Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 1039/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi utrzymał w całości w mocy wyrok zaoczny z dnia 17 marca 2016 roku, którym w pkt 1 nakazał pozwanemu W. P. opróżnienie lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...) wraz z mieniem, w pkt 2 orzekł o uprawnieniu pozwanego do lokalu socjalnego, i wstrzymał wykonanie pkt 1 wyroku do czasu przedłożenia pozwanemu przez Miasto Ł. propozycji najmu lokalu socjalnego oraz w pkt 3 orzekł o zwrocie przez pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne :

Powoda oraz W. M. obecnie P. posiadającego PESEL (...) łączyła umowa najmu lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...), zawarta w dniu 2 kwietnia 2004 roku. Na jej podstawie najemca zobowiązany był do uiszczania czynszu i opłat eksploatacyjnych w łącznej kwocie 131,53 zł.

Pozwany otrzymuje emeryturę w kwocie 1974,19 zł miesięcznie, oraz dodatek pielęgnacyjny w kwocie 208,17 złotych. Prowadzi gospodarstwo domowe wraz z żoną A. K..

Pozwany zaprzestał wnoszenia opat eksploatacyjnych o czynszowych i na dzień 1 czerwca 2014 roku jego zadłużenie wyniosło 2025, 05 zł. Pismem datowanym na dzień 25 lutego 2014 roku strona powodowa wezwała pozwanego do uiszczenia zadłużenia w terminie 30 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy najmu.

Pozwany nie uiścił należności z tytułu zaległego czynszu i opłat, czego konsekwencją było wypowiedzenie przez powoda umowy najmu pismem z dnia 16 kwietna 2014 roku, ze skutkiem na dzień 31 maja 2014 roku.

Zadłużenie pozwanego na dzień 21 stycznia 2017 roku w zakresie należności głównej wynosi 4351,71 złotych.

Pozwany dokonał zmiany nazwiska z M. na P. w dniu 12 maja 2015 roku.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo było zasadne w oparciu o art. 222 § 1 k.c. Podniósł iż pozwanemu nie przysługuje skuteczne prawo do władania lokalem nr (...) położonym w Ł. przy ul. (...), bowiem zawarta z nim przez powoda umowa najmu została skutecznie wypowiedziana w trybie art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie prawa lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (Dz. U nr 71, poz. 733 ze zm).

W konsekwencji sąd nakazał eksmisję pozwanego z w/w lokalu. Podkreślił, że powód zachował tryb wypowiedzenia przewidziany w cytowanej ustawie. W oparciu o treść art. 14 ust. 4 cytowanej ustawy sąd przyznał pozwanemu prawo do lokalu socjalnego, jako emerytowi spełniającemu kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Na marginesie sąd zważył, iż pomimo zmiany nazwiska, W. P. i M. to nadal ta sama osoba, o czym świadczy jej numer PESEL. Pozwany nie został pozbawiony obrony swoich praw, bowiem odebrał wyrok zaoczny, złożył sprzeciw i jego sprawa została rozpoznana rozprawie w dniu 6 kwietnia 2017 r. W momencie kiedy pozwany otrzymywał wezwanie do dobrowolnego uregulowania należności czynszowych, oraz wypowiedzenia umowy najmu legitymował się nazwiskiem M., które zmienił w 2015 r.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł pozwany, zarzucając naruszenia przez sąd art. 52-55 Konstytucji. Podniósł, że umowa najmu z 1992 roku nigdy nie została przez powoda skutecznie wypowiedziana. Wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii grafologa, przesłuchanie stron. W konsekwencji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna i skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Okręgowego, sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy.

Jak słusznie podkreślił Sąd I instancji, źródłem żądania powoda jest art. 222 § 1 k.c., w myśl którego właściciel może żądać od osoby, która faktycznie władania jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba, że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela prawo do władania rzeczą.

Istotą zatem niniejszego postępowania było ustalenie, czy pozwanemu przysługuje skuteczne względem powoda prawo do władania rzeczą.

Niewątpliwie prawa tego pozwany poszukiwał w łączącej strony umowie najmu z 2 kwietnia 2004 roku.

Ustalić zatem należało, czy umowa ta została przez powoda skutecznie wypowiedziana.

Szczegółowy tryb wypowiadania umów najmu lokali mieszkalnych zawierają przepisy cytowanej przez Sąd I instancji ustawy o ochronie prawa lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (Dz. U nr 71, poz. 733 ze zm).

