Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa (...) w W.

przeciwko P. J. i J. G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 2 października 2017 roku, sygn. akt I C 754/17

uchyla zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Paweł Hochman SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt: II Ca 50/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 października 2017 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) w W. przeciwko P. J. i J. G. o zapłatę oddalił powództwo oraz stwierdził, że wyrok w stosunku do pozwanej J. G. jest zaoczny.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

W dniu 3 grudnia 2004 r. P. J. zawarł z (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę nr (...) kredytu obrotowego nieodnawialnego w rachunku kredytowym w walucie polskiej na kwotę 15.000,00 zł zmienioną aneksem do umowy w dniu 23 marca 2005 r., a następnie aneksem z dnia 2 września 2005 r.

Wierzytelność została zabezpieczona hipoteką zwykłą umowną w kwocie 18.900,00 zł na nieruchomości należącej do pozwanych, dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W dniu 28 lutego 2006 r. strony zawarły umowę ugody nr (...), w której pozwany uznał dług. Pozwany uznał dług także w oświadczeniu z dnia 24 lutego 2006 r. W dniu 16 sierpnia 2006 r. z powodu niewywiązywania się pozwanego z warunków ugody Bank wypowiedział umowę ugody.

W dniu 26 kwietnia 2007 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystawił wobec P. J. bankowy tytuł egzekucyjny.

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2007 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim nadał powyższemu bankowemu tytułowi wykonalności klauzulę wykonalności.

W dniu 3 grudnia 2007 r. strony umowy kredytu zawarły umowę ugody nr (...), w której uregulowano warunki spłaty zadłużenia przez P. J..

Pismem z dnia 16 lutego 2010 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. odstąpiła od umowy ugody nr (...)z uwagi na brak wywiązywania się przez pozwanego P. J. z jej postanowień.

Na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 26 kwietnia 2007 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim A. R. prowadziła postępowanie egzekucyjne wobec P. J. pod sygn. akt Km 69/11. Postanowieniem z dnia 29 stycznia 2014 r. Komornik Sądowy A. R. umorzyła przedmiotowe postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 69/11.

Postanowieniem z dnia 31 grudnia 2014 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wołominie M. Ż. zawiadomił dłużnika P. J. o wszczęciu przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego Km 40475/14 na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 26 kwietnia 2007 r. Postanowieniem z dnia 17 marca 2015 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wołominie M. Ż. na wniosek wierzyciela – (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. umorzył postępowanie egzekucyjne.

(...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w dniu 23 grudnia 2014 r. zawarł z (...) z siedzibą w W. umowę przelewu wierzytelności, w tym wierzytelności przysługującej (...) S.A. wobec P. J..

Pismem z dnia 21 maja 2015 r. (...) z siedzibą w W. zawiadomił pozwanego P. J. o przelewie wierzytelności i wezwał do zapłaty należnej kwoty.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że powyższy stan faktyczny ustalił w oparciu o materiał dowodowy zebrany w przedmiotowej sprawie w postaci dokumentów przedłożonych przez powoda.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie z uwagi na skutecznie podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia. Zważył, że przedmiotem żądania pozwu była kwota niespłaconego kredytu obrotowego udzielonego P. J. na podstawie umowy z dnia 3 grudnia 2004 r. zawartej z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., która to umowa została zabezpieczona hipoteką zwykłą umowną w kwocie 18.900,00 zł. na nieruchomości należącej do pozwanych. Powód dochodził kwoty niespłaconego kapitału od pozwanych P. J. i J. G..

