Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Gz 241/18

POSTANOWIENIE

Dnia 14 grudnia 2018 r.

  Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy

  w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Kala (spr.)

Sędziowie: SSO Wiesław Łukaszewski

SSO Artur Fornal

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2018 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej A. W. nieprowadzącej działalności gospodarczej

w przedmiocie umorzenia zobowiązań upadłej bez ustalania planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela – (...) w W. na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 25 lipca 2018 r., sygn. akt XV GUp 145/16

p o s t a n a w i a:

oddalić zażalenie.

Wiesław Łukaszewski Elżbieta Kala Artur Fornal

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 25 lipca 2018 r., sygn. akt XV GUp 145/16, Sąd Rejonowy umorzył w całości wszystkie zobowiązania A. W. powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, czyli przed dniem 13 lipca 2016 r., bez ustalania planu spłaty wierzycieli. W drugim punkcie postanowienia Sąd obciążył Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Bydgoszczy tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania.

Uzasadniając rozstrzygniecie Sąd wskazał, że wniosek o umorzenie zobowiązań złożyła sama upadła w piśmie z 25 stycznia 2018 r. uzasadniając go trudną sytuacją majątkową i osobistą oraz brakiem możliwości znalezienia pracy. Wierzyciele: (...) w W. oraz Burmistrz M. sprzeciwili się umorzeniu zobowiązań upadłej bez ustalenia planu spłaty.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 491 16 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 233; dalej jako: p.u.n.) Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Jedynym więc warunkiem zastosowania tego przepisu jest osobista sytuacja upadłego. Bez znaczenia jest wysokość niezaspokojonych zobowiązań, przyczyna powstania trudnej sytuacji osobistej upadłego czy też inne okoliczności. Ponadto, jeżeli mimo posiadania przez upadłego zdolności zarobkowych którekolwiek z jego zobowiązań jest na poziomie tak znacznie przekraczającym te możliwości, że nie będzie on w stanie realizować jakiegokolwiek planu spłaty na rzecz wierzycieli w okresie przewidzianym na realizację tego planu (3 lata), to w takiej sytuacji będzie mógł mieć zastosowanie art. 491 16 ust. 1 p.u.n.

W przedmiotowej sprawie Sąd uznał za oczywiste, że sytuacja osobista upadłej jednoznacznie wskazuje, że nie jest ona i nie będzie zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. W takiej bowiem sytuacji, w jakiej znajduje się aktualnie upadła nie jest w stanie osiągać dochodów, które pozwoliłyby jej na realizację jakiegokolwiek planu spłaty. Po pierwsze obecnie upadła nie ma majątku i żadnego źródła dochodu, jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, pomimo podejmowanych starań nie udało się jej znaleźć jakiejkolwiek pracy. Upadła prowadzi wspólne gospodarstwo wraz z mężem, który utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w wysokości wynagrodzenia minimalnego. Upadła korzysta z pomocy córki, która użycza jej i mężowi pokoju w domu w którym mieszkają. Upadła jest osobą cierpiącą na szereg schorzeń, stan zdrowia powoduje konieczność stałego leczenia i przyjmowania leków oraz nie daje możliwości podejmowania choćby fizycznych prac dorywczych- upadła złożyła wniosek o orzeczenie wobec niej niepełnosprawności. Dokonane ustalenia wskazują, iż upadła pozostaje na utrzymaniu męża i korzysta z pomocy córki. Co więcej należy stwierdzić, że upadłej nie stać na pewne standardowe wydatki, tylko prowadzenie wspólnego gospodarstwa z mężem, który ma świadczenie pozwala pokryć wydatki upadłej i to w części (upadła nie nabywa wszystkich przepisanych jej leków z uwagi na brak środków). Upadła stara się bardzo racjonalnie i oszczędnie gospodarować posiadanymi środkami składającymi się na budżet domowy. Pomimo to, niejednokrotnie wydatki przewyższają dochody rodziny (męża) i zmuszeni są korzystać z pomocy członka rodziny – córki. Mając na uwadze wyjaśnienia upadłej, ale i fakty powszechnie znane, brak podstaw do kwestionowania podanych przez upadłą ponoszonych wydatków. Upadła przyznała, że nie w pełni pokrywa koszty, które winna w zakresie wydatków pokrywać - z uwagi na brak środków. Nic nie wskazuje przy tym aby sytuacja osobista, majątkowa upadłej mogła ulec poprawie. Upadła z uwagi na brak środków nie zaspakaja części normalnych potrzeb każdego człowieka (jak wczasy, okresowe korzystnie z kina czy teatru). Upadła jest osobą schorowaną, bez dochodów i majątku, żyje wraz z mężem na granicy ubóstwa.

