Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 1054/18

Decyzją z dnia 4 sierpnia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił M. B. prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał za udowodnione 25 lat , 9 miesięcy i 22 dni stażu sumarycznego. Do pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy następujących okresów : od 6 września 1975 r. do 28 października 1975 r. oraz od 4 listopada 1977 r. do 21 stycznia 1990 r. , ponieważ świadectwo pracy z dnia 28 marca 2001 r. nie spełnia wymogów formalnych – brak powołania odpowiedniego zarządzenia resortowego.

/decyzja k.17 plik II akt ZUS/

W dniu 29 sierpnia 2016 r. do organu rentowego wpłynęło odwołanie M. B. od ww. decyzji. M. B. wniósł o zaliczenie do pracy w warunkach szkodliwych następujących okresów: od 3 kwietnia 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. w Zakładach (...) oraz od 6 września 1975 r. do 28 października 1975 r. oraz od 4 listopada 1977 r. do 21 stycznia 1990 r. w Zakładach (...).

/odwołanie k. 2-2 odwrót/

W odpowiedzi na odwołanie , która wpłynęła do tutejszego Sądu w dniu 5 września 2016 r. organ rentowy wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k.29 - 29 odwrót/

Wyrokiem z dnia 22 marca 2017 roku Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie wnioskodawcy.

/wyrok – k. 110/

Wyrokiem z dnia 19 marca 2018 roku, na skutek apelacji wnioskodawcy, Sąd Apelacyjny w Łodzi uchylił powyższy wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania SO w Łodzi pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podniósł, iż Sąd pierwszej instancji naruszył prawo materialne, a tym samym nie rozpoznał istoty sprawy. Bowiem w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy, wobec błędnego przyjęcia, że przepis art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie mają zastosowania do członków spółdzielni produkcyjnych, uchylił się w istocie od zbadania kluczowej dla sprawy przesłanki stażu pracy w warunkach szczególnych, wskazanej w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i powołanego rozporządzeniu z 1983 r. Dla oceny kwestii spełniania przez M. B. przesłanki zatrudnienia w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy zaliczeniu do tego okresu podlega jego zatrudnienie w (...) S.A. od dnia 6 września 1975 r. do 21 stycznia 1990 roku (łącznie z przypadającą w tym okresie zasadniczą służbą wojskową) oraz w Spółdzielni Pracy (...) w R. od 3 kwietnia 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. Sąd Apelacyjny podniósł, iż Sąd Okręgowy nie pochylił się nad oceną charakteru pracy świadczonej na rzecz Spółdzielni Pracy (...) w R. błędnie przyjmując, iż ubezpieczony pracę wykonywał w oparciu o stosunek członkostwa, co wyklucza jej zaliczenie do okresu, od którego zależy nabycie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, jak również na rzecz (...) S.A. w Ł. - uznając to za bezprzedmiotowe wobec niespełnienia przez wnioskodawcę warunku legitymowania się okresem 15. lat pracy w warunkach szczególnych w tym ostatnim przedsiębiorstwie. Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena materiału dowodnego zgromadzonego w sprawie nie została poprzedzona, zgodnie z wymogiem art. 233 §1 k.p.c., wszechstronnym rozważeniem całokształtu zebranego materiału. Zebrane przez Sąd pierwszej instancji dowody nie są wystarczające dla rozstrzygnięcia istoty sprawy, poczynione ustalenia na gruncie zebranych dowodów nie stanowią spójnego i precyzyjnego opisu tego, jaką rzeczywiście pracę wykonywał wnioskodawca w ramach tych okresów zatrudnienia i w jakim rozmiarze, przez odniesienie się nie tylko do samego faktu zatrudnienia, lecz do wszystkich cech tej pracy warunkujących uznanie, że była ona wykonywane stale i w odpowiednim wymiarze czasu w warunkach szczególnych. Sąd pierwszej instancji dokonując oceny dowodów zaoferowanych przez strony bezrefleksyjnie dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy i świadków mimo, iż nie są one jednoznaczne i spójne. Wnioskodawca zeznał bowiem, iż od początku zatrudnienia w (...) S.A. w Ł. wykonywał swe obowiązki w głębokich wykopach przy układaniu instalacji sanitarnych, także w okresie zimowym, podczas gdy świadek S. M. zeznał, iż ubezpieczony zimą wykonywał prace wewnątrz budynków, rozprowadzając kanalizacje pod poszczególne piony, zaś świadek J. P. podał, że poza pracami w wykopach wnioskodawca zajmował się także wykonywaniem prac na powierzchni, w tym montowaniem kratek ściekowych czy podejść pod umywalkę. Na podstawie powołanych środków dowodowych nie jest możliwe jednoznaczne postawienie wniosku, jaki charakter miała praca świadczona przez ubezpieczonego na rzecz (...) S.A. w Ł., a tym samym ustalenie, czy wnioskodawca wykonywał pracę w głębokich wykopach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu nie odniósł się również do pełnionej przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej, poza wskazaniem, iż służbę tę odwołujący odbywał w okresie od 29 października 1975 r. do 3 listopada 1977 r.

Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy poczyni ustalenia, czy okres zasadniczej służby wojskowej odbytej przez wnioskodawcę zalicza się do szczególnego stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Kluczowe w tym wypadku jest ustalenie, czy spełniony został warunek konieczny do zaliczenia okresu służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych, tj. aby okres służby pozostawał swoistą przerwą w okresie, w którym pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych (przed, po). Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji, w celu stwierdzenia, czy zachodzą łącznie wszystkie przesłanki uprawniające do emerytury w obniżonym wieku art. 184 ustawy, winien, przez przeprowadzenie dowodu z treści dokumentów zawartych w aktach osobowych ubezpieczonego oraz skonfrontowanie: zeznań świadków i wnioskodawcy (po ich ponownym - właściwym, tj. dokładnym przesłuchaniu) z treścią tych dokumentów, ustalić konkretne czynności na zajmowanych stanowiskach. W przypadku stwierdzenia, że w spornych okresach M. B. wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. ustalić należy, czy prace te były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, stosownie do wymogu z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia.

/uzasadnienie SA – k. 149 – 159/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony M. B. urodził się (...) W 1975r. ukończył zasadniczą szkołę zawodową przy (...) Przedsiębiorstwie (...), uzyskując zawód montera.

/okoliczność bezsporna/

W dniu 14 lipca 2016 roku ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę, po którego rozpatrzeniu wydano zaskarżoną decyzję.

/wniosek k.1-4 odwrót plik II akt ZUS , decyzja k.17 plik II akt ZUS/

M. B. nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

/okoliczność bezsporna/

Od dnia 18 czerwca 1975 r. wnioskodawca posiada uprawnienia spawalnicze.

/okoliczność bezsporna/

Ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 roku udokumentował 25 lat , 9 miesięcy oraz 22 dni ogólnego stażu pracy.

/okoliczność bezsporna/

W okresie od 1 września 1972 r. do 21 stycznia 1990 r. M. B. zatrudniony był (...) Spółce Akcyjnej. Podczas zatrudnienia zajmował następujące stanowiska pracy:

- od 1 września 1972 r. do 5 września 1975 r. uczeń Przyzakładowej (...) Szkoły Zawodowej.

- od 6 września 1975 r. monter instalacji przemysłowych

- od 4 listopada 1977 r. monter instalacji przemysłowych

- od 30 marca 1982 r monter instalacji sanitarnej

- od 1 stycznia 1984 r – monter instalacji sanitarnej i grzewczej

- od 5 kwietnia 1984 r. do 4 listopada 1984 r. praca w eksporcie na stanowisku monter instalacji wodno - kanalizacyjnej

- od 5 listopada 1984 r. do 21 stycznia 1990 r. monter instalacji sanitarnych i ogrzewczych

- od 1 stycznia 1987 r – monter spawacza

- od 1 lutego 1988 r – monter instalacji wodno - kanalizacyjnej

Od 1 kwietnia 1982 r zajmował stanowisko brygadzisty.

