Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Hanna Nowicka de Poraj
Sędziowie:	SSA Jerzy Bess (spr.) SSA Grzegorz Krężołek
Protokolant:	st. sekr. sądowy Urszula Kłosińska

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Ośrodka (...) w K.

przeciwko Przedsiębiorstwu Budownictwa (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 21 września 2017 r. sygn. akt I C 1980/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że w miejsce słów: „od dnia 27 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty”, wpisuje słowa: „od dnia 27 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r.” oraz w miejsce słów: „ od dnia 20 marca 2015r. do dnia zapłaty”, wpisuje słowa: „od dnia 20 marca 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r.”

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 8100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Jerzy Bess SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt I ACa 51/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 listopada 2015r strona powodowa Ośrodek (...) w K. wniosła o zasądzenie od Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) Spółki Akcyjnej w K. kwoty 1.024.343,28 zł z odsetkami ustawowymi oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy w Krakowie zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 wrześnie 2017 r. sygn. akt I C 1980/15:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 211.768,65 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 187.494,75 zł, od dnia 28 maja 2014 roku do 16 marca 2015 roku i od 27 sierpnia 2015 roku do dnia zapłaty, i od kwoty 24.;273,90 zł od 20 marca 2015 roku do dnia zapłaty;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

3.  zasądził od pozwanego na rzecz strony powoda kwotę 3.546,70 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

4.  zasądził od powoda na rzecz strony pozwanego kwotę 5.730,30 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy, wskazał następujące motywy rozstrzygnięcia:

Żądanie strony powodowej wynika z łączącej strony umowy o roboty budowlane, w której strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe i dotyczy zwrotu poniesionych przez stronę powodową kosztów zajęcia pasa drogowego (co było niezbędne celem realizacji prac) za okres od rozpoczęcia robót do ich faktycznego zakończenia tj.4 września 2014r włącznie wraz z dodatkowymi kosztami jakie strona powodowa poniosła na skutek wszczęcia w stosunku do niej postępowania egzekucyjnego .

Zgodnie z treścią art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej a inwestor do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robot w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty wymaganego wynagrodzenia.

Przepisy dotyczące umowy o roboty budowlane nie zawierają regulacji w zakresie przedawnienia roszczeń z niej wynikających i w tym zakresie zastosowanie mają przepisy ogólne z art. 118 k.c., określające 10 letni termin przedawnienia co oznacza ,że podnoszony przez stronę pozwana zarzut przedawnienia roszczenia jest bezzasadny.

W sprawie niniejszej należało ustalić kto był zobowiązany do zapłaty za zajęcie pasa drogowego i chodnika w okresie realizacji przedmiotowej inwestycji.

Strona powodowa utrzymuje ,że odpowiada za to w całości wykonawca inwestycji czyli pozwany strona pozwana że to inwestor winien pokryć opłaty. Aby odpowiedzieć na to pytanie należało przeanalizować treść łączącej strony umowy i stanowiące jej integralną cześć wymienione wcześniej załączniki, a także poddać ocenie zeznania przesłuchanych świadków.

Sama umowa zawarta pomiędzy stronami dnia 17 grudnia 2009r nie zawiera ustaleń co do opłat za zajęcie pasa drogowego i chodnika . Nie zapisano w niej ani kto te opłaty ponosi ani w jakiej wysokości. Jedyny fragment tej umowy na który jako na podstawę odpowiedzialności pozwanego powołuje się w pozwie strona powodowa – a dotyczący kosztów inwestycji, zawarty w par.(...) ustępie(...) punkcie (...) w którym znalazło się stwierdzenie, że „jest on (wykonawca) zobowiązany do uiszczania na własny koszt wszelkich administracyjnych kar pieniężnych lub innych opłat dodatkowych jak również wszelkich ewentualnie nałożonych grzywien w przypadku prowadzenia jakichkolwiek prac budowlanych związanych z realizacją inwestycji stanowiącej przedmiot umowy z naruszeniem norm powszechnie obowiązującego prawa”, nie reguluje tych kwestii, bo nie dotyczy opłat za zajęcie pasa drogowego tylko kosztów wynikłych z ewentualnych naruszeń norm obowiązującego prawa przez wykonawcę.

