Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V .2 Ka 483/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku

Wydział V Karny Sekcja Odwoławcza

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Gozdawa-Grajewska

Protokolant: Justyna Napiórkowska

w obecności Mariusza Sobieraja Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Rybniku

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2018 r.

sprawy:

M. M. (1) /M./

s. E. i B.

ur. (...) w B.

oskarżonego o przestępstwo z art. 209 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 22 maja 2018r. sygn. akt III K 647/17

I.utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

II.zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokat A. L. kwotę
420 (czterysta dwadzieścia) złotych oraz 23% podatku VAT w kwocie 96,60 złotych (dziewięćdziesiąt sześć złotych sześćdziesiąt groszy), łącznie kwotę 516,60 złotych (pięćset szesnaście złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

III.zwania oskarżonego od ponoszenia kosztów za postępowanie odwoławcze obciążając nimi Skarb Państwa.

SSO Katarzyna Gozdawa-Grajewska

Sygn. Akt V.2 Ka 483/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Rybniku III Wydział Karny wyrokiem z dnia 22 maja 2018 r. sygn. akt III K 647/17 uznał M. M. (1) za winnego tego, że w okresie od 1 sierpnia 2013 roku do dnia 27 stycznia 2014 roku w R. uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy i orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie swojej córki M. M. (2) i przez to naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, co stanowi występek z art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed 31 maja 2017 roku w zw. z art. 4 § 1 k.k. i za to na mocy tych przepisów wymierzył mu karę 6 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 32 godzin w stosunku miesięcznym.

Nadto sąd uznał oskarżonego za winnego tego, że w okresie od 24 października 2014 roku do 24 marca 2015 roku w R. uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy i orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie swojej córki M. M. (2) i przez to naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, co stanowi występek z art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed 31 maja 2017 roku w zw. z art. 4 § 1 k.k. i za to na mocy tych przepisów wymierzył mu karę 5 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 32 godzin w stosunku miesięcznym.

Na mocy art. 85 § 1 i § 2 k.k., art. 86 § 1 i 3 k.k. Sąd połączył oskarżonemu wyżej orzeczone kary i wymierzył mu karę łączną 8 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 32 godzin w stosunku miesięcznym. Na podstawie art. 34 § 3 k.k. w zw. z art. 72 § 2 pkt 3 k.k. zobowiązał oskarżonego w okresie wykonywania kary do łożenia na utrzymanie małoletniej pokrzywdzonej M. M. (2). Na mocy art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. L. kwotę 1344 zł za nieopłaconą pomoc prawna udzieloną z urzędu na rzecz oskarżonego i kwotę 309,12 zł tytułem podatku od towarów i usług. Na mocy art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego w całości od ponoszenia kosztów sądowych.

Jednocześnie sąd na podstawie art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. umorzył postępowanie przeciwko oskarżonemu M. M. (1) o to, że w okresie od 22 marca 2011 roku do 6 września 2011 roku w B. uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy i orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie swojej córki M. M. (2) i przez to naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, co stanowi z art. 209 § 1 k.k. występek z art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed 31 maja 2017 roku w zw. z art. 4 § 1 k.k.

Obrońca z urzędu oskarżonego w dniu 11 lipca 2018 roku wniósł apelację zaskarżając wyrok na korzyść oskarżonego w zakresie punktu 1-3 w całości, tj. co do winy. Wyrokowi temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający wpływ na jego treść a polegający na przyjęciu przez Sąd I instancji że w okresie od 1 marca 2013 roku do 27 stycznia 2014 roku oraz od 24 października 2014 roku do 24 marca 2015 roku M. M. (1) uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy i orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie swojej córki M. M. (2) przez co naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny prowadzi do wniosku, że oskarżony zawsze gdy pozwalała na to jego sytuacja finansowa – łożył na utrzymanie córki oraz uczestniczył w jej wychowaniu, nie dopuszczając się uporczywego uchylania od obowiązku alimentacyjnego.

W oparciu o art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. wniósł o zmianę wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od czynu opisanego w punkcie II i III części wstępnej zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż podniesiony w niej zarzut okazał się nieuzasadniony.

