Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 747/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2018 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Janusz Supiński

Protokolant: Katarzyna Kucharska

po rozpoznaniu w dniu 16.10.2018 r. w Giżycku

sprawy z powództwa L. G. (1), Ł. G. (1), B. G. (1), M. G. (1), M. G. (2)

przeciwko (...) SA w W.

z udziałem interwenienta ubocznego A. G.

o zapłatę

I.  Zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda L. G. (1) kwotę 15.000,00 (piętnaście tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 23.11.2015r. do dnia 31.12.2015r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty.

II.  Oddala powództwo L. G. (1) w pozostałym zakresie.

III.  Zasądza od powoda L. G. (1) na rzecz pozwanego (...) SA w W. kwotę 3.373,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

IV.  Wyrokowi w pkt I. nadaje rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 10.000 zł.

V.  Zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda Ł. G. (1) kwotę 10.000,00 (dziesięć tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 04.04.2016r. do dnia zapłaty.

VI.  Oddala powództwo Ł. G. (1) w pozostałym zakresie.

VII.  Zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda Ł. G. (1) kwotę 508,50 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

VIII.  Zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda B. G. (1) kwotę 15.000,00 (piętnaście tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 04.04.2016r. do dnia zapłaty.

IX.  Oddala powództwo B. G. (1) w pozostałym zakresie.

X.  Zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda B. G. (1) kwotę 2.787,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

XI.  Zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda M. G. (1) kwotę 8.000,00 (osiem tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14.05.2016r. do dnia zapłaty.

XII.  Oddala powództwo M. G. (1) w pozostałym zakresie.

XIII.  Zasądza od powoda M. G. (1) na rzecz pozwanego (...) SA w W. kwotę 553,20 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

XIV.  Oddala w całości powództwo M. G. (2).

XV.  Zasądza od powoda M. G. (2) na rzecz pozwanego (...) SA w W. kwotę 4.817,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt. I C 747/16

UZASADNIENIE

Powodowie L. G. (1), Ł. G. (1), B. G. (1), M. G. (1) i M. G. (2) wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego (...) SA w W. kwot: 70.000 złotych (L. G. (1)) oraz po 20.000 złotych (Ł. G. (1), B. G. (1), M. G. (1) i M. G. (2)) tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę po śmierci R. G., wraz z odsetkami i kosztami procesu. W uzasadnieniu powodowie podnieśli, iż w dniu 24.10.2007r. w wyniku wypadku drogowego, spowodowanego przez A. G., kierującego pojazdem ubezpieczonym przez pozwanego, zginął R. G. – ojciec L. G. (1) i dziadek pozostałych powodów. Wskutek tego zdarzenia udziałem powodów stały się traumatyczne przeżycia, związane ze śmiercią ojca i dziadka, a wynikające z faktu utraty osoby najbliższej.

Pozwany (...) SA w W. uznał powództwo L. G. (1) do kwoty 10.000 zł, w pozostałym zakresie nie uznał powództw i wniósł o ich oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że wprawdzie co do zasady uznaje swą odpowiedzialność za zdarzenie, jakie miało miejsce w dniu 24.10.2007 r., czego dowodem była wypłata powodowi L. G. (1) zadośćuczynienia w kwocie 10.000 zł oraz zawarcie z pozostałymi dziećmi R. G. ugód i wypłacenie na tej podstawie zadośćuczynień w kwotach po 20.000 zł, to jednak brak jest podstaw do przyznania powodowi L. G. (1) wyższego zadośćuczynienia i przyznania pozostałym powodom jakiegokolwiek zadośćuczynienia, bowiem prowadziłoby to li tylko do ich wzbogacenia a nie wyrównania krzywdy. Pozwany podkreślił przy tym, iż zmarły w chwili śmierci miał 81 lat, a charakter więzi łączącej zmarłego z wnukami nie uprawnia tych ostatnich do uzyskania zadośćuczynienia. Nadto pozwany podniósł, że wypadek miał miejsce w roku 2007, a zatem w zupełnie innych realiach ekonomicznych i uwarunkowaniach prawnych, co również winno znaleźć odzwierciedlenie w wysokości zadośćuczynienia.

