Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSA Dariusz Limiera (spr.)

Sędziowie SA Anna Miastkowska

SA Michał Kłos

Protokolant sekretarz sądowy Lidia Milczarek

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2018 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 29 grudnia 2017 r. sygn. akt X GC 619/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w Ł. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. kwotę 8.100
(osiem tysięcy sto) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. I AGa 159/18

UZASADNIENIE

W wyroku z dnia 29 grudnia 2017 roku, w sprawie o sygn. akt. X GC 619/16
z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w B. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. o zapłatę, Sąd Okręgowy w Łodzi:

1.  zasadził od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w Ł. na rzecz powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. kwotę 201.661,75 (dwieście jeden tysięcy sześćset sześćdziesiąt jeden złotych siedemdziesiąt pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 9 października 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2.  zasadził od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w Ł. na rzecz powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. kwotę 24.501,00 (dwadzieścia cztery tysiące pięćset jeden) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 14.400,00 (czternaście tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. jest przedsiębiorcą.

Pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w Ł. jest przedsiębiorcą.

Inwestorem przedmiotowej inwestycji pod nazwą przebudowa i rozbudowa grupowej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w miejscowości U. była Gmina U..

W dniu 3 lipca 2013 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w Ł. i Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...)
z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zawały umowę
o roboty budowalne numer 01/07/2013. Przedmiotem umowy było wykonanie rozbudowy i przebudowy grupowej mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w miejscowości U. - § 1 ust. 1 umowy. W przypadku zamiaru powierzenia wykonania jakiejkolwiek części przedmiotu umowy Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zobowiązała się przedstawić pozwanej do zatwierdzenia umowę
z podwykonawcą lub jej projekt, celem uzyskania zgody zamawiającego na powierzenie tej części robót temu podwykonawcy - § 12 umowy.

W dniu 7 stycznia 2014 roku Przedsiębiorstwu Usługowo Handlowemu (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. i (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zawarły umowę o roboty budowlane numer (...). Na mocy tej umowy powódka zobowiązała się wykonać wszystkie instalacje elektryczne, pomiarowe, automatyki
i sterowania dla potrzeb realizowanej inwestycji na inwestycji przebudowa
i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości U. – ust. 1 umowy.

Pismem z dnia 6 lutego 2014 roku Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zgłosiła do pozwanej (...) Spółki z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą
w Ł. jako podwykonawcę robót budowanych (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B., z którą zawarła umowę o numerze (...).

W dniu 1 kwietnia 2014 roku D. G. złożył oświadczenie o przyjęciu obowiązków kierownika robót instalacyjnych, elektrycznych i automatyki na obiekcie przebudowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków w miejscowości U..

W dniu 13 maja 2014 roku P. W. z (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. skierował maila do D. G.
z (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B., w którym podał ustalenia co do silników przy przenośnikach.

W dniu 15 maja 2015 roku P. W. z (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. skierował maila do D. G.
z (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B., w którym podał ustalenia co do wykonywanych prac.

W dniu 5 września 2014 roku Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. wystawiła pozwanej fakturę Vat numer (...) na kwotę 2.921.958,00 złotych
z tytułu wykonania przebudowy i rozbudowy grupowej mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w miejscowości U., zgodnie z umową numer (...)
z dnia 3 lipca 2013 roku.

W dniu 15 września 2014 roku pozwana (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. wystawiła Gminie U. fakturę Vat numer (...) na kwotę 3.246.909,00 złotych z tytułu umowy z dnia 26 czerwca 2013 roku – przebudowa i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości U..

Pismem z dnia 24 września 2014 roku Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. przedstawiła Gminie U. wykaz wymagalnych wierzytelności w celu bezpośredniej płatności wynagrodzenia na rzecz podwykonawców. Wskazano, iż Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B. wystawiła (...) Spółce z ograniczona odpowiedzialnością
z siedzibą w Ł. faktury VAT o numerach: (...) – łączna kwota zobowiązań 2.930.248,00 złotych za wykonanie II etapu prac. Za wykonanie III etapu należności wynoszą 11.070,00 złotych brutto. (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. nie zostało wtedy ujawnione, bo nie było wtedy jeszcze wymagalne.

Pismem z dnia 1 października 2014 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. zwróciła się do inwestora Gminy U.
o dokonanie płatności bezpośrednio na rzecz podwykonawców Przedsiębiorstwa Usługowo Handlowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B. – zgodnie z oświadczeniem. W oświadczeniu tym wskazano,
iż wszystkie faktury załączone do wniosku dotyczą prac podwykonawców, które były realizowane w ramach inwestycji „Przebudowa i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości U.”. Kwoty te są niesporne i pozwana jest obowiązana je uregulować. Załączone do oświadczenia faktury Vat zostały wystawione przez podwykonawców: (...) K., M-KOP M., (...), M., Monolit, E., Ł. L..

W dniu 31 grudnia 2014 roku Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zawarły porozumienie, w którym powódka odstąpiła od naliczania odsetek z tytułu opóźnienia w zapłacie za wystawione przez nią faktury VAT. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B. odstąpiła od naliczania kar umownych za nieterminowe wykonanie prac. Podpisane porozumienie wyklucza wszelkie roszczenia stron
z wyjątkiem roszczeń gwarancyjnych.

Pismem z dnia 13 marca 2015 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zwróciła się do E. Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. o udzielenie informacji dotyczącej dalszego postępowania w sprawie reklamacji instalacji elektrycznej
i automatyki w gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości U.. W piśmie wskazano, iż powódka była podwykonawcą Przedsiębiorstwa Usługowo Handlowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B..

