Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Marek Boniecki
Sędziowie:	SSA Anna Kowacz-Braun SSA Grzegorz Krężołek (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sądowy Katarzyna Wilczura

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa B. S. (1)

przeciwko (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółce Komandytowej w G. oraz

z powództwa wzajemnego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki Komandytowej w G.

przeciwko pozwanej B. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki i pozwanej wzajemnie B. S. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 31 marca 2017 r. sygn. akt IX GC 683/13

1. oddala apelację;

2. zasądza od powódki i pozwanej wzajemnie B. S. (1) na rzecz strony pozwanej i powódki wzajemnej (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki Komandytowej w G. kwotę 8 100zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Anna Kowacz- Braun SSA Marek Boniecki SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt: I AGa 110/18

UZASADNIENIE

Powódka B. S. (1) wniosła o zasądzenie od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, (...) spółki komandytowej z siedzibą w K. kwoty 56.880,65 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu. Domagała się także przyznania kosztów procesu.

Motywując żądanie wskazała , ze zawarła w dniu 6 stycznia 2012 r. ze stroną pozwaną (ówcześnie działającą pod firmą: (...) K. A., J. F. sp. k.), umowę , na podstawie której zobowiązała się świadczyć na rzecz drugiej strony usługi konsultingowe.

W oparciu o nią wystawiła faktury obejmujące wynagrodzenie za miesiące październik, listopad i grudzień 2012 r.

Druga strona tylko częściowo uregulowała należność. Do zapłaty pozostała kwota w łącznej wysokości 56.000 zł, powiększona o skapitalizowane odsetki w wysokości 880,65 zł.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty , wydanego przez Sąd Rejonowy dla K. Ś. w K.w dniu 5 marca 2013r , strona pozwana [ obecnie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - spółka komandytowa w G. , zaskarżając to orzeczenie w całości , domagała się oddalenia powództwa oraz obciążenia przeciwniczki procesowej kosztami procesu. Równocześnie wniosła wobec B. S. (1) powództwo wzajemne, domagając się zapłaty kwoty 156.544 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot i dat szczegółowo wskazanych w żądaniu oraz obciążenia pozwanej wzajemnie kosztami procesu.

W swoim stanowisku procesowym pozwana i powódka wzajemna , podniosła , że umowa z dnia 6 stycznia 2012r, na podstawie której B. S. dochodzi wynagrodzenia jest nieważna , została bowiem sporządzona dla pozoru. Jest także sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, jak również postanowieniami § 12 ust. 1- 2 umowy spółki komandytowej.

Ponadto , jej zdaniem czynności, które powódka i pozwana wzajemnie miała realizować i za które domagała się wynagrodzenia , pokrywały się z zakresem tych , które jako komplementariusz była zobowiązana realizować w ramach prowadzenia spraw spółki , za które wynagrodzenie nie było jej należne.

Równocześnie pozwanej i powódce wzajemnej służy od przeciwniczki procesowej zwrot tych świadczeń , które zostały jej niezasadnie wypłacone w przeszłości, na podstawie wskazanej wyżej , w ocenie spółki z G. nieważnej umowy. Kwota zwrotu odpowiada sumie dochodzonej pozwem wzajemnym

Po przekazaniu sprawy do rozpoznania przez Sąd Rejonowy , Sądowi Okręgowemu w K. , co nastąpiło postanowieniem z dnia 17 maja 2013r , B. S. (1), odnosząc się do powództwa wzajemnego , wniosła o jego oddalenie jako niezasadnego oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania. W motywach swojego stanowiska zaprzeczyła wszystkim argumentom na których powództwo to zostało oparte.

Wyrokiem z dnia 31 marca 2017r , Sąd Okręgowy w Krakowie :

- oddalił powództwo B. S. (1)[ pkt I ] ,

- zasądził od niej na rzecz strony pozwanej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w G. kwotę 4.617 zł, tytułem kosztów powództwa głównego[ pkt II ] ;

- nakazał ściągnąć od powódki na rzecz Skarbu Państwa- Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 7.337,57 zł , tytułem części wydatków związanych z postępowaniem[ pkt III] ;

- zasądził od powódki -pozwanej wzajemnie- na rzecz strony pozwanej- powódki wzajemnej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością- spółki komandytowej w G. kwotę 153.100 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 1 lutego 2013 r. do dnia zapłaty, przy czym do dnia 31 grudnia 2015 r. odsetki są naliczane w wysokości odsetek ustawowych, a od dnia 1 stycznia 2016 r. odsetkami ustawowymi za opóźnienie [ pkt IV ] ;

-zasądził od B. S. (1) na rzecz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w G. kwotę 4.600 zł , tytułem kosztów powództwa wzajemnego[ pkt V] oraz ;

- nakazał ściągnięcie od powódki i pozwanej wzajemnie B. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 7.337,57 zł , tytułem części wydatków związanych z postepowaniem, pokrytych tymczasowo ze środków budżetowych [ pkt VI sentencji wyroku ].

Jak wynikało z motywów wyroku Sąd I instancji , przez przeoczenie nie oddalił powództwa wzajemnego w pozostałej części Tym nie mniej żadna ze stron nie domagała się , w ustawowym terminie , uzupełnienia orzeczenia w tym zakresie.

