Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 czerwca 2017 r. znak F – 37 – 743/16 Komendant Wojewódzki Policji w S. umorzył postępowanie w sprawie jednorazowego odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu doznany w wyniku choroby powstałej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby, zainicjowane wnioskiem R. K. wskazując, iż adresat decyzji nie stawił się badaniu komisji lekarskiej, co nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy. (k. 32 akt organu).

Zgodnie z zawartym w decyzji pouczeniem R. K. wniósł od niej odwołanie do Komendanta Głównego Policji. Ten jednak postanowieniem z dnia 28 grudnia 2017r. nr (...) stwierdził niedopuszczalność odwołania wskazując, iż zgodnie z art. 38 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą odwołania od decyzji w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych przysługuje do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Powołując się na stanowisko sądów administracyjnych wydający postanowienie organ zauważył, iż powyższa regulacja świadczy o właściwości sądów cywilnych w sprawach odszkodowawczych w zakresie oceny prawidłowości zarówno rozstrzygnięć merytorycznych jak i formalnych, a tym samym to nie Komendant Wojewódzki Policji, a Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie IX Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych jest właściwy do rozpoznania odwołania. (postanowienie – k. 5 – 8)

W związku z tym postanowieniem R. K. wniósł w dniu 9 stycznia 2018r. do tutejszego sądu odwołanie od wskazanej na wstępie decyzji Komendanta Wojewódzkiego Policji w S. o umorzeniu postępowania odszkodowawczego występując jednocześnie o przywrócenie terminu do dokonania tej czynności, któremu to terminowi uchybił wskutek błędnego pouczenia o sposobie zaskarżenia.

Ubezpieczony wniósł o uchylenie decyzji i korzystne dla niego ostateczne rozstrzygnięcie odszkodowawcze przy przyjęciu uszczerbku na zdrowiu na poziomie co najmniej 15%. Wskazał, iż komisja lekarska MSWiA ustaliła orzeczeniem z 2008r. taką właśnie wysokość uszczerbku, a choroba warunkowa była działaniem czynników szkodliwych, któremu był sukcesywnie poddawany w okresie pełnienia służby. (wniosek – k. 3, odwołanie k. 4)

Komendant Wojewódzki Policji w S. wniósł o oddalenie odwołania, oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu kosztów procesu wywodząc jak w zaskarżonej decyzji, nadto zaś podnosząc, iż orzeczenie nr (...) Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSWiA w S. nie określa stopnia uszczerbku na zdrowiu i nie jest orzeczeniem przewidzianym w przepisach odszkodowawczych stanowiącym podstawę do rozstrzygnięcia o świadczeniu (k. 10 – 12)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Wnioskiem z dnia 5 kwietnia 2018r. R. K. wystąpił do Komendanta Powiatowego Policji w K. o przyznanie jednorazowego odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu doznany wskutek choroby pozostającej w związku ze służbą powołując się na orzeczenia nr (...), (...) i (...) Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSWiA w S. oraz decyzję (...) w sprawie grupy inwalidzkiej. Dokumenty te załączył do wniosku.

Niesporne, nadto wniosek z załącznikami – k. 3, 5 – 11 akt organu

Orzeczenie nr (...) Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSWiA w S. obejmowało rozpoznanie u R. K. przewlekłej nerwicy neurastenicznej powodującej całkowitą niezdolność do służby i kwalifikującej funkcjonariusza do III grupy inwalidzkiej do listopada 2011r., nie zawierało natomiast żadnych rozstrzygnięć w zakresie uszczerbku na zdrowiu.

Dowód: orzeczenie – k. 9 – 10 akt organu

Orzeczenie nr 589/11 Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSWiA w S. obejmowało zaliczenie R. K. do III grupy inwalidzkiej do listopada 2014r. z powodu tożsamego co wcześniej schorzenia. Ono również nie odnosiło się do uszczerbku na zdrowiu.

Dowód: orzeczenie – k. 7 – 8 akt organu

Orzeczenie nr (...) Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w S. obejmowało zaliczenie R. K. do III grupy inwalidzkiej w związku ze służbą do listopada 2017r. z powodu przewlekłych zaburzeń neurasteniczno – lękowych zaburzających funkcjonowanie ustroju. Także i w tym wypadku Komisja nie oceniała uszczerbku na zdrowiu.

