Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2018 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca Sędzia SR A. S.

Protokolant starszy sekretarz sądowy M. U.

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2018 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa P. Z.

przeciwko (...) Towarzystwu (...) w W. o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4500 zł (cztery tysiące pięćset złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 866 zł (osiemset sześćdziesiąt sześć złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty tytułem odszkodowania;

3.  oddala powództwo w pozostałej części;

4.  obciąża pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi kwotą 875,79 zł (osiemset siedemdziesiąt pięć złotych siedemdziesiąt dziewięć groszy) tytułem tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa wydatków;

5.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygnatura akt II C 788/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 maja 2016 roku wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym, skierowanym przeciwko C. L., powódka Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F.S. w G. wniosła o zapłatę na jej rzecz kwoty 26.401,34 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP nie większej niż odsetki maksymalne za opóźnienie od dnia 13 maja 2016 roku do dnia zapłaty. Nadto wniosła o zasądzenie zwrotu kosztów sądowych w kwocie 331 zł, kosztów opłaty manipulacyjnej dla dostawcy usług płatności 3,31zł oraz kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazano, że na podstawie umowy z dnia 23 kwietnia 2012 roku powódka udzieliła pożyczki pożyczkobiorcy. Pozwana poręczyła spłatę pożyczki. W dniu 23 marca 2015 roku pożyczkobiorca zmarł, wobec czego roszczenie o zwrot pożyczki stało się natychmiast wymagalne. Pozwana nie spłaciła zadłużenia, mimo skierowanego do niej wezwania. Na dochodzoną pozwem kwotę składa się kapitał pożyczki – 24.861,94zł oraz odsetki od kapitału naliczone zgodnie z umową do dnia wniesienia pozwu - 1.539,40zł.

(pozew k. 2-5, , pełnomocnictwo k. 14, wyciąg KRS k. 15-16)

W dniu 27 maja 2016 roku Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 771845/16 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

(nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym k. 5v)

W dniu 16 czerwca 2016 roku pozwana wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym. Pozwana kwestionowała wysokość należności do spłaty, a nadto wyjaśniła, że zwróciła się do powódki o rozłożenie należności na raty i nie otrzymała odpowiedzi .

(sprzeciw od nakazu zapłaty k. 7-7v, potwierdzenie nadania k. 9)

Postanowieniem z dnia 6 lipca 2016 roku Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 771845/16 przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, z uwagi na wniesienie przez pozwaną sprzeciwu od nakazu zapłaty i utratę przez nakaz zapłaty mocy w całości.

(postanowienie k. 10v)

W piśmie z dnia 23 grudnia 2016 roku pozwana wniosła o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia, podnosząc, że jest w trudnej sytuacji materialnej.

(pismo k. 49-50)

W odpowiedzi na sprzeciw z dnia 28 grudnia 2016 roku powódka nie wyraziła zgody na rozłożenie na raty należności, gdyż w jej ocenie nie uzasadnia tego sytuacja materialna pozwanej. Jednocześnie wyjaśniła, że nie wyklucza rozłożenia świadczenia na raty po uzyskaniu tytułu wykonawczego.

(odpowiedź na sprzeciw k. 60-62v)

Postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2017 roku Sąd ustanowił dla pozwanej C. L. na jej wniosek pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata.

(wniosek k. 94-95, postanowienie k.95)

W piśmie z dnia 22 czerwca 2017 roku pozwana, reprezentowana przez pełnomocnika w osobie adwokata podniosła, że wynikające z umowy zobowiązanie nie stało się wymagalne w dacie śmierci dłużnika głównego. Powódka natomiast umowy pożyczki nie wypowiedziała. Pozwana gotowa była spłacać raty w terminie. Po dokonanych przez pozwaną dwóch wpłatach, już po śmierci pożyczkobiorcy, pozwana zwracała się do powódki o wskazanie wysokości zadłużenia, na co nie otrzymała odpowiedzi. W ocenie pozwanej, powódka zrobiła wszystko, aby uniemożliwić jej spłatę, zatem sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest żądanie zapłaty odsetek i kosztów.

Pełnomocnik pozwanej wnosił o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu, które nie zostały uiszczone w całości ani w części.

(pismo k. 108-110)

Na rozprawie w dniu 12 lipca 2018 roku pozwana C. L. wnosiła o uwzględnienie wysokości zobowiązania zgodnie z drugą wersją opinii biegłej. Nadto wnosiła o nie obciążanie pozwanej kosztami procesu.

(protokół rozprawy k. 285)

Pozwem z dnia 19 grudnia 2017 roku, skierowanym przeciwko małoletniemu M. J., reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego A. L., powódka Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F.S. w G. wniosła o zapłatę na jej rzecz kwoty 30.361,05 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP nie większej niż odsetki maksymalne za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Nadto wniosła o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym opłaty od pozwu, kosztów zastępstwa procesowego, opłaty od pełnomocnictwa oraz kosztów związanych z kierowanymi zapytaniami do Sądu o postępowanie spadkowe, o spis inwentarza i związanych z uzyskaniem odpisu postanowienia spadkowego. Powódka wniosła o orzeczenie, że zobowiązanie pozwanego jest solidarne z zobowiązaniem C. L..