Sąd I instancji orzeczeniem z dnia 4 maja 2017r / k. 1620 akt/ sprostował to orzeczenie , a uwzględniając jako oczywiście zasadne, zażalenie strony pozwanej [powódki wzajemnej ] na zawarte w punkcie V sentencji wyroku rozstrzygniecie o kosztach procesu , określił należną od B. S. spółce z G. kwotę z tego tytułu na 12 428 złotych, obciążając powódkę [ pozwaną wzajemnie ] także kwotą 979 zł , tytułem kosztów postępowania zażaleniowego. / postanowienie z dnia 29 czerwca 2017- k. 1669 akt/.

Za niesporne pomiedzy stronami Sąd Okręgowy uznał następujące fakty :

Strona pozwana świadczyła usługi o zasięgu ogólnopolskim w zakresie wynikającym z uprawnień biegłych rewidentów. Badała sprawozdania finansowe podmiotów zobowiązanych do ich składania . W tym celu nawiązała współpracę z biegłymi rewidentami, którym powierzała badanie sprawozdań finansowych tych którzy byli jej klientami.

B. S. (1), mająca uprawnieninia biegłego rewidenta była komplementariuszem strony pozwanej, wstępując do niej w tym charakterze na podstawie umowy z 29 grudnia 2011r.

W dniu 7 września 2012 r. do spółki w charakterze kolejnego komplementariusza przystąpiła spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Z kolei pismem z dnia 17 września 2012 r. powódka złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy spółki komandytowej za trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, w następstwie którego wystąpiła ze spółki na koniec tego roku.

Firma strony pozwanej- powódki wzajemnej- ulegała zmianom. Ostatecznie prowadzi swoją działalność jako (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - spółka komandytowa w G..

W zakresie okoliczności spornych Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka -pozwana wzajemnie- prowadząca działalność gospodarczą pod firmą (...), zawarła w dniu 6 stycznia 2012 r. ze stroną pozwaną , prowadzącą ówcześnie działalność pod firmą (...), (...) spółka komandytowa w K. umowę, na podstawie której zobowiązała się świadczyć usługi konsultingowe, w zakres których wchodziły: (§ 1 ust. 2 umowy):

-

pomoc merytoryczna w zakresie wykonywanych zleceń (pkt a),

-

redagowanie artykułów do prasy (pkt b),

-

weryfikacja opinii i raportów (pkt c),

-

reprezentacja zleceniobiorcy w kontaktach z biegłymi oraz klientami (pkt d),

-

weryfikacja ofert sprzedaży (pkt e),

-

kontrola pracy pracowników zleceniodawcy (pkt f),

-

gotowość do świadczenia usług konsultacyjno- doradczych (pkt g §1 ust.2 umowy ]

Umowa , zawarta na czas nieokreślony z możliwością jej wypowiedzenia przez każdą ze stron z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia , na koniec miesiąca kalendarzowego , weszła w życie z dniem 1 lutego 2012 r.

Wynagrodzenie za świadczone usługi przez pięć miesięcy od dnia obowiązywania umowy wynosiło 10.000 zł miesięcznie, a po upływie tego okresu: 20.000 zł miesięcznie.

Takie zróżnicowanie wynagrodzenia wynikało stad , że w pierwszych miesiącach 2012 roku B. S. (1) świadczyła jeszcze usługi na rzecz strony pozwanej [ także polegające na badaniu sprawozdań finansowych ] , na podstawie odrębnych umów. W dalszej części roku miała się już skupić wyłącznie na świadczeniu usług wynikających z umowy z 6 stycznia 2012 r.

Powódka wykonywała szereg czynności w spółce komandytowej były nimi :

-

zawieranie umów z biegłymi rewidentami;

-

merytoryczne rozmowy z klientami;

-

nadzór nad działalnością spółki;

-

spotkania z biegłymi rewidentami;

-

nadzór formalny i merytoryczny nad pracą biegłych rewidentów świadczących usługi na rzecz klientów strony pozwanej w ramach współpracy ze spółką,

-

wsparcie merytoryczne dla biegłych rewidentów;

-

weryfikacja wyników badań sprawozdań finansowych przeprowadzonych przez biegłych rewidentów;

-

przygotowanie kilka artykułów do gazet.

B. S. (1) w siedzibie spółki przebywała jedynie sporadycznie albowiem zasadniczą część czynności wykonywała w swoim biurze w K. lub też u klientów.

W drugiej połowie 2012 r. nowy komplementariusz [ (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością] w praktyce odsunął powódkę od prowadzenia spraw spółki, mimo , że B S. była nadal gotowa je prowadzić . W konsekwencji, w tym czasie, realizowała je tylko doraźnie.

Z dalszej części ustaleń Sądu Okręgowego wynika , iż na podstawie umowy z 6 stycznia 2012 r. powódka wystawiła wobec strony pozwanej następujące faktury VAT:

a)  uregulowane w całości przez stronę pozwaną :

-

nr (...) z dnia 5 marca 2012 r. na kwotę 10.000 zł netto (12.300 zł brutto)- za luty 2012 r.;

-

nr (...) z dnia 4 kwietnia 2012 r. na kwotę 10.000 zł netto (12.300 zł brutto)- za marzec 2012 r.;

-

nr (...)z dnia 26 kwietnia 2012 r. na kwotę 10.000 zł netto (12.300 zł brutto)- za kwiecień 2012 r.;

-

nr (...) z dnia 23 maja 2012 r. na kwotę 10.000 zł netto (12.300 zł brutto)- za maj 2012 r.;

-

nr (...) z dnia 29 czerwca 2012 r. na kwotę 10.000 zł netto (12.300 zł brutto)- za czerwiec 2012 r.;