Dowód: zawiadomienie o orzeczeniu – k. 5 – 6 akt organu

W odpowiedzi na wniosek R. K. Komendant Powiatowy Policji w K. stwierdził brak podstaw do przyznania i wypłaty żądanego odszkodowania na podstawie złożonych dokumentów zauważając, iż nie wynika z nich, by ubezpieczony doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą. Dodatkowo zaznaczył, iż w sprawach dotyczących związku choroby ze szczególnymi właściwościami i warunkami służby orzeka właściwa komisja lekarska z urzędu lub na wniosek funkcjonariusza.

Niesporne, nadto pismo z 20 kwietnia 2016 r. – k. 12 akt organu

W dniu 9 maja 2016r. R. K. złożył do Komendanta Wojewódzkiego Policji w S. skargę na bezczynność Komendanta Powiatowego Policji w K. domagając się nakazania skierowania go na badanie właściwej komisji lekarskiej bądź uznania orzeczenia Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSWiA nr (...) przyznającej 15% uszczerbku na zdrowiu w związku ze służbą i wydania na jego podstawie decyzji odszkodowawczej. Niesporne, nadto pismo ubezpieczonego – k. 14, 15 akt organu z kopertą – k. 13 akt organu

W dniu 13 maja 2016r. Komendant Wojewódzki Policji w S. wszczął postępowanie administracyjne w przedmiocie prawa R. K. do jednorazowego odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu doznany w wyniku choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby, o czym powiadomił ubezpieczonego.

Niesporne, nadto zawiadomienie – k. 17 akt organu, dowód doręczenia – k. 18 akt organu

W ramach tego postępowania organ rentowy nakazał Komendantowi Powiatowemu Policji w K. skierowanie ubezpieczonego do komisji lekarskiej w celu określenia stopnia uszczerbku na zdrowiu doznanego w wyniku schorzeń określonych orzeczeniem (...) Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSW w S. wraz z określeniem związku choroby ze szczególnymi właściwościami służby.

Niesporne, nadto pismo z dnia 20 maja 2016r. – k. 20 akt organu

W dniu 9 czerwca 2016r. ubezpieczony został skierowany na badanie do Rejonowej Komisji Lekarskiej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w S. w celu ustalenia stopnia uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem służby albo choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby.

Niesporne, nadto skierowanie – k. 22 akt organu

Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2016r. Komendant Wojewódzki Policji w S. zawiesił postępowanie odszkodowawcze do czasu rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez właściwą komisję lekarską, która pozostaje organem właściwym do oceny uszczerbku na zdrowiu.

Niesporne, nadto postanowienie z 28 czerwca 2016r. – k.23 akt organu

R. K. stawił się przed (...) Rejonową Komisję Lekarską w S. i przedstawił dokumenty z przebiegu leczenia. Wówczas jednak badania nie przeprowadzono, a wyznaczono w tym celu nowy termin podając go ubezpieczonemu. Dodatkowo wysłano mu pisemne wezwanie na badanie w tym terminie. R. K., choć odebrał wezwanie, na badaniu się nie stawił w związku z pobytem za granicą. Nie poinformował o przyczynach nieobecności ani nie wystąpił o zmianę terminu uznając, iż skoro komisja dysponuje dokumentacją, to jego obecność jej zbędna. Komisja o niestawiennictwie poinformowała w sierpniu 2016r. organ kierujący na badanie (Komendanta Powiatowego Policji w K.), ten zaś przesłał we wrześniu 2016r. pismo komisji do wiadomości ubezpieczonego. R. K. nie podjął wówczas działań w celu wyjaśnienia przyczyn niestawiennictwa.