W odpowiedzi na w/w pismo (pismo z dnia 26 marca 2015 roku) pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. wskazała, iż
w nawiązaniu do podwykonawstwa powódki przy budowie oczyszczalni ścieków
w U., że do czasu ogłoszenia upadłości przez Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. wszelkie zobowiązania, w tym usunięcie wad i usterek, zgłoszeń reklamacyjnych dotyczących oczyszczalnia ścieków w U., pozostają w mocy.

Pismami z dnia 28 kwietnia 2015 roku, 14 lipca 2015 roku i 9 września 2015 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. wzywała powódkę do usunięcia wad robót budowalnych dla zadania „Przebudowa
i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości U.”.

Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. pozostaje w stanie upadłości likwidacyjnej.

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zgłosiła swoją wierzytelność z tytułu prac wykonanych na inwestycji „Przebudowa i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości U.” do syndyka prowadzącego postępowanie upadłościowe Przedsiębiorstwa Usługowo Handlowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B..

Wierzytelność powódki (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. z tytułu wykonania umowy „Przebudowa i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości U.”
w postępowaniu upadłościowym została uznana do kwoty 238.545,80 złotych.

Sąd Okręgowy zważył, iż roszczenie powódki (...) Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. jest w pełni zasadne i jako takie podlega uwzględnieniu w całości.

W przedmiotowej sprawie inwestorem projektu rozbudowy i przebudowy grupowej mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w miejscowości U. była Gmina U., która wykonanie prac zleciła generalnemu wykonawcy (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.. Generalny wykonawca zlecił część prac swojemu podwykonawcy Przedsiębiorstwu Usługowo Handlowemu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.,
a ten kolejnemu podwykonawcy (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.. Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zawarła pisemną umowę z (...) Spółką z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w B., której powierzyła wykonanie prac w zakresie wykonania wszystkich instalacji elektrycznych, pomiarowych, automatyki
i sterowania dla potrzeb realizowanej inwestycji na inwestycji przebudowa
i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości U.. Umowa ta
o numerze (...) została zawarta na piśmie w dniu 7 stycznia 2014 roku. W przedmiotowym przypadku powódka dochodzi zapłaty od E. Spółki
z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c. (w brzmieniu sprzed wejścia zmiany do ustawy prawo cywilne, obowiązującej od dnia 1 czerwca 2017 roku- zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności), który mówi, iż zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Powódka była podwykonawcą (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. i została zgłoszona jako podwykonawca, działający na tej budowie. Fakt ten wynika wprost z pisma z dnia 6 lutego 2014 roku, kiedy to Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zgłosiła powódkę jako swojego podwykonawcę. W treści pisma wprost powołano się na umowę łączącą strony - numer (...). Należy zauważyć, iż ustawodawca – na gruncie przepisów obowiązujących przed dniem 1 czerwca 2017 roku - dla zgłoszenia podwykonawców nie wymaga szczególnej formy. Oznacza to, iż informacja ta może być przekazana wykonawcy, generalnemu wykonawcy, czy inwestorami za pomocą każdych czynności, które pozwolą im zapoznać się z tym oświadczeniem. Oznacza to, iż zgoda wymagana w art. 647 ¹ k.c. może być wyrażona przez każde zachowanie, które ujawnia ją w sposób dostateczny. Wyróżnia się trzy sposoby na wyrażenie zgody na działanie podwykonawcy. Te sposoby wyrażenia woli to: oświadczenie woli wprost wyrażające zgodę, dorozumiane czynności obejmujące aktywne zachowanie
i bierne zachowanie interpretowane jako wyrażenie zgody. W przedmiotowej sprawie zgłoszenie podwykonawców złożone przez Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. pozwana przyjęła, wiedziała, kto jest podwykonawcą i wiedziała, co jest przedmiotem umowy między podwykonawcą a powódką. Pozwana nie tylko tolerowała powódkę na budowie, ale pozostawała z jej przedstawicielami w bezpośrednim kontakcie. Korespondowała z powódką co najmniej od dnia 18 lutego 2014 roku, odbierała wykonane przez powódkę prace, zwracała się do powódki z wnioskiem o wykonanie napraw gwarancyjnych. Oznacza to, iż pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. miała wiedzę, że powódka jest podwykonawcą i akceptowała jej udział w procesie inwestycyjnym. Mając z nią bezpośredni kontakt, ustalając z nią sposób wykonania prac pozwana w sposób aktywny przedstawiała swoją akceptację do udziału powódki w procesie inwestycyjnym na budowie oczyszczalni ścieków w U.. W sytuacji, gdyby pozwana nie wiedziała, co jest przedmiotem umowy między E. Spółką
z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.
a Przedsiębiorstwem Usługowo Handlowym (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. nie korespondowałaby z powódką w przedmiocie, dotyczącym szczegółów przedmiotu prac (korespondencja mailowa), a potem nie wzywałaby jej do usunięcia wad. W sytuacji, gdyby pozwana miała wątpliwości co do zgłoszonego jej podwykonawcy, mogłaby zażądać wglądu do dokumentacji. Jeżeli inwestor czy wykonawca zrezygnowali z wglądu do dokumentacji, to skuteczność ich zgody na zwarcie umowy z podwykonawcą nie jest uzależniona od przedstawienia umowy lub projektu umowy oraz wiedzy o jej postanowieniach. Pozwana miała konkretną wiedzę o zawarciu przedmiotowej umowy i nie zgłosiła sprzeciwu. W piśmie z dnia 6 lutego 2014 roku wskazano jasno, że zawarto umowę z podwykonawcą i wskazano numer umowy. Pozwana w tej sytuacji miała wiedzę o konkretnym podwykonawcy. Miała też realną możliwość zapoznania się z zawartą umową i jej warunkami. Oznacza to, iż miała realną możliwość zapoznania się z tą umową. Nie ma już znaczenia dla przedmiotu odpowiedzialności pozwanej, czy rzeczywiście zapoznała się z umową, a jeśli nie, to co było tego przyczyną.