Przypominając, że powód dochodził należności na podstawie przepisów art. 509 § 1 k.c. regulujących umowę przelewu wierzytelności, Sąd Rejonowy przypomniał, że zgodnie z treścią powołanego przepisu wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W wyniku cesji na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi. W ocenie Sądu pierwszej instancji w rozpoznawanym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości, iż wierzytelność (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. została skutecznie zbyta na rzecz powoda, który w tym zakresie stał się następcą prawnym cedenta i jednocześnie podmiotem uprawnionym do dochodzenia spełnienia świadczenia pieniężnego na swoją rzecz. Powyższe ma doniosłe znaczenie wobec podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia. Zgodnie z treścią art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata, natomiast art. 120 § 1 zd. 1 k.c. stanowi, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Ponadto zgodnie z treścią art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Stosownie do treści art. 124 § 1 k.c. po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie rozpatrywać należy trzyletni termin przedawnienia, ze względu na to, iż roszczenie związane było z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W dalszej kolejności Sąd podkreślił, że w dniu 26 kwietnia 2007 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystawiła przeciwko pozwanemu P. J. bankowy tytuł egzekucyjny, na podstawie którego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wołominie M. Ż. w postępowaniu Km 40475/14 oraz Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim A. R. w sprawie Km 69/11 prowadzili postępowania egzekucyjne. Postępowanie w sprawie Km 404/14 zostało umorzone postanowieniem z dnia 17 marca 2015 r., zaś postępowanie w sprawie Km 69/11 na wniosek wierzyciela Komornik Sądowy umorzył postanowieniem z dnia 29 stycznia 2014 r. W świetle orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 r., sygn. akt III CZP 29/16, czynności te nie mogą być jednak uznane za przerwanie biegu przedawnienia w niniejszej sprawie. Zgodnie z treścią przytoczonej wyżej uchwały Sądu Najwyższego, nabywca wierzytelności nie będący bankiem nabywa wierzytelność w swej treści i przedmiocie tożsamą z wierzytelnością zbywającego banku, ale nie wchodzi w sytuację prawną zbywcy wywołaną przerwą biegu przedawnienia i rozpoczęciem biegu na nowo. Tym samym czynność wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez bank wywołuje materialnoprawny skutek przerwy biegu przedawnienia jedynie w stosunku do wierzyciela objętego bankowym tytułem wykonawczym, wobec czego nabywca wierzytelności nie będący bankiem, nie może się powołać na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego przez pierwotnego wierzyciela będącego bankiem.

W przedmiotowej sprawie pierwotny wierzyciel (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. oraz pozwany P. J. zawarli w dniu 3 grudnia 2007 r. ugodę w sprawie spłacenia przez pozwanego dłużnej kwoty. Ostatecznie jednak (...) S.A odstąpił od umowy ugody i w dniu 16 lutego 2012 r. wezwał pozwanego P. J. do uregulowania całej należnej kwoty do dnia 28 lutego 2010 r. Wobec powyższego roszczenie powoda stało się wymagalne z dniem 1 marca 2010 r. W tym stanie rzeczy trzyletni termin przedawnienia upłynął z dniem 1 marca 2013 r.

Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 13 grudnia 2016 r., a więc już po upływie terminu przedawnienia. Powód nie wykazał, jakoby przed dniem wniesienia pozwu w niniejszej sprawie zaistniała inna okoliczność powodująca przerwanie biegu przedawnienia skuteczna wobec powoda.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy orzekł o oddaleniu powództwa w całości z uwagi na skutecznie podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia.

Jednocześnie Sąd wyjaśnił, że oddalił powództwo w całości także co do pozwanej J. G.. W przedmiotowej sprawie podstawą sformułowanego wobec pozwanej powództwa było zabezpieczenie kredytu udzielone P. J. poprzez ustanowienie hipoteki zwykłej umownej na nieruchomości będącej własnością obojga pozwanych. Z tych względów pozwana stała się dłużnikiem rzeczowym powoda. Zgodnie z treścią art. 375 § 2 k.p.c. wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne. Bez wątpienia zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego jest wspólny dla żądania kierowanego do P. J. i J. G.. Mając zatem na uwadze powyższe Sąd oddalił powództwo wobec obojga pozwanych.

W niniejszym postępowaniu pozwana J. G. nie zajęła stanowiska w sprawie. Art. 339 § 1 k.p.c. stanowi zaś, że jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny. W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd wdał wyrok zaoczny wobec pozwanej J. G., jak w punkcie 2 orzeczenia.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa.

