Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Marcin Rak

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2018 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko J. Ś. (Śmigała)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 8 grudnia 2017 r., sygn. akt I C 2267/17

oddala apelację.

SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 529/18

UZASADNIENIE

Postępowanie toczyło się w trybie uproszczonym, a sąd odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego. W takiej sytuacji, zgodnie z art. 505 ¹³§2 k.p.c. uzasadnienie wyroku sądu drugiej instancji ograniczone jest do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Wskazać zatem trzeba, że Sąd Rejonowy wyrokiem zaocznym częściowo umorzył postępowanie (tj. w zakresie cofniętego żądania pozwu), a w pozostałej części oddalił powództwo o zapłatę należności z umowy pożyczki, z tej przyczyny, że osoba zawierająca umowę w imieniu pozwanej nie dysponowała podpisanym przez pozwaną pełnomocnictwem do dokonania takiej czynności. Czynności pełnomocnika nie zostały też potwierdzone przez mocodawcę zgodnie z art. 103§ 1 k.c. Nadto nie zostało wykazane aby pozwana otrzymała sumę pożyczki od powódki.

Powódka w apelacji kwestionującej rozstrzygnięcie oddalające powództwo zarzucała naruszenie:

-

art. 232 k.p.c. w zw. z 6 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że powódka nie wykazała zasadności roszczenia, podczas gdy przedłożyła dokument pełnomocnictwa udzielonego przez pozwaną i nie kwestionowanego w toku postępowania;

-

art. 233 k.p.c., przez dokonanie jednostronnej oceny materiału dowodowego i przyjęciu, że twierdzenia powódki budziły wątpliwość przedłożone dowody zaprzeczały prawdziwości tych twierdzeń przy jednoczesnym zaniechaniu wezwania powódki do złożenia wyjaśnień w tym zakresie i pominięciu, że pozwana nie przeczyła twierdzeniom pozwu;

-

art. 60 k.c. art. 77 ² i art. 77 ³ k.c. poprzez uznanie, że dokumenty przedłożone przez powódkę nie stanowią dowodu przekazania przedmiotu pożyczki pozwanej jak i przez pominięcie faktu spłaty kwoty 500 zł przez pozwaną, co dowodziło akceptacji długu.

Rozwijając te zarzuty wywodziła, że wszelka korespondencja między stronami prowadzona była w formie elektronicznej, w takiej zatem formie strony składały swoje oświadczenia, w tym co do pełnomocnictwa udzielonego przez pozwaną.

Wskazać zatem trzeba, że w rozpoznawanej sprawie pozwana nie wdała się w spór i nie złożyła żadnego oświadczenia. W takiej sytuacji zastosowanie miała więc norma art. 339§2 k.p.c. zgodnie z którą w razie bierności pozwanego przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Cytowany przepis ustanawia domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda. Jak się przyjmuje w orzecznictwie i doktrynie domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy nie zwalnia powoda od przytoczenia faktów, które są niezbędne do dokonania subsumpcji materialnoprawnej, stanowiącej faktyczną i materialnoprawną podstawę wyroku. Sąd obowiązany jest bowiem, nawet przy uznaniu twierdzeń powoda za prawdziwe, dokonać prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach, z punktu widzenia prawa materialnego. Omawiane domniemanie to nie też jednak charakteru bezwzględnego i nie obowiązuje, jeżeli podane przez powoda okoliczności budzą uzasadnione wątpliwości. Zasadnym jest zatem stanowisko, że nie można wydawać wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo po przyjęciu za podstawę rozstrzygnięcia prawdziwości twierdzeń powoda, jeżeli nie korelują one z dowodami znajdującymi się w aktach.

Za dopuszczalne uznać też trzeba weryfikowanie twierdzeń pozwu na podstawie dołączonej do niego dokumentacji, a uzasadnione wątpliwości mogą powstać również w przypadku, gdy twierdzenia powoda nie znajdują pokrycia w dostarczonym materiale dowodowym. Wątpliwości o jakich mowa w art. 339§2 k.p.c., dające impuls do przeprowadzenia postępowania dowodowego i podważające prawdziwość twierdzeń pozwu mogą być bowiem wywołane w każdy sposób, także na podstawie analizy materiału sprawy zaoferowanego przez powoda. Zgodnie z utrwalonym już w orzecznictwie poglądem, niezależnie od domniemania prawdziwości, w wypadku zaistnienia uzasadnionych wątpliwości sąd nie może wydać wyroku zaocznego, opierając się tylko na twierdzeniach powoda o okolicznościach faktycznych. Obowiązkiem sądu jest bowiem każdorazowe krytyczne ustosunkowanie się do twierdzeń powoda z punktu widzenia ich ewentualnej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997 r., sygn. akt I CKU 115/97 LEX nr 1227454 i z dnia 20 października 1998 r., sygn. akt I CKU 85/98, LEX nr 1216211).

Odnosząc się w tym kontekście do twierdzeń dotyczących udzielenia pełnomocnictwa w formie dokumentowej, o jakiej mowa w art. 77“ k.c. w zw. z art. 77 k.c., wskazać trzeba, że przepisy te weszły w życie w dniu 8 września 2016 roku, a więc po dacie sporządzenia ramowej umowy pożyczki z dnia 11 sierpnia 2016 roku, mającej stanowić stanowiącej pierwotną podstawę określenia obowiązków i uprawnień stron. Materialnoprawne skutki wskazanych regulowań nie mogły odnosić się zatem do ewentualnych oświadczeń składanych w związku z zawarciem tej ramowej umowy zwłaszcza, że przepisy wprowadzające nie przewidywały ich wstecznego działania (por. ustawę z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