W umowie łączącej (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w Ł. i Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...)
z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. zostały zawarte postanowienia, że w przypadku zamiaru wykonania jakiejkolwiek części przedmiotu umowy podwykonawcy pozwana będzie zobowiązana przedstawić zamawiającemu do zatwierdzenia umowę z podwykonawcą (powódką) lub jej projekt, celem uzyskania zgody na powierzenie tej części robót budowlanych temu podwykonawcy - § 12 ust. 1 umowy; jeżeli w ciągu 14 dni od przedstawienia umowy z podwykonawcą lub jej projektu wraz z dokumentacją zamawiający nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy z podwykonawcą - § 12 ust. 2 umowy. Jednakże umowa między wykonawcą a podwykonawcą – ze względu na bezwzględny charakter tego przepisu - nie może zawierać takich postanowień, które ograniczałyby możliwość zastosowania solidarnej odpowiedzialności inwestora i podwykonawcy za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia za wykonane roboty. Podniesiony przez pozwaną zarzut, iż prace powódki zostały zakończone i odebrane już po zakończeniu prac przez innych wykonawców i po sporządzeniu protokołu odbioru końcowego jest nieskuteczny. Okoliczność ta ma poboczne znaczenie, bowiem kwestia dat odbioru prac przez innych wykonawców nie ma znaczenia dla zasadności przedmiotowego roszczenia. Powódka nie miała wpływu, w jakich datach pozostałe strony procesu inwestycyjnego wystawiały dokumenty księgowe, czy kwitowały odbiór. Bezspornym jest, że roboty wykonane przez powódkę zostały odebrane, z czego został sporządzony w dniu 30 września 2014 roku protokół odbioru.

Jak wskazała świadek E. F. prace powódki z uwagi na ich specyfikę – prace z zakresu automatyki – były wykonywane na końcu i sprawdzenie poprawności ich wykonania i działania systemu było możliwe jedynie po wykonaniu prac przez pozostałych podwykonawców. Ponadto, w piśmie przedstawionym Gminie U. a przedstawiającej podwykonawców, którym inwestor może dokonać bezpośrednich płatności nie wymieniono powódki. Jednakże należy zauważyć, iż pismo to – co wskazuje wprost – zawierało jedynie wykaz wierzytelności wymagalnych. Tymczasem wierzytelność powódki nie była na ten moment wymagalna, co nie było sporne między stronami i co potwierdził świadek P. W..

Reasumując, należy uznać, iż pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. miała wiedzę, iż na budowie podwykonawcą jest (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.. Oprócz pisma, które zgłaszało wprost podwykonawcę, to okoliczności na budowie wskazywały, iż część prac jest wykonywana przy udziale tego podwykonawcy. Świadczą o tym okoliczności związane z wyróżnianiem się pracowników powódki na budowie – są to logo firmy na sprzęcie, logo firmy na pojazdach. Ponadto – jak zeznał świadek W. M. – pracownicy pozwanej kontaktowali się na budowie z pracownikami powódki i z rozmów z nimi wiedzieli, w jakiej Spółce są zatrudnieni. Ponadto, świadek A. K. podał, że on sam kontaktował się z P. W., któremu mówił, że powódka
i Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. to oddzielne spółki. Ponadto, narady na budowie odbywał się z udziałem z (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B., a na dokumentach sporządzanych z tych narad powódka była wskazywana jako oddzielna Spółka. Ponadto, jeśli pozwana przez swoje zachowanie wyrażone na zewnątrz, w szczególności wobec podwykonawcy, akceptuje fakt realizacji wyodrębnionej części robót budowlanych objętych umową przez przedstawionego mu i jasno zidentyfikowanego podwykonawcę, to warunkiem powstania odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za wynagrodzenie należne podwykonawcy, o której mowa w art. 647 ¹ § 5 k.c., nie jest przedłożenie mu egzemplarza umowy podwykonawczej, jeśli nie ulega wątpliwości, że mógł realnie zażądać okazania mu tej umowy, mógł zapoznać się
z jej treścią oraz wyrazić swój ewentualny sprzeciw wobec powierzenia określonej części robót temu właśnie podwykonawcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2015 roku w sprawie II CSK 551/14). Skoro pozwana, która ostatecznie uzyskała wiedzę w przedmiocie udziału podwykonawcy w procesie budowlanym i nie zakwestionowała ani samego faktu posłużenia się podwykonawcą, ani jakości prac, które wykonał, to tym samym w sposób konkludentny wyraziła zgodę na udział podwykonawcy w procesie budowlanym. Akceptacja ze strony pozwanej obecności konkretnego podmiotu na budowie i wykonywanie przez niego prac nie może być potraktowana inaczej, jak wyrażenie zgody na zawarcie umowy przez wykonawcę
z podwykonawcą. Zgoda może być przy tym wyraźna, bądź dorozumiana i wyrażona przed zawarciem, w trakcie zawierania albo nawet po zawarciu umowy
z podwykonawcą. Wybór chwili udzielenia zgody nie wpływa na granice odpowiedzialności inwestora.

