Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 1323/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 maja 2018 r. Sąd Rejonowy w Myśliborzu w sprawie z powództwa (...) Banku Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. przeciwko B. H. o zapłatę, powództwo oddalił.

W uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia, Sąd Rejonowy nie przedstawił stanu faktycznego, który legł u podstaw orzeczenia, a jedynie rozważania prawne.

Sąd stwierdził, że roszczenie powoda jako nieudowodnione co do okoliczności faktycznych, podstawy i wysokości dochodzonego roszczenia podlega oddaleniu w całości. Dowody zaoferowane przez powoda nie dają jakichkolwiek podstaw prawnych do uznania ich za materiał dowodowy wystarczający dla udowodnienia istotnych okoliczności faktycznych w zakresie podstawy i wysokości dochodzonego roszczenia.

Sąd zaznaczył, że powód zaoferował jako dowody kserokopie dokumentów (umowę kredytu i oświadczenia o wypowiedzeniu umowy), co całkowicie dyskwalifikuje możliwość przeprowadzenia dowodu z dokumentu. Sąd po uczynieniu rozważań na tle art. 244 k.p.c. i art. 308 k.p.c., wskazał, że w rozpoznawanej sprawie trudno jest uznać by powód nie mógł przedłożyć oryginału ww dokumentów lub właściwie poświadczonego za zgodność odpisów dokumentów. Czynności tych jednak powód zaniechał i na nim spoczywa ciężar powyższego zaniedbania. Sąd zauważył, że nawet gdyby powód przedłożył właściwe oryginały ww dokumentów lub właściwie poświadczone ich odpisy lub nawet poświadczone kserokopie, to i tak dokumenty te nie wykazują wysokości powstałego zadłużenia pozwanego albowiem zawierają jedynie własne oświadczenia powoda. Powód nie wykazał także w żaden sposób umocowania do działania w swoim imieniu osób podpisanych na ww dokumentach ani faktu, że oświadczenie woli powoda o wypowiedzeniu umowy kredytu doszło do pozwanej.

Zdaniem Sądu dowodem potwierdzającym istnienie roszczenia powoda i jego wysokość nie jest nawet złożony w oryginale odpis wyciągu z ksiąg powodowego Banku. Jako dokument prywatny stwierdza jedynie, że w księgach rachunkowych Banku, po stronie pozwanego zapisano zadłużenie o wysokości w nim wskazanej wynikające z zawartej umowy kredytu. Nie przesądza zatem istnienia i wysokości wierzytelności powoda wobec pozwanego dochodzonej w tej sprawie. Dokument ten został sporządzony przez wierzyciela domagającego się zapłaty określonej kwoty pieniędzy, który nie znajduje oparcia w stosownych dokumentach źródłowych.

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 6 k.c. w zw. z art. 69 ust.1. prawa bankowego i art. 481 § 1 i 2 k.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ewentualnie z ostrożności procesowej powód wniósł przeprowadzenie dowodu z:

a) umowy kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...) z dnia 21 sierpnia 2015 r.;

b) wezwania do zapłaty przed wypowiedzeniem z 27 lutego 2017 r. wraz z potwierdzenie nadania;

c) oświadczenia banku o wypowiedzeniu umowy kredytu z dnia 30 marca 2017 r. wraz z potwierdzeniem nadania;

d) ostatecznego wezwania do zapłaty z dnia 9 czerwca 2017 r. wraz z potwierdzeniem nadania;

e) wyciągu z ksiąg rachunkowych powoda;

f) rozliczenia kredytu - RAPORT - zestawienie należności i spłat kredytu w PLN za okres od 2015-08- 21 do 2017-05-16;

g) historii zamkniętego rachunku nr (...);

a w oparciu o przeprowadzone dowody i poczynione na ich podstawie ustalenia faktyczne,

a w oparciu o przeprowadzone dowody i poczynione na ich podstawie ustalenia faktyczne o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje wg norm przepisanych wraz z kosztami poniesionymi w elektronicznym postępowaniu upominawczym oraz opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Zaskarżonemu orzeczeniu powód zarzucił:

