Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKa 387/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2018r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Marek Motuk (spr.)

Sędziowie: SA – Ewa Leszczyńska-Furtak

SO (del.) – Izabela Szumniak

Protokolant: – sekr. sąd. Sylwester Leńczuk

przy udziale Prokuratora Hanny Gorajskiej- Majewskiej

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2018r.

sprawy

R. S. syna D. i A. z domu G., urodzonego (...) w Ł.

oskarżonego z art. 55 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, art. 226 § 1 k.k. i art. 178a§ 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez obrońcę oskarżonego oraz prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 07 czerwca 2018r. sygn. akt XII K 54/18

I. zmienia zaskarżony wyrok, w ten sposób, że:

1.  rozwiązuje orzeczoną w punkcie 4. wyroku karę łączną grzywny;

2.  przyjmuje, że opisane w punkcie 1. wyroku środki odurzające i substancje psychotropowe stanowiły znaczną ilość, i kwalifikując tak opisany czyn z art. 55 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, ten przepis przyjmuje za podstawę skazania, a na podstawie art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wymierza oskarżonemu karę 3 (trzy) lat pozbawienia wolności;

3.  obniża wysokość stawki dziennej wskazanej w punkcie 3. wyroku do kwoty 30 (trzydzieści) złotych;

4. przyjmuje za podstawę prawną orzeczonego w punkcie 6 wyroku środka karnego art. 42 § 2 k.k. oraz orzeka, iż zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych dotyczy wszelkich pojazdów mechanicznych;

II. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. wymierzone oskarżonemu jednostkowe kary grzywny łączy i wymierza karę łączną grzywny w wysokości 150 (sto pięćdziesiąt) stawek dziennych, przyjmując wysokość jednej stawki za równoważną kwocie 30 (trzydzieści) złotych;

III. w pozostałej zaskarżonej części wyrok wobec R. S. utrzymuje w mocy;

IV. zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa opłatę za obie instancje w kwocie 1300 zł. (jeden tysiąc trzysta złotych) oraz koszty sądowe postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE

Prokurator oskarżył R. S. o to, że:

1.  w dniach od 10 do 11 października 2017 r. na terenie K. N., R. P. oraz innych państw, dokonał wewnątrzwspólnotowego nabycia z bliżej nieustalonego miejsca na terenie H. do W. na terenie P., posiadanych przy sobie środków odurzających w postaci ziela konopi innych niż włókniste (marihuany) o wadze 52,2 grama netto, odpowiadających co najmniej 49 porcjom tego narkotyku używanych w celu odurzenia człowieka, oraz substancji psychotropowych w postaci amfetaminy o wadze 37,22 grama netto (po wysuszeniu), odpowiadających co najmniej 310 porcjom tego narkotyku używanych w celu odurzenia człowieka, co stanowiło znaczną ilość ww. narkotyków tj. o czyn z art. 55 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

1.  w dniu 11 października 2017 r. w W. znieważył funkcjonariuszy Policji w osobach st. post. P. S. oraz st. post. G. Z. podczas i w związku z podejmowaniem przez nich czynności służbowych względem podejrzanego, w ten sposób, że po zatrzymaniu go kierował wobec wymienionych funkcjonariuszy słowa wulgarne i powszechnie uznane za obelżywe tj. o czyn z art. 226 § 1 k.k.

2.  w dniu 11 października 2017 r. na wysokości ul. (...) w W., znajdując się pod wpływem środka odurzającego w postaci delta – 9 tetrahydrokannabinolu w stężeniu co najmniej 5 ng/ml krwi prowadził w ruchu lądowym pojazd mechaniczny w postaci samochodu osobowego marki R. o nr rej. (...), tj. o czyn z art. 178 a § 1 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 7 czerwca
2018 r. sygn. akt XII K 54/18:

1.  uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanego mu w punkcie I aktu oskarżenia czynu, z tym, że wyeliminował z opisu czynu słowa „znacznej ilości” i za to na podstawie art. 55 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii skazał go na karę 1 (jeden) roku pozbawienia wolności oraz karę grzywny 100 (sto) stawek dziennych po 30 (trzydzieści) złotych każda;

2.  uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanego mu w punkcie II aktu oskarżenia czynu i za to na podstawie art. 226 § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i 3 k.k. skazał go na karę grzywny 50 (pięćdziesiąt) stawek dziennych po 30 (trzydzieści) złotych każda;

3.  uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanego mu w pkt. III aktu oskarżenia czynu i za to na podstawie art. 178 a § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i 3 k.k. skazał go na karę grzywny 100 (sto) stawek dziennych po 50 (pięćdziesiąt) złotych każda;