Interwenient uboczny po stronie pozwanej – A. G. – poparł w całej rozciągłości stanowisko pozwanego (...). Podkreślił, że znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej i nie ma już możliwości spełniania żądań rodzin zmarłego R. G..

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 24.10.2007 r. około godziny 10:55 w miejscowości S. gmina M. kierujący samochodem m-ki P. nr rej. (...) przekroczył dopuszczalną prędkość, nie zachował ostrożności, nie utrzymał odpowiedniego odstępu od prawidłowo jadącego rowerzysty R. G., w wyniku czego potrącił w/w rowerzystę. W następstwie zderzenia śmierć poniósł kierujący rowerem R. G..

dowód: wyrok k 211 akt II K 461/07 SR w Giżycku

W dacie wypadku sprawca był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego w (...) SA w W.. Ubezpieczyciel uznał co do zasady swą odpowiedzialność za skutki w/w zdarzenia i wypłacił powodowi L. G. (1) zadośćuczynienie w kwocie 10.000 zł.

dowód: bezsporne

Powód L. G. (1) w chwili zdarzenia miał 59 lat i wspólnie z ojcem prowadził gospodarstwo rolne, formalnie należące do M. G. (3), na rzecz którego zostało przepisane przez zmarłego. L. G. (1) prowadził ponadto własne gospodarstwo, położone w bezpośrednim sąsiedztwie, korzystając z maszyn i urządzeń ojca. Razem też ze zmarłym ojcem naprawiał te maszyny. Codzienność kontaktów L. G. (1) z ojcem sprawiała, że ich kontakt był bardzo bliski, podobnie jak związek emocjonalny. Po śmierci ojca L. G. (1) często budził się w nocy, nie mógł zasnąć, dręczyły go koszmary. Nie przyjmował żadnych środków uspakajających, nie korzystał z pomocy specjalistów. Po śmierci R. G. gospodarstwo uległo praktycznej likwidacji – maszyny i konie zostały sprzedane, a grunty wydzierżawione.

Powód Ł. G. (1) miał w chwili zdarzenia 26 lat, mieszkał w S. i pracował w G.. Po pracy pomagał dziadkowi w gospodarstwie, w szczególności przy oporządzaniu koni, stąd miał praktycznie codzienny kontakt ze zmarłym. R. G. był autorytetem dla całej rodziny i spoiwem tej rodziny. Po jego śmierci stosunki rodzinne uległy ochłodzeniu i rozluźnieniu.

Powód B. G. (1) w chwili śmierci R. G. miał 25 lat, pracował i mieszkał w G., ale prawie codziennie spotykał się z dziadkiem, któremu pomagał w pracach gospodarskich. Był silnie związany z dziadkiem, który stanowił dla niego autorytet moralny, pomagający w trudnych życiowych chwilach, również podczas spięć i konfliktów z rodzicami. Utrata tego autorytetu spowodowała załamanie psychiczne powoda, który zaczął korzystać z pomocy psychologa i psychiatry. Konieczna była również terapia farmakologiczna – powód przyjmował przez około 2-3 lata środki antydepresyjne.

Powódka M. G. (1) w chwili zdarzenia miała 17 lat, była jedyną wnuczką R. G., którą zresztą zmarły w pierwszych latach jej życia opiekował się, wtedy też razem zamieszkiwali. Powódka była ulubienicą zmarłego, pomagała mu, często prowadziła ze zmarłym długie dysputy, których efektem było zaszczepienie przez dziadka zamiłowania do historii. Śmierć dziadka była szokiem dla młodej wówczas powódki, dla której był to pierwszy kontakt ze śmiercią – w pamięci M. G. (1) utkwił obraz jej ojca prasującego garnitur dziadka, w którym został pochowany.