Celem przepisu art. 647 ¹ § 5 k.c. jest ochrona podwykonawców na wypadek niewykonania przez wykonawcę obowiązku zapłaty wynagrodzenia za wykonane roboty. Powołany przepis statuuje ustawową bierną solidarność o charakterze gwarancyjnym w postaci odpowiedzialności z mocy prawa za cudzy dług, co jest odstępstwem od zasady prawa obligacyjnego, zgodnie z którą skuteczność zobowiązań ogranicza się do stron zawartego kontraktu. Do zastosowania art. 647 ¹ § 5 k.c. istotna jest faktyczna wiedza inwestora o istnieniu i treści umowy
z podwykonawcą, a nie przedstawienie mu umowy przez którąkolwiek ze stron. Zgoda inwestora, czy wykonawcy na wykonanie robót budowlanych przez wykonawcę (generalnego wykonawcę) z udziałem podwykonawcy może być wyrażona w formie pisemnej, milczącej (tzw. zgoda bierna), a także w sposób dorozumiany, przez każde zachowanie inwestora, które ujawnia ją w sposób dostateczny (tzw. zgoda czynna inwestora). Przy tzw. zgodzie dorozumianej (czynnej), wystarczającym zabezpieczeniem inwestora, czy wykonawcy jest jego wiedza o podmiocie i przedmiocie oraz potrzebach realizacyjnych zadania inwestycyjnego. Wiedza inwestora (podwykonawcy, wykonawcy) o zakresie rzeczowo - finansowym robót budowlanych wykonywanych przez podwykonawcę może wynikać z takich źródeł jak udział w naradach, czy udział w negocjacjach, mających na celu prawidłowe rozliczenie podwykonawcy i nie istnieje w takim wypadku konieczność przedstawienia inwestorowi umowy z podwykonawcą lub jej projektu z odpowiednią dokumentacją (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 stycznia 2013 roku, w sprawie I ACa 1165/12).

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. W sytuacji, kiedy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wobec faktu, że należność dochodzona w niniejszej sprawie nie została uregulowana w terminie Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powódki odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z brzmieniem art. 481 § 1 k.c. i zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie. Termin naliczenia odsetek ustawowych został przez powódkę prawidłowo wskazany. Zgodnie bowiem z obowiązującą praktyką, pozwana odpowiada jedynie za „swoje opóźnienie w zapłacie” i dlatego czasookres naliczania odsetek został uzależniony od doręczanego pozwanej wezwania do zapłaty i wskazanego w nim terminu zapłaty.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., który mówi, iż strona przegrywająca powinna zwrócić uzasadnione koszty swojemu przeciwnikowi procesowemu. W przedmiotowym przypadku Sąd ten uznał, iż powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B. jest stroną wygrywającą niniejszy proces w całości. W tej sytuacji pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. powinna zwrócić jej uzasadnione koszty procesu związane z dochodzeniem jej praw w przedmiotowym procesie. Na koszty te w łącznej wysokości 524.501,00 złożyły się:

- opłata od pozwu w kwocie 10.084,00 zł, ustalona na podstawie art. 13 ustawy
z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.);

- koszty zastępstwa procesowego w kwocie 14.400,00 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2016 roku
w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 163);

- koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 złotych, ustalony na postawie art. 1 ust. 1 pkt. 2 ustawy o opłacie skarbowej z dnia 16 listopada 2006 roku (Dz. U Nr 225, poz. 1635).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik pozwanego, zaskarżając to orzeczenie w całości oraz zarzucając mu: 

1.  mające wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233§1 k.p.c., polegające na naruszeniu zasad swobodnej oceny dowodów zebranych w sprawie, w szczególności dokonaniu oceny wiarygodności i mocy dowodowej zeznań świadków W. M., A. K., A. G., E. F. i P. W. oraz zeznań stron bez dostrzeżenia ich wzajemnych rozbieżności, nadto niezgodnie z pozostałymi dowodami zebranymi w sprawie, jak też częściowym braku oparcia tych zeznań o osobiste spostrzeżenia świadków, skutkiem czego Sąd dokonał ustaleń, nie mających podstawy w zebranym w sprawie materiale dowodowym i ustalił, że pozwana miała wiedzę iż powódka jest “podwykonawcą i akceptowała udział powódki w procesie inwestycyjnym, gdyż mając z nią bezpośrednio kontakt, ustalając z nią sposób wykonania prac pozwana w sposób aktywny przedstawiała swoją akceptację do udziału powódki w procesie inwestycyjnymi na budowie oczyszczalni ścieków
w U.”, a konsekwencją powyższych naruszeń przepisów postępowania jest sprzeczność ustaleń Sądu w tym zakresie z zebranym w sprawie materiałem dowodowym,

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 647 ¹ § 2, § 3 i § 5 k.c. w związku z art. 61 § 1 oraz art. 60 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że pozwana ponosi solidarną odpowiedzialność za zobowiązania PPUH (...) Sp. z o.o. w B., gdyż w sposób konkludentny wyraziła zgodę na udział powódki jako podwykonawcy w procesie budowlanym,

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 647 ¹ § 2, § 3 i § 5 k.c. w związku z art. 61 § 1 oraz art. 60 k.c. poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że oświadczenie zawarte w piśmie powódki z dnia 6 lutego 2014 r., wskazujące na powódkę jako podwykonawcę bez sprecyzowania choćby dość ogólnie przedmiotu umowy czy wysokości wynagrodzenia i bez zaoferowania pozwanej możliwości zapoznania się z treścią tej umowy jest jednoznaczne z przyjęciem, że pozwana miała możliwość zapoznania się z istotnymi postanowieniami umowy zawartej między powódką a PPUH (...) Sp. z o.o. w B., co skutkuje przyjęciem, że pozwana wyraziła zgodę na zawarcie tej umowy.