-

nr (...) z dnia 24 lipca 2012 r. na kwotę 20.000 zł netto (24.600 zł brutto)- za lipiec 2012 r.;

-

nr (...) z dnia 8 sierpnia 2012 r. na kwotę 20.000 zł netto (24.600 zł brutto)- za sierpień 2012 r.;

-

nr (...) z dnia 5 września 2012 r. na kwotę 20.000 zł netto (24.600 zł brutto)- za wrzesień 2012 r.; oraz

b/ nieuregulowane w całości przez stronę pozwaną :

-

nr (...) z dnia 10 października 2012 r. na kwotę 20.000 zł netto (24.600 zł brutto)- za październik 2012 r., z której do zapłaty pozostała kwota 8.600 zł,

-

nr (...)z dnia 6 listopada 2012 r. na kwotę 20.000 zł netto (24.600 zł brutto)- za listopad 2012 r.;

-

nr (...) z dnia 3 grudnia 2012 r. na kwotę 20.000 zł netto (24.600 zł brutto)- za grudzień 2012 r., z której do zapłaty pozostała kwota 22.800 zł.

Wypłat z rachunku bankowego strony pozwanej, w realizacji wskazanych faktur, dokonywała pierwotnie ówczesny prokurent spółki (...), a po lipcu 2012r powódka , nawet po powzięciu wiadomości, że powódka wzajemna zakwestionowała umowę z 6 stycznia 2012r i dokumenty faktur VAT.

Faktury księgowała Z. P..

Drugi komplementariusz - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, po przystąpieniu we wrześniu 2012 r. do spółki komandytowej zaczął weryfikować działalność spółki.

W jej dokumentach nie było umowy z dnia 6 stycznia 2012 r. , ani innych dokumentów mogących świadczyć o świadczeniu przez powódkę odpłatnie usług. W konsekwencji przesyłane przez B. S. (1) faktury obejmujące wynagrodzenie za usługi zrealizowane od października do grudnia 2012 r. zostały zwrócone powódce bez zapłaty i księgowania.

Na polecenie nowego komplementariusza przystąpiono do weryfikacji zasadności wystawiania przez powódkę faktur VAT.

Wcześniej dokonanie takiej weryfikacji nie było możliwe albowiem spółka (...) sp. z o.o. świadcząca usługi księgowe dla spółek z grupy A., nie miała dostępu do ksiąg rachunkowych spółki. Ponadto pozwana , w osobie Z. P., blokowała nowemu komplementariuszowi dostęp do dokumentów księgowych. Otrzymał on kopię umowy z 6 stycznia 2012r dopiero w późniejszym czasie i traktował faktury wystawione przez B. S. (1) , dla których podstawą była ta czynność prawna , jako stwierdzające należności niezasadnie obciążające stronę pozwaną [ powódkę wzajemną ]

Powódka świadczyła na rzecz spółki w której była komplementariuszem w 2012 r. również usługi polegające na badaniu sprawozdań finansowych jej klientów , na podstawie odrębnie zawartych umów.

Z tego tytułu wystawiła, niezależnie od wynagrodzenia wynikającego z umowy z 6 stycznia 2012 r., następujące faktury VAT:

-

nr (...) z dnia 1 lutego 2012 r. na kwotę 4.305 zł,

-

nr (...) z dnia 24 marca 2012 r. na kwotę 6.396 zł,

-

nr(...) z dnia 13 kwietnia 2012 r. na kwotę 7.195,50 zł,

-

nr(...)z dnia 28 kwietnia 2012 r. na kwotę 7.195,50 zł,

-

nr (...) z dnia 23 maja 2012 r. na kwotę 6.236,10 zł,

-

nr (...) z dnia 29 czerwca 2012 r. na kwotę 6.519 zł,

-

nr (...)z dnia 24 lipca 2012 r. na kwotę 5.196,75 zł.

Należności nie są przedmiotem sporu stron.

Badania sprawozdań finansowych, weryfikowanych następnie przez B. S. (1) , wykonywali również inni biegli rewidenci.

Ponadto z ustaleń Sądu I instancji wynika , że zgodnie z umową spółki komandytowej , w brzmieniu obowiązującym w dacie przystąpienia powódki do spółki na mocy umowy z 29 grudnia 2011 r.:

-

do spraw przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagających zgody komandytariusza należało m. in. rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania w ramach pojedynczej transakcji albo dwu lub więcej powiązanych transakcji o wartości przekraczającej 100.000 zł netto (§ 7);

-

powódka, jako komplementariusz, była uprawniona do 1 % zysku spółki przeznaczonego do podziału na koniec roku obrotowego (§ 8 ust. 2 pkt 1);

-

wspólnikom nie przysługiwało wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki; wspólnicy byli natomiast uprawnieni do zwrotu poniesionych wydatków związanych z prowadzeniem spraw spółki (§ 8 ust. 7);

-

wspólnik mógł pobierać od spółki wynagrodzenie za świadczoną prace lub usługi, za które spółka otrzymała wynagrodzenie od osób trzecich; zasady świadczenia pracy lub usług przez wspólnika miała określać odrębna umowa między wspólnikiem a spółką (§ 8 ust. 8).

Przed wytoczeniem powództwa B. S. (1) wzywała stronę pozwaną do zapłaty nieuregulowanych należności w pismach z 10 grudnia 2012 r. i z 27 grudnia 2012 r.

Z kolei strona pozwana wezwała powódkę , w piśmie z 18 stycznia 2013 r., do zapłaty kwoty objętej powództwem wzajemnym, uznając umowę z 6 stycznia 2012 r. za nieważną.