Dowód: przesłuchanie R. K. na rozprawie w dniu 29 października 2018r. – skrócony zapis k. 35 – 37, pismo KPP w K. z dnia 8 września 2016 r. – k. 27 akt organu, pismo (...) z dnia 26 sierpnia 2016 r. – k. 28 akt organu

Postanowieniem z 26 maja 2017 r. Komendant Wojewódzki Policji w S. podjął zawieszone postępowanie odszkodowawcze z uwagi na uzyskanie od Komendy Powiatowej Policji w K. informacji o niestawieniu się R. K. przed komisją lekarską w celu odbycia badań.

Niesporne, nadto postanowienie – k. 30 akt organu

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

Na wstępie odnotować należy, iż w ocenie sądu prawidłowość rozstrzygnięcia organu winna podlegać ocenie w postępowaniu administracyjnym, jako że rozstrzygnięcie to nie przesądza o prawie do świadczenia odszkodowawczego. Sąd powszechny nie ma, z wyjątkiem określonym w art. 477 ¹⁴ § 4 – 6 k.p.c., możliwości uchylenia decyzji organu, co przemawia za przyjęciem, iż jego ocenie podlegają tylko decyzje rozstrzygające o prawach i obowiązkach ubezpieczonych, a nie proceduralne. Szersze rozważania w tym zakresie, w tym polemika z odmiennymi poglądami prezentowanymi w orzecznictwie, wydaje się jednak zbyteczna, skoro Komendant Główny Policji uznał się niewłaściwym do rozpoznania sprawy (bo tak należy rozumieć postanowienie z dnia 28 grudnia 2017r.) W takiej sytuacji bowiem sąd powszechny, zgodnie z art. 199 ¹ k.p.c. i art. 464 § 1 k.p.c. orzekać w niniejszej sprawie musi.

Ubezpieczony wniósł odwołanie w terminie wskazanym w decyzji krótszym aniżeli wynikający z art. 477 ⁹ § 1 k.p.c., oznaczenie organu, do którego skierowano odwołanie, było zgodne z zawartym w decyzji pouczeniem, a to po stronie organu leżało nadanie pismu właściwego biegu (w tym skierowanie go bezpośrednio do sądu przy założeniu jego właściwości w tej sprawie) Nie sposób zatem uznać, iż doszło po stronie wnoszącego odwołanie do opóźnienia w dokonaniu czynności, co czyni zbytecznymi rozważania w przedmiocie przywrócenia terminu (istnienia podstaw do rozpoznania odwołania wniesionego po terminie).

Wydaną przez organ rentowy decyzję uznać należało za prawidłową, gdyż w sprawie nie zachodziły w ogóle podstawy do wszczęcia postępowania odszkodowawczego.

Postępowanie takie bowiem wszczęte może zostać w ściśle określonych sytuacjach. Kwestię tę reguluje art. 33 ustawy z dnia 4 kwietnia 2014r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą (t.j.Dz.U.2018.1448), zwanej dalej ustawą odszkodowawczą, znajdujący się w rozdziale 6 zatytułowanym „Postępowanie w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych”. Przewiduje on wszczęcie takiego postępowania z urzędu lub na wniosek regulując w obu przypadkach warunki, w jakich może to nastąpić.

I tak zgodnie z art. 33 pkt 1 ustawy odszkodowawczej postępowanie w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych wszczyna się z urzędu w przypadku:

- stwierdzenia w okresie pozostawania w służbie uszczerbku na zdrowiu funkcjonariusza,

- śmierci funkcjonariusza w okresie pozostawania w służbie wskutek wypadku lub choroby.

W myśl natomiast art. 33 ust. 2 wskazanej ustawy postępowanie takie wszczyna się na wniosek funkcjonariusza lub uprawnionych członków jego rodziny w przypadku:

- stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci funkcjonariusza, które nastąpiły po jego zwolnieniu ze służby,

- pogorszenia stanu zdrowia funkcjonariusza wskutek wypadku lub choroby,

- stwierdzenia przez komisję lekarską, że wskutek wypadku lub choroby funkcjonariusz nie doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo że jego śmierć nie pozostaje w związku z chorobą lub wypadkiem,

- stwierdzenia przez komisję powypadkową, że wypadek nie pozostaje w związku ze służbą lub nastąpił w okolicznościach wyłączających prawo do świadczeń,

- szkody poniesionej przez funkcjonariusza wskutek utraty, zniszczenia lub uszkodzenia przedmiotów osobistego użytku w związku z wypadkiem.

