Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2018 roku, wydanym w sprawie sygn. akt VGC 2246/17, Sąd Rejonowy w Kaliszu zasądził od W. J. (1) na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 3.678,59 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 963,58 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 917,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(wyrok k. 140, uzasadnienie k. 145 – 153)

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany W. J. (2) zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu skarżący zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający istotny wpływ na sposób rozstrzygnięcia sprawy, wyrażający się w:

a.  mylnym ustaleniu, iż w okolicznościach niniejszej sprawy pozwany miał możliwość odmowy zawarcia umowy z powódką, podczas gdy zawarcie przedmiotowej umowy stanowiło warunek konieczny zawarcia umowy z odrębnym od powódki podmiotem, spółką (...)S.A.;

b.  mylnym ustaleniu, że pozwany podpisał umowę bez jej przeczytania i wyjaśnienia wątpliwości z nią związanych, podczas gdy pozwany radził się pracownika banku w sprawie wątpliwości związanych z umową;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść orzeczenia, to jest:

a.  przepisu art. 320 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy wystąpiły podstawy do jego zastosowania;

b.  przepisu art. 233 §1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, polegającej na niedostatecznym rozważeniu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie poprzez zaniechanie sprawdzenia, czy zasadnie powódka wystawiła pozwanemu faktury z tytułu prowizji faktoringowych i kar umownych.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie na podstawie art. 320 k.p.c. rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia w ten sposób, że pozwany zapłaci zasądzoną kwotę w ośmiu równych ratach, płatnych do 20. dnia każdego miesiąca począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym orzeczenie sądu odwoławczego stanie się prawomocne.

Ewentualnie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Ponadto skarżący wniósł o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania za pierwszą i drugą instancję według norm przepisanych.

(apelacja k. 157 – 160)

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji pozwanego w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych.

(odpowiedź na apelację k. 173 – 175)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się niezasadna.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny i stosując odpowiednie przepisy prawa rozstrzygnął niniejszą sprawę. Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne.

Sformułowane przez skarżącego zarzuty błędów sądu w ustaleniach faktycznych nie dotyczą zagadnień istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Podzielając ocenę Sądu Rejonowego należy zauważyć, że pozwany nie musiał zawierać umowy kredytu z (...)SA i związanej z nią umowy faktoringowej z (...) SA. Jeśli przedstawione warunki usług finansowych w ocenie pozwanego nie były dla niego korzystne, mógł on zrezygnować z zawarcia tych umów, a następnie poszukać innej oferty odpowiadającej jego potrzebom. Niewątpliwie jednak w niniejszej sprawie udzielenie kredytu przez bank zostało uzależnione od zawarcia umowy faktoringowej jako formy zabezpieczenia spłaty kredytu. Tym samym pozwany decydując się na skorzystanie z oferty (...)SA musiał podpisać umowę faktoringową, stanowiącą warunek udzielenia kredytu jako jego zabezpieczenie. Pozwany jednak, jak już podkreślono powyżej, nie musiał przyjąć tej oferty, jeśli jej warunki nie były dla niego odpowiednie czy też zrozumiałe.

Ponadto odnosząc się do okoliczności zapoznania się przez pozwanego z umową faktoringową należy zauważyć, że wprawdzie w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji w tym zakresie są rozbieżne, ale w ocenie Sądu Okręgowego nie ma to jakiegokolwiek wpływu na zapadłe rozstrzygnięcie. Sąd Rejonowy słusznie najpierw stwierdził, że pozwany miał świadomość skutków zawartej umowy faktoringowej. Następnie omyłkowo w następstwie prowadzonego wywodu wskazał na nieprzeczytanie umowy, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Odnosząc się do zarzutu skarżącego naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c. należy wskazać, że nie dotyczy on ustaleń faktycznych i oceny dowodów, a oceny prawnej i wykładni prawa materialnego. Pozwany kwestionuje bowiem zasadność wystawionych faktur z tytułu prowizji faktoringowych i kar umownych, a tym samym zasadność zapłaty przez pozwanego określonych świadczeń wynikających ze stosunku prawnego. Wobec powyższego Sąd Okręgowy dokona oceny istnienia zobowiązania oraz jego wysokości na podstawie odpowiednich przepisów prawa materialnego.

Uwzględniając ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, a także powyższe rozważania należy zauważyć, że bez względu na to, czy umowa została przeczytana i prawidłowo zrozumiana, czy też nie, to w świetle przepisów prawa cywilnego została ona zawarta. Oświadczenie woli pozwanego skutkujące zawarciem umowy faktoringowej nie było dotknięte wadami skutkującym stwierdzeniem nieważności umowy. A zatem wywołuje ono skutki prawne sprowadzające się w istocie do powstania stosunku prawnego, umowy pomiędzy powódką i pozwanym, którzy powinni wykonać zobowiązania z niej wynikające.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma także podstaw do stwierdzenia nieważności przedmiotowej umowy jako sprzecznej z prawem lub zasadami współżycia społecznego stosownie do treści art. 58 § 1 i § 2 k.c. Warto podkreślić, że argumentacja pozwanego jakoby umowa faktoringowa jako zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu została zawarta z naruszeniem zasad współżycia społecznego była niewystarczająca.

