Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk

Protokolant Iwona Reterska

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2018 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko E. R.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 23 listopada 2017 r., sygn. akt I C 1888/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 tiret 2 o tyle, że od kwoty 2.000 zł (dwa tysiące złotych) zasądza od dnia 30 stycznia 2017r. odsetki umowne w wysokości czterokrotnej wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego ale nie wyższej niż wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie;

b)  w ten sposób, że dodaje punkt 1 a) o treści: oddala powództwo w pozostałej części;

c)  w punkcie 2 w ten sposób, że nie obciąża pozwanego kosztami procesu;

2.  oddala apelację w pozostałej części.

SSO Gabriela Sobczyk

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosła do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie pozew przeciwko E. R. o zasądzenie kwoty 3 220,15 zł z umownymi odsetkami, a także zasądzenia zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwany w dniu 20 stycznia 2016 roku zawarł z (...) Sp. z o.o. w W. umowę pożyczki. Umowa została zawarta przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość. Pozwany dokonał rejestracji w systemie teleinformatycznym pożyczkodawcy, akceptując jednocześnie warunki umowy oraz regulamin świadczenia usług drogą elektroniczną. Następnym krokiem było dokonanie przez pożyczkobiorcę przelewu 0,01 zł ze swojego rachunku bankowego na rachunek pożyczkodawcy, co też pozwany uczynił. Po dokonaniu weryfikacji danych pozwanego pożyczkodawca przelał kwotę 2 000 zł na rachunek bankowy pozwanego, a pozwany zobowiązał się do zwrotu pożyczonej kwoty do dnia 20 lutego 2016 roku, czego nie uczynił. Powódka wyjaśniła, że nabyła od pożyczkodawcy wierzytelność przeciwko pozwanemu wynikającą z opisanej umowy pożyczki. Na dochodzoną pozwem kwotę składa się zadłużenie wraz z odsetkami oraz kwota 17 zł z tytułu wysłania wezwań do zapłaty i monitów.

Postanowieniem z dnia 22 marca 2017 roku, sygn. akt VI Nc-e 116849/17, Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej wobec stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty.

W odpowiedzi na pozew pozwany podniósł, że nie unikał i nie unika spłaty zadłużenia, jednak utracił płynność finansową, o czym informował pożyczkodawcę i zadeklarował, że dokona spłaty zadłużenia, przy czym wskazał, że spodziewa się uzyskania środków finansowych pozwalających na pokrycie długu, bowiem wniósł pozew przeciwko zakładowi ubezpieczeń, w którym domagał się zasądzenia renty wyrównawczej. Ponieważ powództwo, o którym mowa zostało w pierwszej instancji oddalone pozwany nie był w stanie wywiązać się ze złożonej deklaracji. Pozwany wskazał, że częściowo spłacił zadłużenie. Zajmując ostateczne stanowisko w sprawie pozwany podał, że zgadza się z kwotami wyszczególnionymi w pozwie, przy czym wskazał, że chciałby uniknąć spłaty kosztów sądowych i zastępstwa procesowego bowiem wielokrotnie zapewniał pożyczkodawcę o chęci spłaty zadłużenia. Zdaniem pozwanego wytoczenie powództwa było z tego względu przedwczesne.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda 3220,15 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 stycznia 2017r.od kwoty 1220,15 zł i z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 30 stycznia 2017r. od kwoty 2000zł. Ponadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda 1017zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że w 20 stycznia 2016 roku pozwany E. R. zawarł z (...) Sp. z o.o. w W. umowę elastycznej pożyczki ratalnej na kwotę 2000 zł. Pozwany zobowiązał się do spłaty pożyczki w dwunastu miesięcznych ratach. Ponadto stron ustaliły, że prowizja za udzielenie pożyczki wyniesie 1280 zł, a roczna stopa oprocentowania pożyczki została ustalona na 10%. Na wypadek zaległości w spłacie pożyczkobiorca mógł zostać obciążony kosztami upominawczymi i windykacyjnymi, między innymi za monit telefoniczny w wysokości 5 złotych za połączenie oraz 2 zł za wiadomość tekstową. Kwota pożyczki została oddana do dyspozycji pozwanego w dniu zawarcia umowy. Pozwany zapoznał się z warunkami udzielenie pożyczki. Pismami z 7 marca 2016 roku i 23 marca 2016 roku pożyczkodawca wezwał pozwanego do zapłaty zobowiązań wynikających z umowy pożyczki. Wobec braku spłaty zobowiązania pożyczkodawca wypowiedział umowę pożyczki zakreślając pozwanemu termin do uregulowania całkowitej kwoty pożyczki wraz z prowizją i kosztami. Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że powódka jest następcą prawnym pożyczkodawcy między innymi w zakresie wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki z dnia 20 stycznia 2016 roku. W dniu 6 lipca 2016 roku pozwany dokonał częściowej spłaty zadłużenia. Wpłata w kwocie 282,50 zł została zaliczona na poczet opłaty prowizyjnej zgodnie z postanowieniami umowy.

W ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał na treść art. 720§1 kc – jako regulującego relacje miedzy stronami. Wskazał, że do umowy łączącej strony zastosowanie znajdą również przepisy ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 roku. Ustawa powyższa w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy dopuszcza obciążenie konsumenta kosztami związanymi z udzieleniem pożyczki, w szczególności odsetkami, opłatami, prowizjami, marżami oraz kosztami usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie. (art. 13 ust. 1 pkt 10). Z kolei z art. 14 powołanej ustawy wynika, że kredytodawca lub pośrednik kredytowy przekazuje konsumentowi dane, o których mowa w art. 13 ust. 1 i 2, na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego.

Sąd Rejonowy wskazał, że w toku procesu pozwany ostatecznie nie kwestionował należności dochodzonej pozwem co do jej wysokości, ani też podstaw naliczenia poszczególnych składników zadłużenia. Nie był także sporny sposób zaliczenia wpłaty dokonanej przez pożyczkobiorcę już po wypowiedzeniu umowy, a z przedstawionych dokumentów wynika przejście uprawnień na występującego w sprawie powoda.

Z tych powodów Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości. Sąd Rejonowy wskazał, że nie znalazł podstaw do kwestionowania z urzędu wysokości kosztów związanych z udzieleniem pożyczki, uznając że nie były wygórowane, a umowa pożyczki spełniała warunki określone w ustawie o kredycie konsumenckim. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c.

Odnosząc się do stanowiska pozwanego co do nieobciążania go kosztami procesu ze względu na fakt, że informował pożyczkobiorcę o swoich problemach majątkowych i deklarował chęć spłaty, o ile jego sytuacja ulegnie poprawie w ocenie Sądu Rejonowego nie mogło zostać uwzględnione. Skoro pozwany nie spłacał należności zgodnie z zawartą umową pożyczki, którą zawarł dobrowolnie, pożyczkodawca był uprawniony do wypowiedzenia umowy pożyczki i wystąpienia na drogę sądową, w związku z tym poniósł celowe koszty procesu, które pozwany na mocy art. 98 k.p.c. jako przegrywający proces winien powodowi zwrócić. Zdaniem Sądu Rejonowego w sprawie nie zachodziły żadne szczególne okoliczności, które uzasadniałyby zastosowanie art. 102 k.p.c. W ocenie Sądu Rejonowego taką okolicznością nie jest fakt, że pozwany utracił płynność finansową z uwagi na utratę części dochodów z renty wyrównawczej, a następnie zaciągnął zobowiązania celem zaspokojenia należności bankowych.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości. Wskazał, że Sąd nie zrozumiał jego sytuacji materialne, która powstała nie z jego winy, lecz z winy ubezpieczyciela, który zaprzestał wypłaty znacznej części renty wyrównawczej, przeciwko któremu toczy się postępowanie sądowe z powództwa skarżącego, wyrok w tej sprawie został uchylony przez Sąd Okręgowy w Gliwicach, a sprawa jest kontynuowana. Pozwany podniósł, że ze względu na związane z tym problemy finansowe próbował czynić starania celem ugody z wierzycielami. Podejmował też próby ugody z pierwotnym wierzycielem w niniejszej sprawie, informował go o swej trudnej sytuacji. Wierzyciel mimo to sprzedał dług wobec pozwanego.

Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyrok, umożliwienie mu wywiązanie się ze spłaty po prawomocnym rozstrzygnięciu sprawy o rentę wyrównawczą. Powołał się też na swoją trudną sytuację materialną.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie w niewielkiej części.

Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne są prawidłowe, a skarżący ich nie kwestionował. Należało je jedynie doprecyzować w zakresie postanowień o odsetkach zawartych w treści umowy łączącej strony o tyle, że w §8 tej pożyczki wskazano, że w przypadku opóźnienia w płatności pożyczkodawca ma prawo naliczania odsetek w wysokości czterokrotnej wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne)- k. 25.

Dokonana przez Sąd Rejonowy subsumcja stanu faktycznego oraz wskazane przez Sąd przepisy prawa materialnego stanowiące podstawę wydanego rozstrzygnięcia są prawidłowe.

W sprecyzowanym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w części merytorycznej dokonał jedynie zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o odsetkach. Mimo zawarcia umowy po 1 stycznia 2016r., a więc po dokonanej przez ustawodawcę zmian art. 481§2 ¹kc oraz art. 359§2 ¹kc, strony określiły umownie odsetki od należności przeterminowanych jako czterokrotną wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Obecnie odsetki te wynoszą zatem 10% w skali roku (2,5% x 4).