Z treści tej umowy wynika jednakże, że (vide par.(...) umowy – k. 103) przedmiot umowy zostanie wykonany na warunkach określonych w postanowieniach umowy oraz zgodnie że;

- projektem budowlano wykonawczym,

- specyfikacją istotnych warunków zamówienia ( SIWZ) w wyniku którego wybrana została oferta generalnego wykonawcy,

- specyfikacją techniczną stanowiącą załącznik do SIWZ,

- ofertą generalnego wykonawcy.

Te dokumenty o jakich mowa w umowie stanowiące jej integralną część to treść SIWZ i załącznik nr (...) do SIWZ, z którego wynika iż inwestor, który był autorem tego dokumentu przewidywał koszty związane z zajęciem pasa drogowego i chodnika bo pozycję taką uwzględnił w kosztach niezbędnych realizacji inwestycji. ( vide –k. 139 )

Mając z kolei na względzie treść w/w dokumentu tj. SIWZ – strona pozwana złożyła swoją ofertę. Z treści tej oferty jej załączników a konkretnie zestawienia tzw. kosztów dodatkowych (k. 140-141, 142) wynika, iż wykonawca przewidział w swoich kosztach wykonania inwestycji również koszty zajęcia pasa drogowego i wstępnie ustalił je w tym dokumencie na kwotę 247.000 zł.

Z pisma strony pozwanej z dnia z dnia 16 października 2014 r kierowanego do powoda dotyczącym tej kwestii wynika iż (...) może ponieść koszty związane z zajęciem pasa drogowego, ale tylko za okres od rozpoczęcia robót do 16.08.2010r w wys. 48.054,21 zł i za okres od 18.10.2010 do 31.12.2011 w wysokości 128.496,57 zł .

To oświadczenie strony pozwanej jest niczym innym jak uznaniem roszczenia w określonej w tym oświadczeniu wysokości, które to uznanie ma również i ten skutek, że przerywa bieg przedawnienia .

Jeżeli chodzi o ustalenia w zakresie podmiotu odpowiedzialnego za pokrycie opłat za zajecie pasa drogowego za okres po 31 grudnia 2011 r (tj. po dacie w której umowa miała być zgodnie z umowa zakończona) do czasu zwolnienia pasa drogowego tj. do 4 września 2014 r. - to żadnych pisemnych uzgodnień strony nie czyniły.

Z zeznań cytowanych świadków wynika ,że nie było pomiędzy stronami wiążących definitywnych ustnych ustaleń co do tego kto pokryje koszty za zajęcie pasa drogowego w okresie po 31 grudnia 2011 r.

Wymienione wyżej dokumenty i zeznania świadków dowodzą iż w okresie na jaki opiewała pierwotna umowa tj. od zajęcia pasa drogowego tj. od lutego 2010 r do 31 grudnia 2011 r. kiedy roboty miały być zakończone – wykonawca miał pokryć opłaty za zajęcie pasa drogowego i chodnika bo te koszty zostały uwzględnione w wyliczonym dla niego wynagrodzeniu ryczałtowym ustalonym w oparciu o przedstawioną przez wykonawcę ofertę . W ofercie zaś koszty te ustalono w wysokości odpowiadającej planowanemu czasowi wykonania umowy czyli do 31 grudnia 2011 r . Strona pozwana to przyznała w swym piśmie z 16 października 2014 r kierowanym do strony powodowej.

Nie ma jednak żadnych ustaleń co do kosztów zajęcia pasa drogowego za okres wykraczający poza datę 31 grudnia 2011 r tj. za okres na jaki umowa została przedłużona czterema aneksami czyli aż do 31 sierpnia 2014 r.

Z pierwszych trzech aneksów przedłużających czas wykonania umowy do 31 lipca 2014r wynika, ze:

- po pierwsze, iż przedłużenie realizacji inwestycji następuje z przyczyn nie leżących po stronie wykonawcy,

- po drugie, iż nie zmienia się wynagrodzenie ryczałtowe dla wykonawcy ustalone w pierwotnej umowie z 2009 r.