W ocenie Sądu Rejonowego brak było podstaw do zanegowania podanych wydatków, co wynika z wyjaśnień upadłej i znajduje potwierdzenie w przedłożonych dokumentach. Rodzina żyje na granicy (czy w zasadzie poniżej) minimum socjalnego, szacowanego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, które stanowi pewien punkt odniesienia i Sąd nie tracił tej okoliczności z pola widzenia w celu weryfikacji danych uzyskanych od upadłego. W niniejszej sprawie dane te po pierwsze nie budziły wątpliwości Sądu Rejonowego. Ponadto, wskazane minimum jest pewnym ogólnym szacunkiem, który nie uwzględnia wszystkich kosztów jakie mogą w danym konkretnym przypadku wystąpić (jak choćby znacząco zwiększone wydatki na leczenie upadłej). Jak wskazał Sąd Rejonowy, wskaźniki te mogą mieć w przedmiotowej sprawie jedynie charakter pomocniczy, bezpodstawne jest ich mechaniczne stosowanie bez zbadania okoliczności konkretnej sprawy.

W zakresie dowodów Sąd Rejonowy wskazał, że w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości jednym z podstawowych dowodów są wyjaśnienia upadłego (zeznania) i syndyka, które zostały złożone. Relacja upadłego była weryfikowana przez syndyka podejmującego przez cały okres prowadzonego postępowania czynności, w tym związane z weryfikacją upadłego, miejsca zamieszkania, dochodów, jego sytuacji, co było m.in. przedstawiane w sprawozdaniach – wstępnym, za poszczególne okresy i ostatecznym, co znajduje się w aktach sprawy. Ustalenia zostały dokonane także w oparciu o dostępne dokumenty, a także akta sprawy o ogłoszenie upadłości. Wszystkie podane okoliczności w sprawie o ogłoszenie upadłości były weryfikowane przez syndyka w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy zważył, że w prowadzonym postępowaniu po ogłoszeniu upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej znajdują odpowiednie zastosowanie ogólne reguły rozkładu ciężaru dowodu w procesie cywilnym – z uwzględnieniem odmiennych regulacji i specyfiki postępowania upadłościowego. Wobec tego wierzyciel chcąc wykazać zasadność swoich twierdzeń musi je udowodnić (art. 6 kpc w zw. z art.232 kpc). Dwóch z wierzycieli zajęło stanowisko w sprawie, wszyscy wierzyciele byli zawiadomieni o terminie posiedzenia, mogli również składać określone wnioski dowodowe. Wnioski te, jak i twierdzenia formułowane na etapie zażalenia należy traktować, co do zasady, jako spóźnione i podlegające pominięciu. Ponadto, skoro wierzyciele jako strona nie zakwestionowali określonych twierdzeń upadłej, w szczególności w zakresie jej sytuacji, wydatków, dochodów to okoliczności te należy uznać jako przyznane. Reasumując przedstawione okoliczności wskazują na bardzo trudną sytuację osobistą i materialną upadłej, na jej ubóstwo i nie pozwalają na ustalenie jakiegokolwiek planu spłat wierzycieli.

Jednocześnie Sąd zważył, że wierzyciele nie złożyli wniosków dowodowych, nie został też złożony w szczególności wniosek o dowód z przesłuchania upadłej na jakieś konkretne okoliczności. Upadła nie posiada żadnych zobowiązań określonych w art. 491 21 ust. 2 p.u.n.

W konsekwencji Sąd Rejonowy postanowił zobowiązania upadłej powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości w całości umorzyć na mocy art. 491 16 ust. 1 p.u.n. i jednocześnie obciążyć Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania.

Zażalenie na powyższe postanowienie dotyczące umorzenia wszystkich zobowiązań upadłej złożył wierzyciel - (...) w W.. Skarżący zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne wyciągniecie wniosku na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, że sytuacja osobista upadłej wyklucza jakiekolwiek spłaty w ramach planu spłaty.

Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku upadłej o umorzenie jej zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli lub o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Wierzyciel nie kwestionował ustaleń faktycznych Sądu dotyczących stanu majątkowego, rodzinnego, wydatków oraz stanu zdrowia upadłej. Zarzucił natomiast brak wszechstronnego zbadania aktualnych możliwości zarobkowych upadłej i wskazał na potencjalną możliwość uzyskiwania przez nią dochodu, z którego mogłaby dokonywać spłat w ramach planu. Wskazał na niezbędność przeprowadzenia dowodu z informacji okolicznych urzędów pracy na okoliczność posiadania miejsc pracy dla osoby z konkretnym wykształceniem i kwalifikacjami, o określonym stanie zdrowia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Zażalenie nie podlegało uwzględnieniu.

Na wstępie wymaga zaznaczenia, że zastosowanie w niniejszej sprawie znajdują przepisy zmienione ustawą z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2015 poz. 978), w tym nowa nazwa ustawy. Skoro wniosek o ogłoszenie upadłości wpłynął po dniu 1 stycznia 2016 r., to Sąd Rejonowy powinien powołać jako prawidłową podstawę prawną rozstrzygnięcia i omawiać przepisy ustawy, która od 1 stycznia 2016 r. nosi nazwę: „Prawo upadłościowe” (w skrócie: p.n.), a nie jak błędnie wskazano w uzasadnieniu: „Prawo upadłościowe i naprawcze” (p.u.n.). Tytuł ustawy otrzymał nowe brzmienie na mocy art. 428 pkt 1) ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, który stosownie do art. 456 tej ustawy wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.