W uzasadnieniu wskazano, że na podstawie umowy z dnia 23 kwietnia 2012 roku powódka udzieliła pożyczki pożyczkobiorcy W. L.. W dniu 23 marca 2015 roku pożyczkobiorca zmarł, a pozwany jest jego spadkobiercą. Na dochodzoną pozwem kwotę składa się kapitał pożyczki – 24.861,94zł oraz odsetki od kapitału naliczone zgodnie z umową do dnia wniesienia pozwu – 5499,11 zł.

(pozew k. 318-319v, , pełnomocnictwo k. 320, wyciąg KRS k. 321-323)

W odpowiedzi na pozew z dnia 2 lutego 2018 roku pozwany M. J., reprezentowany przez przedstawiciela ustawowego – A. L. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów postępowania według norm przepisanych. Dodatkowo wniósł o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.

W uzasadnieniu kwestionował wysokość i sposób naliczania odsetek. Według pozwanego w pierwszej kolejności odpowiedzialna za spłatę pożyczki jest C. L., która jest także poręczycielem. Pozwany dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza i jego odpowiedzialność jest ograniczona do stanu czynnego spadku. Dodatkowo o długu dowiedział się dopiero z wezwania do zapłaty.

(odpowiedź na pozew k. 352-354)

Postanowieniem z dnia 13 lutego 2018 roku Sąd ustanowił dla M. J. pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata.

(postanowienie k. 358)

Postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2018 roku Sąd połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawę z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F.S. w G. przeciwko M. J. ze sprawą z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F.S. w G. przeciwko C. L. .

(postanowienie k. 453)

W piśmie z dnia 14 listopada 2018 roku pozwany M. J., reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata wyjaśnił, że zajmuje takie stanowisko w sprawie jak C. L.. W przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia, wnosił o nieobciążanie kosztami postępowania. Pełnomocnik wnosił o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanemu, oświadczając, że nie zostały uiszczone w całości ani w części.

(pismo k. 467-470)

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. L. w dniu 23 kwietnia 2012 roku zawarł ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. w G. umowę pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...) na kwotę 38.000 zł na okres od dnia 23 kwietnia 2012 roku do dnia 15 kwietnia 2017 roku. Pożyczka oprocentowana była według zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd Kasy wynoszącej w dniu zawarcia umowy 20,25%. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 30,74%, zaś całkowita kwota do spłaty w dniu zawarcia umowy wynosiła 70.823,38zł.

Pożyczkobiorca zobowiązał się do terminowej spłaty pożyczki wraz z należnymi odsetkami w ratach miesięcznych płatnych bez wezwania w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłaty pożyczki, stanowiącym załącznik do umowy. Pożyczkobiorca zobowiązany był ponieść koszty związane z zawarciem umowy pożyczki tj. 20 zł tytułem opłaty przygotowawczej, 3040 zł tytułem prowizji.

Zgodnie z umową wpłaty dokonywane przez pożyczkobiorcę na poczet spłaty pożyczki Kasa zalicza w następującej kolejności na poczet: opłat z tytułu zwrotu kosztów ubezpieczenia, kosztów windykacji, w tym opłat za upomnienia i wezwania do zapłaty, prowizji i opłat, odsetek od kapitału przeterminowanego, a od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności Kasy z tytułu umowy, odsetek jak od należności przeterminowanej od całości należności przeterminowanej, wymagalnych odsetek za okresy obrachunkowe, kapitału przeterminowanego, odsetek naliczonych do dnia wpłaty, kapitału.

Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego zgodnie z umową wynosiła czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP (pkt 21 umowy).

Stosownie do pkt 23 umowy w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki należność z tego tytułu staje się w dniu następnym należnością przeterminowaną. Od niespłaconego w całości lub w części kapitału, a od wniesienia powództwa od całości zadłużenia pobierane są odsetki według stopy procentowej o jakiej mowa w pkt 21 umowy.

Poręczycielem przedmiotowej umowy jest C. L.. Pozwana w dniu 23 kwietnia 2012 roku oświadczyła, że poręcza za zobowiązania wynikające z tej umowy. Zobowiązała się do zapłaty kwoty pożyczki lub jej części powiększonej o należne odsetki, opłaty, prowizje i inne koszty przysługujące Kasie w związku z wykonaniem umowy na wypadek gdyby pożyczkobiorca nie wykonał swojego zobowiązania.

Zgodnie z § 2 pkt 1 regulaminu udzielania kredytów i pożyczek Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, stanowiącego załącznik do umowy, Kasa udziela kredytów wyłącznie swoim członkom uzależniając przyznanie kredytu lub pożyczki od zdolności kredytowej kredytobiorcy.

Według § 29 tego regulaminu w razie ustania członkostwa roszczenie o zwrot kredytu staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa. Zarząd Kasy może postanowić inaczej w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

W. L. był członkiem powodowej (...) od 19 lutego 2008 roku.

(umowa pożyczki k. 17-19v, regulamin k. 20-23, deklaracja k. 36, harmonogram k. 39-39v)

Stosownie do § 15 pkt 4 statutu Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. członkostwo w Kasie ustaje w razie śmierci członka.

(statut k. 29-35v)

W. L. zmarł w dniu 23 marca 2015 roku. Spadek po nim nabyli z dobrodziejstwem inwentarza na podstawie testamentu: żona C. L. w (...)części i wnuk M. J. w (...)części.

(kserokopia odpisu postanowienia k. 345)

Pismem z dnia 9 marca 2016 roku, doręczonym przez awizo, powódka wzywała pozwaną C. L. do zapłaty świadczenia wynikającego z udzielonej W. L. pożyczki nr (...), wskazując, że na dzień 20 marca 2016 roku wynosi ono 26.033,52 zł wraz z dalszymi odsetkami karnymi w wysokości 6,81zł dziennie.