W związku z tym skoro przedłużenie realizacji umowy nastąpiło nie z winy wykonawcy , co strony zgodnie w w/w aneksach przyznały (i w związku z czym zbędne było ustalanie tej okoliczności przy pomocy opinii biegłego) i w związku z tym, iż pomimo przedłużenia umowy nie podwyższono wykonawcy ryczałtowego wynagrodzenia – to stwierdzić należy, że opłaty za zajęcie pasa drogowego, w tym dalszym okresie tj. po 31 grudnia 2011 r., obciążają tego z czyjej przyczyny doszło do wydłużenia czasu wykonania umowy. Koszty te bowiem nie mieszczą się w pierwotnie ustalonym wynagrodzeniu ryczałtowym dla wykonawcy obowiązującym na czas tylko do 31 grudnia 2011 r.

Podkreślić też należy iż nie zmieniły ustaleń stron co do wysokości wynagrodzenia ryczałtowego zapisanego w umowie z 2009r ani umowy o roboty dodatkowe zawierane w międzyczasie pomiędzy stronami, które zupełnie osobno ustalały koszty ich wykonania jak i nie zmieniło tych ustaleń porozumienie z 26 sierpnia 2015 zawarte w wyniku złożonego przez stronę powodową oświadczenia o potrąceniu. Nie ma zatem uzasadnienia dla obciążenia wykonawcy konsekwencjami złego przygotowania przez inwestora inwestycji od strony projektowej , skutkującej przedłużeniem realizacji robót. Tylko gdyby przyczyna wydłużenia czasu wykonania umowy leżała po stronie wykonawcy - zasadnym byłoby obciążenie go również opłatami za zajęcie pasa drogowego za czas tego przedłużenia, ponieważ jednak ta przyczyna leży po stronie inwestora – albo nie zależy od żadnej ze stron – obciążenie wykonawcy w tym zakresie jest nieuzasadnione.

Z tej przyczyny Sąd uwzględnił tylko część żądania strony powodowej a mianowicie dotyczącą opłat za zajęcie pasa drogowego za dwa okresy :

- pierwszy od rozpoczęcia robót drogowych i faktycznego zajęcia pasa drogowego, tj. od lutego 2010 r. do dnia 31 grudnia 2011 r czyli do czasu w jakim miały się zgodnie z umową zakończyć prace budowlane - w wysokości 187.494,75 zł. Kwota ta jest wyższa niż uznanie roszczenia we wspomnianym już piśmie pozwanego z 16 października 2014 r. (tam podano kwotę 176.550,78 zł – k. 308) – albowiem w tamtym piśmie strona pozwana wyłączyła od zapłaty nie wiadomo dlaczego – bo to nie zostało wyjaśnione pewien okres w czasie trwania pierwotnej umowy – natomiast sąd wyliczył zapłatę za czas zajęcia pasa drogowego od pierwszej decyzji (...)u z dnia 22 lutego 2010r do 31 grudnia 2011r kiedy umowa miała być wykonana biorąc pod uwagę wysokości kwot wynikających z decyzji wydawanych przez (...) w tym okresie – i uwzględniając umorzenie części tych kosztów z tego właśnie okresu – co zostało przedstawione w wyliczeniu strony powodowej w piśmie –k.19.

- drugi okres za jaki strona pozwana winna pokryć koszty zajęcia pasa drogowego, tj. od 1 sierpnia 2014 r do 4 września 2014 r w kwocie 24.273,90 zł, czyli za okres przedłużenia umowy w ostatnim czwartym aneksie( k. 366) i do czasu faktycznego zakończenia prac. W aneksie tym bowiem w przeciwieństwie do pierwszych trzech aneksów nie podano przyczyny dla której umowę przedłuża się o kolejny miesiąc tj. od 1 sierpnia 2014 do 31 sierpnia 2014 – co należy interpretować na niekorzyść wykonawcy tj., że to z przyczyny leżącej po jego stronie wydłużono ten czas jeszcze o miesiąc a faktycznie do 4 września 2014r kiedy to zwolniono pas drogowy.

