Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy J.

przeciwko K. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Biskupcu z dnia 14 marca 2018 r., sygn. akt I C 642/17,

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1 i 3 w ten sposób, że nadaje mu brzmienie:

„1. zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 3.321,-zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden) z ustawowymi odsetkami od 3 lipca 2015r. do 31 grudnia 2015r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty,

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3. zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.264,21,-zł (jeden tysiąc dwieście sześćdziesiąt cztery i 21/100) tytułem kosztów procesu.”

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.091,16,-zł (jeden tysiąc dziewięćdziesiąt jeden i 16/100) tytułem kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Agnieszka Żegarska Mirosław Wieczorkiewicz Krystyna Skiepko

Sygn. akt IX Ca 726/18

UZASADNIENIE

Powódka wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 10.959,30,-zł wraz z odsetkami ustawowymi od szczegółowo wymienionych kwot i dat i kosztami procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu Sąd ten wskazał, że dochodzona pozwem kwota stanowi wynagrodzenie za korzystanie przez powódkę z nieruchomości powoda od października 2012 r. do czerwca 2015r.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podała, że roszczenie zostało spełnione w przeważającej części, a w toku procesu podniosła zarzut przedawnienia.

Wyrokiem z dnia 14 marca 2018r. Sąd Rejonowy w Biskupcu zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 10.959,30,-zł wraz z odsetkami od szczegółowo wymienionych kwot i dat oraz kwotę 4.148,-zł tytułem zwrotu kosztów procesu, oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

Sąd Rejonowy ustalił, że:

- strony w dniu 2 września 2002r. zawarły umowę dzierżawy gruntu należącego do powódki na 10 lat (obowiązywała do 2 września 2012r.),

- w umowie zastrzeżono, że po upływie terminu dzierżawa wygasa. Pozwana mogła na 30 dni przed końcem okresu umowy zgłosić wniosek o przedłużenie dzierżawy. Miesięczny czynsz wynosił 329,40,-zł brutto (od 1 stycznia 2011r. po 332,10,-zł),

- pozwana w piśmie z dnia 28 czerwca 2010r., wystąpiła z prośbą o przedłużenie umowy dzierżawy. W odpowiedzi powódka wskazała, że umowa może być przedłużona na okres 5 lat, pod warunkiem uregulowania zaległości czynszowych. Ostatecznie umowa nie została przedłużona.

- umowa wygasła w dniu 2 września 2012r., a nieruchomość nie została zwrócona do chwili obecnej,

- w dniu 25 czerwca 2010r. pozwana wpłaciła kwotę 15.545,19,-zł z tytułu czynszu za grunt. Kwotę tę zaliczono na poczet należności głównej w wysokości 13.568,79,-zł i odsetek - 1.976,40,-zł,

- pismem z dnia 25 października 2013r. (doręczonym 28 października 2013r.), powódka wystąpiła wobec pozwanej z żądaniem zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania za okres od dnia 1 października 2012r. do dnia 31 października 2013r. w kwocie 4.317,30,-zł (za 13 miesięcy) w terminie 14 dni. Ponownie - pismem z dnia 18 grudnia 2014 r. (doręczonym 22 kwietnia 2015 r.) - powódka zwróciła się do pozwanej o zapłatę wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania za okres od dnia 1 listopada 2013r. do dnia 31 grudnia 2014r. w kwocie 4.649,40,-zł (za 14 miesięcy) w terminie 14 dni,

- pismem z dnia 25 czerwca 2015r. (doręczonym 25 czerwca 2015r.) - powódka wystąpiła wobec pozwanej z żądaniem zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania za okres od dnia października 2012r. do czerwca 2015r. w łącznej kwocie 10.959,30,-zł plus odsetki w terminie 7 dni. Ostatnie wezwanie powódka sporządziła w dniu 15 lipca 2015r., które zostało doręczone pozwanej w dniu 17 lipca 2015r.

Mając to na uwadze Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie dochodzone pozwem zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Sąd ten przyjął, że pozwana korzystała z nieruchomości bez tytułu prawnego od 3 września 2012r., dlatego powódce przysługuje wynagrodzenie na podstawie art. 224 i art. 225 kc. W tej sytuacji za miarodajne kryterium wyznaczające wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, Sąd I instancji przyjął stawkę czynszu określoną w umowie (270,-zł netto).