/dokumentacja osobowa wnioskodawcy k.72/

W okresie od 29 października 1975 r. do 3 listopada 1977 r. M. B. odbywał zasadniczą służbę wojskową.

/dokumentacja osobowa wnioskodawcy k.72/

Z treści świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 28 marca 2011 r. wynika ,że w okresie od 6 września 1975 r. do 28 października 1975 r. oraz w okresie od 4 listopada 1977 r. do 21 stycznia 1990 M. B. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wodnokanalizacyjne w głębokich wykopach na stanowisku montera instalacji przemysłowych sanitarnych i ogrzewczych wymienionych w wykazie A , dziale V , poz.1.

/świadectwo pracy k.7 plik II akt ZUS/

(...) Szkołę Zawodową przy (...) Przedsiębiorstwie (...) , wnioskodawca ukończył w 1975 r. ( nauka odbywała się w systemie 3 dni nauki szkole oraz 3 dni pracy na budowie) i podjął zatrudnienie w ww. przedsiębiorstwie. Od początku zatrudnienia, M. B. wykonywał obowiązki pracownicze w wykopach , przy układaniu instalacji sanitarnych ( tj. deszczówka, kanalizacja i wodociągi). Wykopy liczyły od 1,5 do 3-4 metrów głębokości. Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej ,M. B. powrócił do pracy w ww. przedsiębiorstwie i nadal wykonywał prace w wykopach. Praca wnioskodawcy sprowadzała się do montowania szalunków , układania kręgów do studzienek kanalizacyjnych, czy też do spawania rur. Pomimo powierzenia wnioskodawcy obowiązków brygadzisty , charakter jego pracy nie uległ zmianie. M. B. wykonywał obowiązki także zimą (gdy koparka wykonała wykop, rozpalał koksowniki) , a w sytuacji gdy temperatura spadał poniżej minus 5 stopni , M. B. wykonywał prace w wykopach w halach znajdujących się w stanie surowym. Równał także teren szpadlem. M. B. wykonywał obowiązki pracownicze na budowach eksportowych w ZSRR.

/zeznania wnioskodawcy min.00:18:04 – 00:39:45 protokołu rozprawy z dnia 8 marca 2017 r. , płyta CD k.108 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:04:09 – 00:34:46 protokołu rozprawy z dnia 16 stycznia 2017 r. , płyta CD k.90, e- prot. z dnia 15.10.18, 00:03:10 w zw. z 01:30:55- płyta – k. 205/

Wnioskodawca wykonywał obowiązki montera instalacji sanitarnych i grzewczych. Wnioskodawca wykonywał prace także wewnątrz budynków, wykonywał tzw. podłogówkę czyli rozprowadzał kanalizację pod poszczególne piony. P. to układanie trasy pod urządzenia i podejścia kanalizacyjne pod piony, podejścia pod wodomierze. Wnioskodawca zajmował się wykonywaniem prac na powierzchni ( m.in. kratek ściekowych czy też podejść pod umywalki).Jak była układana wewnątrz kanalizacja, to pracownicy wychodzili na poziom „zero”.

Zakład (...) był typowym przedsiębiorstwem budowlanym, wykonywał czynności od początku do końca. Wnioskodawca wykonywał także wszystkie czynności. Jak była większa „robota” to wszyscy pracowali przy robotach ziemnych. Zakład miał zawsze roboty ziemne i sanitarne. 50% prac było wykonywanych w kanale, a 50 % na powierzchni.