(pismo k. 25, przesyłka awizowana k. 26-26v)

Pismem z dnia 1 czerwca 2017 roku, doręczonym w dniu 20 czerwca 2017 roku, powódka wzywała pozwanego M. J. przez jego przedstawicielkę ustawową do zapłaty świadczenia wynikającego z udzielonej W. L. pożyczki nr (...), wskazując, że na dzień 12 czerwca 2017 roku wynosi ono 29.066,87zł wraz z dalszymi odsetkami karnymi w wysokości 6,81zł dziennie.

(pismo k. 332, potwierdzenie odbioru k. 333-333v)

Po śmierci W. L. pozwana C. L. wpłaciła na poczet wynikających z umowy należności: w dniu 15 kwietnia 2015 roku kwotę 847,96zł, oraz w dniu 15 maja 2015 roku kwotę 739,70zł.

Wysokość zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki nr (...) poręczonej przez C. L., przy uwzględnieniu, że roszczenie stało się wymagalne w dacie śmierci W. L., wynosi 30.663,16zł w tym odsetki za okres od dnia 13 maja 2016 roku do dnia 15 czerwca 2018 roku w wysokości 5.301,61 zł.

(opinia biegłej B. K. z zał. k. 158-170, k. 207-258)

Pozwana C. L. ma 74 lata. Otrzymuje emeryturę w wysokości 1152,24 zł netto oraz dochód z wykonywanej pracy w wysokości 1500 zł netto. Posiada oszczędności w kwocie 1500 zł. Na utrzymanie mieszkania i opłaty za media wydatkuje miesięcznie ok. 650 zł, na leki wydaje ok. 100 zł miesięcznie.

Pozwana znała wysokość rat i terminy ich wymagalności wynikające z umowy pożyczki nr (...).

(zeznania pozwanej C. L. k. 472-473)

Pozwany M. J. ma 15 lat, zamieszkuje z matką A. L.. Matka pozwanego jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Uzyskuje miesięcznie dochód z tytułu udzielanych lekcji języka angielskiego w wysokości ok. 900 zł miesięcznie. Nadto otrzymuje 400 zł od ojca dziecka. W utrzymaniu A. L. pomaga czasem jej matka. Miesięczne wydatki A. L. obejmują 750zł opłat mieszkaniowych i 250 zł na potrzeby syna.

(zeznania przedstawicielki ustawowej M. J. k. 473-474)

Po śmierci W. L., C. L. wraz z A. L. udały się do placówki powodowej (...), gdzie powiadomiły o zgodnie pożyczkobiorcy. Pracownik (...) powiadomił je, że trzeba oczekiwać na sprawę spadkową.

(zeznania pozwanej C. L. k. 473, zeznania przedstawicielki ustawowej M. J. k. 474)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz zeznań pozwanej i przedstawicielki ustawowej małoletniego pozwanego Sąd jako wiarygodne ocenił powołane dokumenty, gdyż ich prawdziwość nie budzi wątpliwości.

Pozwani kwestionowali m.in. żądanie co do wysokości, wskazując, że powódka nieprawidłowo określiła dochodzoną pozwem kwotę. Z tych względów, Sąd na wniosek powódki dopuścił dowód z opinii biegłej do spraw rachunkowości. Sporna okoliczność wymagała wiadomości specjalnych. Obie strony złożyły własne kalkulacje i stanowiska w kwestii jak powinno wyglądać rozliczenie. Nadto powódka na żądanie biegłej złożyła dokumenty stanowiące podstawę ustalenia oprocentowania.

Uwzględniając stanowiska stron, Sąd zlecił biegłej sporządzenie opinii w dwóch wariantach (przy uwzględnieniu, że należność wynikająca z umowy stała się w całości wymagalna w dacie śmierci pożyczkobiorcy, oraz przy założeniu, że należność wynikająca z umowy winna być regulowana w ratach zgodnie z umową w terminach i wysokościach określonych w harmonogramie).

Złożona przez biegłą opinia jest logiczna, spójna, a jej wniosków strony nie poddały w wątpliwość. Jest ona logiczną konsekwencją dokonanych przez biegłą ustaleń i ich analizy.

Ostatecznie dla potrzeb ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia Sąd przyjął tą wersję opinii biegłej, w której określiła wysokość zobowiązania przy założeniu, że roszczenie stało się wymagalne w dniu śmierci W. L. z przyczyn, o których w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Rejonowy zważył co następuje:

Powództwo było w części zasadne.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący pożyczkę zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Strony mogą zawrzeć w umowie także inne postanowienia (art. 353 ¹ k.c.).

Przepis art. 922 § 1 k.c. określa fundamentalne pojęcie prawa spadkowego, wprowadzając zasadę, że prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które przechodzą z chwilą jego śmierci na spadkobierców, stanowią spadek w rozumieniu prawa cywilnego.

Prawomocne postanowienie stwierdzające nabycie spadku po określonym spadkodawcy stanowi przewidziane prawem potwierdzenie stwarzające, w stosunku do wymienionej w nim osoby, domniemanie prawne, że to ona jest spadkobiercą (art. 1025 § 2 k.c.). (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 października 2007 roku, w sprawie o sygn. akt I CNP 51/07).

Podstawę odpowiedzialności pozwanej stanowi poręczenie za dług W. L. wynikający z umowy pożyczki zawartej z powódką.

