresu geodezji) wyszacowała na kwotę 5.900,00 zł. Przyjmując kwotę wyliczoną przez biegłą sądową, Sąd Rejonowy wskazał, iż wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogowej ustala się według cen rynkowych i stanowi ono ekwiwalent za samo ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego. Wynagrodzenie powinno być określone jako świadczenie jednorazowe.

O brakujących kosztach sądowych Sąd Rejonowy orzekł z mocy art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz.U. z 2016r. poz. 623) i nakazał pobrać tytułem brakujących kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa od wnioskodawców kwotę 2.956,97 zł. O pozostałych kosztach postępowania orzeczono z mocy art. 520§ 1 kpc.

Apelację od powyższego postanowienia wywiódł uczestnik postępowania M. B. zaskarżając je w całości.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1.  Naruszenie prawa procesowego tj. art.233§1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i poczynienie ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. błędne ustalenie, że działka należąca do uczestnika postępowania M. B. jest wąskim pasem gruntu i nie jest zagospodarowana, podczas gdy działka ta sąsiaduje z działkami, gdzie znajduje się sad oraz posadowione są budynki;

2.  Naruszenie prawa materialnego, tj. art.145§2 k.c. zd. drugie poprzez jego niezastosowanie a w konsekwencji zaniechanie przeprowadzenia drogi koniecznej przez grunty, które były przedmiotem czynności prawnej, tj. według wariantu II;

3.  Naruszenie prawa materialnego a mianowicie art.5 k.c. poprzez ustanowienie służebności drogi koniecznej na nieruchomości należącej do uczestnika postępowania M. B., co w okolicznościach niniejszej sprawy, w szczególności faktu braku dostępu do drogi publicznej jest wynikiem sprzedaży działki przez wnioskodawcę, uznać należy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku ewentualnie ustanowienie drogi koniecznej według wariantu II, bądź też uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Domagał się również zasądzenia od wnioskodawców na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem pierwszej i drugiej instancji według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji uczestnik postępowania M. B. wskazał, iż w sprawie niniejszej znajduje zastosowanie art.145§2 zd. 2. k.c., stąd też Sąd Rejonowy rozważając właściwy przebieg drogi koniecznej powinien rozważyć i uwzględnić interes społeczno – gospodarczy. W sprawie bezspornym jest fakt, iż wnioskodawca poprzez sprzedaż działki o nr (...) na rzecz uczestników postępowania małżonków W. pozbawił działkę o nr (...) dostępu do drogi publicznej. Przeprowadzenie drogi koniecznej przez grunt będący przedmiotem czynności prawnej jest możliwe, co jednoznacznie potwierdza opinia biegłego sądowego wydana na potrzeby postępowania. Wbrew przesłankom do ustanowienia drogi koniecznej według wariantu II, tj. przy zastosowaniu art.145§2 zd. 2 k.c., Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że uwzględnienie aspektu uciążliwości oraz aspektu ekonomicznego przemawiają jednak za ustanowieniem drogi koniecznej według wariantu I.

Zdaniem skarżącego takie rozstrzygnięcie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego albowiem wnioskodawca poprzez sprzedaż jednej działki pozbawił działkę nr (...) dostępu do drogi publicznej. W tych okolicznościach działanie wnioskodawcy jest zawinione i celowe, nie może być uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zarówno wnioskodawcy jak i uczestnicy postępowania K. W. i W. W. wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od apelującego na swoją rzecz kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika postępowania M. B. okazała się bezzasadna i nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie, jak i wnioski wywiedzione z przeprowadzonego postępowania dowodowego prowadzące do wydania zaskarżonego postanowienia były prawidłowe. Stąd też w pełni akceptuje poczynione przez Sąd I instancji ustalenia stanu faktycznego, jak i zaprezentowane w uzasadnieniu skarżonego orzeczenia rozważania prawne. W konsekwencji, zarzuty podniesione w treści apelacji, w ocenie Sądu II instancji, stanowią w istocie gołosłowną polemikę z prawidłowymi wskazaniami i rozważaniami Sądu I instancji.

Zasadniczym zarzutem apelacji był zarzut dokonania przez Sąd Rejonowy błędnych ustaleń faktycznych i dokonania dowolnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie.