Przedmiotowa umowa faktoringowa jako umowa nienazwana została zawarta w ramach zasady swobody umów wynikającej z art. 353 ¹ k.c. Zgodnie z pkt. I ppkt. 2 i 3 przedmiotowej umowy pozwany jako faktorant zobowiązał się do terminowego regulowania wynagrodzenia. Zgodnie zaś z pkt I ppkt. 6 powódce jako faktorowi z tytułu świadczonych usług przysługuje wynagrodzenie określone w Regulaminie oraz Tabeli Opłat i Prowizji, będącej uzupełnieniem postanowień wynikających z Umowy i Regulaminu.

Strony uzgodniły wysokość opłaty abonamentowej na kwotę 738,00 zł zgodnie z pkt. IV przedmiotowej umowy. Stosownie do treści § 16 ust. 1 Regulaminu powódce jako faktorowi z tytułu przeprowadzonych czynności przygotowawczych do zawarcia Umowy oraz świadczonych usług przysługuje wynagrodzenie określone w załączniku do Umowy stanowiącym Tabelę Opłat i Prowizji, obejmujące w szczególności: (…) opłatę abonamentową należną za dany miesiąc kalendarzowy i naliczaną w ostatnim dniu danego miesiąca kalendarzowego.

W okresie realizowania umowy faktoringowej od grudnia 2016 roku do kwietnia 2017 roku powódka wystawiła pięć faktur VAT, każda na kwotę 738,00 zł, która stanowi opłatę abonamentową, naliczoną zgodnie z postanowieniami przedmiotowej umowy. W tym miejscu należy zauważyć, że opłata abonamentowa jest wynagrodzeniem za gotowość realizowania usług objętych przedmiotową umową w zakresie w niej określonym. Brak wierzytelności, które mogłyby zostać objęte usługami świadczonymi przez powódkę na podstawie przedmiotowej umowy, nie zwalnia pozwanego z obowiązku zapłaty wynagrodzenia w części stanowiącej opłatę abonamentową. A zatem wystawione przez powódkę faktury VAT jako dokumenty rozrachunkowe niebędące źródłem zobowiązania odpowiadają jednak istniejącemu zobowiązaniu pozwanego do zapłaty wynagrodzenia.

Pozwany nie uiścił należnego powódce wynagrodzenia w postaci opłat abonamentowych za okres od grudnia 2016 roku do kwietnia 2017 roku. Tym samym żądanie powódki obejmujące także odsetki ustawowe od dnia następującego po terminie płatności każdej z opłat abonamentowych do dnia wytoczenia powództwa oraz odsetki ustawowe naliczone od sumy należności głównej i wskazanych odsetek od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty okazało się w pełni uzasadnione i zasługiwało na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego nie było podstaw do rozłożenia na raty zasądzonego świadczenia stosownie do treści art. 320 k.p.c.

Zgodnie z art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Podstawą zastosowania cytowanego przepisu jest wyłącznie uznanie sądu, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. Ocena tych wypadków musi jednak uwzględniać usprawiedliwiony interes obu stron postępowania.

W rozpoznawanej sprawie takie szczególne okoliczności nie występują. Zdaniem Sądu Okręgowego za zastosowaniem tegoż przepisu nie przemawiała okoliczność, iż sytuacja finansowa pozwanego jest trudna. Podkreślić przy tym należy, że zarówno powódka jak i pozwany są przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku, która to działalność może być prowadzona efektywnie jedynie w oparciu o generowane dochody (przy uniknięciu sytuacji narażających na straty czy opóźnienia w płatnościach). A zatem nie sposób uznać, iż w niniejszym przypadku pierwszeństwo dać należy interesom pozwanego.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy oparł na zasadzie słuszności wynikającej z art. 102 k.p.c. nie obciążając pozwanego, jako przegrywającego postępowanie apelacyjne w całości, kosztami tego postepowania na rzecz powódki.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Zastosowanie art. 102 k.p.c. stanowi suwerenne uprawnienie jurysdykcyjne sądu orzekającego, jak słusznie wskazał skarżący, i do jego dyskrecjonalnej decyzji, opartej na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną całokształtu okoliczności sprawy, należy przesądzenie, czy wystąpił przewidziany w tym przepisie szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór.

W ocenie Sądu Okręgowego sytuacja osobista pozwanego uzasadnia nieobciążanie pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz powódki. Pozwany ma ponad 60 lat, prowadzi działalność gospodarczą, która na skutek czynników od niego niezależnych znalazła się w trudnej sytuacji finansowej. Oprócz tej trudnej sytuacji osobistej pozwanego uwzględnić należało też okoliczności niniejszej sprawy. Podkreślić bowiem trzeba działania pozwanego mające na celu porozumienie się z powódką w formie ugody sądowej w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji poprzez zapłatę w ratach całości żądanego przez powódkę świadczenia. Nie ulega wątpliwości, że gdyby powódka zawarła ugodę sądową z pozwanym niniejsza sprawa nie byłaby rozpoznawana w postępowaniu apelacyjnym.