Dz. U. z 2015 r., poz. 1311). Nawet jednak, gdyby stosować je do omawianej umowy, to niemogłoby stanowić uzasadnienia stanowiska powódki. Zgodnie bowiem z art. 77 ² k.c. w zw. z art. 77 ³ zachowanie formy dokumentowej wymaga złożenia oświadczenia woli na nośniku informacji w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Zakwestionowane przez Sąd Rejonowy pełnomocnictwo (k. 21 akt), poza wskazaniem w treści jego wydruku danych personalnych pozwanej, nie zawiera jakichkolwiek innych łączników potwierdzających złożenie oświadczenia bezpośrednio przez pozwaną, czy to za pośrednictwem poczty elektronicznej, komunikatora internetowego czy też konta elektronicznego (Profilu klienta o jakim mowa w §15 umowy ramowej) założonego przez pozwaną w celu komunikacji z powódką. Przedłożenie wydruku pełnomocnictwa nie było zatem wystarczające dla uznania zachowania formy dokumentowej, a tym samym wykazania faktu udzielenia pełnomocnictwa.

Dalej, co istotne, załączony wydruk wykonanego z rachunku pozwanej na rachunek powódki przelewu kwoty 0,01 zl potwierdzającego zgodę na zawarcie umowy pożyczki, był niezupełny, nie określał bowiem numeru pożyczki, na zawarcie której powódka wyrazić miała zgodę. Jest to o tyle istotne, że już z twierdzeń pozwu wynikało, iż dochodzona pozwem należność stanowiła dług z tytułu kolejnej pożyczki udzielonej w ramach odnawialnej linii pożyczkowej.

Powódka nie przedstawiła też dowodu potwierdzającego, że pozwana złożyła określony w §5 umowy ramowej wniosek o kolejną pożyczkę - tą której dotyczyć miało żądanie pozwu.

Brak było nadto złożonej bezpośrednio przez pozwaną (nie zaś przez pełnomocnika, którego umocowania nie wykazano), dyspozycji wypłaty środków na rachunek bankowy inny niż rachunek pozwanej widniejący w potwierdzeniu przelewu kwoty 0,01 zł, mającej stanowić zgodę na zawarcie umowy. Było to o tyle istotne, że trafnie wskazał Sąd Rejonowy, iż kwota dochodzonej pozwem pożyczki nie trafiła na rachunek bankowy pozwanej.

Nie można było też pominąć, że wypłata kwoty pożyczki w' nastąpiła na konto podmiotu, który (jak wynika z ogólnodostępnych w wyszukiwarce Ministerstwa Sprawiedliwości - informacji Krajowego Rejestru Sądowego) ma swoją siedzibę pod tym samym adresem co siedziba powódki i powiązany jest z powódką osobą tego samego wspólnika.

Także załączenie do akt wydruku potwierdzającego rzekomą spłatę części dochodzonego pozwem długu nie dowodziło - w okolicznościach sprawy - jego uznania w całości przez pozwaną, skoro wydruk ten był wydrukiem z wewnętrznego systemu informatycznego powódki i nie zawierał żadnych dodatkowych oświadczeń pozwanej (co do wpłacającej osoby i tytułu płatności).

W świetle tych okoliczności nie sposób było zarzucić Sądowi Rejonowemu, że jego wątpliwości były nieuzasadnione w świetle art. 339§2 k.p.c. Przeciwnie, usprawiedliwionymi były wnioski co do braku wykazania umocowania pełnomocnika zawierającego umowę w imieniu pozwanej, będącego nota bene pracownikiem powódki. Nie naruszył też Sąd Rejonowy wskazanych w apelacji art. 233§1 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwana nie przekazała pozwanej (lub podmiotowi wprost przez nią wskazanemu) kwoty pożyczki.

Chybionymi były też zarzuty apelacji co do zaniechania przez Sąd Rejonowy wezwania powódki do sprecyzowania stanowiska. Zarzut ten pomija bowiem to, że w sprawie wyznaczony został termin rozprawy. Co do zasady, to właśnie rozprawa służy innymi podjęciu czynności w trybie art. 212§ł k.p.c. to jest zadawaniu przez sąd pytań dążących do tego, aby strony przytoczyły lub uzupełniły twierdzenia lub dowody na ich poparcie oraz udzieliły wyjaśnień koniecznych dla zgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nie praw lub roszczeń. Skoro pełnomocnik powódki, ani jej przedstawiciel, nie stawili się na rozprawie i uniemożliwili Sądowi Rejonowemu podjęcie tychże czynności, to obecnie nie mogą z tych zaniechań czynić usprawiedliwionej podstawy zarzutu apelacji.

Wskazać też trzeba, że zbyt ogólne przytoczenie podstaw żądania, uniemożliwiające materialnoprawną ocenę zasadności żądania, nawet gdy przeciwnik procesowy nie odnosi się do twierdzeń pozwu, stanowi o niewiaściwym umotywowaniu powództwa równoznacznym z jego nieudowodnieniem.

Obowiązek wskazania podstawy faktycznej żądania obciąża powoda, stosownie do treści art. 187§ 1 pkt 1 k.p.c. Sprecyzowanie żądań pozwu, to jest wskazanie dlaczego powód domaga się określonej kwoty, następuje w postępowaniu przed sądem I instancji, a zaniechanie tego obowiązku skutkuje zasadnym oddaleniem powództwa (por. wyroki Sądu Najwyższego z 20 lipca 2005 roku, II CK 778/04, Lex nr 189317, z dnia 16 czerwca 2010 r. I CSK 476/09 oraz z 25 czerwca 2015 roku, V CSK 612/14, Legalis, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 listopada 2010 roku, I ACa 632/10, LEX nr 1120164).

Zaskarżony wyrok zaoczny był więc prawidłowy, co czyniło apelację bezzasadną, a przez to podlegającą oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c.

SSO Marcin Rak