Według Sądu Rejonowego zarzut przedawnienia roszczenia był bezzasadny, ponieważ w sprawie znajdował zastosowanie 10- letni termin przedawnienia.

W tej sytuacji Sąd I instancji uznał, że pozwana nie wykazała, aby dokonała zapłaciła powódce kwotę 10.000,-zł tytułem zaspokojenia roszczenia dochodzonego pozwem, dlatego też Sąd ten orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach procesu Sąd Rejonowy rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku złożyła pozwana, zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w części, tj. w punktach I i III.

Pozwany zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie art. 118 kc przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji dłuższego okresu przedawnienia roszczeń majątkowych, powołując się na fakt, że wypowiedziana umowa dzierżawy nie stanowi roszczenia okresowego, jak również, przez przyjęcie przez Sąd I instancji, że roszczenie to nie jest związane z prowadzeniem przez pozwaną działalności gospodarczej.

Mając powyższe na uwadze, pozwany wniósł o:

1.  zamianę zaskarżonego wyroku w punktach I oraz III poprzez oddalenie powództwa i oddalenie kosztów zastępstwa procesowego,

2.  zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za pierwszą i drugą instancję.

W odpowiedzi powódka wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Nie negując prawidłowości przeprowadzonego przez Sąd I instancji postępowania dowodowego i przytoczonych ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy uznał, że z powyższych ustaleń wyprowadzono błędy wniosek, iż zarzut przedawnienia podniesiony przez stronę pozwaną był całkowicie bezzasadny.

W rozpoznawanej sprawie, powódka domagała się zasądzenia od pozwanej kwoty 10.959,30,-zł z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości położonej przy ul. (...) w J. (za okres od października 2012r. do czerwca 2015r.).

Pozwana w toku postępowania podniosła zarzut przedawnienia, który ostatecznie nie został uwzględniony.

W tym zakresie Sąd Rejonowy stwierdził bowiem, że roszczenie zgłoszone przez powódkę przedawnia się w dziesięcioletnim terminie.

Sąd II instancji nie podzielił przedstawionego stanowiska, ponieważ okoliczności niniejszej sprawy jednoznacznie wskazują, że do roszczenia strony powodowej zastosowanie znajduje trzyletni termin przedawnienia.

Na wstępie wyjaśnić należy, że roszczenia wymienione w art. 224 i art. 225 kc mogą być dochodzone w czasie trwania posiadania przez nieuprawnioną osobę, a po jego ustaniu tylko w terminie wskazanym w art. 229 kc.

Istota uregulowania ustalonego w art. 229 kc polega na skróceniu terminu ich dochodzenia. Właściciel może zatem dochodzić roszczeń, które nie przedawniły się według ogólnych terminów z art. 118 kc, jednak po zwrocie rzeczy, tylko do upływu roku od tej daty (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 24 października 1972r., III CZP 70/72, Legalis nr 16649, wyroki Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2004r., IV CK 613/03, Legalis nr 79096, z 24 lutego 2006r., z 6 czerwca 2014r., III CSK 235/13, Legalis nr 1047173, z 18 września 2015r., I CSK 752/14, Legalis nr 1341793).

W konsekwencji należy uznać, że powódka może dochodzić w okresie oznaczonym w art. 229 kc wynagrodzenia za cały czas korzystania z rzeczy przez posiadacza w złej wierze, nie przekraczając jednak terminów przewidzianych w art. 118 kc. A dotyczy sytuacji, gdy strona pozwana podniesie zarzut przedawnienia.

W niniejszym przypadku, pozwana niewątpliwie nie zwróciła powódce gruntu będącego przedmiotem umowy dzierżawy łączącej strony.

Sąd Okręgowy pragnie wyjaśnić, że roszczenia uzupełniające mają charakter samodzielny (nie akcesoryjny), a więc ich związek z roszczeniem windykacyjnym i prawem własności jest oddzielny.

Oznacza to, że co do zasady roszczenia o wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przedawniają się - stosownie do art. 118 kc - w terminie dziesięcioletnim.