Kwotę za ten ostatni okres wyliczono na podstawie decyzji (...) u z tego okresu – ustalając na ich podstawie najpierw koszt zajęcia pasa drogowego za jeden dzień w tym okresie a następnie pomnożywszy go przez ilość dni licząc od 1 sierpnia do 4 września 2014 r włącznie .

Obie te w/w kwoty które łącznie dają sumę 211.768,65 zł zasądzono zgodnie z żądaniem pozwu z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 187.494,75 zł - od 28 maja 2014 do 16 marca 2015 czyli od upływu 7 dni od otrzymania przez pozwaną wezwania do zapłaty z dnia 15 maja 2014r ( k.302 ) do dnia złożenia jej oświadczenia o potrąceniu czyli 16 marca 2015r( k. 313 ) a następnie od 27 sierpnia 2015r czyli od dnia następnego od podpisania porozumienia z dnia 26 sierpnia 2015r ( k. 336 ) do dnia zapłaty, oraz od kwoty 24 273,90 zł z odsetkami od 20 marca 2015r tj. od wezwania o zapłatę za ten okres tj. sierpień i wrzesień 2014 r. (k. 312 )

W pozostałym zakresie powództwo jest nieuzasadnione i zostało oddalone. Z przyczyn wyżej naprowadzonych nie można obciążać strony pozwanej kosztami zajęcia pasa drogowego poza dwa wyżej wymienione okresy – jak i kosztami postępowania egzekucyjnego jakie poniosła strona powodowa od należności z tytułu niezapłaconych decyzji (...)u ściągniętych w trybie administracyjnym. Opłaty wynikające z decyzji strona powodowa mogła zapłacić dobrowolnie unikając niepotrzebnych kosztów egzekucyjnych. Decyzje wystawiane były na(...)jako inwestora, który ani sam nie płacił ani nie przekazywał wprost tych decyzji wykonawcy do zapłaty – tylko składał wnioski do (...)u o umorzenie naliczanych opłat. Dopiero jak nie udało się uzyskać umorzenia (o co starał się jeszcze we wrześniu 2012r) rozpoczął korespondencje z pozwanym w sprawie realizacji tych opłat. W efekcie takiej polityki wszczęte zostało postępowanie egzekucyjne w stosunku do (...) i powstały koszty egzekucyjne .

Z żądanej w pozwie kwoty 1.024.343,28 zł stronie powodowej zasądzono 211.768,65 zł co stanowi 20,6% żądania pozwu. W takim też stopniu w myśl zasady art. 98 k.p.c. uwzględniono zwrot kosztów postępowania przez nią poniesionych a więc 20,6% z opłaty od pozwu tj. z kwoty 10.000 zł i ze stawki adwokackiej z opłatą skarbową tj. z kwoty 7.217 zł . Stronie pozwanej zaś która wygrywa proces w 79,4 % należy się zwrot kosztów zastępstwa procesowego tj. 79,4% z kwoty 7.217 zł .

Powód zaskarżył niniejszy wyrok w wyrok w części określonej w pkt. II i IV, tj.

- w zakresie oddalonej części powództwa;

- w zakresie obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1. art. 632 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wynagrodzenie ryczałtowe w umowie o roboty budowlane obejmuje wyłącznie koszty wykonania przedmiotu umowy powstałe wyłącznie do dnia pierwotnie przewidywanego terminu jego wykonania i nie obejmuje jakichkolwiek kosztów wynikłych z okoliczności zaistniałych po podpisaniu umowy, podczas gdy z prawidłowej wykładnia przepisu art. 632 § 1 k.c. wynika, że wynagrodzenie ryczałtowe w umowie o roboty budowlane obejmuje wszelkie koszty wykonania przedmiotu umowy, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac, co skutkowało niezasadnym uznaniem przez Sąd jakoby w stanie faktycznym niniejszej sprawy ustalone przez Strony wynagrodzenie ryczałtowe miało obowiązywać wyłącznie na czas do 31.12.2011 i obejmować koszty zajęcia pasa drogowego tylko do ww. daty;