Ocenę prawną roszczeń zgłoszonych przez strony w ramach roszczenia głównego i wzajemnego , Sąd Okręgowy rozpoczął od stwierdzenia , iż nietrafne okazały się te wszystkie zarzuty pozwanej spółki [ powódki wzajemnej ] , w ramach których negowała ona umowę z dnia 6 stycznia 2012r jako podstawę żądania zapłaty wynagrodzenia za świadczone na jej podstawie usługi z którym wystąpiła przeciwko niej B. S. (1).

W tym zakresie Sąd Okręgowy stanął na stanowisku , że umowa została rzeczywiście zawarta , co więcej, jest ona czynnością na podstawie której pozwana wzajemnie świadczyła usługi opisane w jej postanowieniach.

Tym nie mniej roszczenie dochodzone przez B. S. (1) nie może być , zdaniem Sądu Okręgowego, uwzględnione chociażby w części ale z innych przyczyn.

W czasie kiedy umowa do której powódka odwoływała się jako do podstawy swojego roszczenia zaczęła obowiązywać [ 1 lutego 2012r ] B. S. (1) była komplementariuszem strony pozwanej. Zgodnie z art. 46 kodeksu spółek handlowych , który ma odpowiednie zastosowanie do spółki komandytowej za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia.

Przepis ten ma charakter dyspozytywny , a wobec tego umowa spółki może stanowić inaczej , uprawniając do uzyskiwania przezeń takiego wynagrodzenia.

Nawiązując do treści umowy spółki do której , na podstawie umowy z dnia 29 grudnia 2011r przystąpiła powódka, Sąd Okręgowy wskazał , że w jej brzmieniu obowiązującym po tym przystąpieniu :

-

wspólnikom nie przysługiwało wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki; wspólnicy byli natomiast uprawnieni do zwrotu poniesionych wydatków związanych z prowadzeniem spraw spółki (§ 8 ust. 7);

- wspólnik mógł pobierać od spółki wynagrodzenie za świadczoną pracę lub usługi, za które spółka otrzymała wynagrodzenie od osób trzecich, a zasady świadczenia pracy lub usług przez wspólnika miała określać odrębna umowa między nim i spółką (§ 8 ust. 8 umowy )

Stąd też , akcentując to , że z przytoczonych postanowień umowy wynikało , że co do zasady wynagrodzenie takie wspólnikowi nie przysługiwało chyba , że obejmowało ono prace lub usługi zrealizowane na rzecz osób trzecich , za które spółka uzyskała wynagrodzenie , Sąd wskazał , iż warunki na jakich wspólnik miał to wynagrodzenie otrzymywać, zostało pozostawione uregulowaniom odrębnej umowy pomiedzy wspólnikiem a spółką.

Analizując , na podstawie ustalonych w sprawie faktów to, co wykonywała na rzecz spółki (...) , w oparciu o umowę z 6 stycznia 2012r , Sąd I instancji uznał, że czynności te mieściły się w zakresie prowadzenia spraw spółki albowiem były związane z jej działalnością - kontrolą osób działających na jej rzecz , szeroko rozumianą jej reprezentacją oraz działaniem prowadzącym do osiągania przez nią dochodów.

Dodatkowym argumentem potwierdzającym taki wniosek jest, jak argumentował Sąd , ten, wynikający z brzmienia art. 47 ówcześnie obowiązującej ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badań sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym.

Zgodnie z nim , pomiotem uprawnionym do badań sprawozdań finansowych może być wyłącznie jednostka, w której czynności rewizji finansowej wykonują biegli rewidenci, wpisana na listę podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych i prowadząca działalność m. in. w formie spółki komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie biegli rewidenci.

Z powołanego przepisu wynika, że biegli rewidenci z racji pełnienia funkcji komplementariusza są zobowiązani do prowadzenia spraw spółki związanych z badaniem sprawozdań finansowych. Taki zakres obowiązków jest charakterystyczną cechą komplementariusza w takiej spółce jaką , w czasie istotnym dla rozstrzygnięcia, była strona pozwana [ powódka wzajemna ].

Zakres obowiązków komplementariusza w takiej spółce poza obowiązkami związanymi z ogólnie rozumianym prowadzeniem spraw spółki, obejmuje również szczególne obowiązki związane ze wszelkimi czynnościami dotyczącymi badań sprawozdań finansowych.

Uznając , że podstawą do żądania zapłaty takiego wynagrodzenia mogłaby być co najwyżej umowa , którą B. S. (1) zawarła ze spółką w dniu 6 stycznia 2012r , i dokonując jej analizy z tego punktu widzenia , przez pryzmat postanowień umowy spółki z 29 grudnia 2011r , ocenił , że byłoby usprawiedliwione tylko o tyle o ile za te prace lub usługi , które zrealizowała na jej podstawie powódka i pozwana wzajemnie spółka uzyskałaby wynagrodzenie od osób trzecich.

Nie uzyskanie przez spółkę takiego wynagrodzenia za usługi wskazane w § 1 ust. 2 w punktach b, d, e, f i g umowy z dnia 6 stycznia , a zatem za :

-

redagowanie artykułów do prasy (pkt b),

-

reprezentację zleceniobiorcy w kontaktach z biegłymi oraz klientami (pkt d),

-

weryfikację ofert sprzedaży (pkt e),

-

kontrolę pracy pracowników zleceniodawcy (pkt f),

-

gotowość do świadczenia usług konsultacyjno- doradczych (pkt g), wyklucza możliwość skutecznego domagania się przez B. S. należności za ich wykonanie.