Zgodnie z art. 876 § 1 k.c. przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Poręczenie to postać zabezpieczenia typu osobistego, którego istota polega na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia wierzytelności nie tylko od dłużnika głównego, ale także od kolejnego dłużnika osobistego jakim staje się poręczyciel. Stosunek poręczenia powstaje w drodze umowy zawartej pomiędzy wierzycielem a poręczycielem, przy czym dla oświadczenia poręczyciela zastrzeżona jest forma pisemna pod rygorem nieważności (art. 876 § 2 k.c.).

Umowa poręczenia ma charakter akcesoryjny. Zakres odpowiedzialności poręczyciela zależy od istnienia, ważności i zakresu zobowiązania dłużnika głównego. Zgodnie z art. 879 § 1 k.c. o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Odpowiedzialność poręczyciela względem wierzyciela nie może być więc szersza niż odpowiedzialność dłużnika głównego. Jednocześnie rozmiar odpowiedzialności poręczyciela wyznacza umowa poręczenia. Poręczyciel odpowiada względem wierzyciela tylko w takim zakresie, w jakim poręczył wykonanie zobowiązania dłużnika głównego. Poręczyciel może przy tym podnosić przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty przysługujące dłużnikowi głównemu (art. 883 § 1 k.c.).

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że treść pisemnego oświadczenia złożonego przez pozwaną wskazuje jednoznacznie, że stanowi ono poręczenie za zobowiązanie W. L. do zwrotu pożyczki udzielonej mu przez powódkę na mocy umowy nr (...). Nie określono przy tym górnej granicy odpowiedzialności poręczyciela, wskazując, że poręczenie obejmuje całość zadłużenia, zarówno w zakresie świadczenia głównego, jak i świadczeń ubocznych. W takim stanie rzeczy w świetle art. 879 § 1 k.c. rozmiar zobowiązania pozwanej do spłaty zadłużenia jako poręczyciel jest taki sam jak rozmiar zobowiązania dłużnika głównego. Na marginesie zauważyć należy, że pozwana w istocie nie kwestionowała w toku procesu swej odpowiedzialności jako poręczyciel, a jej obrona skupiała się na zarzutach związanych z wymagalnością roszczenia oraz nieprawidłowością ustalenia wysokości należności.

W tym miejscu odnieść się trzeba do podniesionego przez pozwaną zarzutu niewymagalności zobowiązania w dacie śmierci pożyczkobiorcy. Zarzut ten jest chybiony. Zobowiązanie poręczyciela staje się wymagalne z chwilą wymagalności długu głównego. W braku odmiennego zastrzeżenia poręczenie ma bowiem charakter akcesoryjny, a nie subsydiarny, co oznacza, że poręczyciel odpowiada jak współdłużnik solidarny (art. 881 k.c.), a zatem jego dług staje się wymagalny z chwilą, gdy dłużnik główny opóźni się ze spełnieniem swego świadczenia. Nawet niezawiadomienie poręczyciela o opóźnieniu dłużnika głównego pozostaje bez wpływu na wymagalność roszczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 stycznia 2004 r., I ACa 401/03, LEX nr 175232). W rozpoznawanej sprawie powódka nie złożyła pozwanej oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pożyczki, jednakże nie było to konieczne do postawianie całej niespłaconej należności w stan natychmiastowej wymagalności. Skutek taki wywołała śmierć dłużnika głównego. Regulamin udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich (...), który z mocy pkt 1 umowy pożyczki współkształtował treść stosunku zobowiązaniowego, w § 29 stanowi, że w razie ustania członkostwa, roszczenie o zwrot kredytu staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa.

Członkostwo w spółdzielni ustaje natomiast zawsze z chwilą śmierci członka (art. 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych – t.j. Dz.U. z 2017r poz. 2065 w zw. z art. 25 ustawy z dnia z dnia 16 września 1982 - Prawo spółdzielcze – t.j. Dz.U. z 2018r poz. 1285). Regulację ustawową powiela w tym zakresie statut powódki (§ 15 pkt 4). Z dniem śmierci W. L. całość pozostałej do spłaty należności z tytułu pożyczki stała się więc wymagalna, a co za tym idzie wymagalne stało się także zobowiązanie pozwanej jako poręczyciela.

Stosownie do art. 35 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, w razie ustania członkostwa roszczenie o zwrot pożyczki lub kredytu staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa. Zarząd może postanowić inaczej w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Błędna jest ocena, że przedmiotowy przepis wiąże wyłącznie członków kasy, a zatem nie ma zastosowania w stosunku do poręczycieli pożyczki. Tak wąskie rozumienie omawianego przepisu wyklucza już choćby ta okoliczność, że w przypadku osób fizycznych, w razie ich śmierci, prawa i obowiązku o charakterze majątkowym, przechodzą co do zasady na spadkobierców. Wobec następstwa prawnego, śmierć osoby fizycznej nie powoduje zatem wygaśnięcia zobowiązania, ani jego skutków prawnych a jedynie jego przekształcenie. W świetle powyższego nie może budzić wątpliwości, że w przypadku śmierci członka kasy spółdzielczej, istniejące względem niego zadłużenie wynikające np. z umowy pożyczki jest stawiane w stan natychmiastowej wymagalności, a odpowiedzialność za jego spłatę spoczywa na spadkobiercach zmarłego. Tak też przedmiotową kwestię przedstawia się w doktrynie, podnosząc, że ustanie członkostwa wywołuje dla byłego członka lub jego spadkobierców surowe konsekwencje, jest on bowiem zobowiązany spełnić świadczenie wcześniej, niż wynikałoby to z treści zawartej umowy pożyczki lub kredytu (por. m.in. A. Herbert i inni, Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Komentarz. Warszawa 2014). Skoro zatem na skutek śmierci członka (...)roszczenie o zwrot pożyczki/kredytu staje się natychmiast wymagalne względem spadkobierców zmarłego, naturalnym jawi się wniosek, że skutek ten następuje także względem poręczyciela pożyczki/kredytu, co ma ścisły związek z akcesoryjnością poręczenia wobec zobowiązania głównego (tak też Sąd Okręgowy w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 stycznia 2017 roku w sprawie o sygn. akt III Ca 1444/16).