2. art. 65 § 1 i 2 k.c. polegające na dokonaniu błędnej wykładni oświadczeń woli stron złożonych w ramach aneksów z dni: 1.03.2011, 30.07.2012, 1.08.2013 do umowy o roboty budowlane z dnia 17.12.2009 poprzez przyjęcie, że zgodną wolą Stron było dokonanie zmian w zakresie podmiotu ponoszącego koszty zajęcia pasa drogowego po upływie pierwotnego okresu realizacji umowy, podczas gdy z treści ww. oświadczeń jednoznacznie wynika, że Strony zgodnym zamiarem obejmowały wyłącznie zmianę terminu wykonania przedmiotu umowy z dnia 17.12.2011, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązujących pozostałych postanowień umowy z dnia 17.12.2009, w tym postanowień o ryczałtowym wynagrodzeniu Pozwanej, obejmującym wszystkie koszty wykonania przedmiotu budowy, niezależnie od terminu jego wykonania;

II. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów, a to:

a) sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym uznanie, jakoby umowa o roboty budowlane z dnia 17.12.2009 i zaoferowana przez Pozwaną cena oferty obejmowała wyłącznie koszty zajęcia pasa drogowego, do pierwotnego terminu realizacji przedmiotu umowy, na skutek pominięcia przez Sąd wynikającego ze zgromadzonego materiału dowodowego faktu, że wysokość kosztów faktycznie poniesionych w okresie do 31.12.2011 stanowi zaledwie okojo % wysokości kosztów zajęcia pasa drogowego zakładanej w kosztorysie ofertowym Pozwanej, a tym samym faktu, że Pozwana jako profesjonalny wykonawca dokonując szacowania kosztów zajęcia pasa drogowego zakładała możliwość wydłużenia procesu budowy i wynikający z niego wzrost kosztów zajęcia pasa drogowego, a to wobec twierdzenia Pozwanej o prawidłowości dokonanego przez nią szacowania przedmiotowych kosztów;

b) wybiórcze rozważenie materiału dowodowego w zakresie obiegu decyzji w przedmiocie zezwolenia na zajęcie pasa drogowego i ustalenie, jakoby Powód miał odbierać ww. decyzje (...) w K. i nie przekazywać ich Pozwanej, wbrew zeznaniom świadka R. K., pracownika Pozwanej pełniącego funkcję kierownika robót budowlanych, który zeznał, że osobiście odbierał decyzje (...) na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Powoda, a następnie egzemplarze wszystkich z ww. decyzji pozostawały na terenie budowy, skutkujące błędnym przyjęciem przez Sąd, że Pozwana nie ponosi odpowiedzialności za przymusowe wyegzekwowanie ww. kosztów z majątku Powoda oraz że brak było podstaw do obciążenia Pozwanej kosztami ww. egzekucji z majątku Powoda;

2.  art. 229 k.p.c. poprzez pominięcie bezspornej okoliczności, że brak w stanie faktycznym niniejszej sprawy podstaw do żądania przez Pozwaną podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego na podstawie art. 632 § 2 k.c., który to fakt został przyznany przez pełnomocnika Pozwanej, co skutkowało błędnym ustaleniem przez Sąd jakoby w stanie faktycznym sprawy istniały podstawy do zmiany ustalonego przez Strony wynagrodzenia ryczałtowego;