/zeznania świadka S. M. min.00:58:33 – 01:07:14 protokołu rozprawy z dnia 16 stycznia 2017 r. , płyta CD k.90, 00:48:24 protokołu rozprawy z dnia 15.10.18 , płyta –k. 205 ,zeznania świadka J. P. min.01:07:04 – 01:14:58 protokołu rozprawy z dnia 16 stycznia 2017 r. , płyta CD k.90, 00:39:44 protokołu rozprawy z dnia 15.10.18 , płyta –k. 205 /

Od dnia 3 kwietnia 1991 r. M. B. zatrudniony jest w Spółdzielni Pracy (...). Zgodnie ze świadectwem wykonywania prac w warunkach szczególnych stale oraz w pełnym wymiarze czasu pracy wykonuje prace przy oczyszczaniu albo naprawianiu aparatów lub pojemników po produktach toksycznych , żrących i parzących oraz prace wewnątrz cystern , kotłów , zbiorników , aparatów i kanałów technologicznych wymienione w wykazie A , dziale IV , pkt 39 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. na stanowisku montera aparatury i urządzeń chemicznych , starszy monter aparatury i urządzeń chemicznych.

/świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k.97/

Z treści umowy o pracę z dnia 3 kwietnia 1991 r. wynika , że z dniem 3 kwietnia 1991 r. wnioskodawcy powierzono obowiązki pracownicze hydraulika. W kolejnych angażach, wskazywano ,że wnioskodawca zajmuje stanowisko hydraulika. Z zakresu obowiązków z dnia 10 września 1997 r wynika stanowisko hydraulik – spawacz. Kolejne angaże dotyczą stanowiska hydraulika. W angażu z dnia 4 stycznia 2010 r. wskazano , że z dniem 1 stycznia 2010 r. powierzono mu obowiązki pracownicze montera aparatury i urządzeń chemicznych.

/dokumentacja pracownicza k.51/

Obowiązki pracownicze, wykonywane przez wnioskodawcę na rzecz Spółdzielni Pracy (...) , która zajmowała się produkcją odczynników chemicznych, farmaceutyków i przetwórstwem tworzyw sztucznych, sprowadzały się do montażu ( w tym spawania) instalacji wodnych, parowych jaki i kanalizacyjnych , zarówno na powierzchni jak i w wykopach ( do głębokości 1,40 metra) . Wnioskodawca wykonywał instalacje wodne, parowe, kanalizacyjne i rurociągi, w których znajdowały się ługi i kwasy. Rurociągi były doprowadzane do aparatów przemysłowych. Usuwał awarie na ciągach chemicznych i hydraulicznych. Naprawy dotyczyły wodociągów, kanalizacji i rur związanych z aparatami chemicznymi. Spawał podłączenie rur w kanałach do 1 m. Wyginał kolanka na maszynie, montował i na końcu spawał. Wymieniał rury po ługach i kwasach., które znajdowały się na zewnątrz cystern.

M. B. zajmował się wykonywaniem prac związanych z oczyszczaniem lub naprawianiem pojemników, zbiorników po produktach toksycznych ( ługów czy też kwasów). Czyszczenie zbiorników polegało na wchodzeniu do aparatu, szlifowaniu szlifierką, zaklejaniu ubytku. Czyszczenie było uzależnione od awarii. W tygodniu mogło to zajmować 2 – 2,5 dnia. Była to praca dodatkowa.

Wnioskodawca wykonywał także prace związane z bieżącą konserwacją i remontem maszyn i urządzeń na wydziałach produkcyjnych. Na hali produkcyjnej miały miejsce syntezy chemiczne i wykorzystywano w produkcji kwas asparginowy, pyrazynamid, mleczan magnezu, kwas solny na bazie chloru, wodę amonikakalną, styren, kwas siarkowy, bezwodnik kwasu octowego, ługi, wodorotlenki, cynk, ołów, rtęć, kwas fosforowy, kauczuk, nitrometan.

Pracował na hali produkcyjnej w 90 %. Pozostały procent czasu pracy do prace przygotowawcze do pracy na hali. Cięcie, wyginanie rur, kolan przygotowanie elementów odbywało się w warsztacie mechanicznym.