1. nierozpoznanie istoty sprawy polegające na błędnym przeświadczeniu Sądu I Instancji o niesprostaniu przez powoda obowiązkowi określonemu w art 6 k.c. i 232 k.p.c. poprzez nieprzedstawienie przezeń dowodów wykazujących dochodzone pozwem roszczenie co do jego zasady i wysokości, w szczególności poprzez nieprzedstawienie dokumentów, a poprzestaniu na kserokopiach, które dokumentami nie są;

2. naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy, to jest art. 129 § 1 k.p.c. w zw. z art. 308 k.p.c. i 309 k.p.c. polegające na jego niezastosowaniu, a przez to bezpodstawne przyjęcie, że strona powodowa miała obowiązek, powołując się na dokumenty w pozwie i dalszych pismach procesowych, przedstawić ich oryginały albo uwierzytelnione odpisy, podczas, gdy ten obowiązek nie powstał w następstwie braku żądania ich przedstawienia ze strony pozwanej czy też Sądu I instancji;

3. naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy, to jest art. 233 § 1 k.p.c. przez niedokonanie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, polegające na nieuwzględnieniu w stanie faktycznym sprawy istotnych dowodów w postaci:

a) umowy kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...) z dnia 21 sierpnia 2015 r.;

b) wezwania do zapłaty przed wypowiedzeniem z 27 lutego 2017 r. wraz z potwierdzeniem nadania;

c) oświadczenia banku o wypowiedzeniu umowy kredytu z dnia 30 marca 2017 r. wraz z potwierdzeniem nadania;

d) ostatecznego wezwania do zapłaty z dnia 9 czerwca 2017 r. wraz z potwierdzeniem nadania;

e) wyciągu z ksiąg rachunkowych powoda;

f) rozliczenia kredytu - RAPORT - zestawienie należności i spłat kredytu w PLN za okres od 2015-08-21 do 2017-05-16;

g) historii zamkniętego rachunku nr (...);

4. naruszenia przepisu postępowania tj. art. 245 k.p.c. poprzez uznanie, że przedłożony przez powoda wyciąg z ksiąg banku nie spełnia wymogów dla środków dowodowych w sprawie podczas gdy wyciągi ksiąg banku jako dokument prywatny zawiera oświadczenia wiedzy o treści wynikającej z ksiąg bankowych, opatrzony jest pieczęcią banku i podpisem konkretnego pracownika i potwierdza w ten sposób wysokość zadłużenia pozwanej na dzień wytoczenia powództwa.

W uzasadnieniu powód rozwinął tak sformułowane zarzuty.

Odpowiedź na apelację powoda wywiodła pozwana domagając się jej oddalenia w całości oraz obciążenia powoda kosztami postępowania za drugą instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zainicjowana wniesioną apelacją kontrola instancyjna doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

Wyjaśnić należy, że sprawa rozpoznawana była w postępowaniu uproszczonym, zaś regulacja zawarta w art. 505 12 §1 k.p.c. odnosząca się do uchylenia wyroku wydanego w postępowaniu uproszczonym stanowi jedynie dodatkową, obligatoryjną podstawę do uchylenia wyroku. Stąd też nie ma przeszkód aby w postępowaniu uproszczonym sąd drugiej instancji w przypadku nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy wydał rozstrzygnięcie na podstawie art. 386 §4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (por. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz pod red. prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ, r. 2018, wyd. 22).

Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

W orzecznictwie przyjmuje się, że nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu powyższego przepisu występuje wtedy, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2018 r., V CZ 93/17). Nadto gdy uzasadnienie orzeczenia sądu pierwszej instancji nie spełnia wymagań wskazanych w art. 328 § 2 k.p.c. oraz gdy w braku podstawy faktycznej przyczyny rozstrzygnięcia w ogóle nie poddaje się weryfikacji, w tym co do prawidłowości subsumcji, to tak daleko idące wady uzasadnienia wyjątkowo należy zakwalifikować jako nierozpoznanie istoty sprawy uzasadniające uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 października 2017 r. VII ACa 915/17). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07 sąd zobowiązany jest do wyjaśnienia motywów podjętego rozstrzygnięcia w sposób umożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. Jeśli uzasadnienie nie zawiera wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej lub wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, wówczas orzeczenie podlega uchyleniu, zaś sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania.