4.  na podstawie art. 85 k.k. i 86 § 1 i 2 k.k. wymierzone oskarżonemu kary jednostkowe grzywny połączył i wymierzył karę łączną grzywny 100 (sto) stawek dziennych po 50 (pięćdziesiąt) złotych każda;

5.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 11 października 2017 r. do dnia 16 maja 2018 r.;

6.  na podstawie art. 42 § k.k. orzekł zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 3 (trzy) lat;

7.  na podstawie art. 43a § 2 k.k. orzekł świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Penitencjarnej w kwocie 5. 000 (pięć tysięcy) zł.;

8.  orzekł nadto o przepadku i zwrocie dowodów rzeczowych oraz obciążył oskarżonego kosztami postępowania.

Apelacje od wyroku wywiedli prokurator i obrońca.

Prokurator zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego

- w całości co do rozstrzygnięcia z pkt. 1 wyroku

- w części dotyczącej rozstrzygnięcia o środkach karnych z pkt.6 i 7 wyroku

- w całości co do rozstrzygnięcia o karze łącznej grzywny z pkt. 4 wyroku.

Prokurator zarzucił orzeczeniu:

a. obrazę przepisu prawa materialnego, tj. a. art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, polegającą na niewłaściwej wykładni zawartego w tym przepisie określenia „znaczna ilość” i uznaniu że oskarżony nie nabył środków odurzających w znacznej ilości, podczas gdy z prawidłowo poczynionych przez sąd ustaleń faktycznych wynika że nabycie dotyczyło znacznej ilości środków odurzających;

b. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 42 § 2 k.k. poprzez pominięcie w opisie określenia, że zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych dotyczy wszelkich, czy też określonego rodzaju pojazdów mechanicznych, jak też niewskazania przez sąd właściwego paragrafu art. 42 k.k., na podstawie którego orzeczono środek karny;

c. rażącą niewspółmierność orzeczonej kary łącznej grzywny, poprzez zastosowanie zasady pełnej absorpcji.

Podnosząc powyższe zarzuty prokurator wniósł o:

1.  uzupełnienie w punkcie 1 wyroku opisu czynu o znamię „znacznej ilości” i przyjęcie jako podstawy skazania art. 55 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i wymierzenie oskarżonemu za ten czyn kary 3 lat pozbawienia wolności;

2.  uzupełnienie w punkcie 6 wyroku opisu nałożonego na oskarżonego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych o właściwy § 2 art. 42 k.k. oraz o wskazanie, że zakaz ten dotyczy wszelkich pojazdów mechanicznych;

3.  rozwiązanie orzeczonej w punkcie 4 wyroku kary łącznej grzywny i wymierzenie jej na nowo z zastosowaniem zasady asperacji, orzekając wobec oskarżonego karę łączną grzywny 180 stawek po 50 zł.

Obrońca zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze, na korzyść oskarżonego. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił rażącą niewspółmierność kary łącznej oraz kar jednostkowych wyrażającą się w wymierzeniu kary łącznej 1 roku pozbawienia wolności oraz grzywny w wymiarze 100 stawek po 50 zł. i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej orzeczenia o karze łącznej, poprzez wymierzenie kary z zastosowaniem warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności oraz grzywny w niższym wymiarze, przy jednoczesnym zaliczeniu na poczet grzywny okresu rzeczywistego pozbawienia wolności.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora okazała się zasadna i spowodowała zmianę zaskarżonego wyroku. Częściowo, w zakresie punktu 3 wyroku Sądu I instancji Sąd Apelacyjny z urzędu dokonał zmiany rozstrzygnięcia. Apelacja obrońcy okazała się bezzasadna.