III ewentualnie, z ostrożności procesowej zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów, a to:

a) sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym oraz z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego uznanie, jakoby Powód miał ponosić winę za przedłużenie terminu realizacji przedmiotu umowy z dnia 17.12.2009 dokonane aneksami z dni: 1.03.2011, 30.07.2012,1.08.2013, podczas gdyż ww. aneksów wynika jedynie, że winy za przedłużenie terminu wykonania przedmiotu umowy dokonane ww. aneksami nie ponosi Pozwana, a ponadto okoliczności wskazane w ww. aneksach są albo typowymi, okolicznościami niezależnymi od Stron występującymi w procesie budowlanym (aneks z dnia 1.03.2011 i z dnia 1.08.2013) albo okolicznościami zrekompensowanymi ugodą z dnia 21.11.2012 (aneks z dnia 30.07.2012);

b) wybiórcze rozważenie materiału dowodowego w zakresie ustalenia przyczyn wydłużenia terminu wykonania umowy i pominięcie w tym zakresie zeznań świadka S. P., z których wynika, że przedłużenie wykonania przedmiotu umowy wynikało m.in. z niewystarczającego potencjału ludzkiego i sprzętowego Pozwanej jako generalnego wykonawcy robót, a także niewłaściwego doboru podwykonawców Pozwanej;

c) wybiórcze rozważanie materiału dowodowego w zakresie ustalenia okoliczności wydłużenia terminu wykonania umowy i pominięcie w tym zakresie:

- dowodu z ugody z dnia 21.11.2012, skutkujące pominięciem faktu uiszczenia przez Powoda na rzecz Pozwanego odszkodowania w wysokości 3.013.500 zł brutto, a tym samym poniesieniem przez powoda wszelkich konsekwencji wady dokumentacji projektowej, w tym wynikających z niej kosztów poniesionych przez pozwaną, także związanych z zawarciem aneksu z dnia 30.07.2012;

- dowodu z umów na roboty dodatkowe z dni 24.10.2010, 8.06.2010, 12.10.2010, 1.03.2011, 5.09.2011, 4.10.2012, 21.03.2013, 17.05.2013, 31.07.2014, 25.08.2014, 10.09.2014, skutkujące pominięciem faktu że Pozwana za wszelkie roboty dodatkowe zlecone odrębnymi umowami, mogące przyczyniać się do wydłużenia okresu realizacji umowy o roboty budowlane z dnia 17.12.2009, otrzymała od Powoda dodatkowe, umówione przez Strony wynagrodzenie obejmujące wszelkie koszty związane z wykonaniem ww. robót.

Na tej podstawie powód wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w części określonej w pkt. II i IV poprzez:

1) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty w wysokości 812.574,63 zł, wraz z:

a) liczonymi od kwoty 457.193 zł:

- odsetkami ustawowymi od dnia 28.05.2014 do dnia 16.03.2015, a następnie od dnia 27.08.2015 do dnia 31.12.2015;

- odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1.01.2016 do dnia zapłaty;

b) liczonymi od kwoty 2.673,09 zł :

- odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 27.08.2015 do dnia 31.12.2015;

- odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1.01.2016 do dnia zapłaty;

c) liczonymi od kwoty 251.070,62 zł:

- odsetkami ustawowymi od dnia 20.03.2015 do dnia 31.12.2015;

- odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1.01.2016 do dnia zapłaty;

d) liczonymi od kwoty 101.637,92 zł:

- odsetkami ustawowymi od dnia 9.09.2015 do dnia 31.12.2015;

- odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1.01.2016 do dnia zapłaty.

2) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania przed Sądem
I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych;

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasadzenie zwrotu kosztów postępowania

apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia i rozważania prawne Sądu I instancji, uznając je za własne.

Odnosząc się do zarzutów apelacji należy na wstępie zaznaczyć, ze spór w niniejszej sprawie, a zwłaszcza na etapie postępowania apelacyjnego koncentrował się wokół naruszenia normy art. 632 k.c., dotyczącego reguł ustalenia, zgodnie z którym: § 1. Jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. § 2. Jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.

W tym kontekście należy nawiązać do tak eksponowanego przez powoda w apelacji oświadczenia pełnomocnika pozwanego, złożonego na rozprawie w dniu 11 września 2017 r., że realiach niniejszego stanu faktycznego nie było podstaw do domagania się przez pozwanego od powoda podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego.

Ale przede wszystkim należy wyjść od interpretacji umowy zawartej pomiędzy stronami.