Powód M. G. (2) miał w dniu zdarzenia 19 lat, pomagał zmarłemu, kiedy była taka potrzeba.

dowód: zeznania powoda L. G. k 212v-213

zeznania powoda Ł. G. k 213

zeznania powoda B. G. k 213

zeznania powódki M. G. k 213v

zeznania świadka M. G. k 210v-211

zeznania świadka B. G. k 211

zeznania świadka H. G. k 211v

zeznania świadka J. G. k 211-212

zeznania świadka M. G.-G. k 212

zeznania świadka W. P. k 310

Sąd zważył, co następuje:

Bezspornym jest ustalony w sprawie stan faktyczny – wynika on nie tylko z dokumentów, korelujących wzajemnie, logicznych i zgodnych z zasadami doświadczenia życiowego zeznań świadków M. G. (6), B. G. (3), H. G. (2), J. G. (2), M. G. (7), W. P. (2) oraz zeznań powodów – przede wszystkim nie kwestionowała tego żadna ze stron. W tej sytuacji Sąd dał wiarę zeznaniom w/w świadków oraz zeznaniom powodów, opierając na tym rozstrzygnięcie sprawy.

Podobnie bezspornym pozostaje w sprawie podstawa odpowiedzialności pozwanego za skutki zdarzenia z 24.10.2007r., w tym w zakresie zadośćuczynienia na rzecz powodów. Wynika to wprost ze stanowiska pozwanego, zawartego w odpowiedzi na pozew. Warto jedynie wspomnieć o podstawie prawnej roszczeń L. G. (1), Ł. G. (1), B. G. (1), M. G. (1) oraz M. G. (2) i wskazać, że „W judykaturze utrwalił się pogląd, że jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed 3 sierpnia 2008 r. (wejście w życie art. 446 § 4 k.c.), to najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. (por. wyrok SN z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10, LEX nr 848128 oraz uchwała SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, LEX nr 604152)” [tak: K. A. (red.), G. Z., J. A., K. G., O. A., P. A., S. T., Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, LEX 2014]. W podobnym tonie wypowiadają się również inni przedstawiciele literatury, wskazując, że „Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 § 1 zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed 3 sierpnia 2008 r. (wejście w życie art. 446 § 4). Wprowadzenie art. 446 § 4 doprowadziło bowiem jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia przez skonkretyzowanie osób uprawnionych do jego dochodzenia oraz przesłanek jego stosowania (wyrok SN z 11 maja 2011 r., I CSK 621/2010 , L..pl nr (...))”. [tak: C. J. (red.), J. K., K. G., K. J., N. P., R. B., S. G., (...)., Kodeks cywilny. Komentarz, LexisNexis 2014, wydanie II]. W kontekście powyższych uwag oraz treści wspomnianych wyżej orzeczeń Sądu Najwyższego, które zresztą Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela w pełni, należy stwierdzić, że podstawą odpowiedzialności pozwanego zakładu ubezpieczeń za skutki zdarzenia z 24.10.2007r. opiera się na art. 448 kc w zw. z art. 805 kc.

Kwestią ewidentnie sporną w niniejszej sprawie jest wysokość zadośćuczynienia należnego powodom. Z jednej strony bowiem powód L. G. (1) dochodzi kwoty 70.000 zł, a pozostali powodowie – po 20.000 zł, a z drugiej – ubezpieczyciel wyszacował tę wysokość na kwotę łączną 20.000 zł dla L. G. (1) (10.000 zł zresztą już wypłacone i 10.000 zł uznane) oraz po 0 zł dla pozostałych powodów.

Analizując roszczenia powodów w zakresie wysokości zadośćuczynienia Sąd wziął pod uwagę stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu Uchwały z dnia 13.07.2011 r. sygn. III CZP 32/11 (publ. OSNC 2012/1/10, (...) B.S.N. 2011/7/9). Zgodnie z nim „Nie może być kwestionowane, że ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać krzywdę różnym osobom, źródłem krzywdy jest zatem czyn niedozwolony, którego następstwem jest śmierć. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych”. Sąd dostrzegł nadto treść wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 18.10.2012 sygn. akt I ACa 458/12, w którym stwierdzono, że „określając wysokość zadośćuczynienia o którym mowa w art. 446 § 4 k.c. należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej przez poszkodowanego krzywdy. W razie śmierci osoby bliskiej na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego” [LEX].