/zeznania świadków: J. J. min.00:36:31 – 00:48:50 , K. K. min.00:48:50 – 00:58:33 protokołu rozprawy z dnia 16 stycznia 2017 r. , płyta CD k.90, 00:54:07 – 01:06:15protokołu rozprawy z dnia 15.10.18 płyta k. 205, 01:07:06 – 01:27:57 protokołu z dnia 15.10.18 płyta k. 205 , M. P. min.00:02:09 – 00:17:03 protokołu rozprawy z dnia 8 marca 2017 r. , płyta CD k.108 oraz zeznania wnioskodawcy min.00:18:04 – 00:39:45 protokołu rozprawy z dnia 8 marca 2017 r. , płyta CD k.108 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:04:09 – 00:34:46 protokołu rozprawy z dnia 16 stycznia 2017 r. , płyta CD k.90, 00:03:10 w zw. z 01:30:55 protokołu z dnia 15.10.18 – płyta –k. 205/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny materiału dowodowego:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentacji osobowej ze spornych okresów zatrudnienia wnioskodawcy jak i osobowych źródeł dowodowych w postaci częściowo zeznań wnioskodawcy oraz zeznań świadków.

Sąd nie dał wiary wnioskodawcy, że w okresie zatrudnienia w (...) S.A. wykonywał prace wyłącznie w głębokich wykopach, ponieważ pozostaje to w sprzeczności z zeznaniami świadków P. i M., którzy zgodnie zeznali, że oprócz prac w głębokich wykopach wykonywał także pracy na powierzchni i zajmowało mu to nawet do 50 % czasu pracy.

Wnioskodawca nie wykazał także, by w czasie wyjazdu na budowę eksportową stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w głębokich wykopach. Oprócz własnych twierdzeń nie przedstawił w tym zakresie żadnych dowodów, a załączone świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych okazało się niemiarodajnym dowodem, wobec zebranego osobowego materiału dowodowego .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne, podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2018 roku, poz.1270 ) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do treści art.184 ust.2 ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 roku, emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Prawo do emerytury na podstawie art.184 ww. ustawy przysługuje ubezpieczonemu, który na dzień wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach, czy wykonywał inną pracę i czy pozostawał w zatrudnieniu.

Z treści przepisu art. 32 ww. ustawy wynika, że możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie art. 32 ust.4 ww. ustawy wiek emerytalny, o którym mowa w ust.1 rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie którym osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za dotychczasowe przepisy (w rozumieniu art.32 ust.4 ww. ustawy) należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz.43), ale wyłącznie w zakresie regulowanym przez ww. ustawę o emeryturach i rentach, a więc co do wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na jakich osobom wykonującym prace określone w ust.2 i ust.3 art. 32 tej ustawy przysługuje prawo do emerytury (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01, OSNAP 2002/10/243 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, II UK 31/09, Lex nr 559949).

Zgodnie z treścią §3 i 4 ww. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac w warunkach szczególnych należą w szczególności wymienione w dziale V (zatytułowanym „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych”) pod poz. 1 „ roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach”.

Roboty wodno-kanalizacyjne, o których mowa we wskazanym powyżej punkcie muszą być wykonywane w głębokich wykopach to jest przy instalacjach znajdujących się poniżej gruntu, w sieciach kanalizacyjnych, studzienkach, instalacjach podziemnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 roku, sygn. akt II UK 103/11 Lex nr 1130388). Roboty wodno-kanalizacyjne nie są wykonywane w szczególnych warunkach, jeżeli nie są wykonywane w głębokich wykopach.

Stanowiska na których praca jest wykonywana w szczególnych warunkach zostały sprecyzowane także w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych na których są wykonywane prace szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty z dnia 10.12.1983 r Dz.Urz.MB.1984.1.1/. Do prac tych należą prace na stanowisku palowniczego, betoniarza – zbrojarza, murarza, cieśli, izolarza, montera instalacji sanitarnych i grzewczych, montera instalacji technologicznych, robotnika budowlanego wykonującego stale prace pomocnicze lub inne w głębokich wykopach (Część I, pkt.1 poz. 1-8 ). Wykaz ten stanowi - jako, że ma charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający ogólne pojęcia istniejące w rozporządzeniu Rady Ministrów - swego rodzaju wskazówkę, dowód, że takie a nie inne czynności były przez pracownika istotnie wykonywane w szczególnych warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2008 roku, I UK 192/07, Lex nr 447272).