Sąd w niniejszej sprawie nie dopatrzył się również, aby powódka występując z przedmiotowym powództwem dopuściła się nadużycia prawa podmiotowego względem pozwanych.

Zgodnie z art. 5 kc nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Klauzule społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa i zasad współżycia społecznego należy traktować jako normy społeczne ogólne, mające na celu złagodzenie rygoryzmu prawnego przepisów prawnych i dostosowaniu ich do potrzeb życia (do konkretnych okoliczności faktycznych). Są to normy odnoszące się do wszystkich możliwych przypadków, gdy powoływanie się na prawo podmiotowe nie stanowi jego wykonywania, lecz jego nadużywanie, które nie jest społecznie aprobowane. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 stycznia 2007 roku (III CZP 117/06, OSNC 2007/11/165) zarówno w doktrynie prawa cywilnego, jak i judykaturze, dominuje pogląd, że nie ma podstaw do czynienia jakichkolwiek wyłączeń w zakresie stosowania art. 5 k.c. Przestrzeganie zasad współżycia społecznego powinno być zatem immanentnym czynnikiem każdego zachowania się w każdej sytuacji.

W myśl powołanego przepisu art. 35 ustawy o (...), zarząd kasy może w uzasadnionych przypadkach ustalić inny dzień wymagalności roszczenia, aniżeli wynikający z daty śmierci członka. Jak podnosi się w doktrynie, możliwość taka jest uzależniona od istnienia okoliczności dotyczących np. sytuacji rodzinnej członka kasy, wypadków losowych itp. Sytuacja ta może być przy tym zróżnicowana w zależności od przyczyny ustania członkostwa. W każdym jednak wypadku zarząd kasy winien określić późniejszy termin wymagalności roszczenia, gdy żądanie zwrotu pożyczki lub kredytu w dniu ustania członkostwa pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (por. A. Jedliński, K. Pietrzykowski, Komentarz do ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, Gdańsk, 1998; cyt. komentarz autorstwa A. Herberta).

Zaciągnięta przez W. L. pożyczka miała być spłacana zgodnie z harmonogramem spłat. Po ustaniu członkostwa pożyczkobiorcy, pozwana C. L., jako poręczyciel, ale i spadkobierca zmarłego dokonała tylko dwóch wpłat na poczet zobowiązania i zaprzestała wpłat. Nie dokonała żadnej wpłaty także w toku postępowania sądowego, nawet po doręczeniu jej odpisu opinii biegłej, której nie kwestionowała. Takim postępowaniem doprowadziła do narastania odsetek umownych. Inaczej należałoby ocenić sytuacje, gdyby C. L. dokonywała dalszych wpłat zgodnie z harmonogramem. Powódka w terminie otrzymywałaby raty kapitałowo-odsetkowe, a przy założeniu, że pożyczka zostanie w pełni spłacona w oznaczonej w umowie dacie, otrzymałaby z tytułu udzielenia pożyczki takie wynagrodzenie (w formie odsetek), jakiego oczekiwała w dacie podpisania umowy z W. L.. Powszechnie wiadomym jest przy tym, że w przypadku instytucji finansowych, działają one w oparciu o długoterminowe planowanie zysków i strat. Planowanie to opiera się na prognozach, że w danym okresie klienci z tytułu zawartych umów wpłacą określone kwoty pieniężne, co pozwala tym instytucjom na ustalenie potencjalnych zysków za ten okres. W takiej sytuacji nie doszłoby do naruszenia interesów ekonomicznych powódki. Pozwani jednak mimo, że znali wysokość rat i termin ich wymagalności nie dokonywali przez cały czas trwania postępowania żadnych wpłat. Nie może tłumaczyć takiego postępowania nieufność pozwanych względem powódki bądź przekonanie, że powódka niewłaściwie księgowała dokonane wpłaty. Ustalenie ostatecznej wysokości zobowiązania było przedmiotem postępowania sądowego, co nie zwalniało pozwanych od jego regulowania, także w miarę posiadanych możliwości. Pozwani, reprezentowani przez zawodowych pełnomocników powinni zdawać sobie sprawę z konsekwencji opóźnienia, którym jest konieczność zapłaty odsetek umownych.