Art. 33 ust. 2 ustawy odszkodowawczej (podobnie zresztą jak art. 33 ust. 1) nie zawiera zwrotów takich jak „między innymi” czy „w szczególności”, co przemawia za uznaniem, iż wymienia on kompleksowo sytuacje pozwalające na wszczęcie na wniosek postępowania odszkodowawczego. Jeśli żadna z tych sytuacji miejsca nie ma, powinna nastąpić odmowa wszczęcia postępowania.

Powyższe stanowisko znajduje oparcie w innych przepisach ustawy odszkodowawczej, nie prowadzi też do zamknięcia funkcjonariuszowi drogi sądowej do dochodzenia świadczeń.

Kształt ustawy odszkodowawczej nakazuje uznanie, iż postępowanie odszkodowawcze poprzedzone być musi postępowaniem w sprawie ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku pozostającego w związku ze służbą albo postępowaniem w sprawie ustalenia związku choroby ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby. Pierwsze z nich uregulowane jest w rozdziale 3, drugie zaś w rozdziale 4 ustawy.

Zgodnie ze znajdującym się w rozdziale 4 ustawy odszkodowawczej art. 30 ust. 1 w razie ujawnienia się u funkcjonariusza choroby, co do której zachodzi podejrzenie, że powstała w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby, kierownik jednostki organizacyjnej kieruje funkcjonariusza do właściwej komisji lekarskiej z urzędu lub na wniosek funkcjonariusza. W myśl natomiast przepisów rozdziału 3 ustawy w przypadku powzięcia informacji o wypadku funkcjonariusza powoływana jest komisja powypadkowa, która przeprowadza stosowne postępowanie i sporządza protokół powypadkowy podlegający zatwierdzeniu przez kierownika jednostki. I w tym przypadku, w razie zakwalifikowania zdarzenia jako wypadku opisanego w ustawie, funkcjonariusza kieruje się z urzędu do właściwej komisji lekarskiej celem ustalenia stopnia uszczerbku na zdrowiu, co wynika z art. 25 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014r. o komisjach lekarskich podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (t.j. Dz.U. 2018.730), zwanej dalej ustawą o komisjach lekarskich, przewidującego zresztą takie skierowanie nie tylko dla oceny uszczerbku w związku z wypadkiem, ale i w związku z chorobą dającą prawo do świadczeń odszkodowawczych. Ze wskazaną regulacją koresponduje art. 25 ust. 1 pkt 2 ustawy odszkodowawczej.

Uregulowanie w ustawie odszkodowawczej trybu ustalania związku choroby z warunkami służby oraz okoliczności wypadku w rozdziałach poprzedzających rozdział o postępowaniu w sprawie przyznania świadczeń odszkodowawczych, a nadto wprowadzenie przepisów obligujących do kierowania z urzędu na badania komisji lekarskich w przedmiocie uszczerbku na zdrowiu jednoznacznie wskazują, iż postępowanie odszkodowawcze przed organem rentowym jest odrębnym postępowaniem administracyjnym, następczym wobec postępowań o ustalenie wypadku czy związku choroby ze służbą, a ewentualnie i uszczerbku w przypadku korzystnych dla ubezpieczonego ustaleń. Świadczy o tym również fakt, iż postępowania, o jakich mowa w art. 3 i 4 ustawy odszkodowawczej wiążą się w przypadku funkcjonariuszy Policji z określonymi obowiązkami kierownika jednostki, w której funkcjonariusz służył/służy, a nie organu właściwego do orzekania o odszkodowaniu wskazanego w art. 34 ust. 2 pkt 7 ustawy odszkodowawczej (analogicznie w przypadku innych służb mundurowych objętych ustawami). Podobnie rzecz ma się z kierowaniem na badanie komisji lekarskiej, co wynika z art. 26 ust. 1 pkt 2 i art. 27 ust. 1 ustawy o komisjach lekarskich.