Ustawa ta wymaga dla skuteczności wypowiedzenia dokonania przez wynajmującego tzw. aktów staranności, określonych w art. 11 ust 2 pkt 2 tj. uprzedzenia lokatora na piśmie o zamiarze wypowiedzenia stosunku prawnego i wyznaczenia dodatkowego, miesięcznego terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności. Niewątpliwie, jak trafnie przyjął Sąd Rejonowy, powód wezwał pozwanego do uiszczenia zaległych płatności pismem datowanym na dzień 25 lutego 2014 roku, które zostało zwrócone do powoda jako niepodjęte w terminie. Załączona jednak do akt na k. 10 v. kserokopia koperty nie pozwala na ustalenie, czy awizacja przesyłki była zgodna z trybem określonym w § 6 -10 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (t. jedn.- Dz.U z 2015 r. poz. 1222 ze zm.)

W orzecznictwie dopuszczona została bowiem możliwość zastosowania do składania i przyjmowania oświadczeń woli w sferze prawa materialnego tzw. doręczeń zastępczych, w rozumieniu kodeksu postępowania cywilnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 53/09 i z dnia 18 kwietnia 2011 r., V CSK 215/11, niepublikowane). Niewątpliwe jednak, doręczenia takie dla swej skuteczności musi spełniać wszystkie wymogi wskazane w cytowanym Rozporządzeniu. Jak już podkreślono, załączony na k. 10 v dokument nie zawiera adnotacji doręczyciela z datą pierwszej awizacji, co uniemożliwia weryfikację prawidłowości doręczenia. Skuteczne doręczenie tegoż wezwania warunkuje z kolei skuteczność wypowiedzenia umowy najmu.

Nawet gdyby przyjąć, iż pozwany w toku procesu nie kwestionował prawidłowości tego doręczenia (choć w swych pismach konsekwentnie podnosi nieprawidłowości w doręczeniach), to jawi się inny problem, związany z kwestią doręczenia korespondencji zawierającej oświadczenie powoda o wypowiedzeniu umowy najmu. Dowód doręczenia tegoż wypowiedzenia znajduje się w aktach sprawy na k. 11 v. Opatrzony jest podpisem pozwanego – W. M..

Pozwany jednak w swym sprzeciwie od wyroku zaocznego domagał się dopuszczenia dowodu z opinii biegłego grafologa na okoliczność, iż podpis pod wypowiedzeniem umowy najmu z 16 kwietnia 2014 roku jest podrobiony (k. 39). Tym samym przyjąć należy, iż kwestionował on w ten sposób skuteczność wypowiedzenia umowy najmu, a zatem starał się dowieść, iż umowa ta nadal obowiązuje, zaś jemu przysługuje skuteczne względem powoda prawo do władania spornym lokalem. Do wniosku dowodowego pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego grafologa Sąd Rejonowy w żaden sposób się nie ustosunkował. Nie oddalił go, ani też nie dopuścił, brak także ustosunkowania się do niego w treści uzasadnienia. W ocenie Sądu Okręgowego, był to dowód istotny dla rozstrzygnięcia z przyczyn szczegółowo omówionych powyżej, a także ze względów przedstawionych poniżej.

Przyznać wprawdzie należy, iż w swym orzecznictwie Sąd Najwyższy przyjmował, iż za wypowiedzenie umowy najmu uznać można także odpis pozwu w sprawie o eksmisję (por. uchwała SN z 22 lutego 1967 r. III CZP 113/66, OSNCP 1967 nr 6, poz. 102; uchwała SN z 11 września 1997 r. III CZP 39/97, OSNC 1997 nr 12, poz. 191, str. 33, OSP 1998 nr 2, poz. 30, Wokanda 1997 nr 11, str. 2, MoP 1997 nr 12, str. 5).

Powyższe stwierdzenia uzupełnić należy jednak uwagą, iż w uzasadnieniu analizowanych orzeczeń Sąd Najwyższy uznał pozew za zawierający oświadczenie materialnoprawne, w tym wypowiedzenie umowy najmu, w sytuacji, gdy to oświadczenie to dotychczas nie zostało dokonane. Zgoła inna jest jednak sytuacja w niniejszej sprawie, skoro powód wprost w pozwie powołuje się na dokonane wypowiedzenie.

Co więcej, odpis pozwu mógłby stanowić wypowiedzenie umowy najmu jedynie przy stwierdzeniu skuteczności doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty należności z k. 10.

Przeszkodą do uznania pozwu doręczonego w niniejszej sprawie za wypowiedzenie wiążącej strony umowy najmu jest także i to, iż -jak ustalił sam Sąd I instancji- pozwany w dniu 15 czerwca 2015 roku zmienił nazwisko z M. na P.. Tymczasem odpis pozwu w sprawie został mu doręczony w dniu 7 grudnia 2015 roku w trybie awizo.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2017 r. III CZP 105/16 , iż dla skuteczności doręczenia jakiegokolwiek pisma sądowego w trybie tzw. doręczenia zastępczego uregulowanego w art. 139 § 1 k.p.c. konieczne jest, aby zostało ono doręczone na aktualne nazwisko adresata.