Pełnomocnik pozwanej wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Podczas rozprawy apelacyjnej pełnomocnik powódki wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona.

Skarżący podniósł zarzuty, dotyczące naruszenia prawa procesowego,
z zatem w pierwszej kolejności należy zatem odnieść się do jego treści, gdyż tylko prawidłowo ustalony stan faktyczny daje podstawę do kontroli poprawności zastosowania prawa materialnego. Ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny Sąd Apelacyjny przyjął za własny bowiem wyprowadzony on został z dowodów, których ocena odpowiada wszelkim wskazaniom powołanego przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem Sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych
w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1996 r., II CRN 173/95, Lex nr 1635264). Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez Sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (orzeczenia Sądu Najwyższego: z 5 dnia sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, OSNAPiUS 2000, Nr 19, poz. 732; z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000, Nr 10, poz. 189; z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, Lex nr 53136; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, Lex nr 56096).

Sąd Apelacyjny pragnie również zauważyć, że gdy z materiału dowodowego wyłaniają się dwie wersje wydarzeń pozostające względem siebie w sprzeczności, Sąd według swobodnego uznania decyduje, którą spośród prawdopodobnych wersji uznaje za prawdziwą. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 9 stycznia 2004 r., sygn. akt IV CK 339/02 (opubl. w systemie informatycznym Lex pod nr (...)), wskazał, że wiarygodność i moc poszczególnych dowodów nie podlega klasyfikacji parametrycznej, stąd przekonanie uczestników postępowania może być odmienne od przekonania składu orzekającego. Rozwiązanie pozornej sprzeczności istnienia dwóch usprawiedliwionych sądów (mniemań) tkwi w ustawowym przyznaniu kompetencji składowi orzekającemu ustalenia według swobodnego uznania, którą spośród prawdopodobnych wersji uznaje za prawdziwą. Sam fakt, że dowód przeprowadzony w sprawie został oceniony niezgodnie z intencją skarżącego nie oznacza zatem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Ocena dowodów należy bowiem do Sądu orzekającego i nawet w sytuacji, w której z dowodu można było wywieść wnioski inne niż przyjęte przez Sąd, do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. dojść może tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej, albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego została dokonana bez przekroczenia granic wyznaczonych treścią art. 233 § 1 k.p.c., co znalazło swój wyraz w należytym uzasadnieniu wyroku (art. 328 § 2 k.p.c.). W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy dysponował określonym materiałem dowodowym zaoferowanym przez strony, który następnie poddał ocenie, wynik której dał mu podstawy do poczynienia prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd odwoławczy przyjmuje za własne. Ocena ta jest wszechstronna, bezstronna i zgodna z zasadą swobodnej oceny dowodów. Sąd I instancji odniósł się zarówno do zeznań świadków zawnioskowanych przez strony, stron i dokumentów.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. apelujący utożsamia w istocie
z twierdzeniem, że pozwany (...) Sp. z o.o. nie miał wiedzy o tym, iż powódka (...) Sp. z o.o. była podwykonawcą, biorącym udział w procesie inwestycyjnym na budowie oczyszczalni ścieków w U.. W świetle ustaleń Sądu I instancji nie sposób wywodzić, że strona pozwana nie miała wiedzy o realizacji prac przez Spółkę (...) Sp. z o.o. Przede wszystkim pozwana nie przedstawiła żadnych dowodów pozwalających odmiennie ocenić stan faktyczny niż zrobił to Sąd Okręgowy, a zwłaszcza podważyć dokonane prawidłowo ustalenie, że pozwana (...) Sp. z o.o. konkludentnie wyraziła zgodę na udział powódki (...) Sp. z o.o. jako dalszego podwykonawcy w procesie budowlanym poprzez bezpośredni kontakt z powódką w celu ustalenia sposobu wykonania przez nią prac w trakcie budowy oczyszczalni ścieków w U..

Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu I instancji. Strona pozwana podkreśliła w swojej apelacji, iż Sąd Okręgowy w sposób sprzeczny ocenił dowody z zeznań świadków. Z kolei Sąd II instancji nie dostrzegł
w tej poczynionej ocenie żadnych sprzeczności, albowiem w tej sprawie pojawiły się dowody z dokumentów, które pozwoliły na zweryfikowanie zeznań świadków. Sąd Odwoławczy miał na uwadze fakt, iż świadkowie jednej, jak i drugiej strony przedstawiają odmiennie rzeczywistość, oceniając ją subiektywnie. Pozwana ukierunkowała swą argumentację zwłaszcza na treść zeznań świadka E. F., która ostatecznie nie przyznała i nie potwierdziła, pracownicy, którego
z podwykonawców wykonywali prace budowlane przy budowie oczyszczalni ścieków w U.. Z załączonego do akt sprawy zdjęcia z miejsca budowy również nie wynika, aby na kamizelkach ochronnych pracowników fizycznych znajdowało się logo jakiegokolwiek podwykonawcy tychże robót budowlanych. Dlatego też odosobniony głos jednego świadka, który de facto zeznał, że nie pamięta, jakie napisy widniały na kamizelkach ochronnych pracowników, na tle odmiennych zeznań innych świadków, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie można uznać za wiarygodny
w zestawieniu z innymi dowodami. W aktach sprawy znajdują się dokumenty
o kategorycznej treści, w których pozwana Spółka wskazała na dwóch podwykonawców – w tym powódkę, powołując numer łączącej je umowy. Ponadto, strony wymieniały bezpośrednio między sobą korespondencję mailową, w której przyznały, że wykonawcą części prac była właśnie powodowa Spółka, a także ustaliły zakres wykonywanych na budowie prac oraz inne, techniczne aspekty zamówionych prac. Natomiast uczestnikami tej wymiany wiadomości elektronicznych był P. W., występujący w roli pracownika pozwanej Spółki oraz D. G. jako członek zarządu powodowej Spółki (k. 122). Zaś w piśmie z dnia 6 lutego 2014 r. wprost wskazano, iż (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. została zgłoszona jako podwykonawca P.U.H. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B.. To pismo dokładnie opisuje dalszego podwykonawcę oraz odwołuje się do pierwotnej umowy o wykonanie robót budowlanych. Ostatecznie należy wskazać na fakt, iż strona pozwana nie skorzystała ze swojego uprawnienia, wynikającego
z treści § 12 ust. 2 umowy nr (...) r. o roboty budowlane zawartej w dniu 3 lipca 2013 r. – tzn. pozwana (...) Sp. z o.o. nie zgłosiła sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia jej umowy zawartej między P.U.H. (...) Sp. z o.o. a (...) Sp. z o.o. W wyniku czego, w odczuciu Sądu II instancji, pozwana wyraziła zgodę na zawarcie umowy z dalszym podwykonawcą, czym potwierdziła tylko własną świadomość uczestnictwa (...) Sp. z o.o.
w robotach budowlanych przy budowie oczyszczalni ścieków w U..

Zgodzić należy także z oceną prawną dokonaną przez Sąd I instancji. Zgodnie z art. 647 ¹ § 1 k.c. (w brzmieniu sprzed wejścia zmiany do ustawy prawo cywilne, obowiązującej od dnia 1 czerwca 2017 roku - zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności), w umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647 k.c., zawartej pomiędzy inwestorem, a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. Z kolei, jak wynika z art. 647 ¹ § 2 k.c. (mającego centralne znaczenie w tej sprawie), do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora (zdanie pierwsze); jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy (zdanie drugie). Zgodnie z art. 647 ¹ § 4 k.c., sprzeciw lub zgłoszenie, o których mowa w art. 647 ¹ § 2 k.c., winny być dokonane
w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Stosownie do art. 647 ¹ § 5 k.c., zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Z kolei regulacja art. 647 ¹ § 6 k.c. wskazuje, że odmienne postanowienia umów, o których mowa w wszystkich paragrafach art. 647 ¹ k.c., są nieważne.

Najistotniejsze zatem znaczenie ma dyspozycja art. 647 ¹ § 2 k.c., w którym mowa jest o zgodzie inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą. Wszelkie warunki owej zgody wynikają z powołanego przepisu, zaś odmienne postanowienia umów zawartych pomiędzy inwestorem a wykonawcą są nieważne. Wbrew twierdzeniom apelacji, inwestor zawsze ponosi odpowiedzialność za wynagrodzenie należne podwykonawcy, o ile tylko są spełnione warunki, wynikające z art. 647 ¹ § 2 k.c. Wskazany przepis zawiera w istocie dwie odrębne regulacje. I tak, w zdaniu pierwszym wprowadza wymóg zgody inwestora na zawarcie umowy
z podwykonawcą przez wykonawcę i nie określa żadnej formy takiej zgody, a zatem, zgodnie z powszechnymi regułami dotyczącymi oświadczeń woli (art. 60 k.c.), zgoda ta może być wyrażona w dowolny sposób (wyraźny lub dorozumiany), a odmienne postanowienia umowne (np. wymagające szczególnego sposobu wyrażenia zgody) są z mocy art. 647 ¹ § 6 k.c. nieważne. Z kolei zdanie drugie art. 647 ¹ § 2 k.c. zawiera regulację, zgodnie z którą – jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

Solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy została wprowadzona do porządku prawnego w 2003 r., a w uzasadnieniu projektu ustawy wskazywano, że przedmiotowa regulacja ma zapobiegać sytuacjom, w których to niewielkie firmy będące podwykonawcami, często nie otrzymują wynagrodzenia za wykonane prace bądź to ze względu na swoiste porozumienia, dotyczące płatności zawierane przez generalnego wykonawcę z inwestorem, bądź w wypadku ogłoszenia upadłości generalnego wykonawcy.