Do prac w warunkach szczególnych zaliczane są także prace w postaci oczyszczania albo naprawiania aparatów lub pojemników po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz pace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych (Dział IV poz. 39 Rozporządzenia RM z 1983 roku, ) (odpowiednio dział IV poz. 39 pkt. 1 czyściciel cystern i zbiorników, pkt. 10 – monter aparatury i urządzeń chemicznych, zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego) oraz prace w postaci bieżących konserwacji agregatów i urządzeń oraz prace budowlano - montażowe i budowlano – remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (Dział XIV poz. 25 RM z 1983 r)

Stosownie zaś do treści § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420).

Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl §2 ust.2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Regulacja §2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków (uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, Lex 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku III UZP 6/84, Lex 14625; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, Lex 48778).

Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 roku, II UKN 440/97, Lex 34199). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest, stosownie do treści art.473§1 k.p.c., zastosowanie przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i przesłuchania stron (art.246 i 247 k.p.c.).

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także, gdy z dokumentów wynika, co innego.

Należy również wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą §2 ww. rozporządzenia stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art.32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art.245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 roku sygn. III AUa 3113/08, Lex nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 roku sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 roku sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60).

Należy przypomnieć, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca spełnił warunki do uzyskania emerytury w zakresie wymaganego wieku (ukończone 60 lat), ogólnego stażu pracy (co najmniej 25 lat) oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Postępowanie w niniejszej sprawie sprowadziło się zatem do rozstrzygnięcia czy okres pracy ubezpieczonego w (...) Spółce Akcyjnej oraz w Spółdzielni Pracy (...) były okresami pracy w warunkach szczególnych. Tylko łączne ustalenie pracy w warunkach szczególnych w obu zakładach uzasadniałoby prawo do emerytury.

Odnośnie kwestii zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Spółce Akcyjnej w okresie od 1 września 1972 r. do 21 stycznia 1990 r. wskazać należy , że do dnia 5 września 1975 r. M. B. był uczniem przyzakładowej szkoły zawodowej ww. przedsiębiorstwa i z całą pewnością nie wykonywał powierzonych mu obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Tym samym jedynie okres pracy wnioskodawcy w ww. przedsiębiorstwie przypadający po 5 września 1975 r. mógł być rozpatrywany pod kątem pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych. Niemniej jednak z ustaleń wynika, iż co prawda od początku zatrudnienia, M. B. wykonywał obowiązki pracownicze w wykopach , przy układaniu instalacji sanitarnych ( tj. deszczówka, kanalizacja i wodociągi). Wykopy liczyły od 1,5 do 3-4 metrów głębokości. Praca wnioskodawcy sprowadzała się do montowania szalunków , układania kręgów do studzienek kanalizacyjnych, czy też do spawania rur. Pomimo powierzenia wnioskodawcy obowiązków brygadzisty , charakter jego pracy nie uległ zmianie. M. B. wykonywał obowiązki także zimą (gdy koparka wykonała wykop, rozpalał koksowniki) , a w sytuacji gdy temperatura spadał poniżej minus 5 stopni , M. B. wykonywał prace w wykopach w halach znajdujących się w stanie surowym. Równał także teren szpadlem. Wnioskodawca wykonywał obowiązki montera instalacji sanitarnych i grzewczych. Wnioskodawca wykonywał jednak także prace wewnątrz budynków, wykonywał tzw. podłogówkę czyli rozprowadzał kanalizację pod poszczególne piony. P. to układanie trasy pod urządzenia i podejścia kanalizacyjne pod piony, podejścia pod wodomierze. Wnioskodawca zajmował się także wykonywaniem prac na powierzchni w postaci kratek ściekowych czy też podejść pod umywalki. A jak była układana wewnątrz kanalizacja, to pracownicy wychodzili na poziom „zero”.