Zasadą bowiem jest, że wszystkie koszty związane z inwestycją ponosi inwestor, czyli powód. Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, w tym wykładni umowy zawartej pomiędzy stronami, że ramach realizacji tej inwestycji strony w istocie nieco odmiennie umówiły się, że pozwany ma ponosić koszty wynajmu pasa drogowego, z tym, że powód zwróci mu te koszty w ramach wynagrodzenia ryczałtowego. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że umowa ta precyzyjnie określała termin końcowy zakończenia prac, ustalony na koniec grudnia 2011 roku. Tak wiec, jak trafnie ustala to Sąd I instancji, ze te koszty wynajmu pasa drogowego będzie płacić pozwany, jako wykonawca i że te koszty będzie refundował powód jako inwestor w ramach wynagrodzenia ryczałtowego.

W toku realizacji inwestycji dożo do jej wydłużenia i w związku z tym strony anektowały kwestię ostatecznego terminu zakończenia inwestycji i nikt nie wracał do tego elementu umowy, w ramach którego umówiono się, że koszty wynajmu powstałe w okresie do pierwotnego terminu zakończenia prac miał ponosić wykonawca, co miało być refundowane w ramach wynagrodzenia ryczałtowego.

Stąd kwestia dyskusji, czy w okresie późniejszym doszło do zmiany stosunków w rozumieniu art. 632 § 2 k.c., bo powstały kolejne koszty wynajmu pasa drogowego, co ewentualnie uzasadniało by podwyższenie wynagrodzenia ryczałtowego, jest o tyle bezprzedmiotowa, bowiem kwestia ta, tj. dotycząca obciążenia wykonawcy tymi wydatkami powstałymi z tego tytułu także po grudniu 2011 r. nie była przedmiotem umowy stron.

Inaczej mówiąc, przykładowo kwestia ewentualnego podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego pozwanego mogła by stanowić podstawę sporu pomiędzy stronami, o ile koszty te uległy by istotnemu zwiększeniu w okresie, kiedy to na pozwanym ciążył obowiązek ich pokrycia w ramach łączącej strony umowy, tj. w okresie do końca grudnia 2011 r. I tak należy rozumieć stwierdzenie pełnomocnika pozwanego, że realiach niniejszej sprawy brak podstaw do podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego z tego tytułu, tj. w okresie do końca grudnia 2011 r.

Zresztą Sąd I instancji trafnie prowadził wykładnię aneksów do przedmiotowej omowy, czy być może strony w tych aneksach objęły także kwestię obciążenia pozwanego, jako wykonawcy, odpłatnością za wynajem pasa drogowego w kolejnych okresach. Trafnie także dokonał negatywnych ustaleń w tym zakresie, poza marginalnym okresem końcowym z uwagi na brak właściwej aktywności procesowej pozwanego.

W tym zakresie Sąd I instancji dokonał oceny dowodów w ramach swobodnej, a nie dowolnej oceny dowodów w rozumieniu art. 233 § 1 k.p.c. i zgodnie z jednolitymi poglądami doktryny i orzecznictwa polemika z tymi ustaleniami nie może odnieść zamierzonego w apelacji skutku.

Brak jest podstaw do uwzględnienia kolejnego zarzutu apelacji, w ramach którego podniesiono, że:

„Na gruncie poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych, za nieuprawnione uznać należy również pominięcie przez Sąd dowodu z ugody z dnia 21.11.2012,skutkujące pominięciem faktu uiszczenia przez Powoda na rzecz Pozwanej odszkodowania w wysokości 3.013.500 PLN brutto. Należy bowiem podkreślić, że zapłatą ww. odszkodowania Powód zrekompensował wszelką szkodę poniesioną przez Pozwaną z tytułu okoliczności zaistniałych do dnia zawarcia przedmiotowej ugody, w tym w szczególności szkody spowodowane wadliwością dokumentacji projektowej. Zgodnie bowiem zgodnie z § (...) ww. ugody: (...) oświadcza, iż zapłata odszkodowania, o którym mowa w§(...)wyczerpuje wszelkie jej roszczenia wynikające z faktu wystąpienia wad w Dokumentacji projektowej znanych obu Stronom do dnia podpisania Ugody [...]. Stosownie natomiast do §(...) ust. (...) ugody: (...) oświadcza, że z chwilą zapłaty odszkodowania wynikającego z niniejszej Ugody, zrzeka się wszelkich roszczeń o zwrot kosztów zawarcia niniejszej Ugody [...] oraz wszelkich roszczeń nieujętych w Umowie o roboty budowlane, a mających związek z Inwestycją, choćby związek ten był pośredni, a wynikających z faktów, które miały miejsce do chwili podpisania niniejszej Ugody [...].”