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy w Rybniku na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób prawidłowy dokonał ustaleń stanu faktycznego. Na wstępie należy podkreślić, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sadu wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, lecz powinien zmierzać do wykazania jakich konkretnie uchybień w zakresie logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd oceniając zebrany materiał dowodowy. Sama tylko możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu w kwestii ustaleń faktycznych opartego na innych dowodach na których oparł się sąd I instancji nie może prowadzić do wniosku, że sąd ten instancji dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych.

Sąd I instancji wykazał oskarżonemu uporczywość w zaniechaniu płacenia alimentów na szkodę małoletniej córki M. M. (2). Warunkiem karalności przestępstwa niealimentacji jest nie samo niewykonywanie ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka, rodziców lub innej osoby najbliższej, lecz uporczywe uchylanie się od tego obowiązku, z czym bezsprzecznie mamy do czynienia w przedmiotowym przypadku. Przez "uporczywość" rozumie się bowiem zachowanie długotrwałe, powtarzalne, nacechowane złą wolą i nieustępliwością (por. wyr. SN z 27 II 1996 r., II KRN 200/95, Orz. Prok. i Pr. 1996). Wnikliwa i rzetelna ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Rejonowy jednoznacznie wykazała to, że zachowanie oskarżonego było nacechowane tzw. „złą wolą”. Oskarżony wiedząc, że jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym powinien dołożyć wszelkich starań, aby z tego obowiązku się wywiązać. W okresie gdy M. M. (1) nie był zarejestrowany w PUP ani nie był osadzony w z akładzie karnym miał obiektywną możliwość uiszczania rat alimentacyjnych. Sąd Rejonowy prawidłowo wskazał na czym polegała owa zła wola oskarżonego. Oskarżony w postępowaniu przed sądem I instancji wyjaśnił, że od sierpnia 2013 roku do marca 2015 roku osiągał dochód w wysokości 1500-2000 złotych. Z zeznań ojca oskarżonego E. M. wynika, że oskarżony „ zawsze miał jakąś pracę, jak nie stałą, to dorywczą”. Nadto oskarżony korzystał z pomocy finansowej Ośrodka Pomocy Społecznej. Pomimo to, nadal nie uiszczał rat alimentacyjnych, a postępowanie egzekucyjne było bezskuteczne (k. 22-24) Sąd zasadnie przyjął, że oskarżony mając obiektywne możliwości osobiste i majątkowe nadal lekceważył ciążący na nim z mocy ustawy i orzeczenia sądu obowiązek. O uporczywości zachowania oskarżonego świadczą zeznania świadka K. J.. Wbrew twierdzeniu obrońcy, sąd dokładnie wskazał powody dla których zeznaniom tego świadka z postępowania przygotowawczego nie dał wiary i dlaczego oparł swoją wiedzę na zeznaniach z postępowania sądowego. Wobec tego nie można uznać, aby K. J. bezzasadnie obciążała oskarżonego. Ustalenia poczynione przez sąd I instancji znajdują odzwierciedlenie zarówno w pozostałych dowodach osobowych – zeznaniach świadków: B. M. i E. M. jak i w dowodach nieosobowych mających charakter dokumentów. Należy zgodzić się z konstatacją sądu I instancji, że uchylanie się oskarżonego od wykonywania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego wiązało się z wyraźnie ze złą wolą oskarżonego, który ignorował w sposób tendencyjny, ciążący na nim obowiązek, zrzucając cały ciężar utrzymania córki na jej matkę, a także instytucje pomocy społeczne, z których wsparcia K. J. korzystać musiała, aby zapewnić małoletniej zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych.