Ta zatem umownie ustalona wysokość odsetek za opóźnienie jest dla nich wiążąca. Użycie słowa „maksymalne” w treści tego postanowienia umownego nie może być odnoszona do wynikającej z ustawy wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Bowiem są one ustalane w inny sposób.

Zgodnie z art.481§2kc, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Zgodnie zaś z art. 481§2 ¹kc, maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie).

Powód w pozwie żądał odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 2000 zł, jednak w ocenie Sądu Okręgowego – zawarta pomiędzy stronami umowa przyznawała mu możliwość naliczania odsetek w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego.

Obie wartości odsetek: umownych za opóźnienie określonych przez strony – wynoszących aktualnie 10% w skali roku oraz odsetek maksymalnych za opóźnienie wynikających z art. 481§2 ¹kc- wynoszących aktualnie 14%, są zmienne i zależą od stóp procentowych ogłaszanych przez NBP.

Nie można zatem wykluczyć, że wysokość odsetek umownych w związku ze zmianami stóp procentowych NBP stanie się wyższa niż odsetki maksymalne za opóźnienie. Dlatego w treści rozstrzygnięcia wpisano zastrzeżenie, że odsetki naliczane od kwoty 2000zł nie mogą być wyższe niż odsetki maksymalne za opóźnienie, wynikające z obowiązującego przepisu prawa, a to art. 481§2 ¹kc.

W pozostałym zakresie apelacja odnosząca się do należności głównej nie mogła odnieść skutku. Trudna sytuacja materialna pozwanego wywołana przyczynami obiektywnymi nie stanowi uzasadnienia do zwolnienie go od spełnienia zobowiązania.

Jego żądanie zawarte we wnioskach apelacji odnosiło się de facto do odroczenia płatności należności do czasu prawomocności rozstrzygnięcia w innej sprawie. Tak sformułowane żądanie nie mogło być uwzględnione. Zgodnie z art. 320 kpc, Sąd może wyznaczyć termin spełnienia świadczenia jedynie w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia. Nie ma takiej możliwości w sprawach o zapłatę. Już z tego powodu apelacja w pozostałej części, odnoszącej się do należności głównej nie mogła być uwzględniona.

Sąd Okręgowy w oparciu o ocenę materiału sprawy doszedł natomiast do odmiennych wniosków niż Sąd I instancji w zakresie możliwości zastosowania w niniejszej sprawie art. 102 kpc.

Rozważając jego zastosowanie wziął pod uwagę, że pozwany uprawdopodobnił swą obecną trudną sytuację materialną, wynikającą z zaciągniętych zobowiązań oraz powstałej okoliczności obiektywnej w postaci utraty części dochodów z tytułu renty wyrównawczej.

Toczący się od kilku lat proces sądowy tego dotyczący wpływa na niepewność pozwanego co do poprawy jego sytuacji materialnej. Zaciągnięte i realizowane przez pozwanego zobowiązania przy zaistnieniu wskazanych okoliczności obiektywnych powodują, że obecnie jego sytuacja nie należy do korzystnych.

Poza tą okolicznością należało wziąć pod uwagę, że pierwotny wierzyciel mimo kierowanych do niego przez pozwanego pism nie podjął żadnych pertraktacji ugodowych z pozwanym, a wierzytelność zbył. Wskazane w piśmie z dnia 26 września 2017r. kierowanie do pozwanego wiadomości e-mailowych i SMS stanowiących wezwania do zapłaty nie zostały wykazane, a ponadto jeżeli były to jedynie wezwania bez odniesienia się do ewentualnych propozycji ugodowych - nie stanowiłyby one o woli zawarcia z pozwanym ugody.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazane okoliczności łącznie dają podstawy do zastosowania art.102 kpc w niniejszej sprawie. Z tych powodów Sąd Okręgowy zmienił rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 2 zaskarżonego wyroku poprzez nieobciążenie pozwanego kosztami procesu.

Zmiany zaskarżonego wyroku dokonano w oparciu o art. 386§1kpc. Dalej idącą apelację jako niezasadną oddalono – na podstawie art. 385kpc.

Jednocześnie, odnośnie kosztów postępowania odwoławczego uznano, że niewielki zakres uwzględnienia apelacji przemawia za obciążeniem pozwanego kosztami postępowania odwoławczego w całości na podstawie art. 100 kpc w zw. z art. 391§1kpc. Z tego powodu nie zasądzono od powoda na rzecz pozwanego żadnej części opłaty od apelacji, uiszczonej przez pozwanego.

SSO Gabriela Sobczyk