Art. 647 ¹ k.c. był wielokrotnie przedmiotem analizy orzeczniczej
i obowiązującą wykładnię należ uznać za stabilną. Art. 647 ¹ § 2 k.c. w zdaniu pierwszym określa w stosunku do zawarcia umowy z podwykonawcą czynną zgodę inwestora, zaś w zdaniu drugim mowa jest o zgodzie biernej. W wyroku z dnia 4 lutego 2011 r. (III CSK 152/10, Lex nr 1102865) Sąd Najwyższy potwierdził wcześniejsze jednolite stanowisko (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 29 kwietnia 2008 r., III CZP 6/08, OSNC 2008, Nr 11, poz. 121; wyrok z dnia 26 czerwca 2008 r., I CSK 80/08, M. Prawn. 2008, Nr 22, poz. 1215; wyrok z dnia z 11 grudnia 2008 r., IV CSK 323/08, nie publ., wyrok z dnia 20 stycznia 2009 r., II CSK 417/08, nie publ., wyrok z dnia 2 lipca 2009 r., V CSK 24/09, nie publ.) i wskazał, że zgoda inwestora na zawarcie umowy o roboty budowlane z podwykonawcą może być wyrażona w dwojaki sposób - bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie zgody w sposób bierny objawia się brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy
z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie; przyjmuje się fikcję prawną, że inwestor zgodę wyraził. Ponieważ jednak w art. 647 ¹ k.c. chodzi o odpowiedzialność inwestora za cudzy dług, interes inwestora został zabezpieczony poprzez obowiązek przedstawienia mu stosownej dokumentacji. Przyjmując fikcję wyrażenia w sposób bierny zgody, ustawodawca zakłada, że inwestor zapoznał się, a w każdym razie mógł się zapoznać z tą dokumentacją i ma, bądź powinien posiadać, wiedzę
o zakresie robót i wynagrodzeniu uzgodnionym w umowie z podwykonawcą. Z kolei zdaniem Sądu Najwyższego, drugi sposób wyrażenia zgody (czynny) może przybrać różną formę. Inwestor może wyrażać ją w sposób wyraźny pisemnie bądź ustnie, albo poprzez inne zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę (art. 60 k.c.). Może zatem nastąpić to poprzez czynności faktyczne, w sposób dorozumiany, na przykład przez tolerowanie obecności podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie wykonanych przez niego robót, oraz dokonywanie podobnych czynności. Co najistotniejsze, Sąd Najwyższy stwierdził, że przepis art. 647 ¹ § 2 k.c. nie uzależnia odpowiedzialności inwestora od przedłożenia mu dokumentacji, jeżeli wyraża w sposób czynny zgodę na udział podwykonawcy w realizacji inwestycji. Może on uzyskać wiedzę o umowie pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą z dowolnego źródła, zarówno przed jej zawarciem, jak i później. W konsekwencji Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że ustawodawca zakłada, że jeżeli inwestor w sposób czynny zgodę wyraża, to wie, co robi i nie jest mi już potrzebny żaden mechanizm obronny. Takie samo stanowisko zajmowały sądy apelacyjne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 maja 2013 r., I ACa 158/13, Lex nr 1378846; i wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 18 grudnia 2013 r., I ACa 1031/13, Lex nr 1416226).

Nie ma zatem jakichkolwiek podstaw do tworzenia wspólnej instytucji prawnej z dwóch odrębnych regulacji zawartych w odrębnych zdaniach art. 647 ¹ § 2 k.c. Innymi słowy, w żadnym wypadku (przepis w dosłownym brzmieniu nie daje do tego zresztą żadnych podstaw) nie jest warunkiem koniecznym uznania, że inwestor wyraził zgodę na zawarcie umowy - iż otrzymał umowę lub jej projekt, a tym bardziej, że miał 14 dni na ustosunkowanie się do tych dokumentów. To ostatnie jest wymagane jedynie przy zgodzie biernej, która jako fikcja prawna zastępuje wszelkie działania inwestora, z których mogłaby wynikać zgoda na podwykonawstwo. Skuteczność zgody inwestora wyrażonej wprost na zawarcie umowy
z podwykonawcą nie jest uzależniona od przedstawienia umowy lub jej projektu oraz wiedzy o istotnych jej postanowieniach, jeżeli inwestor rezygnuje z uprawnienia do wglądu do dokumentacji lub żądania informacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2014 r., V CSK 124/13, Lex nr 1428996).

Przesłanki skuteczności zgody inwestora podlegają ocenie na podstawie ogólnych przepisów kodeksu cywilnego dotyczących skuteczności oświadczeń woli. Dorozumiana zgoda inwestora na zawarcie umowy wykonawcy i podwykonawcy wyrażona w sposób czynny jest skuteczna, gdy dotyczy umowy, której istotne postanowienia, decydujące o zakresie odpowiedzialności inwestora z wykonawcą za wypłatę wynagrodzenia wykonawcy są znane inwestorowi albo z którymi miał możliwość zapoznania się (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2010 r., II CSK 210/10, OSNC 2011/5/59).

Oczywistym warunkiem zgody czynnej inwestora na roboty podwykonawcy jest wiedza o fakcie, że podwykonawca pracuje czy też będzie pracować na budowie. Co się zaś tyczy treści umowy wykonawcy z podwykonawcą, jak wskazuje się w judykaturze, w przypadku zgody czynnej (wiążącej się z wiedzą o pracy podwykonawcy), w odróżnieniu od zgody biernej (niewymagającej z kolei wiedzy
o faktycznych działaniach podwykonawcy) - nie jest konieczne nie tylko przedstawianie inwestorowi umowy lub jej projektu, ale nawet jego faktyczna wiedza o warunkach tejże umowy. W szczególności samo brzmienie art. 647 ¹ § 2 k.c. tego nie wymaga (mowa jest o zgodzie na zawarcie umowy, a nie na jej warunki). Wystarczy bowiem, że inwestor, wiedząc o podwykonawstwie i godząc się na nie, i to nawet w sposób dorozumiany (np. tolerując milcząco pracę podwykonawcy), ma możliwość zapoznania się z treścią umowy wykonawcy z podwykonawcą (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 czerwca 2012 r., I ACa 134/12, Lex nr 1246914, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 marca 2013 r., V ACa 3/13, LEX nr 1353705). Inwestor musi mieć potencjalną możliwość zapoznania się
z istotnymi postanowieniami umownymi, co może nastąpić zarówno przed zawarciem umowy, jak i po jej zawarciu. Skoro bowiem umowa wykonawcy z podwykonawcą musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 647 ¹ § 3 k.c.), to inwestor może w każdej chwili zażądać okazania mu takiej umowy i niezwłocznie zgłosić w sposób wyraźny swój do niej stosunek, także poprzez niewyrażenie zgody na podwykonawstwo. Jeżeli oświadczy, że zgody nie wyraża, jest to wyraźne oświadczenie o braku zgody, oczywiście przekreślające nie tylko zgodę wyraźną, ale także zgodę dorozumianą (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 sierpnia 2012 r., I ACa 134/12, Lex nr 1246914).

