Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2018 roku

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Daria Ratymirska

Protokolant: p.o. prot. sąd. Małgorzata Zawieja

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2018 roku w Kłodzku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko E. S.

o zapłatę kwoty 4.879,92 zł

I.  zasądza od pozwanej E. S. na rzecz strony powodowej (...) S.A. w B. kwotę 2.394,83 zł (dwa tysiące trzysta dziewięćdziesiąt cztery złote osiemdziesiąt trzy grosze) płatną w ośmiu miesięcznych ratach: pierwsza rata w kwocie 294,83 zł, kolejne siedem rat w kwotach po 300 zł, w terminie do 25 dnia każdego miesiąca, począwszy od listopada 2018r., z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia terminowi płatności;

II.  oddala powództwo w dalszej części;

III.  znosi wzajemnie koszty procesu.

(...)

UZASADNIENIE

(...) S.A. w B. wniósł pozew przeciwko E. S. o zapłatę kwoty 4879,92 zł z odsetkami umownymi za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 24.03.2018r. do dnia zapłaty, na podstawie weksla podpisanego w dniu 11.10.2017r.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana uznała powództwo, wniosła o rozłożenie świadczenia na raty w wys. po 400 zł miesięcznie.

W piśmie procesowym z dnia 30.08.2018r. strona powodowa podtrzymała dotychczasowe stanowisko. Podniosła, że podpisany przez pozwaną weksel był wekslem gwarancyjnym, zabezpieczającym umowę pożyczki z dnia 11.10.2017r., w której pozwana zobowiązała się do zapłaty na rzecz powoda kwoty 5220 zł, na co składa się: kwota pożyczki 2250 zł, opłata przygotowawcza 129 zł, prowizja 1321 zł oraz cena za usługę (...) 800 zł. Pozwana miała spłacać pożyczkę w 36 ratach miesięcznych po 145 zł. Nie wywiązała się należycie ze swojego zobowiązania, zalegała z ratami na grudzień 2017r. i styczeń 2018r., wobec czego powód ostatecznie wypowiedział jej umowę – pismem z dnia 21.02.2018r. (po bezskutecznym upływie terminu do zapłaty wskazanym w wezwaniu do zapłaty). Powód wskazał, że na kwotę, na którą został wypełniony weksel, składa się, poza w.w. kwotami, także kwota 720 zł, tytułem skapitalizowanych odsetek umownych w wys. 9,87% w skali roku, które to odsetki, jak wyjaśnił powód, stanowią umowne wynagrodzenie za możliwość skorzystania przez pożyczkobiorcę ze środków finansowych pożyczkodawcy.

W piśmie procesowym z dnia 17.10.2018r. pozwana odwołała uznanie powództwa, wniosła o jego oddalenie w części, tj. w zakresie żądanej należności głównej w kwocie 2250 zł z odsetkami, wniosła o rozłożenie pozostałej kwoty na raty po 400 zł miesięcznie. Podała, że na kwotę, co do której powództwo zasługuje na oddalenie, składa się opłata przygotowawcza 129 zł, prowizja 1321 zł i cena T. 800 zł, zarzucając, że w tym zakresie postanowienia umowne są niedozwolone powołując się na art. 385(1) kc.

Sąd zważył:

Bezspornym było, że strony łączyła umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 11.10.2017r. (k-45 i nast.), na podstawie której pozwana uzyskała do dyspozycji pieniądze w kwocie 2250 zł, zobowiązując się do zwrotu pożyczki i zapłaty kwoty 5220 zł w 36 ratach miesięcznych po 145 zł. Pozwana zaprzestała regularnej spłaty rat wymagalnych w grudniu 2017r. i styczniu 2018rr. Została wezwana przez powoda do zapłaty pismem z dnia 22.01.2018r., pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki – bezskutecznie. Pismo zostało wysłane do pozwanych na adres podany w umowie. Pismem z dnia 21.02.2018r. powód wypowiedział pozwanej umowę, postawił pożyczkę w stan wymagalności, wypełnił weksel in blanco, stanowiący zabezpieczenie spłaty, podpisany uprzednio przez pozwaną, i wezwał pozwaną do wykupu weksla - bezskutecznie. Pismo, zawierające wypowiedzenie umowy, zostało wysłane do pozwanej listem poleconym na adres, podany w umowie. Okoliczności tych, powołanych w piśmie powoda z dnia 30.08.2018r., pozwana nie kwestionowała.