Działający w jej imieniu pełnomocnik zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego, w całości. Zarzucił mu:

1. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy i oddalenie powództwa, a mianowicie: naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nienależyte wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia i niewłaściwe uzasadnienie, które fakty zdaniem Sądu zostały udowodnione oraz niepodanie przyczyn, które spowodowały, że Sąd I instancji pewnym dowodom dał wiarę a innym dowodom tej wiary odmówił i przyjął, iż są niewiarygodne i pozbawione mocy dowodowej, w tym przez pominięcie zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci zawiadomienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydziału Ksiąg Wieczystych z dnia 02.06.2015 r. oraz odpisu zupełnego księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydział Ksiąg Wieczystych;

2. naruszenie prawa materialnego:

- przepisu art. 77 i art. 69 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu obowiązującym do dnia 19 lutego 2011 r. (na mocy przepisu art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. nr 131 poz. 1075), dalej zwanej „u.k.w.h.”, w zw. z przepisem art. 117 § 2 k.c. i przepisem art. 509 k.c., poprzez ich niezastosowanie i oddalenie powództwa ze względu na uznanie, że zarzut przedawnienia został przez pozwanych skutecznie podniesiony, gdy tymczasem zarówno w pozwie, jak i w dalszych pismach procesowych strona powodowa wyraźnie wskazała i przedstawiła dowody potwierdzające, że wierzytelność wynikająca z umowy kredytu zawartej przez pozwanego została zabezpieczona hipoteką kaucyjną na kwotę 18 900 zł. na nieruchomości stanowiącej własność Pozwanych, dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), jak również, iż w dniu 23 grudnia 2014 r. (...) S.A. z siedzibą w W. sprzedała przedmiotową wierzytelność wraz z zabezpieczeniem z tytułu hipoteki na rzecz strony powodowej, który to przelew wierzytelności został ujawniony w dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla powyższej nieruchomości, a zatem pozwani jako dłużnicy hipoteczni ponoszą odpowiedzialność względem strony powodowej jako wierzyciela hipotecznego bez względu na to, czy roszczenie uległo przedawnieniu czy też nie, a co za tym idzie nierozpoznania istoty sprawy;

- przepisu art. 104 u.k.w.h. w brzmieniu obowiązującym do dnia 19 lutego 2011 r. w zw. żart. 117 § 2 k.c. i przepisem art. 509 k.c. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa ze względu na uznanie, że zarzut przedawnienia został przez pozwanych skutecznie podniesiony, gdy tymczasem zarówno w pozwie, jak i w dalszych pismach procesowych strona powodowa wyraźnie wskazała i przedstawiła dowody potwierdzające, że wierzytelność wynikająca z umowy kredytu zawartej przez pozwanego została zabezpieczona hipoteką kaucyjną na kwotę 18 900 zł na nieruchomości stanowiącej własność pozwanych, dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), jak również, iż w dniu 23 grudnia 2014 r. (...) S.A. z siedzibą w W. sprzedała przedmiotową wierzytelność wraz z zabezpieczeniem z tytułu hipoteki na rzecz strony powodowej, który to przelew wierzytelności został ujawniony w dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla powyższej nieruchomości, a zatem Pozwani jako dłużnicy hipoteczni ponoszą odpowiedzialność względem Strony powodowej jako wierzyciela hipotecznego bez względu na to, czy roszczenie uległo przedawnieniu czy też nie, a co za tym idzie nierozpoznania istoty sprawy;