Również trafnie sąd I instancji uznał, że faktu przekazywania drobnych upominków i niewielkich kwot kieszonkowego nie można uznać za wypełnianie obowiązku alimentacyjnego. W istocie oskarżony nie partycypował w kosztach koniecznych do utrzymania dziecka albowiem nie przekazywał kwot alimentów na rzecz córki M. M. (2). Nie można pominąć nastawienia oskarżonego, który posiadając zatrudnienie, a tym samym dochód w określonej wysokości, w ogóle nie poczuwał się do obowiązków, jakie rodzic posiada względem dziecka. Kiedy matka pokrzywdzonej była słuchaczką Liceum Ogólnokształcącego dla Dorosłych w latach 2010- 2013, to opiekę nad nią co drugi weekend w miesiącu sprawowali dziadkowie ze strony ojca. Później oskarżony starał się odwiedzać córkę raz w miesiącu. Z tak prawidłowo ustalonego stanu faktycznego nie wynika, aby oskarżony opiekował oraz zajmował się córką regularnie, tj. w taki sposób by uznać że miałoby to stanowić rodzaj realizacji obowiązku alimentacyjnego. Zresztą należy zwrócić uwagę że w sierpniu 2013r. matka małoletniej pokrzywdzonej wyszła za mąż i wyprowadziła się do R. i to od tego czasu ostatecznie Sąd Rejonowy przypisał oskarżonemu sprawstwo pierwszego z przypisanych mu występków. Oskarżony bowiem sam przyznał że gdy córka wyprowadziła się do R. kontakt z nią się urwał, że przestała wówczas odwiedzać także jego rodziców, a on sam również nie dążył do kontaktów z małoletnią. W pisemnych motywach wyroku sąd I instancji dokładnie wskazał jakie dowody uznał za udowodnione i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego przedstawił logiczny proces, który doprowadził do stwierdzenia winy oskarżonego.

Nie sposób zgodzić się z zarzutem obrońcy, że sąd I instancji umorzył postępowanie o czyn zarzucony oskarżonemu z okresu od 22 marca 2011 roku do 6 września 2011 roku uznając, że oskarżony w tamtym okresie łożył na córkę oraz realizował obowiązek alimentacyjny sprawując opiekę nad córką. W ocenie obrońcy aktualnie zachowanie oskarżonego się nie zmieniło i we wcześniejszych okresach, wtedy gdy postępowanie zostało umorzone, było tożsame z obecnym zachowaniem. Podkreślić należy to, że Sąd I instancji w uzasadnieniu jednoznacznie wskazał, iż przyczyną umorzenia postępowania było wadliwe wniesienie aktu oskarżenia, tj. bez niezbędnego wznowienia postępowania na podstawie art. 327 § 4 k.p.k. Prokurator nie był uprawnionym oskarżycielem, gdyż przez uprzednie umorzenie postępowania przygotowawczego utracił prawo oskarżania. Bez wydania prawidłowej decyzji procesowej – wznowienia postępowania doszło do innej okoliczności wyłączającej ściganie określonej w art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. Nadto z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego wynika, że zachowanie oskarżonego od sierpnia 2013 roku uległo zmianie, gdyż zaprzestał odwiedzin dziecka, nie zapłacił żadnej raty alimentów. Natomiast wcześniej starał się utrzymywać kontakt z córką, uiszczał wcześniejsze zobowiązania alimentacyjne. Wobec tego wbrew twierdzeniu obrońcy sąd trafnie wykazał, że zachowanie oskarżonego uległo zmianie, zatem nie może być oceniane przez pryzmat poprzedni okresów zarzucających niealimentację.

Ze względu na treść art. 447 § 1 k.p.k. stanowiącego, że apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku, w tym rozstrzygnięcia o karze, Sąd Okręgowy uznał, że wymierzona oskarżonemu kara łączna 8 miesięcy ograniczenia wolności polegająca na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 32 godzin w stosunku miesięcznym nie nosi znamion rażącej niewspółmierności lub rażącej surowości. Sąd I instancji wziął pod uwagę zarówno okoliczności obciążające jak i łagodzące i należycie uwzględnił je przy wymiarze kary. Podkreślił również znaczny stopień społecznej szkodliwości czynu i oczywisty stopień winy. Orzeczona kara wolnościowa spełni cele zarówno w zakresie prewencji ogólnej jak i szczególnej, będzie stanowić dla oskarżonego dostateczną dolegliwość i wdroży go w przyszłości do przestrzegania porządku prawnego. Zasługują na akceptację również pozostałe rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego.

Mając powyższe na uwadze, uznając rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w Rybniku za słuszne, Sąd Odwoławczy na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Jednocześnie na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (Dz. U.2018.1184.j.t) w związku z § 17 ust. 2 punkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 roku (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714 Sąd odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokat A. L. kwotę 420 złotych powiększoną o 23 % podatku VAT w kwocie 96,60 złotych, łącznie kwotę 516,60 złotych tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

SSO Katarzyna Gozdawa-Grajewska