W realiach niniejszej sprawy bezspornym pozostaje fakt bliskich i ciepłych relacji łączących powodów ze zmarłym ojcem i dziadkiem. Nie budzi też wątpliwości, że zmarły R. G. był osobą, wokół której koncentrowało się życie rodzinne dzieci oraz wnuków i to niezależnie od faktycznej odległości miejsc ich zamieszkania. Z relacji powodów i zeznań świadków wyłania się bowiem obraz zmarłego R. G. jako osoby energicznej (i to pomimo swojego wieku ponad 80 lat), pracowitej, realizującej swoje pasje i marzenia (hodowla koni), wreszcie stanowiącej rodzinny autorytet, pomocny wszystkim członkom tej rodziny w jej życiu codziennym i trudnych chwilach. Na podkreślenie wymaga fakt, że zmarły był spoiwem całej rodziny, która straciwszy owo spoiwo popadła z czasem w rozsypkę. Dostrzeżenie powyższych okoliczności prowadzi nieuchronnie do konstatacji, że choć każda śmierć jest przeżyciem traumatycznym dla osób najbliższych, a śmierć nagła ową traumę pogłębia w dwójnasób, to w przypadku powodów śmierć ojca i dziadka stanowiła kres istnienia dotychczasowej rodziny, jej bezpieczeństwa emocjonalnego, realizacji planów i marzeń, wreszcie spokojnego, ustabilizowanego życia. Upadek gospodarstwa rolnego (choć formalnie należącego do syna zmarłego - M. G. (3), ale faktycznie prowadzonego przez samego zmarłego i L. G. (1)), czy terapia psychiatryczna B. G. (1) to przykłady skutków zdarzenia z 24.10.2007r. dla powodów, skutków odczuwanych przez nich do dnia dzisiejszego. Oczywistym przy tym jest, że w sprawie nie była wykonywana żadna opinia biegłego, a strona powodowa nawet nie zainicjowała sprokurowania takiego dowodu. Pozbawiło to strony oraz Sąd orzekający możliwości szerszego i uzasadnionego naukowo określenia charakteru więzi emocjonalnej powodów i zmarłego R. G. oraz głębokości przeżyć traumatycznych powodów L. G. (1), Ł. G. (1), B. G. (1) i M. G. (1), związanych ze śmiercią ojca i dziadka. Warto też wskazać, że w ogóle skąpość materiału dowodowego sprawy uniemożliwiła stronom i Sądowi poczynienie dalej idących ustaleń, niźli te wymienione powyżej, a w przypadku powoda M. G. (2) – poczynienie w ogóle jakichkolwiek ustaleń w kwestii skutków emocjonalnych śmierci R. G. .

Nie zmienia to jednak postaci rzeczy, że nawet te dowody, zaprezentowane przez stronę powodową, doprowadziły Sąd do wniosku, iż kwotą adekwatną do rozmiaru cierpień psychicznych powoda L. G. (1) jest 25.000 zł, zaś kwotami odpowiednimi do rozmiaru krzywdy pozostałych powodów są kwoty wskazane w pkt V, VIII, XI wyroku. Sąd wziął pod uwagę bliskie relacje L. G. (1) z ojcem, wspólne prowadzenie hodowli koni, silny związek emocjonalny i pustkę oraz ból po utracie ojca, przejawiające się m.in. zaburzeniami odpoczynku nocnego. Uwzględniając przy tym dokonaną już przez pozwanego wypłatę na rzecz omawianego powoda kwoty 10.000 zł i uznanie powództwa przez (...) do kwoty kolejnych 10.000 zł należało – zdaniem Sądu – orzec jak w pkt I, II i IV orzeczenia, przy czym o rygorze natychmiastowej wykonalności (vide pkt IV wyroku) orzeczono po myśli art. 333 § 1 pkt 2 kpc. O odsetkach Sąd orzekł po myśli art. 817 § 1 kc, uwzględniając przy tym żądania pozwu oraz fakt zgłoszenia szkody pozwanemu w dniu 24.10.2015r.