Wskazania wymaga, że uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia Sądu I instancji nie zawiera w ogóle ustaleń stanu faktycznego, lecz jedynie rozważania prawne. Art. 328 § 2 k.p.c. wyraźnie wskazuje elementy jakie powinno zawierać uzasadnienie orzeczenia, i tak uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Mieć należy na uwadze, że uzasadnienie orzeczenia sądowego spełnia istotną rolę porządkującą, obligując stosującego prawo do prawidłowej i pełnej rekonstrukcji stanu faktycznego pod kątem jego dalszego przyrównania do miarodajnej normy prawa materialnego i ustalenia na tej podstawie ostatecznego wyniku sprawy. Dlatego też składające się na uzasadnienie dwie podstawy rozstrzygnięcia: faktyczna i prawna tworzą łącznie jedną całość, którą powinna cechować wewnętrzna spójność, tak aby nie było zasadniczych wątpliwości co do tego, w jakim stanie faktycznym wydane zostało przez sąd rozstrzygnięcie (por. wyrok SN z dnia 29 stycznia 2008 r., IV CNP 182/07). Podkreślić należy, że stan faktyczny sprawy stanowi dopiero podstawę do dokonania oceny prawnej, a następnie wydania orzeczenia w sprawie. Nieprawidłowe jest zatem dokonywanie oceny prawnej zgłoszonego w sprawie powództwa, bez uprzedniego ustalenia stanu faktycznego sprawy.

W niniejszej sprawie wobec braku jakichkolwiek ustaleń faktycznych, nie sposób jest obecnie dokonywać kontroli instancyjnej zaskarżonego rozstrzygnięcia oddalającego powództwo, albowiem Sądowi Odwoławczemu nie jest wiadomym jakie ustalenia faktyczne legły u podstaw podjętego orzeczenia wydanego przez Sąd I instancji. Pamiętać należy, że w postępowaniu cywilnym istnieje konieczność zachowania dwuinstancyjności, a postępowanie apelacyjne nawet w systemie apelacji pełnej, w którym sąd odwoławczy dokonuje własnych ustaleń stanu fatycznego, ma charakter kontrolny. Z tych też przyczyn w pełni uzasadnione stało się uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Nadmienić wypada, że Sąd I instancji nie zawarł chociażby ustalenia stanu faktycznego odnośnie tego czy strony postępowania łączył jakikolwiek stosunek prawny, a mianowicie umowa kredytu konsumpcyjnego gotówkowego zawartej w dniu 21 sierpnia 2015 r., który to fakt wydaje się pomiędzy stronami bezsporny. Pozwana bowiem we wniesionym sprzeciwie od nakazu zapłaty, nie zaprzecza iż takową umowę zawierała, a jedynie podniosła, iż kredyt został przez nią spłacony w całości. Przy czym pozwana wskazała na inny numer rachunku bankowego dokonywania wpłat (nr (...)), niż numer rachunku podany w § 3 ust. 4 kserokopii umowy kredytu z dnia 21 sierpnia 2015 r. jako rachunek służący spłacie kredytu (nr (...)). W piśmie procesowym strony powodowej z dnia 26 kwietnia 2018 r. (k. 63) powód wyjaśnił, że rachunek podany przez pozwaną w sprzeciwie od nakazu zapłaty był prowadzony w powodowym banku na podstawie innej umowy kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...), i który to rachunek został zamknięty w dniu 1 października 2014 r. w związku z całkowitą spłatą kredytu, załączając historię tego zamkniętego rachunku. Niewątpliwie do powyższych stanowisk stron postępowania w żaden sposób się nie odniósł, skupiając się jedynie na zdyskwalifikowaniu dowodów przedłożonych przez powoda, z uwagi na przedłożenie ich w formie kserokopii czy też odmawiając jakiejkolwiek mocy dowodowej dowodowi w postaci wyciągu z ksiąg bankowych przedłożonemu w oryginale, z uwagi jedynie na tą okoliczność, iż został sporządzony przez powoda występującego w sprawie. Do powyższych rozważań Sądu I instancji, Sąd Odwoławczy ustosunkuje się w dalszej części uzasadnienia.