W cytowanej uchwale Sąd Najwyższy trafnie zauważył iż doręczenie to, stanowiące fikcję doręczenia w istocie niedokonanego, jest instytucją pozostającą na granicy konstytucyjnych gwarancji prawa do sądu. Strony muszą mieć zatem zapewnioną realną możliwość odebrania kierowanych do nich pism oraz zapoznania się z ich treścią, co w szczególności dotyczy tzw. pierwszego doręczenia, wywołującego najdalej idące skutki (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2010 r., III CZP 105/10, "Izba Cywilna" 2011, nr 10, s. 47).

Sąd Najwyższy trafnie zauważył, iż „imię i nazwisko indywidualizuje, a zarazem identyfikuje określoną osobę w społeczeństwie, stanowiąc także element konstytutywny wszelkich czynności prawnych i faktycznych podejmowanych przez tę osobę oraz czynności podejmowanych wobec niej. Jest przy tym oczywiste, że chodzi o nazwisko tzw. aktualne, oficjalne, którego osoba używa w kontaktach publiczno- i prywatnoprawnych jako elementu wyróżniającego oraz identyfikującego. (…)Należy także pamiętać, że wynikającemu z całokształtu stanu prawnego powszechnemu obowiązkowi posiadania imienia i nazwiska towarzyszy powinność ich używania. Obowiązuje także zasada stabilizacji imienia i nazwiska, oznaczająca ich względną niezmienność; zmiana jest dopuszczalna tylko w przypadkach wyraźnie przez prawo przewidzianych i zawsze pod kontrolą organów państwa (por. np. art. 25 i 59 k.r.o., art. 63, 67 i 70 Prawa o aktach stanu cywilnego oraz art. 1-4 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska, jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 10). Umocnieniu zasady stabilizacji nazwiska służą również inne przepisy prawa publicznego, w tym prawa karnego (np. art. 190a § 2, art. 274 i 275 k.k.) oraz prawa o wykroczeniach (np. art. 146 k.w.).W tej sytuacji jest niewątpliwe, że w bezpośrednich kontaktach urzędowych z obywatelem - stroną lub uczestnikiem postępowania - sąd musi posługiwać się jego aktualnym imieniem i nazwiskiem, nawet wtedy, gdy inne nomina - przezwiska, pseudonimy, kryptonimy, nazwiska rodowe i panieńskie itp. - pozwalają na identyfikację. Powinność ta dotyczy także doręczeń pism sądowych, w tym przede wszystkim tzw. doręczenia zastępczego (art. 139 § 1 k.p.c.), wymagającego ze względu na zagrożenie prawa do sądu szczególnej ostrożności, zapobiegliwości i staranności sądu. Doręczenie pod wadliwym adresem oraz błędnym (nieaktualnym) imieniem i nazwiskiem odbiorcy nie może być, bez względu na źródło lub przyczynę błędu, uznane za dokonane”.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż odpis pozwu nie został pozwanemu skutecznie doręczony, bowiem adresowany był on do W. M., gdy tymczasem- jak wynika z ustaleń Sądu I instancji- od czerwca 2015 roku nosił on nazwisko P..

W konsekwencji stwierdzić należy, iż Sąd I instancji nie zbadał czy pozwanemu przysługuje skuteczne względem powoda prawo do władania lokalem nr (...) położonym w Ł. przy ul. (...), co skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy powinien przede wszystkim zażądać od powoda przedłożenia oryginału dokumentu z k. 10 v celem ustalenia czy korespondencja ta była prawidłowo awizowana. Nadto, konieczne jest zażądanie zupełnego odpisu aktu urodzenia pozwanego celem ustalenia w jakiej dacie zmienił on formalnie nazwisko z M. na P.. Jest to niezbędne dla stwierdzenia, czy istotnie wezwanie do zapłaty należności z k. 10 v zostało mu skutecznie doręczone. W razie pozytywnego wyniku obu wyżej wymienionych działań Sąd Rejonowy powinien przeprowadzić ( o ile będzie to możliwe ze względu na złożenie przez pozwanego materiału porównawczego) zawnioskowany przez pozwanego dowód z opinii biegłego grafologa celem ustalenia czy podpis na dowodzie doręczenia wypowiedzenia umowy najmu na k. 9 v pochodzi od pozwanego.