- przepisu art. 375 § 2 k.c. w zw. z art. 117 § 2 k.c. i art. 77 u.k.w.h. w brzmieniu obowiązującym do dnia 19 lutego 2011 r. oraz art. 104 u.k.w.h. w brzmieniu obowiązującym do dnia 19 lutego 2011 r. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że pozwana nie ponosi odpowiedzialności, ze względu na skutecznie podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia, gdy tymczasem zarówno w pozwie, jak i w dalszych pismach procesowych strona powodowa wyraźnie wskazała i przedstawiła dowody potwierdzające, że wierzytelność wynikająca z umowy kredytu zawartej przez pozwanego została zabezpieczona hipoteką kaucyjną na kwotę 18 900 zł. na nieruchomości stanowiącej własność pozwanych, dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), jak również, iż w dniu 23 grudnia 2014 r. (...) S.A. z siedzibą w W. sprzedała przedmiotową wierzytelność wraz z zabezpieczeniem z tytułu hipoteki na rzecz strony powodowej, który to przelew wierzytelności został ujawniony w dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla powyższej nieruchomości, a zatem pozwani jako dłużnicy hipoteczni ponoszą odpowiedzialność względem strony powodowej jako wierzyciela hipotecznego bez względu na to, czy roszczenie uległo przedawnieniu czy też nie;

- przepisu art. 3 ust. 1 u.k.w.h. w zw. z art. 71 u.k.w.h. w brzmieniu obowiązującym do dnia 19 lutego 2011 r., przez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa, pomimo, że w uzasadnieniu pozwu strona powodowa wyraźnie wskazała, że została wpisana jako wierzyciel hipoteczny w księdze wieczystej o numerze (...), prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej własność pozwanych i przedstawiła na tę okoliczność stosowne dowody w postaci: zawiadomienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydziału Ksiąg Wieczystych z dnia 02.06.2015 r. oraz odpisu zupełnego księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydział Ksiąg Wieczystych;

- przepisu art. 123 § 1 pkt 1) k.c. i art. 124 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 509 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że podniesiony zarzut przedawnienia jest skuteczny w stosunku do strony powodowej i nie doszło do przerwania biegu przedawnienia, pomimo, że z dowodów dołączonych do sprawy bezsprzecznie wynika, że bieg przedawnienia został wielokrotnie przerwany poprzez: uznanie przez pozwanego długu w dniu 24.02.2006 r., uznanie przez pozwanego długu w zawartej w dniu 28.02.2006 r. umowie ugody, wydanie w dniu 18.06.2007 r. postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, uznanie przez pozwanego długu w zawartej w dniu 03.12.2007 r. umowie ugody, na skutek złożenia dwóch kolejnych wniosków o wszczęcie egzekucji, zaś wraz z nabyciem wierzytelności na Stronę powodową przeszły wszelkie związane z nią prawa.

W konsekwencji powyższych zarzutów pełnomocnik powoda wniósł o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku (ze względu na nierozpoznanie przez Sąd I instancji istoty sprawy) i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego;

ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia zarzutu nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy, wniósł o:

2) zmianę wyroku w części zaskarżonej oraz:

zasądzenie od pozwanego P. J.:

- kwoty 8 220,97 zł. tytułem należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 listopada 2016 r. w wysokości 7 % i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

- kwoty 9 542,41 zł. tytułem odsetek umownych za opóźnienie od należności głównej liczonych wg umownej stopy procentowej stanowiącej czterokrotność wysokości kredytu lombardowego NBP liczonych od dnia 3 kwietnia 2009 r. do dnia 20 stycznia 2015 r.;

- kwoty 1 137 zł. tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2015 do dnia 22 listopada 2016 r.;

- kosztów postępowania przed Sądem I instancji, w tym kosztów opłaty od pozwu w wysokości, kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.;

- kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów opłaty od apelacji oraz kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych;

zasądzenie od pozwanej J. G.:

- kwoty 8 220,97 zł. tytułem należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 listopada 2016 r. w wysokości 7 % i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

- kwoty 9 542,41 zł. tytułem odsetek umownych za opóźnienie od należności głównej liczonych wg umownej stopy procentowej stanowiącej czterokrotność wysokości kredytu lombardowego NBP liczonych od dnia 3 kwietnia 2009 r. do dnia 20 stycznia 2015 r.;

- kwoty 1 137 zł. tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2015 do dnia 22 listopada 2016 r.;