Pozwana podpisała weksel in blanco w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, na zabezpieczenie wierzytelności z tytułu udzielonej przez powoda pożyczki, co wynika z deklaracji wekslowej, dołączonej do akt jak na karcie 50. Składając do dyspozycji powoda weksel in blanco, pozwana wyraziła zgodę na jego wypełnienie w razie nieuregulowania przez nią w terminie należności, wynikających z w.w. umowy, wymagalnych i płatnych zgodnie z warunkami umowy, na sumę odpowiadającą ich zadłużeniu. W chwili przedstawienia weksla do zapłaty (dochodzenia roszczeń z weksla) weksel ten miał wszystkie cechy ważności (art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936r. Prawo wekslowe [Dz.U.1939.37.282 ze zm.]). Po stronie pozwanej istnieje zatem zobowiązanie wekslowe wobec powoda, oparte na wekslu własnym, wystawionym przez pozwaną, wypełnionym przez powoda, zgodnie z umową. Wystawiony przez pozwanych weksel in blanco zabezpieczał spłatę pożyczki, udzielonej przez powoda. Jeżeli więc zabezpieczone roszczenie nie zostało należycie wykonane (pożyczka nie została zwrócona w terminie), powód mógł wypełnić weksel, zgodnie z deklaracją, na sumę odpowiadającą kwocie zadłużenia pozwanej.

Wystawienie weksla gwarancyjnego ma na celu zabezpieczenie stosunku podstawowego, przydając wierzytelności, wynikającej z tego stosunku, dodatkową podstawę, w postaci zobowiązania wekslowego, w celu ułatwienia jej dochodzenia. Łączność ta przejawia się m.in. w tym, że zaspokojenie jednego powoduje wygaśnięcie drugiego oraz, że bezpodstawność roszczenia cywilnoprawnego pociąga za sobą bezpodstawność roszczenia opartego na wekslu. Skoro weksel jedynie zabezpiecza wierzytelność cywilną, to dłużnikowi przysługują przeciwko roszczeniu wekslowemu te wszystkie zarzuty, jakie przysługują mu przeciwko roszczeniu cywilnemu.

Zawarta pomiędzy stronami umowa, określona jako umowa pożyczki, pod względem prawnym stanowi kredyt konsumencki w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2011 roku, Nr 126, poz. 715). Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumenckie rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1). Umowa o kredyt konsumencki winna zostać zawarta w formie pisemnej. Umowa powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały (art. 29 ust. 1 i 3). Treść umowy o kredyt konsumencki została uregulowana w art. 30 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym umowa powinna określać m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń, przyjętych do jej obliczenia (pkt 7), informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie (pkt 10), skutki braku płatności (pkt 12), sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje (pkt 14). Zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki spełniała powyższe wymogi i nakładała na pożyczkobiorcę obowiązek zwrotu pożyczonej kwoty. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarczył dowodów wywiązania się przez pożyczkobiorcę z warunków umowy. Pozwana nie podniosła zarzutu zapłaty kwoty ustalonej, zgodnie z zawartą umową pożyczki.

Pozwana podniosła w niniejszej sprawie zarzut abuzywności postanowień zawartych w umowie, w zakresie opłaty przygotowawczej - 129 zł, prowizji - 1321 zł i ceny T. - 800 zł.

Przepis art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wyraża podstawową zasadę ochrony konsumentów, stanowiąc, że władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.

W myśl art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Do uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania, konieczne jest stwierdzenie łącznego występowania czterech przesłanek. Mianowicie: 1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, 2) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, 3) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta, 4) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

Funkcja art. 385 ¹ § 1 kc sprowadza się z jednej strony do tego, że regulacja w nim zawarta stanowi normę interpretacyjną, a z drugiej do tego, że treść tego przepisu powoduje powstanie swoistego "domniemania abuzywności", tj. że dana klauzula umowna jest zakazanym postanowieniem umownym ( wyrok SA w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2013 roku, VI ACA 1324/12).

Za nie uzgodnione indywidualnie ustawodawca określił te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta ( art. 385 ¹ § 3 kc). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje ( art. 385 ¹ § 4 kc). Powód okoliczności tej nie wykazał. Specyfika sposobu zawarcia przedmiotowej umowy pożyczki zarazem jednoznacznie wskazuje na brak rzeczywistego wpływu konsumenta na treść umowy pożyczki.

Komentatorzy wskazują, że przez „dobre obyczaje" w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. W swoim orzecznictwie zarówno Sąd Najwyższy, jak i sądy powszechne przyjmują, że za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy w pierwszej kolejności uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową stron, zaś "rażące naruszenie interesów konsumenta" polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04). Działanie wbrew "dobrym obyczajom" w rozumieniu powołanego wyżej przepisu w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 maja 2009 r., VI ACA 1473/08). Sprzeczne z dobrymi obyczajami są zatem np. działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2011 r., VI ACA 771/10). Jeżeli chodzi o rażące naruszenie interesów konsumenta to przyjmuje się, że występuje ono wówczas, jeżeli postanowienie umowne poważnie, znacząco odbiega od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. W wyroku z dnia 13 lipca 2005 r. ( I CK 832/04, Pr. Bank. 2006, nr 3, s.8) Sąd Najwyższy stwierdził, że rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy przyjąć, że kwestionowane przez pozwaną postanowienia zawartej umowy nie zostały z nią uzgodnione indywidualnie. Konsument nie miał zatem wpływu na treść postanowienia umowy i nie było ono z nim uzgadniane (okoliczności przeciwnej powód nie wykazał). Przedmiotowe postanowienia nie dotyczą także głównych świadczeń stron, gdyż należą do nich tylko takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia ( essentialia negotii).

W tej sytuacji w dalszej kolejności należało przyjąć, że przedmiotowe postanowienie umowy, dotyczące wysokości opłaty przygotowawczej, prowizji i ceny T., ustalonej w kwotach odpowiednio: 129 zł, 1321 zł i 800 zł, przy kwocie pożyczki w wysokości 2250 zł i ustalonych odsetkach umownych oraz okresie spłaty, rozłożonym na 36 miesięcy, kształtowało prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, zakładało ogromną dysproporcję świadczeń, rażąco naruszając interesy konsumenta i jako takie spełniają przesłanki abuzywności, a w konsekwencji są wyłączone z umowy ( art. 385 ³ KC) i nie wiążą pozwanych. Opłata przygotowawcza i prowizja powinny odzwierciedlać faktyczne koszty, jakie przedsiębiorca poniósł w związku z przygotowaniem umowy, zgromadzeniem koniecznych dokumentów, dokonaniem weryfikacji zdolności kredytowej, uruchomieniem środków. Nie mogą to być w żadnej mierze arbitralnie ustalone przez przedsiębiorcę opłaty, nie znajdujące faktycznego uzasadnienia w poczynionych nakładach. Koszt ten nie może abstrahować od podjętych działań. Opłata przygotowawcza, prowizja i cena T. (koszty wym. w pkt 1.4 umowy), których powód domaga się w niniejszej sprawie, nie odzwierciedlają nakładów rzeczywiście poniesionych przez powoda, co w sposób rażący narusza interesy konsumentów i może przynosić powodowi nieuzasadnione korzyści (art. 385 ¹§1 kc). Postanowienia – dające możliwość obciążenia strony niewspółmiernymi kosztami do wykonanej czynności, to niedozwolone klauzule umowne. Wskazać przy tym należy, że pozwana – jak wynika z jej zeznać – w ówczesnym czasie miała zaciągniętych kilkanaście pożyczek w różnych instytucja, których już wtedy nie spłacała w terminie, dlatego trudno uznać, że powód – udzielając jej pożyczki, wystarczająco wnikliwie sprawdził jej zdolność kredytową, za co naliczył sobie opłatę. Pozwana nie została też poinformowana przy zawieraniu umowy, że będzie obciążona dodatkowo spłatą z tytułu ceny T., jednocześnie nie wiedziała jakie uprawnienia jej przysługują z tego tytułu. Przedstawiciele powoda telefonowali do pozwanej z ofertami zawarcia kolejnej umowy pożyczki, ale nie poinformowali jej o możliwości odroczenia spłaty zgodnie z postanowieniami tzw. T., za co powód naliczył sobie opłatę w wys. 800 zł. Istotnym jest ponadto, że powód przewidział w umowie wynagrodzenie na swoją rzecz również w innej formie, tj. w odsetkach umownych w wysokości 9,87% w skali roku (pkt 1.2 umowy), naliczonych, w ramach kwoty dochodzonej pozwem, w kwocie 720 zł.

Jak wynika z twierdzeń powoda (k-42), pozwana zalegała z płatnością rat za grudzień 2017r. i styczeń 2018r., co spowodowało wypowiedzenie umowy pożyczki. Zatem przyjąć należało, że pierwszą ratę w kwocie 145 zł zapłaciła w terminie. W następstwie wezwania do zapłaty pozwana zapłaciła jeszcze 100 zł oraz po wniesieniu pozwu kolejne 500 zł. Kwoty te pomniejszają zobowiązanie pozwanej do kwoty 2225 zł (2250 + 720 = 2970 – 145 – 100 – 500 = 2225), którą zasądzono wraz z kwotą skapitalizowanych odsetek w wys. odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 9.04.2018r. (tj. od dnia wniesienia pozwu) do dnia wyroku, łącznie w kwocie 2394,83 zł (art. 481§2 ¹ kpc).

Sąd uwzględnił wniosek pozwanej o rozłożenie zasądzonej kwoty na raty na podstawie przepisu art. 320 kpc. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma ten skutek, że powodowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (por.: uchwała składu siedmiu sędziów SN – zasada prawna z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70, OSNC 1971, nr 4, poz. 61).

Na podstawie zeznań pozwanej oraz zaświadczenia pracodawcy (k-27) ustalono, że pozwana pracuje jako pielęgniarka z wynagrodzeniem stałym w wys. 3004,83 zł oraz pracuje dodatkowo na zlecenie w tym samym charakterze, uzyskując dochody w wys. 250 zł za dwutygodniowy turnus w sanatorium, łącznie ok. 4500 zł miesięcznie. W dniu 30.08.2017r. zmarł jej ojciec, który pomagał jej również finansowo, w tym w spłacie zaciąganych pożyczek i kredytów. Pozwana prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem, który jest osobą bezrobotną, podejmuje jedynie prace dorywcze. Aktualnie ma zobowiązania z tytułu kilkunastu kredytów i pożyczek, z których nie wywiązuje się w terminie. Przeciwko niej prowadzone są też postępowania egzekucyjne, gdzie prowadzona jest egzekucja z wynagrodzenia za pracę.

Orzekając w tym zakresie, Sąd uwzględnił sytuację rodzinną, osobistą i majątkową pozwanej. Biorąc pod uwagę skalę działalności powoda oraz dochody pozwanej, rozłożenie spłaty na raty nie powinno spowodować zagrożenia spłaty całej należności i utrudniać nadmiernie sytuacji powoda.

Orzeczenie w pkt III wyroku oparto na przepisie art. 100 zd. 1 kpc.