Zaznaczyć trzeba, że obowiązek przedstawienia dowodów w procesie cywilnym spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na tej z nich, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Samo twierdzenie strony nie jest dowodem i powinno być udowodnione przez stronę zgłaszającą twierdzenie (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Nie wymagają dowodu fakty notoryjne (art. 228 k.p.c.), przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną (art. 229 k.p.c.), czy też objęte domniemaniami, które nie mogą być obalone. Sąd może ponadto uznać za przyznane fakty, jeżeli strona nie wypowie się co do twierdzeń drugiej strony o tych faktach (art. 230 k.p.c.), może też uznać za ustalone fakty, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne - art. 231 k.p.c.). Przyjmuje się, że faktów, z których wywodzone jest dochodzone roszczenie (tworzących prawo podmiotowe) powinien w zasadzie dowieść powód; dowodzi on również fakty uzasadniające jego odpowiedź na zarzuty pozwanego; pozwany dowodzi fakty uzasadniające jego zarzuty przeciwko roszczeniu powoda. Faktów tamujących oraz niweczących powinien dowieść przeciwnik tej strony, która występuje z roszczeniem, czyli z zasady – pozwany (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004 r., III CKN 41/04). Stąd też fakt spłaty zobowiązania dochodzonego w postępowaniu sądowym powinien udowodnić pozwany, przedkładając na tą okoliczność stosowne dowody, samo bowiem twierdzenie o zaspokojeniu roszczenia nie jest dowodem.

Przechodząc natomiast do kwestii zaoferowania kserokopii dokumentów, nie poświadczonych za zgodność z oryginałem i ich przydatności w postępowaniu cywilnym, Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia podzielił pogląd wyrażany w orzecznictwie, zgodnie z którym niepoświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia dokumentu nie może stanowić dowodu w postępowaniu cywilnym (por. m.in. wyrok SA w Szczecinie z dnia 21 kwietnia 2016 r., I ACa 1134/15 i z dnia 20 sierpnia 2015 r., I ACa 466/15; wyrok SA w Gdańsku z dnia 14 kwietnia 2016 r., III AUa 1977/15; wyrok SN z dnia 14 lutego 2007 r., II CSK 401/06 i z dnia 25 kwietnia 2002 r., I CKN 1572/99), przy czym dowód z kserokopii dokumentu może zostać dopuszczony, jeżeli uzyskanie oryginału dokumenty lub jego poświadczonego odpisu nie jest możliwe (por. m.in. wyrok SA w Gdańsku z dnia 16 maja 2017 r., III AUa 2158/16).