W realiach niniejszej sprawy zarzut naruszenia przez Sąd art.233§1 k.p.c. nie zasługiwał na uwzględnienie. Sąd I instancji w pełni sprostał ciążącym na nim powinnościom, a kwestionowanie w powyższym zakresie dokonanej przez Sąd oceny dowodów przez skarżącego polega jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla niego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia powyższego wymaga wykazania, iż Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Nie jest zaś wystarczające tylko przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie. Prawidłowe postawienie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów nie może polegać więc tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, opartej na własnej ocenie dowodów. Konieczne jest bowiem, przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazywanie, że określone w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy albo, że sąd pominął istotne dla sprawy dowody przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy (por. orzeczenia SN z dnia 16 grudnia 2005 roku, III CK 314/05, LEX nr 172176; z dnia 18 czerwca 2004 roku, II CK 369/03, LEX nr 174131; z dnia 15 kwietnia 2004 roku, IV CK 274/03, LEX nr 164852; z dnia 25 listopada 2003 roku, II CK 293/02, LEX nr 151622). Mając powyższe na uwadze ocena dowodów przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby apelujący wykazał, że zawiera ono błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności lub jest niepełna. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Nie jest więc wystarczającym uzasadnieniem błędu w ustaleniach faktycznych przedstawienie przez stronę skarżącą własnej oceny dowodów i wyrażenie dezaprobaty dla oceny prezentowanej przez Sąd pierwszej instancji.

Sąd Rejonowy nie dopuścił się również naruszenia przepisów art.145§2 zd. 2 k.c. Poza sporem w sprawie niniejszej pozostawał fakt, iż nieruchomość położona w miejscowości B., gmina R. oznaczona numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0,3076 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Suwałkach prowadzona jest księga wieczysta nr (...) stanowi własność wnioskodawców i nie posiada dostępu do drogi publicznej. Utrata dostępu do drogi publicznej wynika z faktu sprzedaży przez wnioskodawców w dniu 19.12.2013r. działki o nr geodezyjnym (...) bezpośrednio sąsiadującej z działką o nr geodezyjnym (...), która zapewniała dostęp do drogi publicznej.

Sąd Rejonowy w oparciu o oględziny spornych nieruchomości oraz opinię biegłego z zakresu geodezji J. K. prawidłowo ustalił, iż dostęp nieruchomości oznaczonej nr geodezyjnym (...) do drogi publicznej jest możliwy poprzez wytyczenie drogi koniecznej przez nieruchomość oznaczoną nr geodezyjnym (...) bądź (...). Dalej Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, iż działka nr (...) stanowiąca własność uczestnika postępowania M. B. jest wąskim pasem gruntu o szerokości 3 metrów, nie jest w żaden sposób zagospodarowana, nie ma na niej zabudowań, ani nasadzeń a ponadto od 30 lat nie jest użytkowana (co uczestnik sam przyznał w trakcie oględzin). Powierzchnia drogi koniecznej na w/w nieruchomości wynosi 0,0223 ha i obejmuje około ½ długości tej działki.

Z kolei działka numer (...) stanowiąca własność W. i K. małż. W. jest zagospodarowana na cele mieszkaniowe, zabudowana budynkiem mieszkalnym, gospodarczym i garażem. Jest ogrodzona, posiada liczne nasadzenia i elementy małej architektury. Szlak drogi koniecznej według wariantu nr 2 opinii biegłego z zakresu geodezji J. K. przebiegałaby po tej działce, w odległości zaledwie 2 i 3 metrów od ściany budynku mieszkalnego.

W tych okolicznościach wybór wariantu I i ustanowienie drogi koniecznej na nieruchomości o nr geodezyjnym (...) nie narusza przepisu art.145§2 zd. 2 k.c., który to przepis Sąd Rejonowy również miał na uwadze orzekając w sprawie niniejszej. Podkreślenia wymaga, iż dla nieruchomości która utraciła dostęp do drogi publicznej w następstwie sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, Sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej (art.145§2 zd. 2 k.c.). Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie ukształtował się pogląd, iż niemożność ustanowienia drogi koniecznej przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej ocenia się w kontekście uszczerbku, jaki spowoduje wytyczenie służebności. Jeżeli uszczerbek dla gruntu będącego przedmiotem czynności prawnej jest znacznie większy niż dla gruntów sąsiednich, to zachodzi stan niemożliwości, uzasadniający odstąpienie od stosowania przepisu.

W postanowieniu z dnia 4 lutego 2000r. (II CKN 734/98) Sąd Najwyższy wskazał, iż wypadku przewidzianym w art. 145 § 2 zd. 2 KC drogę konieczną przeprowadza się przez wspomniany tam grunt, choćby przeprowadzenie drogi przez inny grunt powodowało dla tego gruntu mniejszy uszczerbek niż dla gruntu, który był przedmiotem czynności prawnej. Omawiany wyjątek dokonany w imię zasad współżycia społecznego (art. 5 KC) nie może jednak iść tak daleko, żeby naruszał interes społeczno-gospodarczy. Jeżeliby zatem przeprowadzenie drogi koniecznej przez grunt, który był przedmiotem czynności prawnej powodowało dla tego gruntu znacznie większy uszczerbek niż dla innego gruntu, to z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego nie byłoby dopuszczalne przeprowadzenie drogi koniecznej przez grunt, który był przedmiotem czynności prawnej i droga musiałaby być przeprowadzona przez inny grunt.