Odwołując się do ustaleń Sąd I instancji ocenił , że pozwana spółka otrzymywała wynagrodzenie od klientów za wskazane w §1 ust. 2 pkt a/ i c/ umowy z 6 stycznia 2012r :

a/ pomoc merytoryczną w zakresie wykonywanych zleceń oraz

c/ weryfikację opinii i raportów.

Biegli rewidenci, działający na zlecenie pozwanej dokonywali bowiem badania sprawozdań finansowych , a powódka i pozwana wzajemnie dokonywała następczej weryfikacji tej ceny.

Nie decyduje to jednak , według oceny Sądu Okręgowego o uznaniu jej roszczenia za uzasadnione dlatego , iż nie sposób jednak ustalić, jaka część ryczałtowego wynagrodzenia z umowy z 6 stycznia 2012 r. miałaby obejmować te usługi zrealizowane przez powódkę.

Co więcej , zgodnie z § 8 ust. 8 umowy spółki komandytowej, w umowie z 6 stycznia 2012r. powinny być określone zasady świadczenia usług, a zatem powinny być ustalone również zasady dotyczące ustalenia wynagrodzenia za te usługi, za które pozwana spółka otrzymywała wynagrodzenie od osób trzecich.

Takich zasad w tej umowie brak. Zatem nie może ona stanowić podstawy do skutecznego domagania się jego zapłaty przez pozwaną, także za usługi określone w punktach a i c ust. 2 §1 tej czynności prawnej.

Wniosek taki jest , zdaniem Sądu , tym bardziej usprawiedliwiony , gdy weźmie się pod rozwagę , iż z relacji samej B. S. (1) złożonej w charakterze strony wnikało , że stawki za taką weryfikację [ opracowań kontrolnych przygotowanych przez innych specjalistów ] to należność rzędu kilkudziesięciu złotych za każdą z nich, której nie sposób w sposób usprawiedliwiony powiązać z tak znacznym kwotowo ryczałtem o jakim stanowiły postanowienia umowy zawartej pomiedzy B. S. i pozwaną.

Powódka przy tym nie określiła sposobu w jaki wynagrodzenie za te usługi należałoby obliczać.

Sąd podkreślił również , że za istotne świadczenie w tym przedmiocie , czyli badanie sprawozdań finansowych, a nie weryfikację zbadanych sprawozdań, powódka otrzymywała odrębne wynagrodzenie, nieobjęte umową z 6 stycznia 2012 r.

W dalszej części oceny jej roszczenia Sąd Okręgowy zauważył , iż przystępując do spółki komandytowej i to w charakterze komplementariusza , jako (...) powinna znać treść postanowień umowy spółki komandytowej (w szczególności § 8) i zapewne ją znała, skoro wraz z przystąpieniem do spółki w dniu 29 grudnia 2011 r. dokonano z jej udziałem zmian umowy i przyjęto jej jednolity tekst.

Od powódki , będącej biegłym rewidentem i komplementariuszem spółki tym bardziej należało oczekiwać znajomości przepisów prawa, w tym art. 46 ksh oraz § 8 umowy spółki komandytowej.

W konkluzji Sąd Okręgowy stanął na stanowisku , że strona pozwana [ powódka wzajemna] nie była zobowiązaną do zapłaty na rzecz B. S. wynagrodzenia za usługi opisane w §1 ust. 2 lit b/, d/,e/,f/ i g / umowy z dnia 6 stycznia 2012r albowiem umowa ta w tym zakresie była nieważna jako sprzeczna z normą art. 46 k.sh. w zw z art. 103§1 k.s.h.

Umowa ta nie mogła być również podstawa do zapłaty na jej rzecz wynagrodzenia w zakresie usług o jakich mowa w §1 ust. 2 lit a/ i c/ dlatego , że jej postanowienia są w tym zakresie sprzeczne z §8 ust8 umowy spółki , albowiem nie określono w nich zasad ustalania wynagrodzenia za te właśnie usługi. Tym samym umowa ta nie wywołała także w tej części skutku prawnego, a w konsekwencji, nie powstał po stronie przeciwnej obowiązek zapłaty za ten rodzaj usług.

Taka ocena doprowadziła równocześnie Sąd Okręgowy do wniosku prawnego , iż usprawiedliwianym jest , co do zasady , powództwo wzajemne , w ramach którego pozwana spółka domaga się zwrotu wypłaconych dotąd B. S. (1) świadczeń z tytułu mowy z 6 stycznia 2012r , jako nie mających podstawy prawnej, w oparciu o art. 410 §2 kc

Roszczenie objęte powództwem wzajemnym jest , zdaniem Sądu I instancji należne (...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością - spółce komandytowej w G. jedynie w części , a mianowicie co do kwoty 153 100 zł albowiem powódka wzajemna nie dowiodła , że kwota łączna 3444 zł , stanowiąca różnicę pomiędzy kwotą przez nią dochodzoną a przyznaną w wyroku , objęta fakturą nr (...). pozostaje w związku z realizacją przedmiotu umowy z 6 stycznia 2012r.

Odsetki od kwoty zasądzonej tytułem powództwa wzajemnego zostały przyznane przez Sąd Okręgowy , na podstawie art. 481 §1 kc w zw z art. 455 kc od daty upływu terminu zapłaty świadczenia wyznaczonego przez powódkę wzajemną B. S. (1) w wezwaniu do zapłaty z dnia z 18 stycznia 2013 r. (k. 113- 114 akt ), począwszy od 1 lutego 2013r. Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby początkowy termin ich płatności określić w sposób wskazany w żądaniu spółki z G..

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł odrębnie w stosunku do pozwu głównego i wzajemnego. Kosztami tymi w obu przypadkach obciążył powódkę i pozwaną wzajemnie, na podstawie art. 98 §1 i 3 kpc oraz art. 100 zd. 2 kpc.

Te same zasady zdecydowały o rozliczeniu pomiędzy stronami wydatku poniesionego w części tymczasowo przez Skarb Państwa , w związku z przeprowadzoną w sprawie opinią grafologiczną przygotowaną przez (...). Sąd szczegółowo wyjaśnił , w motywach rozstrzygnięcia , sposób tego rozliczenia pomiedzy stronami.

Apelację od tego orzeczenia złożyła B. S. (1) , opierając jej konstrukcję tylko na zarzutach prawno - materialnych , w ramach których poniosła błędne zastosowanie przez Sąd Okręgowy następujących norm :

a/ 37 §1 i 46 k.sh. w zw z art. 193 §1 k.s.h. wobec nie uwzględnienia w ramach oceny roszczenia skarżącej , iż umowa spółki z 29 grudnia 2011r dopuszczała wypłacanie komplementariuszowi , którym była , wynagrodzenia , na podstawie innej aniżeli umowa spółki , czynności prawnej ,

b/ art. 410 §2 kc jako następstwa nieoprawnego uznania przez Sąd Okręgowy , iż pozwana spółka [ powódka wzajemna ] ma tytuł do tego aby od skarżącej zasadnie żądać zwrotu świadczeń , które otrzymała uprzednio od spółki jako wynagrodzenie za zrealizowane na jej rzecz usługi w oparciu o umowę z 6 stycznia 2012r,

c/ art. 39 w zw z art. 103 §1 k.s.h. jako następstwa sformułowania przez Sąd I instancji niepoprawnego wniosku zgodnie z którym zakres usług , które miała wykonywać apelująca , wskazany w umowie z 6 stycznia 2012r jest tożsamy z czynnościami , które jako wspólnik była zobligowana realizować, w ramach prowadzenia spraw spółki , w czasie kiedy miała przymiot komplementariusza.

Zaskarżając orzeczenie Sądu Okręgowego w zakresie punktów I do IV jego sentencji , we wniosku środka odwoławczego powódka [ pozwana wzajemnie ] postulowała taką jego zmianę w następstwie której powództwo główne zostanie uwzględnione w całości , powództwo wzajemne uznane za w całości niezasadne , a (...) spółka z o. o.- spółka komandytowa w G. zostanie obciążona na rzecz skarżącej kosztami postępowania za obydwie instancje.

Odpowiadając na apelację pozwana i powódka wzajemna domagała się jej oddalenia, jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw oraz obciążenia B. S. (1) kosztami postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy B. S. (1) nie jest uzasadniony i podlega oddaleniu.

Na wstępie zauważyć należy , że skarżąca nie sformułowała żadnych zarzutów procesowych w tym dotyczących sposobu w jaki Sąd I instancji dokonał oceny zgromadzonych w sprawie dowodów.

Nie zakwestionowała także ustaleń , które uczynił podstawą faktyczną wydanego wyroku.

Skoro tak to Sąd II instancji zobligowany jest uznać , że okoliczności faktyczne dokonane w sprawie są kompletne , poczynione prawidłowo i przyjąć je za własne.

W oparciu o nie można uznać ,aby którykolwiek z postawionych przez apelującą zarzutów naruszenia prawa materialnego jest usprawiedliwiony.

Nie ma racji skarżąca podnosząc zarzut naruszenia art. 37 §1 i 46 k.sh w zw z art. 103 §1 k. sh.

Motywy rozstrzygnięcia poddanego kontroli instancyjnej , w tej ich części w której dotyczą oceny prawnej roszczeń stron jednoznacznie wskazują [ na co trafnie zwraca uwagę spółka w odpowiedzi na apelację ] , iż Sąd I instancji brał pod uwagę to , że w umowie z dnia 29 grudnia 2011r , na podstawie której doszło do zmiany umowy spółki komandytowej , wspólnicy przewidzieli uprawnienie dla każdego z nich do pobierania wynagrodzenia za świadczoną prace lub usługi. Ich zakres oraz zasady wynagradzania miały być przedmiotem odrębnej umowy pomiędzy wspólnikiem a spółką. Przy tym warunkiem od którego uzależniona była możliwość m uzyskania takiego wynagrodzenia było to, aby za te usługi lub prace sama spółka uzyskiwała - w ramach swoje działalności- wynagrodzenie od osób trzecich / § 8 ust. 8 umowy – k. 801-810 akt/.

Przyjmując taki punkt wyjścia , przedmiotem oceny Sądu Okręgowego było natomiast to, czy zakres usług zrealizowanych przez B. S. (1) jako komplementariusza pozwanej , w czasie kiedy je wykonywała , na podstawie umowy z 6 stycznia 2012r , mieścił się kategorii prowadzenia spraw spółki w rozumieniu art. 39 w zw z art. 46 i 103 k.s .h. , czy też był od niego różny , a w konsekwencji , czy powódka mogła skutecznie ubiegać się wobec spółki o zapłatę wynagrodzenia za nie , w okresach wskazanych w podstawię faktycznej jej żądania.