Oczywiście postawienie przez powódkę pożyczki w stan natychmiastowej wykonalności nie było efektem zawinionego działania dłużników, zarówno bowiem pożyczkobiorca, jak również pozwani, nie mieli realnego wpływu na ustanie członkostwa tego pierwszego. Jednak pozwani zaprzestając realizacji postanowień umowy zgodnie z harmonogramem, nie dali podstaw do uznania, że zasadne byłoby w ich przypadku ustalenie innej daty wymagalności zobowiązania niż dzień ustania członkostwa. Takowe byłoby bowiem zasadne w sytuacji, gdy osoba odpowiedzialna za spłatę zadłużenia (poręczyciel, spadkobierca) sumiennie wykonywała obowiązki, które pierwotnie ciążyły na pożyczkobiorcy, tj. spłaca w ustalonych terminach kolejne raty. (por. uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 17 stycznia 2017 roku w sprawie o sygn. akt III Ca 1444/16).

Stosownie do art. 1030 k.c. do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swojego majątku. Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada za długi spadku tylko do wartości stanu czynnego spadku, ustalonego w spisie inwentarza albo wykazie inwentarza (art. 1031 § 2 k.c.).

W związku z tym przepis art. 319 k.p.c. stanowi, że jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo, zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.

Przepis ten zwalnia sąd od obowiązku ustalania w wyroku składu i wartości przedmiotów, z których pozwany ponosi odpowiedzialność. Wystarczające jest zastrzeżenie w sentencji wyroku prawa pozwanego do powołania się w toku egzekucji na ograniczenie odpowiedzialności. Ustalenie składników majątkowych i ich wartości następuje dopiero w postępowaniu egzekucyjnym.

Wynikająca z przepisu obligatoryjność zamieszczenia w wyroku zastrzeżenia, że pozwanemu przysługuje prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności, jest uzasadniona obowiązującą z mocy art. 837 k.p.c. kodeksową zasadą ograniczenia egzekucji, według której dłużnik może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności tylko wówczas, gdy ograniczenie to zostało zastrzeżone w tytule wykonawczym.

Ustalenie więc, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego (por. wyrok Sądu najwyższego z dnia 9 września 1976 roku, w sprawie o sygn. akt IV PR 135/76, opubl. OSNCP 1977/4/80).

Mając na uwadze powyższe uregulowania oraz okoliczność, że pozwany przyjął spadek po W. L. z dobrodziejstwem inwentarza, Sąd zasądzając od pozwanego na rzecz powódki kwotę w pkt 1 wyroku zastrzegł pozwanemu prawo do powoływania się w toku egzekucji zasądzonego od niego świadczenia na ograniczenie odpowiedzialności do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku nabytego po W. L. (pkt 3 wyroku).

W oparciu o opinię powołanego w sprawie biegłego do spraw rachunkowości ustalono, że kwota dochodzona pozwem obejmująca kapitał i odsetki obliczone do dnia wniesienia pozwu nie odpowiada wysokości zobowiązania pozwanych.

Na potrzeby opinii biegła oparła się na informacjach zawartych w dokumentach przedstawionych przez powódkę i pozwaną C. L. dotyczących terminów i kwot dokonanych wpłat. W zakresie wpłacanych kwot nie było sporu między stronami. Rozbieżności występowały w zakresie dat rozliczenia, zaksięgowania wpłacanych kwot. Odnośnie przesunięć w terminach rozliczeń, biegła podała, że prawdopodobnie wynika to z faktu, że pieniądze na spłatę pożyczki przekazywane przez bank we wskazanym dniu roboczym, wpływały do powodowej Kasy w kolejnym dniu roboczym. Nadto biegła wyjaśniła, że wpłacane kwoty zaliczane były przez powoda zgodnie z umową pożyczki i regulaminem udzielania kredytów i pożyczek (...).

Dokonane przez C. L. wpłaty po śmierci męża w kwietniu i maju 2015 roku nie zostały w całości zaliczone na poczet pożyczki, której pozew dotyczy. Biegła wykonała więc własne rozliczenie dokonanych po śmierci pożyczkobiorcy wpłat oraz wpłaty stanowiącej zwrot składki z (...).

Powódka nie wykazała przy tym, aby pozwani byli zobowiązani do regulowania innych należności (w oparciu o inne umowy pożyczki zawarte z nimi bądź ich poprzednikami prawnymi), w tym nie złożyła stosownych dokumentów potwierdzających istnienie takowych zobowiązań. Nie wykazała zatem, aby była uprawniona do zaliczania dokonywanych przez W. L. oraz pozwanych po jego śmierci wpłat na poczet innych istniejących wierzytelności w oparciu o inne umowy. Obowiązek wykazania takich okoliczności spoczywał na powódce, gdyż w pozwie jako podstawę dochodzonego roszczenia wskazała umowę pożyczki nr (...).

Bierność strony w zakresie obowiązku dowodzenia swych twierdzeń nie zobowiązuje Sądu – poza wyjątkowymi przypadkami – do prowadzenia dowodu z urzędu. Jak wskazuje się w judykaturze Sądu Najwyższego nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.12.1996 w sprawie sygn. akt: I CKU 45/96, OSNC 1997 r., Nr 6-7, poz. 76). Jeśli zatem strona nie przedstawia dowodów, to uznać należy, że dany fakt nie został wykazany (udowodniony).

Złożona przez biegłą z zakresu rachunkowości opinia nie była kwestionowana przez strony i stała się podstawą dokonania ustaleń.

W rezultacie po rozliczeniu wpłat dokonanych przez W. L. i trzech wpłat na poczet pożyczki po jego śmierci ustalona kwota zobowiązania na dzień wniesienia pozwu przeciwko C. L. wynosi 25.361,55 zł.

