Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Radojewska

Protokolant: st.sekr.sądowy Małgorzata Idzikowska - Oleszczyk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Częstochowa-Północ w Częstochowie Edyty Chłądzyńskiej

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2018r.

sprawy N. P.

s. E. i T., ur. (...) w C.

oskarżonego z art. 209 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 26 kwietnia 2018 r. , sygn. akt XI K 735/17

orzeka:

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  kosztami postępowania odwoławczego wywołanymi apelacją oskarżyciela publicznego obciąża Skarb Państwa, a oskarżycielkę posiłkową zwalnia od ponoszenia kosztów postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE

N. P. został oskarżony o to, że w okresie od dnia 14 lipca 2009 r. do maja 2017 r. w C. pomimo obowiązku alimentacyjnego na rzecz córki W. P. wynikającego w wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie sygn. akt II RC 1574/08 z dnia 17 czerwca 2009 r. oraz wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie sygn. akt V RC 266/13 z dnia 28 stycznia 2014 r. uporczywie uchylał się od tego obowiązku przez co naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych

tj. o czyn z art. 209 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2018 roku wydanym w sprawie o sygn. akt XI K 735/17 orzekł:

1.  oskarżonego N. P. uznał za winnego tego, że w okresie od kwietnia 2010 r. do lipca 2011 r., od października 2011 r. do lutego 2012 r., od stycznia 2015 r. do października 2016 r. uporczywie uchylał się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego wobec małoletniej córki W. P. określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie sygn. akt II RC 1574/08 z dnia 17 czerwca 2009 r. na kwotę 500 złotych miesięcznie, a łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości przekroczyła równowartość co najmniej 43 świadczeń okresowych, czym naraził w/w na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, przez co wyczerpał znamiona występku z art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu do 31 maja 2017 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu do dnia 31 maja 2017 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k. i art. 33 § 1 i 3 k.k. wymierzył mu karę grzywny 200 stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 złotych;

2.  na podstawie art. 627 k.p.k. w zw. z § 11 i 15 Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej W. P. kwotę 1368 złotych tytułem zwrotu kosztów ustanowienia pełnomocnika w toku postępowania przygotowawczego i przed Sądem pierwszej instancji;

3.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust.1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zwolnił oskarżonego od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych i obciążył nimi Skarb Państwa.

Apelacje w sprawie wywiedli oskarżyciel publiczny - Prokurator oraz pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej.

Oskarżyciel publiczny – Prokurator zaskarżył powyższy wyrok w całości i zarzucił mu obrazę przepisów prawa materialnego a mianowicie art. 11 § 1 k.k. poprzez błędne uznanie, iż zachowania N. P. stanowiły tylko jedno przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. wbrew wyrażonej w art. 11 § 1 k.k. zasadzie, że ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo oraz pomimo braku podstaw do przyjęcia w przedmiotowej sprawie prawnej jedności czynu i zaniechaniu w ten sposób potraktowania zachowań oskarżonego jako dwóch odrębnych przestępstw kwalifikowanych z art. 209 § 1 k.k. – jednego popełnionego w okresie od kwietnia 2010 r. do lutego 2012 r., oraz popełnionego od stycznia 2015 do października 2016 roku

W konsekwencji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

- uznanie oskarżonego N. P. za winnego tego, że w okresie od kwietnia 2010 r. do lutego 2012 r., w C. uporczywie uchylał się od ciążącego na nim z mocy ustawy oraz wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 17.06.2009 r. sygn. akt I RC1574/08 obowiązku opieki poprzez niełożenie na utrzymanie małoletniej córki W. P., przez co naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. przestępstwa z art. 209 § 1 k.k.

- uznanie oskarżonego N. P. za winnego tego, że w okresie od stycznia 2015 do października 2016 roku w C. uporczywie uchylał się od ciążącego na nim z mocy ustawy oraz wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 17.06.2009 r. sygn. akt I RC 1574/08 obowiązku opieki poprzez niełożenie na utrzymanie małoletniej córki W. P., przez co naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. przestępstwa z art. 209 § 1 k.k.

i wymierzenie za każde z przestępstw z art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu do dnia 31 maja 2017 roku w zw. z art. 4 § l k.k. i art. 33 § l i 3 k.k. oskarżonemu kar grzywny 200 stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 złotych i orzeczenie kary łącznej grzywny 300 stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 złotych

- na mocy art. 624 § 1 k.p.k. oraz 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zwolnienie oskarżonego od obowiązku ponoszenia kosztów postępowania.

Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej zaskarżył powyższy wyrok w części dotyczącej orzeczonej kary i zarzucił mu rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego kary grzywny 200 stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł w stosunku do stopnia społecznej szkodliwości przestępstwa jakiego dokonał oraz w relacji do celów jakie kara ta winna spełnić w zakresie prewencji szczególnej i społecznego oddziaływania.

W konsekwencji skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez wymierzenie oskarżonemu kary surowszej tj. kary pozbawiania wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Wniesione apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie, albowiem ani wysunięte w nich zarzuty, ani przytoczona na ich poparcie argumentacja, nie dostarczyły podstaw do uznania kwestionowanego orzeczenia za nietrafne.

Sąd Rejonowy rozpoznający niniejszą sprawę przeprowadził postępowanie dowodowe w sposób staranny, dokładny i sumienny. Wnikliwie i wszechstronnie przeanalizował wszystkie dowody oraz okoliczności ujawnione w toku całego postępowania karnego mogące mieć wpływ na wydane orzeczenie. Wyprowadzona przezeń ocena zebranych w sprawie dowodów jest rzetelna, wolna od błędów i dokonana z uwzględnieniem reguł sformułowanych w przepisach art. 4 k.p.k., art. 5 k.p.k. i art. 7 k.p.k. Tym samym jest oceną wszechstronną, bezstronną, nie naruszającą granic swobodnej oceny dowodów, a przy tym zgodną z zasadami wiedzy, doświadczenia życiowego oraz prawidłowego rozumowania. Ustalenia faktyczne poczynione na jej podstawie odzwierciedlają natomiast rzeczywisty stan rzeczy i w pełni potwierdzają słuszność wydanego przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcia. Mając jednak na uwadze, że sprawstwo oskarżonego nie jest przez żadną ze stron kwestionowane, nie ma potrzeby czynienia szerszych dywagacji w tym zakresie.

Przystępując w pierwszej kolejności do szczegółowych rozważań związanych z wymową wniesionego przez Prokuratora środka zaskarżenia stwierdzić należy, oczywistą bezzasadność podniesionego w jego treści zarzutu.

W ocenie Sądu Okręgowego słusznie postąpił Sąd Rejonowy eliminując z zarzucanego oskarżonemu czynu okresy kiedy nie miał możliwości płacić alimentów z uwagi na pobyt w zakładzie karnym, bowiem zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego z 18.10.2017r III KK 422/17 do okoliczności, które wyłączają umyślność w zakresie zaniechania wykonywania obowiązku alimentacyjnego, bez wątpienia należy pozbawienie wolności osoby, na której obowiązek tego rodzaju spoczywa, o ile w tym okresie nie ma ona możliwości zarobkowania lub innych źródeł majątkowych, z których możliwa byłaby realizacja należności alimentacyjnych oraz okresy kiedy to wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego i w konsekwencji przyjął, iż N. P. dopuścił się jednego przestępstwa z art. 209 § 1 k.k.

Po pierwsze zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie wskazuje się, że przestępstwo nie alimentacji określone w treści art. 209 k.k. jest przestępstwem trwałym - sprawca swoim zachowaniem wywołuje stan bezprawny i utrzymuje go przez pewien dłuższy czas, zachodzi zatem tzw. prawna jedność czynu. Tym samym nie należy tego czynu dzielić na okresy nie alimentacji i orzekać osobno co do każdego z nich. We wszystkich zarzucanych N. P. okresach nie alimentacji tożsamy jest podmiot pokrzywdzony, sposób działania i jeden zamiar towarzyszący sprawcy. Sąd Najwyższy w orzeczeniu 7 sędziów z dnia 26 kwietnia 2017 r. I KZP 1/17 stwierdził, że kryterium czasu decydujące o jedności lub wielości przestępstw powinno być rozumiane w tożsamy sposób w przypadku czynu ciągłego z art. 12 k.k. oraz w przypadku typów czynów zabronionych, których popełnienie zakłada wielość zachowań, w tym czynu zabronionego niealimentacji z art. 209 § 1 k.k. ( OSNKW 2017/6/33, KZS 2017/6/9, LEX nr 2276670, Prok.i Pr.-wkł. 2017/6/8, Biul.SN 2017/6/18).