W zakresie roszczeń powoda Ł. G. (1) Sąd dostrzegł związek emocjonalny tego powoda z dziadkiem, wynikający z codziennych kontaktów, wspólnej pracy przy koniach, gorących dysput tak religijnych, wynikających z odmiennych wierzeń, jak i pozareligijnych, wreszcie utraty oparcia powoda w osobie, traktowanej jako autorytet moralny. Poziom negatywnych skutków śmierci R. G. w sferze emocjonalnej powoda Ł. G. (1) Sąd określił kwotą zadośćuczynienia w wysokości 10.000 zł, o czym orzekł w pkt V wyroku. O odsetkach należało orzec w myśl art. 817 § 1 kc, biorąc pod uwagę datę zgłoszenia roszczeń (04.03.2016r.).

Przechodząc do żądań powoda B. G. (1) Sąd dojrzał przede wszystkim konsekwencje natury psychicznej dla B. G. (1), powstałe po zdarzeniu. O głębokości relacji powoda z dziadkiem i wpływu śmierci R. G. na funkcjonowanie B. G. (1) najlepiej świadczy konieczność wszczęcia terapii psychiatrycznej wobec tego ostatniego z obligatoryjnym leczeniem farmakologicznym oraz długotrwałość owych procedur. W efekcie Sąd przyznał B. G. (1) zadośćuczynienie w kwocie 15.000 zł, uznając tę kwotę za adekwatną do stopnia krzywdy i cierpień związanych ze śmiercią dziadka. Dla biegu terminu odsetek od tej kwoty Sąd dostrzegł termin zgłoszenia roszczeń wobec pozwanego (04.03.2016r.) i bezskuteczny upływ terminu z art. 817 § 1 kc.

Rozpatrując z kolei żądania powódki M. G. (1) Sąd uwzględnił zażyłość powódki z dziadkiem, opartą o fakt, że była jedyną wnuczką, często przebywającą z dziadkiem, lubiącą wspólne spędzanie czasu i wspólne dyskusje na przeróżne tematy, w szczególności związane z przeszłością i szeroko rozumianą historią. To zmarły R. G. zaszczepił w M. G. (1) zamiłowanie do historii, wielokrotnie opowiadając o swoich przeżyciach z okresu minionego, zwłaszcza wojennego. Śmierć dziadka, przeżywana przez powódkę w tak młodym wieku, odcisnęła znaczące piętno na całym życiu powódki i choć, co jest rzeczą naturalną, relacje na linii dziadek – wnuk/wnuczka nie są z reguły tak bliskie jak na linii ojciec – dziecko, co musi oczywiście znajdować odzwierciedlenie w wysokości zadośćuczynień, orzekanych w sprawie, to jednak brak jest podstaw faktycznych i prawnych, by całkowicie deprecjonować te relacje oraz lekceważyć wpływ śmierci dziadka na życie wnuków. Ustalona przez Sąd kwota 8.000 zł stanowiąca zadośćuczynienia dla powódki M. G. (1) z tytułu cierpień, wynikających z utraty dziadka pozostaje, w ocenie Sądu, odpowiednio wyważona do tych cierpień. Stąd też orzeczono jak w pkt XI wyroku. O odsetkach należało orzec przy dostrzeżeniu daty zgłoszenia roszczeń wobec pozwanego – 14.04.2016r.

Wreszcie – co do roszczeń M. G. (2), podkreślić należy, że powód ten nie stawił się na rozprawie, wyznaczonej na przesłuchanie go, wskutek czego materiał sprawy nie zawiera jego zeznań. Jedyne światełko na temat relacji łączących M. G. (2) z dziadkiem R. G. rzuciła w tej sytuacji świadek B. G. (3) – matka M. G. (2). Zeznania tego świadka jednak w omawianym zakresie są bardzo szczupłe, stąd i to światełko niewielkie. B. G. (3), poza ogólnym opisem relacji rodzinnych, o czym była już mowa, wskazał, iż M. G. (2) miał w chwili śmierci dziadka 19 lat, rok później rozpoczął studia, a wcześniej – za życia R. G. – jeździł z ojcem pomagać dziadkowi, gdy była taka potrzeba. W takiej sytuacji Sąd, dostrzegając oczywiście, że śmierć dziadka musiała w jakiś negatywny sposób odbić się na życiu M. G. (2), nie dysponował żadnym materiałem dowodowym, który umożliwiłby dokonanie jakichkolwiek ustaleń czy, a jeśli tak to jakie i w jakim rozmiarze wystąpiły ujemne konsekwencji dla funkcjonowania fizycznego i psychicznego powoda M. G. (2), będące następstwem przedmiotowego zdarzenia. Konsekwencją pasywnej postawy powoda M. G. (2) w niniejszym sporze, oraz treści art. 6 kc było orzeczenia jak w pkt XIV wyroku.