Powyższe stanowisko znalazło potwierdzenie w postanowieniu z dnia 17 listopada 2003r., (V CK 396/02), w uzasadnieniu którego Sąd Najwyższy wskazał, iż przepis art.145§2 zd. 2. k.c. ma charakter pewnej dyrektywy, co potwierdza użycie słów "o ile to możliwe", lecz - co jest oczywiste - nie ma on charakteru bezwzględnego. Skoro właściciel nieruchomości sąsiedniej nie uczestniczy w czynności, która pozbawiła określony grunt dostępu do drogi publicznej, to nie powinien on ponosić uszczerbku wynikającego z wytyczenia drogi przez jego grunt. Uzasadnione jest zatem dążenie ustawodawcy do przeprowadzenia drogi koniecznej przez te grunty, które były przedmiotem czynności prawnej. Jeżeli jednakże wbrew dyrektywie zawartej w art. 145 § 2 zd. 2 k.c. ustanowienie służebności na gruntach będących przedmiotem czynności prawnej pociągnęłoby za sobą nieproporcjonalnie wielką stratę lub też wymagałoby poczynienia nakładów niewspółmiernie dużych do znaczenia gospodarczego tej służebności możliwe jest odstępstwo od zamierzenia ustawodawcy wyrażonego w powołanym przepisie art. 145 § 2 zd. 2 k.c. Okoliczności konkretnej sprawy mogą uzasadniać stanowisko, że zastosowanie się do tej dyrektywy może być - posługując się terminem ustawy - "niemożliwe". Czyli właściciel nieruchomości, który swym działaniem faktycznym doprowadził do stanu izolacji tej nieruchomości nie jest pozbawiony roszczenia o ustanowienie służebności drogi koniecznej (art. 145 k.c).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż wytyczenie drogi koniecznej przez nieruchomość o nr geodezyjnym (...) stanowiącą własność uczestników postępowania małżonków W. pociągnęłoby za sobą większą uciążliwość i wymagałoby poczynienia nakładów niewspółmiernie dużych do znaczenia gospodarczego tej służebności. Jak wskazano powyżej nieruchomość ta jest zabudowana budyniem mieszkalnym, garażem i budyniem gospodarczym. Posiada urządzone miejsce zabaw dla dzieci uczestników postępowania. Jest ogrodzona i posiada liczne nasadzenia. Urządzenie drogi koniecznej na tej nieruchomości wymagałoby odgrodzenia drogi koniecznej od posesji, w celu zapewnienia bezpieczeństwa jej właścicieli, poprzez demontaż istniejącego ogrodzenia i montaż nowego w innym miejscu, usunięcia lub przesadzenia istniejących nasadzeń z linii drogi, zaś wykonanie wjazdu prawdopodobnie wymagałoby przestawienia słupa napowietrznej linii energetycznej. Ustanowienie drogi koniecznej według tego wariantu byłoby bardzo kłopotliwe, wymagałoby poniesienia dużych nakładów oraz zaangażowania innych podmiotów – ze względów technicznych (przestawienie słupa energetycznego). Według ustaleń biegłej z zakresu szacowania nieruchomości przygotowanie terenu pociągałoby koszty w wysokości 13 242 zł, zaś pełne wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej na nieruchomości wyniosłoby 21 600 zł.

Natomiast wytyczenie drogi koniecznej na nieruchomości o nr geodezyjnym (...) pociąga mniejsze nakłady (jednorazowe wynagrodzenie w kwocie 5900 zł) oraz charakteryzuje się niższą uciążliwością dla jej właściciela. Jest to nieruchomość rolna, jak przyznał uczestnik postępowania M. B. - od 30 lat nie użytkowna. Nie jest ona zabudowana, zamieszkała i w żaden sposób zagospodarowana. Urządzenie na niej drogi obejmie ½ jej długości.

W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu Okręgowego zaskarżone orzeczenie nie pozostaje w sprzeczności z treścią art. 5 k.c. Jak bowiem wskazano powyżej wyjątek określony w art.145§2 zd. 2 k.c. dokonany w imię zasad współżycia społecznego nie może naruszać interesu społecznego – gospodarczego, który to interes w sprawie niniejszej został uwzględniony przez Sąd Rejonowy.

Uwzględniając powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art.13§1 k.p.c. orzekł o oddaleniu apelacji.

O kosztach postępowania przed Sądem Okręgowym orzeczono na podstawie art. 520§2 k.p.c. ustalając, iż zainteresowani we własnym zakresie ponoszą koszty związane ze swoim udziałem przed Sądem II instancji.

SSO Alicja Wiśniewska SSO Antoni Czeszkiewicz SSO Joanna Walczuk