- kosztów postępowania przed Sądem 1 instancji, w tym kosztów opłaty od pozwu w wysokości, kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.;

- kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów opłaty od apelacji oraz kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych;

z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do udziału w wysokości 1/2 w prawie własności nieruchomości ( każdy z pozwanych w udziale po 1/2 ), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą numer (...) i wysokości ujawnionej hipoteki umownej kaucyjnej wpisanej na rzecz powoda w kwocie 18 900 zł, z zastrzeżeniem, że zapłata przez któregokolwiek z pozwanych zwalnia pozostałych (odpowiedzialność in solidum);

ewentualnie:

zasądzenie od pozwanych in solidum P. J. i J. G.:

- kwoty 8 220,97 zł. tytułem należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 listopada 2016 r. w wysokości 7 % i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

- kwoty 9 542,41 zł. tytułem odsetek umownych za opóźnienie od należności głównej liczonych wg umownej stopy procentowej stanowiącej czterokrotność wysokości kredytu lombardowego NBP liczonych od dnia 3 kwietnia 2009 r. do dnia 20 stycznia 2015 r.;

- kwoty 1 137 zł. tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2015 do dnia 22 listopada 2016 r.;

- kosztów postępowania przed Sądem 1 instancji, w tym kosztów opłaty od pozwu w wysokości, kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.;

- kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów opłaty od apelacji oraz kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych;

z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanych do udziałów w prawie własności nieruchomości (każdy z pozwanych w udziale po 1/2), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą numer (...) i wysokości ujawnionej hipoteki umownej kaucyjnej wpisanej na rzecz powoda w kwocie 18 900 zł.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona i skutkuje uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji wydając zaskarżone orzeczenie nie rozpoznał istoty sprawy w rozumieniu przepisu art. 386 § 4 k.p.c.

Dostrzegając, że co do zasady przesłanki uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania nie powinny być interpretowane rozszerzająco, trzeba brać pod uwagę, przy uwzględnieniu charakteru apelacji pełnej, że rozpoznanie sprawy następuje w dwuinstancyjnym postępowaniu i konieczne jest respektowanie uprawnień stron wynikających z tej zasady. Możliwość, a nie powinność, wydania orzeczenia kasatoryjnego służy więc zapobieganiu ograniczania praw uczestników postępowania do rozpoznania sprawy w postępowaniu dwuinstancyjnym. Tym samym, Sąd II instancji nie może własnym orzeczeniem zastępować orzeczenia sądu I instancji, gdyż mogłoby to doprowadzać do sytuacji, w której sąd odwoławczy orzekałby jako jedna i ostateczna instancja. Nie może bowiem schodzić z pola widzenia wymóg zachowania instancyjności, o której stanowi art. 176 ust. 1 ustawy zasadniczej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 1997 Nr 78, poz. 483).

Odwołując się do poglądów wynikających z orzecznictwa Sądu Najwyższego wskazać należy, że do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi, gdy sąd I instancji zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu ograniczając się do uwzględnienia zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu: przesłanki niweczącej lub hamującej roszczenie. Do przesłanek takich zalicza się np. prekluzję, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawa zatrzymania. Taka okoliczność zaistniała w przedmiotowej sprawie.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji orzekł o oddaleniu powództwa uznając, że zgłoszone przez powoda roszczenie uległo przedawnieniu. Wskazany pogląd nie zasługuje na uwzględnienie. Rację ma tym samym pełnomocnik powoda podnosząc, że przy wydaniu zaskarżonego orzeczenie doszło do pominięcia dowodów w postaci zawiadomienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydziału Ksiąg Wieczystych z dnia 02.06.2015 r., oraz odpisu zupełnego księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, VI Wydział Ksiąg Wieczystych, z których wynika, że zabezpieczeniem spłaty kredytu udzielonego pozwanemu P. J. była i jest hipoteka umowna kaucyjna w kwocie 18 900 zł ustanowiona na nieruchomości stanowiącej własność pozwanych oraz, że uprawnionym wierzycielem hipotecznym jest aktualnie powód. Pomijając powyższe dowody i wynikające z nich a wskazane powyżej ustalenia, Sąd Rejonowy pominął skutki związaną z istotą hipoteki odpowiedzialność rzeczową pozwanych względem powoda i jej materialnoprawne skutki.