Po pierwsze ugoda ta była przedmiotem ustaleń Sąd I instancji, który ustalił co było m.in. przedmiotem tej ugody, stwierdzając, że:

„Przed Sądem Rejonowym dla K.w K. strony zawarły ugodę z dnia 21 listopada 2012r w sprawie odszkodowania dla strony pozwanej za koszty poniesione przez nią w związku z błędami w dokumentacji projektowej przygotowanej przez stronę powodową, ustaliły też w tej ugodzie , że strona powodowa nie ma podstaw do naliczania kar umownych pozwanej z tytułu opóźnienia w wykonaniu robót.

Dow. kopia ugody – k. 462-467”.

Ponadto uważana analiza treści tej ugody nie nasuwa wątpliwości, że zrzeczenie się dalszych roszczeń przez pozwanego względem powoda dotyczyło jedynie zakresu określonego w § (...) tej ugody, a wynikających z faktu wystąpienia wad w Dokumentacji projektowej, czego konsekwencją było zwiększenie kosztów po stronie powoda, wywołane koniecznością wykonania dodatkowych prac, a w konsekwencji tego poniesienia dodatkowych kosztów na materiały, robociznę, transport itp.

Brak też podstaw do uwzględnienia powództwa w zakresie kosztów egzekucji poniesionych przez powoda z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Przede wszystkim powód nie wykazał związku przyczynowego pomiędzy powstaniem szkody z zachowaniem pozwanego. Trafnie wskazał to Sąd I instancji wskazując, że sama wiedza o tych rachunkach wystawianych na powoda nie jest elementem wystarczającym do uwzględnienia powództwa. Opłaty wynikające z decyzji powód mógł zapłacić dobrowolnie, unikając niepotrzebnych kosztów egzekucyjnych. Decyzje wystawiane były na (...) jako inwestora, który ani sam nie płacił ani nie przekazywał wprost tych decyzji wykonawcy do zapłaty – tylko składał wnioski do (...)u o umorzenie naliczanych opłat.

Zatem wbrew wywodom apelacji, zarówno w zakresie zarzutów naruszenia prawa procesowego, jak i materialnego, Sąd I instancji nie popełnił uchybień, jak również bezzasadnym okazał się zarzut braku rozstrzygnięcia o istocie sprawy, czego konsekwencja byłoby uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sadowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Opłaty wynikające z decyzji strona powodowa mogła zapłacić dobrowolnie unikając niepotrzebnych kosztów egzekucyjnych. Decyzje wystawiane były na (...)jako inwestora, który ani sam nie płacił ani nie przekazywał wprost tych decyzji wykonawcy do zapłaty – tylko składał wnioski do (...)u o umorzenie naliczanych opłat.

Dlatego Sąd Apelacyjny uznając apelację w sumie za bezzasadną, orzekł jak w pkt 2 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

Natomiast jedynie w zakresie odsetek Sąd Apelacyjny dokonał niewielkiej korekty orzeczenia, kierując się norą art.481 k.c. Dlatego też Sąd Apelacyjny uznając apelację w tym zakresie za uzasadnioną, orzekł jak w pkt 1 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono jak w pkt 3 sentencji według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., a co do wysokości: odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa zgodnie z stawkami określonymi w § 2 pkt 7 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1668), a to wobec faktu, że apelacja została wniesiona po dniu 27 października 2016 r.

SSA Jerzy Bess SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Grzegorz Krężołek