Przechodząc w pierwszym rzędzie do apelacji prokuratora i do 1 podniesionego zarzutu naruszenia prawa materialnego, art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stwierdzić należy, że zarzut ten jest w pełni zasadny i doprowadził do zmiany zaskarżonego orzeczenia w kierunku wskazanym przez skarżącego. Przechodząc do analizy znamienia „znaczna ilość” wskazanego w treści ustępu 3 art. 55 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stwierdzić należy, że określenie jaka ilość środków odurzających, substancji psychotropowych lub słomy makowej powinna być uznana za znaczną jest zadaniem dość trudnym z uwagi na fakt, że znamię kwalifikujące, o którym mowa ma charakter nieostry. W literaturze wskazuje się, że orzecznictwo stosuje w tym zakresie trzy koncepcje: 1. ilościową, 2. ilościowo – jakościową i 3. ilościowo – jakościową z uwzględnieniem przeznaczenia środka. W koncepcji pierwszej bez znaczenia pozostaje o jakie środki lub substancje chodzi i jakie jest ich przeznaczenie. Koncepcja ilościowo – jakościowa pod uwagę bierze nie tylko ilość środków ale też ich charakter. Jej odmianą jest koncepcja relatywizująca ocenę do ilości porcji, które można wytworzyć z danej substancji lub środka. Zgodnie z tą koncepcją Sąd Najwyższy przyjmuje, że miarą znaczności może być także stosunek ilości do potrzeb jednego człowieka uzależnionego od nich. Jeżeli przedmiotem czynu jest taka ilość tych środków, która mogłaby zaspokoić potrzeby co najmniej kilkudziesięciu uzależnionych, to należy przyjąć, że jest tych środków znaczna ilość (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2006 r., sygnatura akt II KK 47/05). Relatywizowanie oceny do ilości osób zdolnych się jednorazowo odurzyć, wiąże się z ustaleniem o jaką liczbę chodzi. W orzecznictwie, jak słusznie zauważa Sąd I instancji prezentowane są różne podejścia do zagadnienia.

Znaczna ilość to pojęcie oznaczające „dużą liczbę czegoś wymiernego” Jeżeli o tym czy dana ilość jest znaczna ma decydować to ile osób ma się nią odurzyć to biorąc pod uwagę wyżej wskazane stanowisko Sądu Najwyższego oraz poglądy doktryny należy stwierdzić, że ilość substancji lub środka pozwalająca na jednorazowe odurzenie co najmniej 10 osób należy uznać co do zasady za znaczną. Wyrażane w orzecznictwie sądów poglądy skrajnie odbiegające od tej ilości są w ocenie Sądu Apelacyjnego nieuprawnione. Jakkolwiek argumentacją Sądu meriti, że masa wagowa przewożonych środków nie była znaczna gdyż ograniczała się do ilości wyrażonej w gramach jest w pełni uprawniona, to jednak, nie można stracić z pola widzenia faktu, że przewożona marihuana stanowiła co najmniej 49 porcji czynnych tego narkotyku, zaś amfetamina 310 takich czynnych porcji. Jest to łącznie zatem, 359 porcji czynnych, czyli zdolnych do odurzenia człowieka. Taką ilością zdolnych jest odurzyć się jednorazowo kilkaset (ponad 300) osób. Ilość ta, zdaniem Sądu Apelacyjnego winna zostać uznana za znaczną. Przyjęta natomiast przez Sąd I Instancji koncepcja jakościowo – ilościowa z uwzględnieniem przeznaczenia środka lub substancji (czy jest on przeznaczony na własne potrzeby, czy też dla celów handlowych) nie jest zdaniem Sądu odwoławczego uzasadniona. Koncepcja ta pojawiła się z argumentacją, że gdy środek trafia do osoby bezpośrednio go używającej należy przyjąć niższy próg znaczności, a w wypadku wprowadzenia tych środków do obrotu należy operować progiem wyższym. W ocenie Sądu odwoławczego, to jakie jest przeznaczenie danej substancji lub środka, pozostaje bez wpływu na kategorię obiektywną, jaką jest ocena jego ilości jako znacznej. Słusznie zatem podniósł w swojej apelacji prokurator, że w zakresie wypełnienia znamion przedmiotowego czynu irrelewantne jest, czy oskarżony zamierzał sam odurzać się nabytymi narkotykami, czy chciał je dystrybuować. Na marginesie tych rozważań wskazać można bezkrytyczną akceptację przez Sąd I instancji tez oskarżonego, który deklarując chęć zerwania z nałogiem, zamiast skorzystać z oferty placówek odwykowych dla osób uzależnionych, przemieszcza się z innego kraju do P. z narkotykami zdolnymi go odurzać przez niemal cały kolejny rok, które to zachowanie należy ocenić jako leżące na przeciwległym biegunie chęci zerwania z nałogiem.

Słusznym i zasługującym na uwzględnienie okazał się wniosek prokuratora zawarty w środku odwoławczym o uzupełnienie kwalifikacji z pkt. 6 wyroku o właściwy § 2 art. 42 k.k. oraz o wskazanie iż zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych tam wyrażony dotyczy wszelkich pojazdów mechanicznych. Sąd bowiem, mimo istnienia takiego obowiązku nie określił czy zakaz dotyczy wszelkich czy tylko określonego rodzaju pojazdów oraz, jak sam wskazał omyłkowo, nie przytoczył pełnej, prawidłowej podstawy prawnej swojego orzeczenia. Uzupełniając wyrok o wskazanie, iż wyrażony w nim zakaz dotyczy wszelkich pojazdów mechanicznych Sąd Apelacyjny uznał, że oskarżonego należy bezwzględnie wykluczyć z ruchu drogowego. Wziął pod uwagę sposób działania, lekceważące podejście do bezpieczeństwa swojego i innych uczestników ruchu, zażywanie narkotyków w czasie postojów w podróży samochodowej, na znacznym odcinku z H. do P..