Wynikało to z tego, że Zakład (...) był typowym przedsiębiorstwem budowlanym, wykonywał czynności od początku do końca. Wnioskodawca wykonywał także wszystkie czynności. Jak była większa „robota” to wszyscy pracowali przy robotach ziemnych a zakład miał zawsze roboty ziemne i sanitarne. Nawet 50% prac było wykonywanych w kanale, a 50 % na powierzchni.

Wnioskodawca w żaden sposób również nie wykazał, by w okresie zatrudnienia w ramach pracy eksportowej także w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w głębokich wykopach.

Zatem brak podstaw do przyjęcia, iż w tym zakładzie wnioskodawca wykonywał prace stale w głębokich wykopach. W konsekwencji także okres służby wojskowej nie mógł być zaliczony do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W przypadku drugiego ze spornych zakładów ustalono, iż przez cały okres sporny wnioskodawca nie miał powierzonego stanowiska, którego nazwa odpowiadałaby treści rozporządzenia RM z 1983 r czy zarządzenia resortowego. Obowiązki pracownicze, wykonywane przez wnioskodawcę na rzecz Spółdzielni Pracy (...) , która zajmowała się produkcją odczynników chemicznych, farmaceutyków i przetwórstwem tworzyw sztucznych, sprowadzały się do montażu ( w tym spawania) instalacji wodnych, parowych jaki i kanalizacyjnych , zarówno na powierzchni jak i w wykopach ( do głębokości 1,40 metra) . Wnioskodawca wykonywał instalacje wodne, parowe, kanalizacyjne i rurociągi, w których znajdowały się ługi i kwasy. Rurociągi były doprowadzane do aparatów przemysłowych. Usuwał awarie na ciągach chemicznych i hydraulicznych. Naprawy dotyczyły wodociągów, kanalizacji i rur związanych z aparatami chemicznymi. Spawał podłączenie rur w kanałach do 1 m. Wyginał kolanka na maszynie, montował i na końcu spawał. Wymieniał rury po ługach i kwasach., które znajdowały się na zewnątrz cystern.

M. B. zajmował się także wykonywaniem prac związanych z oczyszczaniem lub naprawianiem pojemników, zbiorników po produktach toksycznych ( ługów czy też kwasów). Czyszczenie zbiorników polegało na wchodzeniu do aparatu, szlifowaniu szlifierką, zaklejaniu ubytku. Czyszczenie było uzależnione od awarii. W tygodniu mogło to zajmować 2 – 2,5 dnia. Była to praca dodatkowa, a więc nie można w tym przypadku mówić o wykonywaniu tych czynności stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a takie świadectwo wnioskodawca przedstawił.

Wnioskodawca wykonywał także prace związane z bieżącą konserwacją i remontem maszyn i urządzeń na wydziałach produkcyjnych. Na hali produkcyjnej miały miejsce syntezy chemiczne i wykorzystywano w produkcji kwas asparginowy, pyrazynamid, mleczan magnezu, kwas solny na bazie chloru, wodę amonikakalną, styren, kwas siarkowy, bezwodnik kwasu octowego, ługi, wodorotlenki, cynk, ołów, rtęć, kwas fosforowy, kauczuk, nitrometan.

Przy czym pracował na hali produkcyjnej w 90 %. Pozostały procent czasu pracy do prace przygotowawcze do pracy na hali. Cięcie, wyginanie rur, kolan przygotowanie elementów odbywało się w warsztacie mechanicznym. Wnioskodawca nie wykazał także, by w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace spawalnicze. (należy podkreślić, iż na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach w postaci prac spawalniczych wnioskodawca zaczął powoływać się dopiero przy ponownym rozpoznaniu sprawy).

Zatem i w tym przypadku nie zostało wykazane, iż wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace zaliczane do prac w warunkach szczególnych w postaci oczyszczania albo naprawiania aparatów lub pojemników po produktach toksycznych, żrących i parzących oraz pace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, aparatów i kanałów technologicznych oraz prace w postaci bieżących konserwacji agregatów i urządzeń oraz prace budowlano - montażowe i budowlano – remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Wobec powyższego podstawie art.477 ¹⁴§1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie.