Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II K 439/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2018 r.

Sąd Rejonowy w Szczytnie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący SSR Ewelina Wolny

Protokolant st. sekr. sąd. Katarzyna Mierzejewska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Szczytnie Jowity Chyła-Radgowskiej

po rozpoznaniu na rozprawie w dniach 31 października i 21 listopada 2018 roku sprawy

B. K.,

s. E. i K. z domu S., ur. (...) w W..

oskarżonego o to, że:

w okresie od 30 października 2017 roku do 08 czerwca 2018 roku w S., woj. (...)- (...) uchylał się od obowiązku alimentacyjnego na rzecz małoletnich M. i D. K. określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 06 kwietnia 2009 r. sygn. akt VI RC 280/09 w wymiarze po 200 zł miesięcznie, zmienionego następnie wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 19 grudnia 2011 r. sygn. akt III RC 366/11 do wysokości po 250 zł na rzecz w/w małoletnich, z mocą od 10 stycznia 2012 r. przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych, a nadto naraził uprawnionych na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,

tj. o czyn z art. 209 § 1a k.k.

I.  oskarżonego B. K. uznaje za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i za to z mocy art. 209 § 1a kk skazuje go na karę 5 (pięciu) miesięcy pozbawienia wolności,

II.  na podstawie art. 624 § 1 kpk zwalnia oskarżanego w całości od zapłaty kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

Oskarżony B. K. i J. M. mają trzy córki: urodzoną (...) W. K., urodzoną (...) D. K. i urodzoną (...) M. K.. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 29 maja 2009r. w sprawie VI RC 280/09 małżeństwo wymienionych zostało rozwiązane przez rozwód, oskarżony został zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania dzieci w kwotach po 200 zł miesięcznie na każde z nich. Po dwóch latach matka małoletnich wystąpiła w ich imieniu z powództwem o podwyższenie alimentów, ugodą zawartą w dniu 19 grudnia 2011r. przez Sądem Rejonowym w Szczytnie w sprawie III RC 366/11 B. K. zobowiązał się do zapłaty na rzecz każdej z córek kwot po 250 zł miesięcznie, do rąk ich matki.

(dowód: odpis wyroku VI RC 280/09 na k. 35 – 35v, kserokopia protokołu rozprawy III RC 366/11 na k. 34, odpis postanowienia w sprawie III RC 366/11 na k. 33).

Oskarżony pomimo wydanych orzeczeń i zawartej ugody nie łożył na utrzymanie dzieci, postępowanie egzekucyjne wszczęte na wniosek J. M., prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w S. za sygnaturą Kmp 57/09 zostało ostatecznie uznane za bezskuteczne w dniu 24 sierpnia 2017r., niepowodzeniem zakończyły się, próby egzekucji świadczeń z wynagrodzenia za pracę dłużnika, bezrobotnego lub podejmującego zatrudnienia dorywcze.

(dowód: kserokopia akt Kmp 57/09 na k. 19 – 32v)

Do dnia 30 października 2017r. B. K. odbywał karę 7 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną w sprawie II K 227/17, tego dnia został warunkowo przedterminowo zwolniony. Po opuszczeniu zakładu karnego podejmował prace w sektorze budowlanym, w formie dorywczej, osiągał dochody w średniej kwocie 2000 zł, przeznaczanej na własne utrzymanie. W dniu 26 stycznia 2018r. zawarł umowę o pracę na okres próbny w spółce (...), z wynagrodzeniem 2100 zł brutto miesięcznie. Pomimo zajęcia wynagrodzenia przez komornika sądowego na poczet świadczeń alimentacyjnych nie przekazano żadnej kwoty, umowa z oskarżonym została rozwiązana w dniu 30 kwietnia 2018r. Należności z tytułu potrącenia z wynagrodzenia za pracę B. K. zostały przekazane na poczet zadłużenia alimentacyjnego w dniu 11 lipca 2018r. Kolejne zajęcie wynagrodzenia dłużnika, zatrudnionego w (...) S.A. nie powiodło się z uwagi na brak zatrudnienia wymienionego we wskazanej spółce.

Koszty związane z zaspokojeniem potrzeb życiowych D. K. i M. K. w okresie od 30 października 2017r. do 08 czerwca 2018r. pokrywała wyłącznie ich matka, wychowująca nadto dwóch synów z innego związku, utrzymująca się z zatrudnienia na z wynagrodzeniem w kwocie około 2000 zł, prowadząca wspólne gospodarstwo domowe z aktualnym partnerem osiągającym dochód rzędu 3000 zł z działalności gospodarczej. Wymieniona pobierała świadczenia z funduszu alimentacyjnego w kwocie 500 zł na obie córki, zasiłek rodzinny w kwocie 200 zł, , korzystała również okresowo z zasiłków celowych z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej.

(dowód: wyjaśnienia oskarżonego B. K. na k. 67 i k. 114 – 114v, zeznania J. M. na k. 56 i k. 116 – 116v, kserokopia dokumentacji postępowania administracyjnego na k. 2 - 18, zaświadczenia dotyczące świadczeń socjalnych pobieranych przez J. M. na k. 40, kserokopia akt Kmp 57/09 na k. 71 i k. 79, dokumentacja dotycząca zatrudnienia oskarżonego na k. 69 – 70, dowód wpłaty wraz z pismem spółki (...) na k. 81 – 82).

Oskarżony B. K. w toku postępowania przygotowawczego przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, wyjaśniając, iż nie płacił alimentów, gdyż czynił to za niego fundusz alimentacyjny, zaś na poczet długu alimentacyjnego komornik dokonywał potrąceń z jego wynagrodzenia za pracę. Nadmienił, iż w listopadzie 2017r. zatrudnił się w firmie (...), zaś od czerwca 2018r. pracuje w przedsiębiorstwie (...). (vide wyjaśnienia oskarżonego na k. 67).

Sąd zważył, co następuje:

Przytoczone wyjaśnienia B. K. zasługują w ocenie Sądu na podzielenie jedynie w zakresie potwierdzającym fakt niewywiązywania się przez wymienionego z wynikającego z nałożonego wyrokiem w sprawie VI RC 280/09 i zawartej w toku postępowania III RC 366/11 ugody alimentacyjnej obowiązku łożenia na utrzymanie córek D. i M. kwot po 250 zł miesięcznie, albowiem powyższe zaniechanie oskarżonego wynika z zarówno zeznań matki pokrzywdzonych, J. M. (vide k. 56 i k. 116 – 116v), jak i dokumentacji postępowania zmierzającego do egzekucji alimentów (vide kserokopia dokumentacji postępowania administracyjnego na k. 2 – 18, kserokopia akt III RC 366/11 na k. 32 – 33, kserokopia akt Kmp 53/13 na k. 19 – 32v i k. 71).

Nie sposób natomiast zaaprobować stanowiska oskarżonego, jakoby do zaniechania płatności świadczeń alimentacyjnych w zarzucanym mu okresie doszło na skutek okoliczności przez niego niezawinionych. Jakkolwiek należności związane z zajęciem jego wynagrodzenia za pracę w okresie zatrudnienia w spółce (...) zostały istotnie przekazane z opóźnieniem i zaksięgowane na poczet zaległych alimentów (vide k. 79, k. 81 – 82), mieć wszakże należy na uwadze, iż stosunek pracy z B. K. został rozwiązany po okresie trzech miesięcy od zajęcia jego wynagrodzenia, wbrew deklaracjom wymienionego nie był on zatrudniony w firmie (...), zaś podejmowanie prac w formie dorywczej skutecznie uniemożliwiło egzekucję świadczeń, podobnie jak we wcześniejszym okresie, przez 30 października 2017r. (vide kserokopia akt Kmp 53/13 na k. 19 – 32v i k. 71 i k. 79). Nie negując także przekazywania drobnych kwot pieniężnych przez oskarżonego bezpośrednio córkom, a także nabywania im obuwia i odzieży, zważyć trzeba, iż sam B. K. powołał się na powyższe zakupy spodni i butów w okresie około września – października 2018r. (vide k. 116v), nie mają one tym samym znaczenia dla oceny jako zachowania w czasie objętym zarzutem, nadto wskazane formy wspierania dzieci nie mogą być uznane za zgodne z warunkami zawartej ugody łożenie na ich utrzymanie. Za znamienne i zasługujące w tym miejscu na przytoczenie uznać należy słowa oskarżonego: „(…) ja nie płaciłem, ponieważ za mnie płaci fundusz alimentacyjny (…)” (vide k. 67).

Podsumowując powyższe rozważania, stwierdzić należy, iż popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu nie ulega żadnej wątpliwości. Będąc zobowiązanym zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie VI RC 280/09 oraz zawartą w dniu 19 grudnia 2011r. przez Sądem Rejonowym w Szczytnie w sprawie III RC 366/11 ugodą do uiszczania świadczeń alimentacyjnych na rzecz córek D. K. i M. K., w kwotach po 250 zł miesięcznie, z premedytacją uchylał się do wywiązywania się z powyższego obowiązku łożenia na utrzymanie dzieci, przy czym łączna wysokość powstałych wskutek opisanego zaniechania zaległości za okres pomiędzy 30 października 2017r. a 08 czerwca 2018r. przekraczała równowartość trzech świadczeń okresowych. Zachowanie oskarżonego wyczerpuje tym samym znamiona występku z art. 209 § 1 kk, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. poz. 952), z uwagi na datę końcową czynu stanowiącego przestępstwo trwałe. (vide Gardocki, Prawo, s. 285; Wąsek, Warylewski [w:] Wąsek, Zawłocki I, s. 1251; Górniok [w:] Górniok i in., t. 2, s. 231; Ratajczak, Przestępstwa przeciwko rodzinie, opiece i młodzieży w systemie, s. 191–192; por. też postanowienie SN z 18.07.1996 r., I KZP 15/96, „Wokanda" 1996/11, s. 21)

Zgodnie z rozpowszechnionym w judykaturze i piśmiennictwie poglądem, wyrazonym między innymi w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 07 listopada 2017r. w sprawie II KK 211/17, „(…) uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji - w ujęciu art. 209 § 1 k.k. - zachodzi wtedy, gdy zobowiązany, mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli. W pojęciu "uchyla się" zawarty jest zawsze negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do świadczenia - sprawca obowiązku tego nie wypełnia, gdyż go wypełnić nie chce lub lekceważy ten obowiązek. Musi to więc być zachowanie umyślne, w którym wyraża się szczególne nastawienie psychiczne sprawcy (element subiektywny), a z drugiej strony - stan uchylania się trwający przez określony dłuższy czas (element obiektywny). (…) Jeden z nich charakteryzuje postępowanie sprawcy od strony podmiotowej, a polega na szczególnym nastawieniu psychicznym wyrażającym się w nieustępliwości, chęci postawienia na swoim (obojętne, z jakich pobudek), podtrzymywaniu własnego stanowiska na przekór ewentualnym próbom jego zmiany (np. mimo wszczęcia egzekucji cywilnej, przeprowadzenia rozmów ostrzegawczych itp.). Przejawem takiego nastawienia psychicznego bywa porzucenie pracy lub jej zmiana na gorzej płatną. Drugi element, obiektywny, polega na trwaniu takiego stanu rzeczy przez pewien dłuższy czas (np. na wstrzymywaniu się z zapłatą kolejnych rat alimentacyjnych co najmniej przez 3 miesiące lub płaceniu ich nieregularnie albo w kwotach znacznie niższych od należnych)". Przedmiotem ochrony są: rodzina i instytucja opieki; chodzi o zabezpieczenie materialnych podstaw egzystencji dla osób najbliższych sprawcy oraz tych, których prawa w tym zakresie wynikają z orzeczenia sądowego lub ustawy (Szewczyk [w:] Zoll II, s. 902; por. też postanowienie SN z 20.04.2001 r., V KKN 47/01, OSP 2002/3, poz. 43, z glosą Wąska, tamże). Wyrażany bywa też pogląd, że przedmiotem ochrony jest także prawo do alimentacji (Wąsek, Warylewski [w:] Wąsek, Zawłocki I, s. 1236; tak też Pusz, Uchylenie, s. 1450 i n.; Tobis, Główne, s. 65).

B. K. działał umyślnie, mając świadomość istnienia obowiązku alimentacyjnego wobec córek, zdając sobie sprawę z wysokości świadczeń ustalonych w ramach zawartej z matką dzieci ugody i z premedytacją uchylającego się od łożenia na ich utrzymanie, na wskazuje chociażby podejmowanie zatrudnień dorywczych bądź na podstawie umów krótkookresowych, uniemożliwiających skuteczną egzekucję. Stopień jego winy uznać tym samym należy za wyższy niż nieznaczny.

Analogicznie potraktowano stopień społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu występku. Na niekorzyść wymienionego przemawia noszące znamiona trwałości uchylanie się od płatności dobrowolnie ustalonych kwot, brak faktycznego poczucia odpowiedzialności za własne zaniechanie w tym zakresie, próby umniejszenia własnego zawinienia deklarowaną troską o córki, w okresie nie objętym zarzutem. Okoliczności te, w powiązaniu z wielokrotną uprzednią karalnością, w tym za przestępstwo przeciwko matce pokrzywdzonego (vide informacja z Krajowego Rejestru Karnego na k. 74 - 75), wskazują na lekceważący stosunek oskarżonego do obowiązujących norm prawnych i społecznych.

Jako okoliczność łagodzącą potraktowano natomiast relatywnie krótkotrwały, nie przekraczający roku okres przypisanego B. K. zaniechania, a także częściową spłatę zadłużenia na skutek spóźnionego przekazania zajętej części wynagrodzenia przez byłego pracodawcę.

Mając powyższe na uwadze, wymierzoną oskarżonemu karę pozbawienia wolności uznać należy za adekwatną do stopnia jego winy i stopnia społecznej szkodliwości jego czynu. Utrzymana znacznie poniżej górnej granicy ustawowego zagrożenia, wynoszącej 1 rok, nie może być uznana za rażąco surową, poprzez swą realną dolegliwość zapewnia skuteczność oddziaływań indywidualnoprewencyjnych, unaoczniając oskarżonemu naganność podobnych zachowań, kształtuje nadto społeczną świadomość prawną, przeciwdziałając poczuciu bezkarności sprawców przestępstwa tak rozpowszechnionego jak uchylanie od łożenia na utrzymanie dzieci.

Oskarżony nadal nie posiada stałego zatrudnienia, jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym, co przemawiało za zwolnieniem go od ponoszenia kosztów sądowych, na podstawie art. 624 § 1 kpk.