Zasadny okazał się również wyrażony w punkcie 3 apelacji zarzut niewspółmierności orzeczonej kary łącznej grzywny poprzez zastosowanie w odniesieniu do wymierzonej liczby stawek zasady absorpcji. W pierwszym rzędzie stwierdzić należy, że zgodnie z treścią art. 85a k.k. orzekając karę łączną sąd bierze pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Są to dyrektywy prewencji indywidualnej i generalnej. Wymierzona kara winna być zatem sprawiedliwą odpłatą za popełnione przestępstwa oraz nauczką dla oskarżonego, aby nigdy więcej nie wchodzić w konflikt z prawem. Powinna być ona także zgodna ze społecznym poczuciem sprawiedliwości, a więc kształtować świadomość prawną i pokazywać całemu społeczeństwu, a w szczególności osobom pokrzywdzonym przestępstwem, że kto wchodzi w konflikt z prawem zostanie sprawiedliwie ukarany. Wymierzona przez Sąd I instancji na zasadzie absorpcji kara łączna grzywny tego celu nie spełnia. Marginalizuje czyny, godzące w bezpieczeństwo publiczne, działalność instytucji państwowych, cześć funkcjonariuszy publicznych, a tym samym nie stanowi właściwej i adekwatnej nauczki dla oskarżonego, rekompensaty dla pokrzywdzonych i przykładu dla członków społeczeństwa. Ponadto, mimo, że pomiędzy przypisanymi czynami istniały niewielkie odległości czasowe, co uzasadniałoby wymiar kary zbliżony do zasady absorpcji, to jednak były to przestępstwa różnorodzajowe, godzące w różne dobra prawne, co plasuje wymiar kary mniej więcej pośrodku przedziału pomiędzy absorpcją a kumulacją, a zatem jej wymierzenie nastąpić powinno na zasadzie asperacji. Jednocześnie Sąd Apelacyjny, działając z urzędu zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że obniżył wysokość stawki dziennej wskazanej w jego punkcie 3 do wysokości 30 (trzydzieści) złotych. Korekta ta podyktowana jest dyrektywami dotyczącymi ustalenia wysokości stawki dziennej grzywny wskazanymi w przepisie art. 33 § 3 k.k. Skoro bowiem Sąd I instancji uznał, że dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe nakazują ukształtowanie wysokości stawki dziennej wskazanej w pkt. 1 i 2 wyroku na kwotę 30 (trzydzieści) złotych, to nie było możliwości, aby na podstawie tych samych okoliczności ustalić wysokość stawki dziennej w zakresie punktu 3 wyroku w wysokości wyższej, tj. 50 (pięćdziesiąt) złotych. Sąd Apelacyjny dokonał korekty w tym zakresie ustalając wysokość stawki dziennej orzeczonej w punkcie 3 wyroku, z korzyścią dla oskarżonego na kwotę 30 (trzydzieści) złotych oraz przychylając się do apelacji prokuratora ukształtował na nowo karę łączną grzywny, wymierzając ją na zasadzie asperacji w wysokości 180 (sto osiemdziesiąt) stawek po 30 (trzydzieści) złotych każda. W ocenie Sądu Apelacyjnego tak wymierzona kara łączna grzywny spełni wskazane wyżej funkcje.

Tym samym Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutów apelacji obrońcy oskarżonego. W związku z przyjęciem przez Sąd odwoławczy kwalifikacji z art. 55 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i zaostrzeniem kary pozbawienia wolności wymierzonej w pkt. 1 wyroku bezprzedmiotowe stają się zarzuty dotyczące nie skorzystania przez sąd I instancji z instytucji warunkowego zawieszenia wymierzonej kary pozbawienia wolności. Jednocześnie, tak wymierzona przez Sąd odwoławczy kara nie może zostać uznana za zbyt surową, skoro wymierzona została w dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Aktualna jest również argumentacja przedstawiona wyżej a odnosząca się do skorygowanej wysokości kary łącznej grzywny, w tym również w zakresie ustalonej na nowo stawki dziennej grzywny określonej w punkcie 3 wyroku Sądu Okręgowego.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.