Także w uzasadnieniu wydanego w rozpoznawanej sprawie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2015 r. wskazano, że do zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą dotyczącą części robót wchodzących w zakres umowy z wykonawcą wymaganej przez art. 647 ¹ § 3 k.c. nie stosuje się art. 63 § 2 k.c., gdyż zgoda ta może manifestować się przez każde zachowanie inwestora, które w rozumieniu art. 60 k.c. ujawnia tę zgodę w sposób dostateczny. Zachowanie inwestora akceptującego realizację określonych, znanych mu i wyodrębnionych zadań przez określonego i znanego inwestorowi podwykonawcę, z którym nadto inwestor uzgadnia przebieg tych robót, termin ich wykonania itp., dając wyraz swojej woli kontynuowania określonych robót budowlanych przez podwykonawcę nie może być traktowane jedynie jako "wiedza" inwestora, niestanowiąca przejawu jego zgody na zawarcie umowy podwykonawczej i niepociągająca za sobą solidarnej z wykonawcą odpowiedzialności inwestora za wynagrodzenie należne podwykonawcy za zrealizowane przez niego na rzecz inwestora roboty budowlane. Dostatecznym zabezpieczeniem interesów inwestora jest jego wiedza o przedmiocie i potrzebach realizacyjnych inwestycji, a także taka dbałość o własne interesy, jakiej można oczekiwać od przeciętnego uczestnika procesu inwestycyjnego.

W realiach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że inwestor najpóźniej
w dacie 18 lutego 2014 r. został powiadomiony o zawarciu umowy przez generalnego wykonawcę z podwykonawcą co wynika bezpośrednio z treści korespondencji mailowej z dnia 15 maja 2015 r. pomiędzy inwestorem a dalszym podwykonawcą – k. 122), że to Spółka (...) Sp. z o.o. będzie wykonywała zasadnicze elementy budowy, tj.: roboty instalacyjne, elektryczne i automatykę na obiekcie przebudowy i rozbudowy oczyszczalni ścieków w miejscowości U.. Tym samym inwestor powziął wiedzę o podmiocie trzecim, realizującym część inwestycji na podstawie umowy z dnia 6 lutego 2014 r. W świetle wyżej przedstawionej argumentacji całkowicie chybione jest zatem twierdzenie apelacji, że ww. umowa
z dnia 6 lutego 2014 r. nie miała sprecyzowanego przedmiotu umowy, czy też wysokości wynagrodzenia wobec powódki (...) Sp. z o.o. Zaniechanie przez skarżącego podjęcia czynności, zmierzających do szczegółowego ustalenia treści umowy wiążącej generalnego wykonawcę z podwykonawcą obciąża wyłącznie inwestora i w żadnym wypadku nie zwalnia go od odpowiedzialności przewidzianej
w art. 647 ¹ § 2 k.c. Co więcej, w ostatecznych wezwaniach do usunięcia wad robót budowalnych z dnia 28 kwietnia 2015 r. oraz z dnia 14 lipca 2015 r. pozwana Spółka adresowała te dwa pisma na adres korespondencyjny powodowej Spółki. W tym stanie rzeczy nie do przyjęcia jest twierdzenie apelacji, że pozwany nie miał wiedzy, jaki podmiot wykonuje część robót budowlanych przy przebudowie i rozbudowie oczyszczalni ścieków. Pozwany tolerował dalszego podwykonawcę na placu budowy, wiedział o jego obecności na budowie i ogólnie znał zakres wykonanych przez niego robót.

Powyższe ustalenia jednoznacznie pozwalają na przyjęcie solidarnej odpowiedzialności pozwanej (...) Sp. z o.o. z wykonawcą w zakresie wynagrodzenia podwykonawcy. Zakres odpowiedzialność inwestora wynikający z art. 647 ¹ k.c. jest co do wysokości analogiczny z zakresem odpowiedzialności wykonawcy i w niniejszej sprawie nie był kwestionowany, co do wysokości przez stronę pozwaną.

W świetle powyższych wywodów należy zatem uznać, że spełnione zostały przesłanki wyrażenia przez inwestora zgody w sposób dorozumiany.

Wobec tego powód sprostał zadaniu wykazania faktu wyrażenia zgody przez pozwanego na zawarcie umowy podwykonawczej, a to umożliwiło przypisanie stronie pozwanej odpowiedzialności solidarniej, obejmującej płatność dochodzonego wynagrodzenia.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanej jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz.U.2015.1804 ze zm.).