Kodeks spółek handlowych, przyjmując w art. 39§1 zasadę , że każdy wspólnik ma zarówno prawo jak i obowiązek prowadzenia spraw spółki , jednocześnie w art 46 wskazując , że wynagrodzenie za nie, [co do zasady ] wspólnikowi nie należy się, reguły te , poprzez art. 103 §1 k. s.h ., nakazuje odpowiednio stosować także do spółki komandytowej .

Bliżej w powołanych normach ani żadnej innej , dotyczących spółki jawnej czy komandytowej nie określa co należy rozumieć pod tym pojęciem, wypełnienie jego ram pozostawiając praktyce orzeczniczej.

Nie może budzić wątpliwości , że będzie mu odpowiadać wiązka, wzajemnie powiązanych ze sobą funkcjonalnie, czynności natury faktycznej , w tym organizacyjno - technicznej oraz prawnej , których skutki zmierzają do realizacji celu w jakim spółka została powołana. Z uwagi na to , że zarówno ten cel , przedmiot oraz rozmiar działalności spółek jest bardzo zróżnicowany , dopiero okoliczności faktyczne odnoszące się do indywidualnie ocenianego konkretnego podmiotu korporacyjnego decydować będzie o tym jakie rodzajowo czynności będą się na to pojęcie składać.

Jednym z kryteriów określających jego granice jest to , na jakim segmencie rynku produkcji , sprzedaży czy usług spółka prowadzi swoja działalność w tym także , kto z uwagi na jego szczególne kompetencje - także natury zawodowej- może taką spółkę współtworzyć , zajmując w jej strukturze , określoną przepisami ustaw szczegółowych pozycję, a bez legitymowania się którymi spółka nie mogłaby celu założonego przez wspólników w ogóle realizować.

W takim przypadku zakres tego pojęcia niewątpliwie ulega rozszerzeniu powodując , że w jego granicach należy umieścić te wszystkie czynności , które należą do szeroko rozumianej realizacji kompetencji zawodowych podmiotów współtworzących strukturę korporacyjna spółki , czynności , które w innym przypadku sytuować by należało poza jego zakresem znaczeniowym.

Odnosząc te uwagi do faktów ustalonych w sprawie zauważyć należy , iż pozwana spółka w ramach swojej działalności i zgodnie z jej celem , przeprowadzała weryfikacje sprawozdań finansowych swoich klientów - podmiotów zobowiązanych do ich składania, na podstawie odrębnych przepisów , a czynności kontrolne wykonywali na jej zlecenie biegli rewidenci.

Przy tym , na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 maja 2009r O biegłych rewidentach i ich samorządzie [ jedn. tekst DzU z 2016 poz. 100] w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy pomiędzy spółką a B. S. (1) , strona pozwana mogła przyjęty cel działalności realizować w formie organizacyjnej jaką przyjęła tylko o tyle o ile jej komplementariusz , którym od 29 grudnia 2011r była powódka [ pozwana wzajemnie] miała uprawnienia biegłego rewidenta / argument z art. 47 pkt 3 ustawy /

To szczególne uregulowanie determinowało i kształtowało , w odniesieniu do strony pozwanej, granice pojęcia prowadzenia spraw spółki , jednoznacznie wiążąc je z uprawnieniami profesjonalnymi komplementariusza - powódki.

W konsekwencji , wbrew argumentom skarżącej, trafnie Sąd i instancji uznał , że większość tych czynności , które określone zostały umowie zawartej w §1 ust 2 umowy z 6 stycznia 2012r za które wynagrodzenia domaga się B. S. przynależały do kategorii prowadzenia spraw spółki , której przedmiot działalności wyznaczał przede wszystkim rodzaj świadczonych przez nią usług i i zawodowy charakter uprawnień jej komplementariusza .

Następstwem takiej oceny , nawet gdyby uznać , iż nie istotnym było to , że nie zostało w sprawie dowiedzione , iż za czynności opisane przez w §1 ust. 2 pkt b/,d/,e/,f/ i g/ umowy, pozwana spółka otrzymała wynagrodzenie od osób trzecich jest stwierdzenie , że miesiły się one w pojęciu prowadzenia spraw spółki za które , co do zasady, powódka nie mogła uzyskiwać wynagrodzenia,

Gdy do tego dodać , że uzyskiwanie go od tych podmiotów było po myśli §8 ust.8 umowy spółki / por k. 808 akt / , warunkiem uzyskiwania przez realizującego te czynności wspólnika , na podstawie odrębnie zawartej ze spółka umowy , domaganie się przez B. S. tego świadczenia, w odwołaniu się do ich faktycznej realizacji, było tym bardziej, wykluczone, skoro nie dowiodła , że za te czynności pozwana otrzymywała takie wynagrodzenie.

Co więcej, w warunkach takich , kiedy wskazane postanowienia , dotyczące czynności przynależnych rodzajowo do prowadzenia spraw pozwanej spółki przez wspólnika, a wobec tego sprzeczne z art. 46 kodeksu spółek handlowych nie mogły być podstawą do uzasadnionej wypłaty świadczeń umownych dokonanych przez pozwaną na rzecz powódki wcześniej jako zrealizowane bez podstawy prawnej i nienależne, zasadnie /w zakresie określonym w zaskarżonym wyroku / podlegały zwrotowi , w częściowym uwzględnieniu powództwa wzajemnego (...) spółka z o.o. - spółki komandytowej w G..

Ocena ta wyklucza podzielenie stawianego przez skarżącą zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji art. 410 §2 kc.

Nie ma racji apelująca również , gdy podnosi , że zaskarżone orzeczenie zapadło w warunkach naruszenia art. 39 ksh w zw z art. 103 §1 k.sh.

Zważywszy na to , w czym B. S. (1) opatruje realizacji tego zarzutu, wskazać trzeba , że wbrew jej zapatrywaniu Sąd I instancji nie utożsamił zakresu czynności , które miała realizować na podstawie umowy z 6 stycznia 2012r [ §1 ust. 2pkt a-g ] z czynnościami jakie powinna wykonywać w ramach prowadzenia spraw spółki.

Z motywów orzeczenia wynika bowiem , że nie wszystkie uznał za przynależne do tego pojęcia , skoro ocenę rozważnego punktu widzenia tych , które wskazane zostały w puntach a/ i c/ ust. 2 §1 umowy , wyraźnie od pozostałego zakresu świadczeń umownych B. S. na rzecz spółki oddzielił , uznając , że z innych przyczyn aniżeli wskazane przez skarżącą , nie mogą być podstawą dla skutecznego ubiegania się o wynagrodzenie przez byłego komplementariusza strony przeciwnej.

Ocenił bowiem , że dla braku określenia w umowie z 6 stycznia 2012r , reguł ustalenia wynagrodzenia za te czynności [ merytorycznej pomocy w zakresie wykonywanych zleceń oraz weryfikacji opinii i raportów ] , mimo , że wymagał tego §8 ust.8 umowy spółki , powódka nie może się skutecznie o to wynagrodzenie ubiegać , nawet mimo tego , że spółka za usługi , których elementem były te jej działania pozwana uzyskiwała od swoich klientów wynagrodzenie.

Ponadto Sąd uczynił uzupełniającą podstawą dla takiej oceny stwierdzenie , że B. S. nie wskazała podstaw dla określenia tego wynagrodzenia , [także w toku procesu] , co tym bardziej uzasadniało wniosek , iż ubieganie się o świadczenie umowne o charakterze ryczałtowym - określone w znacznej wysokości- tylko za te czynności , które sama w zeznaniu złożonym w sprawie określiła jako równowarte kilkudziesięciu złotych za jedną weryfikację, mnie mogło zostać uznane za zasadne.

Zwracając uwagę na to , że z przedłożonych przez powódkę faktur obejmujących należności , których zapłaty dochodziła od pozwanej, wynika , że zakres usług jest tam określony bardzo ogólnie, jako „ usługi doradztwa księgowego i podatkowego „ / por. k.18, 23-24 oraz k. 102-109/ i nie można na ich podstawie wprost potwierdzić , iż mieszczą się w nich te kategorie czynności o jakich stanowi §1 ust. 2 pkt a/ i c/ umowy z 6 stycznia 2012r a o ile nawet to to jaką -wartościowo- część ryczałtu należy z nimi łączyć,

zdaniem Sądu II instancji obydwie mieszczą się w granicach tych , które pozwana spółka realizowała w ramach swojej działalności zgodnie z jej celem, stanowiąc elementy prawidłowego dokonywania kontroli sprawozdań finansowych klientów spółki

Nie można inaczej bowiem potraktować merytorycznej pomocy [ w domyśle powódki jako wspólnika] , na rzecz biegłych rewidentów z którymi spółkę łączyły umowy zlecenia ] w zakresie ich wykonywania , jak również „ weryfikacji opinii i raportów „ , już po dokonaniu oceny sprawozdań złożonych przez klientów przez rewidenta związanego ze spółka umową o jej dokonanie.

Przy takiej ocenie - z przyczyn już wyżej podanych - także i czynności opisane przez §1 ust. 2 pkt a/ i c/ należy umieścić w granicach prowadzenia spraw spółki wynagrodzenie za które B. S. (1) nie przysługiwało.

Nawet jednak w warunkach uznania , że wykraczają one poza granice tego pojęcia także w przypadku pozwanej , uwzględniwszy w szczególności profil jej działalności, argumenty Sądu I instancji , wobec nie kwestionowania przez skarżącą faktów na podstawie których je sformułował , są dostatecznymi dla uznania , że umowa z 6 stycznia 2012r nie może stanowić podstawy dla uznania jej żądania za zasadne , nawet w rozważanym zakresie. Brak natomiast tej podstawy , także i w tej części czyni żądanie powódki wzajemnej za usprawiedliwionym , w takich granicach jakie określił Sąd Okręgowy, w ocenianym instancyjnie orzeczeniu.

Z podanych przyczyn , w uznaniu apelacji za niezasadną , Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu , na podstawie art. 385 kpc w zw z art.37 §1 , 39 §1 , 46 §1 w zw z art. 103 §1 kodeksu spółek handlowych.

Rozstrzygając o kosztach postępowania apelacyjnego , Sąd II instancji zastosował art. 98 §1 i 3 kpc w zw z art. 108§1 i 391 §1 kpc i wynikającą z niego , dla wzajemnego rozliczenia stron z tego tytułu, zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy.

Kwota należna pozwanej [ powódce wzajemnej ] od przegrywającej B. S. (1), została ustalona/ biorąc pod uwagę wskazaną w apelacji wartość przedmiotu zaskarżenia/, na podstawie §2 pkt 7 w zw z §10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 [ DzU z 2015 poz. 1804 ze zm ]

SSA Grzegorz Krężołek SSA Marek Boniecki SSA Anna Kowacz – Braun