Powyższe uchybienie skutkuje naruszeniem prawa materialnego, a mianowicie: art. 509 § 2 k.c. zgodnie z którym na skutek przelewu wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa…, oraz art. 77 u.k.w.h. w brzemieniu obowiązującym do dnia 19 lutego 2011 r., zgodnie z którym przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej.

Wskazane naruszenie polegające na niezastosowaniu przez Sąd pierwszej instancji powołanych wyżej przepisów i uznaniu, że zgłoszona w pozwie wierzytelność uległa przedawnieniu na podstawie przepisów przepisu art. 123 § 1 pkt 1) k.c. i art. 124 § 1 i 2 k.c. doprowadziło do wydania orzeczenia, w którym Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c.

Przyjmując, że zgłoszone przez powoda roszczenie jest przedawnione Sąd pierwszej instancji pominął ocenę jego charakteru oraz nie zbadał czy jest ono uzasadnione co do wysokości. Przypomnieć należy, że na dochodzoną pozwem kwotę główną – 18 900,58 zł. ( a więc przekraczającą wysokość zabezpieczenia hipotecznego ) składają się kwota 8 220,97 zł. tytułem należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 listopada 2016 r. w wysokości 7 % i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty; kwota 9 542,41 zł. tytułem odsetek umownych za opóźnienie od należności głównej liczonych wg umownej stopy procentowej stanowiącej czterokrotność wysokości kredytu lombardowego NBP liczonych od dnia 3 kwietnia 2009 r. do dnia 20 stycznia 2015 r.; kwota 1 137 zł. tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2015 do dnia 22 listopada 2016 r.

Dla prawidłowego rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy niezbędne będzie ustalenie czy odsetki, których zasądzenia domaga się powód zostały wyliczone prawidłowo, w szczególności czy z treści umowy kredytowej wynikało uprawnienie do naliczenia odsetek umownych.

Po dokonaniu powyższego wyliczenia Sąd Rejonowy poprzedzi ocenę zasadności tej części roszczenia pod kątem treści przepisów art. 77 u.k.w.h., oraz art. 10 ustawa o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw z dnia 26 czerwca 2009 r. (Dz.U. Nr 131, poz. 1075) i ewentualnie innych przepisów obowiązujących w dacie ustanowienia hipoteki ( art. 69; art. 104 ).

Odwołując się do art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wskazać należy, że przepis ten wyłącza możliwość skutecznego podnoszenia zarzutu przedawnienia wierzytelności głównej przez właściciela obciążonej nieruchomości, ale nie pozbawia tego uprawnienia kształtującego dłużnika osobistego. Jeżeli właściciel nieruchomości jest jednocześnie dłużnikiem osobistym, może on bronić się przed żądaniem wierzyciela hipotecznego, podnosząc zarzut przedawnienia wierzytelności głównej w zakresie zaspokojenia z innych składników majątku niż obciążona nieruchomość, odpowiedzialność zaś z nieruchomości ulega zawężeniu do sumy hipoteki. Właściciel będzie mógł uchylić się od odpowiedzialności wobec wierzyciela hipotecznego w zakresie nadwyżki wierzytelności głównej ponad wysokość sumy hipoteki wpisanej w księdze wieczystej. Wskazany wyżej pogląd potwierdza orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. Tytułem przykładu wskazać należy na treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2016 r. ( sygn. akt I CSK 616/15 ), w którym wyjaśniono, że artykuł 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 707 ze zm.) ma zastosowanie bez względu na to, czy właścicielem przedmiotu hipoteki jest dłużnik osobisty, czy też osoba trzecia. W tym pierwszym przypadku - jeżeli dłużnik podniesie zarzut przedawnienia - powództwo w zakresie odpowiedzialności osobistej nie będzie zasadne, natomiast w zakresie odpowiedzialności rzeczowej powinno zostać uznane za zasadne. Tym samym sąd powinien zasądzić świadczenie z ograniczeniem odpowiedzialności dłużnika do przedmiotu hipoteki (art. 319 k.p.c.), przy czym nie może zasądzić kwoty wyższej niż suma hipoteki. Inaczej mówiąc, jeżeli właściciel nieruchomości jest zarazem dłużnikiem osobistym, to wprawdzie przedawnienie nie pozbawia wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości, jednakże tylko do wysokości sumy hipoteki.