Powyższy przepis ustanawia jednak dwa wyjątki od tej zasady, a mianowicie wyróżnione przedmiotowo - roszczenia okresowe, a także roszczenia związanie z prowadzeniem działalności gospodarczej - przedawniające się w trzyletnim terminie.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego zgodnie przyjęto, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości (rzeczy) nie dzieli się na świadczenia okresowe, ponieważ jest należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy. Bieg tego roszczenia rozpoczyna się od chwili objęcia nieruchomości w posiadanie i wraz z upływem czasu posiadania „przesuwa się do przodu”. Właściciel może, więc dochodzić wynagrodzenia za korzystanie przez posiadacza z nieruchomości przez cały, nieprzedawniony okres posiadania, liczony wstecz - od daty wytoczenia powództwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2004r., IV CK 273/03, Legalis nr 75509, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2007r., III CSK 278/06, Legalis nr 82609).

W takiej sytuacji należało rozważyć, czy roszczenie powódki przedawnia się w trzyletnim okresie - jako związane z działalnością gospodarczą.

Dla kwalifikacji roszczenia, jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 kc nie ma znaczenia prawny charakter leżącego u jego podstaw zdarzenia, może ono być czynnością prawną, czynem niedozwolonym, lub jakimkolwiek innym zdarzeniem, nie wyłączając bezpodstawnego wzbogacenia czy korzystania z cudzej rzeczy bez podstawy prawnej, lecz jego związek z działalnością gospodarczą (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 września 2005r., IV CK 105/05, Legalis nr 92764).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 stycznia 2011r. wskazał, że wszczęta przez gminę sprawa o zapłatę wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości wchodzącej w skład zasobu gminnego jest związana z działalnością gospodarczą gminy i do roszczeń z tego tytułu ma zastosowanie trzyletni termin przedawnienia wskazany w art. 118 kc (III CSK 72/10, Legalis nr 717544).

W późniejszym orzecznictwie sądów powszechnych doprecyzowano, że ocena w zakresie związku roszczenia gminy z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, a więc przesądzenie kwestii długości terminu przedawnienia roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, powinna być dokonywana z uwzględnieniem konkretnych okoliczności i kontekstu prawnego danego przypadku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 7 lutego 2013r., I ACa 1333/12, Leglais nr 736451 , wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 23 stycznia 2013r., I ACa 772/12, Legalis nr 735102).

W rozpoznawanym przypadku, powódka wydzierżawiła nieruchomość w celu prowadzenia przez pozwaną działalności gospodarczej polegającej na postawieniu pawilonu handlowego. Miesięczny czynsz (płatny do 10 dnia miesiąca) został ustalony na kwotę 270,-zł + 22% (następnie 23%) podatku VAT, co dawało kwotę 329,40,-zł.

Z powyższego wynika, że roszczenie powódki jest związane z działalnością gospodarczą, a więc w sprawie zastosowanie znajduje trzyletni termin przedawnienia.

Powódka domagała się zasądzenia od pozwanej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od października 2012r. do czerwca 2015r. (k. 20)

Pozew wpłynął w dniu 25 sierpnia 2017r. (data prezentaty - k. 24), a więc roszczenie powódki należało uwzględnić za okres od 10 września 2014r. (czynsz za sierpień 2014r. uległ przedawnieniu) do 10 czerwca 2015r.

Oznacza to, że na rzecz powódki należało zasądzić kwotę 3.321,-zł (10 x 332,10,-zł) z ustawowymi odsetkami od dnia 3 lipca 2015r. (7 dni od dnia doręczenia pozwanej wezwania z dnia 23 czerwca 2015r. - k. 21)

Wobec zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia, należało ponownie rozliczyć koszty postępowania przed Sądem I instancji.

Zgodnie z art. 100 kpc, w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

W niniejszej sprawie powódka wygrała sprawę w 30,30%, a pozwana w 68,70,-%. Koszty powódki wyniosły łącznie 4.148,-zł, a koszty pozwanej 3.617,-zł. Wobec powyższego, pozwana powinna zapłacić powódce kwotę 1.256,84,-zł (4.148 zł x 30,30%), a powódka pozwanej kwotę 2.521,05 zł (3.617 zł x 69,70%).

Wzajemna kompensacja obu roszczeń doprowadziła do zasądzenia od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.264,21,-zł (2.521,05 zł - 1.256,84 zł).

Mając powyższe na uwadze, Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 386 § 1 kpc, jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 kpc również stosunkowo rozdzielając je w proporcji (69,70% do 30,30%).

Agnieszka Żegarska Mirosław Wieczorkiewicz Krystyna Skiepko