Orzeczenie zapadło w odpowiedzi na pytanie czy przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. stanowi jeden czyn niezależnie od liczby przerw w niealimentacji oraz ich długości, czy też fakt takiej przerwy powoduje, że spełnione są przesłanki przyjęcia dwóch lub więcej przestępstw. W uzasadnieniu SN wskazał, że zaniechanie wykonywania obowiązku alimentacyjnego z przyczyn obiektywnych, w szczególności braku możliwości realizacji stosownych świadczeń, nie może stanowić podstawy odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. W sytuacji, gdy stan taki przedzielał okresy, w których spełnienie obowiązku alimentacyjnego było możliwe, należy dokonać stosownej modyfikacji opisu czynu, pomijając te fragmenty zachowania sprawcy, w których nie można było mu przypisać odpowiedzialności za brak spełnienia ciążących na nim obowiązków. Pominięcie owego okresu w żadnym razie nie przesądza, czy w pozostałym zakresie poszczególne zachowania sprawcy polegające na zawinionym zaniechaniu obowiązku alimentacji należy potraktować jako jedno przestępstwo, czy też wiele przestępstw. Ocena ta dokonuje się bowiem w oparciu o ogólne kryteria jedności i wielości czynów (i przestępstw), przy uwzględnieniu konstrukcji ustawowych przesądzających o tzw. normatywnej jedności czynu, takich jak np. czyn ciągły z art. 12 k.k. SN zatam przywołał art. 12 kk jedynie pomocniczo przy dokonywaniu powyższej oceny prawnej, jako że konstrukcja czynu ciągłego wyraża pewną ogólną ideę rozstrzygania o jedności i wielości przestępstw na gruncie prawa karnego.

W niniejszej sprawie przyjęte przez Sąd Rejonowy okresy od kwietnia 2010 r. do lipca 2011 r., od października 2011 r. do lutego 2012 r., od stycznia 2015 r. do października 2016 r. z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przemawiały za przyjęciem, iż czyn oskarżonego stanowi jedno przestępstwo

Przechodząc zaś w tym miejscu do oceny apelacji pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej i sformułowanego w niej zarzutu rażącej niewspółmierności wymierzonej oskarżonemu kary stwierdzić z całą stanowczością należy, iż wbrew wyrażonym przez skarżącego poglądom, wymierzona N. P. samoistna kara grzywny stanowi prawidłową reakcję karną za popełnione przez niego przestępstwo i nie nosi w sobie cech rażącej łagodności. Sąd Okręgowy po wnikliwej analizie ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy nie dopatrzył się bowiem żadnych okoliczności, które uzasadniałyby przychylenie się do wniosku pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych o wymierzenie N. P. kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Co prawda oskarżony był już w przeszłości karany niemniej jednak ostatnie skazanie miało miejsce w 2011 roku i dotyczyło przestępstwa o stosunkowo niewielkim ciężarze gatunkowym. Reasumując zdaniem Sądu Okręgowego wymierzona oskarżonemu kara grzywny jest adekwatna do stopnia winy i społecznej szkodliwości przypisanego mu przestępstwa oraz realizuje cele zapobiegawcze oraz wychowawcze które ma osiągnąć w stosunku do oskarżonego, a stawiane jej przez ustawodawcę. Ponadto kara ta będzie czynić zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości oraz stanowić wystarczającą przestrogę dla innych potencjalnych sprawców tego rodzaju przestępstw wywołując u nich refleksję nad ewentualnymi korzyściami wynikającymi z ich popełniania, a sumą ujemnych następstw związanych z grożącą za nie odpowiedzialnością karną.

Z podanych wyżej powodów Sąd Okręgowy wniesionych apelacji nie uwzględnił oraz nie znajdując w zaskarżonym orzeczeniu żadnych uchybień mogących stanowić bezwzględne przyczyny odwoławcze, zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

O kosztach za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. oraz art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. Sąd Okręgowy kosztami postępowania odwoławczego wywołanymi apelacją oskarżyciela publicznego obciążył Skarb Państwa, a oskarżycielkę posiłkowa zwolnił od ponoszenia kosztów postępowania odwoławczego.