Sąd Rejonowy oceni również jaki wpływ dla zasadności zgłoszonego roszczenia ma zdanie 2 art. 77 powołanej wyżej ustawy, który nie włącza uwzględnienia zarzutu przedawnienia zgłoszonego co do roszczeń o świadczenia uboczne. Powyższej oceny dokona jednak przy uwzględnieniu daty i charakteru ustanowionej hipoteki, która jawi się jako kaucyjna. Uwzględni przy tym wnioski wypływające z treści art. Art. 10 ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw z dnia 26 czerwca 2009 r. (Dz.U. Nr 131, poz. 1075), który w ustępie 1 stanowi, że do hipotek kaucyjnych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2, stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z wyjątkiem przepisów o rozporządzaniu opróżnionym miejscem hipotecznym.

Przypomnieć należy, że zgodnie z przepisem art. 104 u.k.w.h. w brzemieniu obowiązującym do dnia 19 lutego 2011 r., hipoteka kaucyjna zabezpieczała odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie hipoteki. Ponadto zgodnie z przepisem art. 69 u.k.w.h. w brzemieniu obowiązującym do dnia 19 lutego 2011 r., w granicach przewidzianych w odrębnych przepisach hipoteka zabezpiecza także roszczenia o odsetki nieprzedawnione oraz o przyznane koszty postępowania.

Na koniec należy się odwołać do zasadności zastosowania przez Sąd pierwszej instancji normy art. 375 § 2 k.c. Prawidłowość zastosowania powyższego przepisu i oddalenia na jego podstawie powództwa również w stosunku do J. G. uznać należało za wadliwe. Pomijając już ocenę czy sytuacja prawna pozwanych w przedmiotowej sprawie uzasadnia przyjęcie ich solidarnej odpowiedzialności za dochodzone zobowiązanie wskazać należy, że zastosowanie powyższego przepisu musi poprzedzać analiza treści jego § 1 zgodnie z którym dłużnik solidarny może się bronić zarzutami, które przysługują mu osobiście względem wierzyciela, jak również tymi, które ze względu na sposób powstania lub treść zobowiązania są wspólne wszystkim dłużnikom. Wskazana analiza winna uwzględniać pogląd zgodnie z którym, podniesienie zarzutu przedawnienia nie powoduje wygaśnięcia roszczenia, ale niemożność jego skutecznego dochodzenia. Dlatego, choć zarzut ten może być podniesiony przez wszystkich dłużników solidarnych, to stanowi on uprawnienie każdego z nich i dlatego, jako taki ma charakter osobisty. Dopiero podniesienie tego zarzutu skutkuje oddaleniem powództwa, i to tylko wobec tego z dłużników, który zarzut ten podniósł. W tym sensie zarzut ten nie jest zarzutem wspólnym, o którym mowa w art. 375 § 2 k.c. (tak SA w Szczecinie w wyr. z 20.6.2012 r., I ACa 216/12, OSA w Szczecinie 2012, Nr 4, poz. 27, czy SA w Krakowie w wyr. z 29.11.2016 r., I ACa 881/16, Legalis).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania.

Na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. rozstrzygniecie o kosztach postępowania odwoławczego pozostawił Sądowi pierwszej instancji.

SSO D. Mizera SSA w SO A. Lisiecki SSO P. Hochman