Orzekając o kosztach procesu, Sąd miał na względzie przede wszystkim fakt, że powództwa L. G. (1), Ł. G. (1), B. G. (1), M. G. (1) i M. G. (2), jakkolwiek zawarte w jednym piśmie procesowym stanowiły odrębne byty prawne, a współuczestnictwa procesowe powodów maiło charakter formalny. Istotnym przy tym jest, że każde z roszczeń powodów podlegało odrębnemu dowodzeniu, co wynika wprost z charakteru owych roszczeń i konieczności oddzielnego badania wpływu zdarzenia z 24.10.2007r. na życie poszczególnych powodów. To zaś implikuje konieczność dokonania rozliczeń kosztów postępowania oddzielnie dla każdego z powodów. W zakresie roszczeń L. G. (1), Ł. G. (1), B. G. (1) i M. G. (1) zastosowanie, w zakresie kosztów procesu, znalazł art. 100 kpc, stanowiący, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Co do powództwa M. G. (2) – o kosztach procesu należało orzec po myśli art. 98 § 1 kpc, uwzględniając po stronie pozwanego kwoty 4.800 zł – wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Powództwo L. G. (1) zostało uwzględnione co do kwoty 15.000 zł czyli w 21,43 %, a oddalone w 78,57 %. Po stronie kosztów powoda L. G. (1) Sąd uwzględnił kwoty 3.500 zł opłaty od pozwu, 7.200 zł wynagrodzenia pełnomocnika powódki i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Koszty po stronie pozwanego to 7200 zł wynagrodzenia pełnomocnika i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Po dokonaniu wyliczeń matematycznych Sąd o kosztach w zakresie powództwa L. G. (1) orzekł jak w pkt III wyroku. Co do powództwa Ł. G. (1) to zostało one uwzględnione jedynie w wysokości 50 % i oddalone w zakresie 50 %. Po stronie kosztów powoda należało przy tym zaliczyć kwoty 1.000 zł tytułem opłaty od pozwu, kwoty po 4.800 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika Ł. G. (1) i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Koszty po stronie pozwanego to 4.800 zł wynagrodzenia pełnomocnika i po 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Po dokonaniu wyliczeń matematycznych Sąd o kosztach w zakresie powództwa Ł. G. (1) orzekł jak w pkt VII wyroku. Kolejne powództwo to roszczenia B. G. (1), które zostało uwzględnione w 75 % i oddalone w 25 %. Koszty procesu po stronie powodowej to 500 zł opłaty od pozwu, 4.800 zł wynagrodzenia pełnomocnika B. G. (1) i 17 zł opłaty od pełnomocnictwa, zaś koszty procesu po stronie pozwanej to 4.800 zł wynagrodzenia pełnomocnika i 17 zł opłaty od pełnomocnictwa. Przeliczenie rachunkowe doprowadziło do orzeczenia jak w pkt X wyroku. Wreszcie rozliczenie kosztów procesu odnośnie roszczeń M. G. (1) prowadzi do ustalenia, że powódka wygrała proces w 40 % i przegrała w 60 %. Koszty po stronie powódki to 1.000 zł tytułem opłaty od pozwu, kwoty po 4.800 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, zaś koszty pozwanego to 4.800 zł wynagrodzenia pełnomocnika i 17 zł opłaty od pełnomocnictwa. Kolejne przeliczenie rachunkowe umożliwiła orzeczenie jak w pkt XIII.