Przechodząc do oceny zarzutów skarżącego, Sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za swoje wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną ocenę prawną, opisane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Zgodnie z utrwaloną w judykaturze zasadą, w wypadku orzeczenia oddalającego środek zaskarżenia, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za swoje.

Postawiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należało uznać za całkowicie chybiony. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia tego przepisu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy poprawnie ocenił sytuację upadłej powołując się na jej wiarygodne zeznania, dowody w postaci zaświadczenia z Powiatowego Urzędu Pracy w M., jak i fakty znane mu urzędowo z toczącego się postępowania upadłościowego. Odnosząc się do stanowiska skarżącego prezentowanego w zażaleniu odnośnie potencjalnych możliwości zarobkowych upadłej, stwierdzić należało, że nie uwzględniało ono ustalonej w stanie faktycznym niniejszej sprawy podstawowej okoliczności, iż w obecnej sytuacji osobistej upadła realnie nie ma takich możliwości.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy wynika, że upadła jest osobą schorowaną, a od września 2017 roku jej stan zdrowia znacząco się pogorszył w związku z doznanym udarem. Zła sytuacja zdrowotna w tym wypadku raczej nie rokuje poprawy w perspektywie najbliższych trzech lat, ma charakter trwały. Potwierdziły to wyjaśnienia syndyka złożone w sprawozdaniach oraz dodatkowo na rozprawie w dniu 27 czerwca 2018 r., w których wskazał, że upadła ze względu na swój stan zdrowia nie ma szans otrzymać pracy. Dodatkowo stwierdzić trzeba, że braku możliwości uzyskania pracy przez upadłą dowodziło zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy w M. o braku ofert dla upadłej w okresie ostatniego roku (k-170. Dowód ten przeczył podstawowemu zarzutowi postawionemu w zażaleniu, że Sąd nie badał stanu ofert pracy dla osoby o określonych indywidulanie możliwościach w okolicy zamieszkania upadłej.

Wskazać należy w tym miejscu, że do obowiązków wierzyciela należało wykazanie stanu przeciwnego dotyczącego możliwości pojęcia zatrudnienia przez upadłą pozwalającego na realizację planu spłaty, skoro to on kwestionował zebrane w sprawie wiarygodne dowody. Wierzyciel poza wyrażeniem sprzeciwu co do umorzenia zobowiązań upadłej bez ustalania planu spłat nie przejawił na wcześniejszym etapie postępowania inicjatywy dowodowej, zaś w zażaleniu nie zdołał skutecznie podważyć ustaleń Sądu Rejonowego w tej materii. Nie jest wystarczające stwierdzenie w zażaleniu, że upadła ma możliwość podjęcia zatrudnienia, pomimo stwierdzonych ograniczonych możliwości zdrowotnych, co pozwoliłoby jej potencjalnie na dokonywanie spłat w ramach planu, skoro twierdzeniu temu przeczą zebrane wiarygodne dowody.

W rezultacie Sąd odwoławczy akceptuje ustalenia Sądu pierwszej instancji, jak i ocenę prawną. Celem upadłości konsumenckiej jest umożliwienie oddłużenia tym osobom fizycznym, które są zadłużone w stopniu uniemożliwiającym samodzielną spłatę długów. Taka ratio legis znajduje swój wyraz w treści art. 2 ust. 2 p.u., zgodnie z którym postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a dopiero jeśli jest to możliwe - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Zasadniczym celem upadłości konsumenckiej jest więc oddłużenie osoby fizycznej. Odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, powinno mieć charakter wyjątkowy, i taka sytuacja, jak trafnie ocenił Sąd upadłościowy, występuje w sprawie. W konsekwencji Sąd odwoławczy zgadza się z tym, że upadła nie byłaby zdolna do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

Brak majątku w powiązaniu z bardzo niskimi źródłami przychodów, pochodzących z wynagrodzenia męża i pomocy córki oraz skomplikowana sytuacja zdrowotna upadłej i jej wiek przemawiają, w ocenie Sądu Okręgowego, za przyjęciem wniosku, że upadła nie jest w stanie dokonywać jakichkolwiek spłat. Ustalenie w obecnych warunkach życia upadłej planu spłaty wierzycieli powodowałoby, w ocenie Sądu Okręgowego, to, że A. W. poprzez ograniczenie ponoszonych wydatków popadłaby w skrajne ubóstwo, gdy jej sytuacja zdrowotna wymaga ciągłych nakładów, które i tak zmuszona jest ograniczać.

Z tych względów należało na podstawie art. 385 w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. i art. 229 i art. 491 2 ust. 1 p.u. oddalić zażalenie.

Wiesław Łukaszewski Elżbieta Kala Artur Fornal