Zaznaczyć przy tym trzeba, że w orzecznictwie pojawił się także inny pogląd zgodnie z którym kserokopie, jakkolwiek nie są dokumentami, są jednak środkami uprawdopodobnienia tego, że oryginalne dokumenty istnieją. W przypadku zaś, gdy okoliczności wskazane w kserokopii nie są kwestionowane przez przeciwnika, powinny one zostać uznane przez sąd za dowiedzione, jako przyznane lub niezaprzeczone (por. Partyk Aleksandra, Partyk Tomasz, Niepoświadczona kserokopia dokumentu oraz wydruk komputerowy jako dowód w postępowaniu cywilnym; wyrok SN z dnia 25 listopada 2015 r., IV CSK 52/15; wyrok SA w Rzeszowie z dnia 11 kwietnia 2013 r., I ACa 31/13). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 listopada 2015 r., IV CSK 52/15 „powołane przez stronę dowody z określonych dokumentów załączonych do pozwu lub innego pisma procesowego w formie niepoświadczonych kserokopii wprawdzie nie stanowią dowodów z dokumentów, o których mowa w art. 244 i art. 245 k.p.c., nie są jednak pozbawione mocy dowodowej, w rozumieniu art. 232 w zw. z art. 308 k.p.c. Dopóki sąd ani strona przeciwna nie zakwestionuje ich i nie zażąda złożenia oryginałów dokumentów, stanowią one jeden ze środków dowodowych, przy pomocy których strona może udowodnić fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dowody te, jak każde inne, podlegają ocenie sądu na podstawie art. 233 k.p.c. Dopiero, jeżeli sąd zażąda przedstawienia oryginału dokumentu, strona jak również każda inna osoba, która go posiada, obowiązana jest, zgodnie z art. 248 k.p.c., przedstawić oryginał. Obowiązek złożenia oryginału dokumentu powstaje dla strony, która powołuje się na dokument, także w sytuacji wskazanej w art. 129 § 1 k.p.c., a więc wtedy, gdy strona przeciwna zażądała złożenia oryginału dokumentu”.

Mając na względzie powyższe wskazania wymaga, że w niniejszej sprawie Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie rozważył w ogóle okoliczności, iż strona pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty nie zakwestionowała tego, iż łączyła ją z powodem umowa kredytu konsumpcyjnego gotówkowego zawarta w dniu 21 sierpnia 2015 r. lecz jedynie podniosła, iż kredyt w całości spłaciła. Nadto Sąd I instancji zakwestionował moc dowodową przedłożonego przez powoda wyciągu z ksiąg rachunkowych banku uznając, iż nie jest to dokument urzędowy (por. art. 95 ust.1a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe), a jedynie dokument prywatny, który nie przesądza o istnieniu i wysokości wierzytelności, sporządzony przez powoda, nieznajdujący oparcia w stosownych dokumentach źródłowych. Niewątpliwie wyciąg z ksiąg rachunkowych banku nie może stanowić samoistnego, samodzielnego dowodu świadczącego o istnieniu i wysokości wierzytelności przysługującej bankowi względem danej osoby. Lecz w niniejszej sprawie, jak już wspomniano, powód niereprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika oprócz przedmiotowego wyciągu przedstawił również kserokopię umowy z dnia 21 sierpnia 2015 r., której istnienia pozwana nie zakwestionowała, jak również wydruk komputerowy – Raport – zestawienie należności i spłat kredytu w PLN za okres od 2015-08-21 do 2017-05-16 (k. 64 i nast.), do którego to Sąd I instancji w ogóle się nie odniósł. Takowy wydruk zaliczyć należy do tzw. innych środków dowodowych, o których mowa w art. 308 k.p.c., gdyż wymieniony w tym przepisie katalog ma charakter otwarty. Moc dowodową tzw. innych środków dowodowych należy oceniać zgodnie z zasadami określonym w art. 233 § 1 k.p.c. Nadmienić przy tym należy, że w nagłówku przedłożonego wydruku wskazany został inny numer umowy kredytu, tj. (...), co też wymaga rozważenia.

Sąd wskazuje, że przy istnieniu wątpliwości Sąd dysponuje możliwością zobowiązania stron do złożenia pism przygotowawczych, w celu ich wyjaśnienia, w tym również może zażąda oryginałów dokumentów.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając temu Sądowi stosownie do art. 108 § 2 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy dokona oceny zgłoszonego w pozwie żądania na tle całości zaoferowanego w sprawie materiału dowodowego, jak i wynikających z akt sprawy okoliczności, uwzględniając przy tym uwagi poczynione przez Sąd Odwoławczy w treści niniejszego orzeczenia. Następnie ustalony w sprawie stan faktyczny, jak i rozważania prawne poczynione na jego podstawie odzwierciedli w treści pisemnego uzasadnienia sporządzonego zgodnie z dyspozycją art. 328 § 2 k.p.c., ewentualnie w ustnym uzasadnieniu sporządzonym stosownie do treści art. 328 § 1 1 k.p.c.

SSO Katarzyna Longa