Różnica miedzy tą kwotą a dochodzoną pozwem wynosi 1039,79zł i wynika z tego, że wystąpiła różnica między sumą odsetek umownych i karnych naliczonych przez biegłego i przez (...) w kwocie 60,63 zł, a także wystąpiła różnica między kapitałem naliczonym przez biegłego i przez (...) w kwocie 979,16 zł.

Różnice wynikają z nierozliczenia przez (...) kwot zaliczonych na spłatę innej pożyczki (nr 9) w wysokości 847,96zł i 24,37zł, różnicy w rozliczeniu odsetek i dostosowaniu przez biegłego w opinii terminów naliczenia odsetek do terminów wpłat rat kredytu. (k. 237)

Pozwana wprawdzie, po wydaniu przez biegłą opinii złożyła pismo, w którym dalej kwestionowała obowiązek zapłaty określonych pozycji (k. 283-284), jednak wyraźnie zaznaczyła, że nie wnosi o uzupełnienie opinii przez biegłą i nie żądała ponownego ustalenia wysokości zobowiązania w związku z podniesionymi wątpliwościami. Pozwana była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, dlatego winna mieć świadomość konsekwencji wynikających z niewykazania swoich twierdzeń. Twierdzenia pozwanej nie zostały zatem wykazane i nie są tego rodzaju, aby poddać w wątpliwość rozliczenie pożyczki dokonane przez biegłą.

Ustalono wysokość zobowiązania zgodnie z opinią biegłego na dzień wniesienia powództwa przeciwko C. L., gdyż po połączeniu spraw do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia i po doręczeniu w tym przedmiocie odpisu postanowienia stronie powodowej, nie wnosiła ona o inne przeliczenie świadczenia wobec małoletniego pozwanego. Jednocześnie odpowiedzialność pozwanych jest solidarna stosownie do art. 1034 § 1 kc.

Uwzględniając powyższe Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku, oddalając powództwo w pozostałym zakresie jako nieudowodnione.

Kodeks cywilny dopuszcza zastrzeganie odsetek umownych. Zgodnie z art. 481 § 2 k.c. (obowiązującego w dacie zawarcia umowy), jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. W przedmiotowej sprawie z treści umowy wynika możliwość naliczenia odsetek umownych dla należności przeterminowanych. Wysokość odsetek umownych, stosownie do § 2 ¹ art. 359 k.c. (obowiązującego w dacie zawarcia umowy) nie może jednak w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.

Natomiast możliwość naliczania dalszych odsetek za opóźnienie, liczonych od zaległych odsetek, powstaje z chwilą wytoczenia powództwa o te odsetki – reguluje to art. 482 § 1 kc.

Orzekając o odsetkach Sąd miał na uwadze, iż z dniem 1.01.2016 roku weszła w życie ustawa z dnia 9.10.2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015, poz. 1830). Zgodnie z art. 56 tej ustawy, „do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe”. Zatem od dnia 1.01.2016 roku, to jest do odsetek należnych za okres od dnia wejścia w życie ustawy, stosuje się przepisy tej ustawy. Ustawa z dnia 9.10.2015 roku zmieniła zarówno przepis art. 359 § 2 i 2 1 k.c. (odsetki ustawowe), jak i art. 481 k.c. (odsetki ustawowe za opóźnienie). W obu przypadkach określono wysokość tych odsetek (w przypadku, gdy nie wynikają z umowy/czynności prawnej), jak i ich maksymalną wysokość („odsetki maksymalne” – art. 359 § 2 1 k.c. i „odsetki maksymalne za opóźnienie” - art. 481 § 2 1 k.c.). Stopa obu rodzajów odsetek została określona poprzez posłużenie się stopą referencyjną NBP (zamiast dotychczasową stopą kredytu lombardowego NBP w art. 359 § 2 i 2 1 k.c. w poprzednim brzmieniu). Przy czym wysokość obu rodzajów odsetek została zróżnicowana i odsetki ustawowe za opóźnienie są wyższe (art. 481 § 2 k.c.), są równe sumie stopy referencyjnej NBP oraz 5,5 punktu procentowego. Odsetki maksymalne za opóźnienie stanowią dwukrotność tych odsetek.

Wobec powyższego Sąd zasądził odsetki umowne od kwoty 25.361,55 zł w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP nie większej niż odsetki maksymalne za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu tj. od dnia 13 maja 2016 roku do dnia 4 grudnia 2018 roku.

Pozwani wnieśli o rozłożenie na raty zasądzonego roszczenia.

Zgodnie z art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Takie wypadki zachodzą, jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny niezwłoczne lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody (por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 stycznia 2013 r., I ACa 1080/12). Podkreślić jednak należy, że ochrona jaką zapewnia pozwanemu wspomniana regulacja, nie może być stawiana ponad ochronę powoda w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31.05.2012 r., sygn. I ACa 242/12, LEX nr 1321914).

Przypadek szczególnie uzasadniony istnieje wtedy, gdy sytuacja majątkowa, rodzinna lub finansowa strony czyni nierealnym spełnienie całego świadczenia jednorazowo. Należy przy tym wziąć pod uwagę również sytuację finansową i interesy wierzyciela. /tak M. Uliasz w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, opublikowany w programie komputerowym Legalis/

Założeniem powołanego przepisu jest uczynienie postępowania wykonawczego (egzekucji) realnym ze względu na określoną sytuację ekonomiczną i finansową dłużnika. Unormowanie to daje bowiem możliwość antycypowania trudności mogących wyniknąć w toku postępowania egzekucyjnego, a które można przewidzieć już w fazie postępowania rozpoznawczego.

Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty uzasadnia zwłaszcza sytuacja materialna pozwanej C. L., która przyjęła na siebie realny ciężar zobowiązania, osiągane przez nią dochody, ponoszone koszty utrzymania i ciążące na niej zobowiązania. Pozwana co prawda uzyskuje stały dochód, jednakże nie jest to dochód pozwalający na jednorazową spłatę należności w krótkim terminie. Ponadto pozwana ponosi koszty związane z leczeniem, oraz pomaga córce. Pozwany jest małoletni i pozostaje na utrzymaniu matki. Nie brał on udziału w zawarciu umowy pożyczki i nie mógł być przygotowany na konieczność spełnienia świadczenia w całości wobec śmierci W. L.. Także matka pozwanego nie posiada środków na jednorazowe pokrycie zobowiązania. Rozłożenie należności na raty da pozwanym realną szansę uregulowania długu bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów postępowania egzekucyjnego. Takie rozłożenie należności na raty nie jest również sprzeczne ze słusznym interesem wierzyciela, gdyż zapewnia wierzycielowi spełnienie świadczenia przez dłużników. Ustalona wysokość miesięcznej raty nie odbiega znacząco od ustalonej pierwotnie w harmonogramie pożyczki. Powódka zresztą sama nie wykluczyła rozłożenia należności na raty, tyle że po uzyskaniu tytułu wykonawczego.

Dlatego też należność określoną w punkcie pierwszym wyroku w kwocie 25.361,55 zł wraz z odsetkami obliczonymi za okres od dnia 13 maja 2016 roku do dnia 15 czerwca 2018 roku w wysokości 5301,61 zł (ich wysokość wynika z opinii biegłej), a zatem łącznie kwotę 30.663,16 zł należało rozłożyć na 40 miesięcznych rat, biorąc pod uwagę trudną sytuację dłużników, ale również interes wierzyciela, w szczególności zwracając uwagę na to, aby termin spłaty nie został zbytnio wydłużony. Termin płatności ustalono do 20-go dnia każdego miesiąca z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym nie większej niż odsetki maksymalne za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, ustalając termin płatności pierwszej raty na dzień 20 grudnia 2018 roku (pkt 2 wyroku).

Zdaniem Sądu raty ustalone w takiej wysokości nie narażają pozwanych na utratę podstaw egzystencji. Ponoszenie przez pozwanych kosztów spłaty przedmiotowego zadłużenia w wyższej wysokości miesięcznej raty znacznie obniżyłoby ich dotychczasowy poziom życia. Pozwani najprawdopodobniej nie podołaliby nałożonemu przez Sąd obowiązkowi, co spowodowałoby konieczność prowadzenia przeciwko nim egzekucji. Postępowanie egzekucyjne jest związane się z koniecznością uiszczenia dodatkowych kosztów, jakie – zważywszy na sytuację materialną pozwanych – stanowiłyby dla nich znaczne obciążenie, a obowiązek ich poniesienia w toku postępowania egzekucyjnego przez dłużników, prawdopodobnie wydłużyłby czas w jakim wierzyciel uzyskałby w całości swoje świadczenie.

Wobec tego, że uwzględniono wniosek pozwanych o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty Sąd zasądził odsetki umowne do dnia wydania wyroku, podzielając stanowisko Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 14 czerwca 2018 roku w sprawie o sygn. akt V CSK 514/17, opubl. L., że rozkładając na mocy art. 320 kpc zasądzone świadczenie na raty, sąd zasądza odsetki za okres od daty wymagalności do daty wyroku oraz odsetki w razie uchybienia terminu płatności poszczególnych rat. Sąd Najwyższy wskazał, że wskutek rozłożenia na raty następuje z mocy konstytutywnego wyroku inne oznaczenie sposobu i terminu spłaty świadczenia należnego wierzycielowi. Ponieważ podstawą materialnoprawną żądania wierzyciela odsetek jest albo opóźnienie (art. 481 § 1 kc) albo zwłoka (art. 481 § 3 kc) dłużnika, a te zdarzenia wskutek konstytutywnego orzeczenia sądu przestały w okresie od daty wyroku do dat płatności poszczególnych rat istnieć, w konsekwencji za ten okres wierzycielowi nie przysługują odsetki, z braku podstawy materialnoprawnej.

Sąd przyznał pełnomocnikom z urzędu pozwanych kwotę po 5904 zł na rzecz każdego z nich tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu na podstawie § 8 pkt 5 i § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2015r, poz. 1801) i nakazał ją wypłacić ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi Widzewa w Łodzi.

Powódka przegrała proces w nieznacznej części.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc (pkt 8 wyroku), mając na uwadze m.in. trudną sytuację życiową i majątkową pozwanych, która w ocenie Sądu oceniana przez pryzmat zasad współżycia społecznego, uzasadnia odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu cywilnego. Zgodnie z treścią wskazanego przepisu, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W ocenie Sądu taki właśnie szczególny wypadek zachodzi w stosunku do pozwanych, których obciąża konieczność zapłaty świadczenia zasądzonego wyrokiem. Ich dochody nie są wysokie, a nadto odpowiedzialność wobec powódki powstała głównie wskutek śmierci W. L., na co pozwani nie mogli być przygotowani.

Z tych samych względów, na podstawie art. 113 ust.4 w z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 623) Sąd nie obciążył pozwanych obowiązkiem uiszczenia tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa wydatków (pkt 7 wyroku).