Aby doszło do wszczęcia postępowania w sprawie świadczeń przed organem rentowym nie wystarczy więc złożenie wniosku, a konieczne jest wyczerpanie przez funkcjonariusza (także byłego) trybu określonego w rozdziałach 3 i 4 ustawy odszkodowawczej. Przesłanką wszczęcia postępowania w przedmiocie świadczeń odszkodowawczych jest bowiem (z wyłączeniem sytuacji, gdy wskutek wypadku lub choroby nastąpił zgon funkcjonariusza) uzyskanie orzeczenia komisji lekarskiej o uszczerbku na zdrowiu w okresie służby (art. 33 pkt 1 lit. a ustawy odszkodowawczej) albo po ustaniu służby (art. 33 pkt 2 lit. a tej ustawy), o pogorszeniu stanu zdrowia wskutek wypadku lub choroby (art. 33 pkt 2 lit. b ustawy), o niedoznaniu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem lub chorobą (art. 33 pkt 2 lit. c ustawy), a także nieuznanie przez komisję wypadkową wypadku za pozostający w związku ze służbą lub zaistniały w okolicznościach wyłączających prawo do świadczeń (art. 33 pkt 2 lit. d ustawy).

Za prezentowanym stanowiskiem przemawiają i przepisy wspomnianej już ustawy o komisjach lekarskich, w tym zwłaszcza art. 41 przewidujący, iż orzeczenie rejonowej komisji lekarskiej w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby doręcza się nie tylko, jak inne orzeczenia, badanemu (osobie zainteresowanej) oraz podmiotowi kierującemu na badanie, ale i organowi właściwemu do ustalenia prawa do świadczenia odszkodowawczego przysługującego w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą.

Jak już nadmieniono, wyliczenie w art. 33 ustawy odszkodowawczej sytuacji warunkujących wszczęcie postępowania nie rodzi zagrożenia dla interesu funkcjonariusza. Skoro bowiem postępowania o ustalenie określone w art. 3 i 4 ustawy wymagają aktywności kierownika jednostki, której zakres jest wyraźnie wskazany w przepisach, funkcjonariusz może w trybie administracyjnym dochodzić zrealizowania przez tego kierownika obowiązków ustawowych. Temu zresztą służył właśnie wniosek ubezpieczonego z dnia 9 maja 2016r.

Ubezpieczony ostatecznie, co bezsporne, nie wyczerpał trybu postępowania warunkującego wszczęcie postępowania odszkodowawczego nie poddając się badaniu komisji lekarskiej, a w efekcie nie uzyskując orzeczenia tej komisji. W tych warunkach nieprawidłowo wszczęte postępowanie odszkodowawcze słusznie umorzono nie kończąc go decyzją merytoryczną (art. 105 § 1 k.p.a. w zw. z art. 6 ustawy odszkodowawczej). Podkreślić w tym miejscu wymaga, iż ubezpieczony, również po uzyskaniu informacji o niewydaniu z powodu jego niestawiennictwa orzeczenia nie podjął żadnych działań w celu uzyskania ponownego skierowania na badanie.

Postępowanie orzecznicze jest dwuinstancyjne (art. 16 ustawy o komisjach lekarskich), a rejonowe komisje lekarskie (I instancja postępowania orzeczniczego) opiniują na podstawie m.in. badania lekarskiego funkcjonariusza (art. 33 ust. 1 art. 38 tej ustawy). W ustawie brak regulacji co do sposobu postępowania komisji, gdy funkcjonariusz nie stawi się na badaniu, zważywszy jednak na fakt, iż przepisy ustawy nie przewidują w tej sytuacji orzekania na dokumentach, nie sposób uznać za nieprawidłowe odstąpienia od orzekania, co miało miejsce w tej sprawie.

Funkcjonariusz, nawet uznając bezcelowość badania (na co wskazywał ubezpieczony), powinien się mu poddać, bo taki tryb postępowania przewidział ustawodawca. Nie sposób przyjąć, by funkcjonariusz mógł przenosić spór na drogę sądową bez wyczerpania przewidzianej procedury administracyjnej. Regulacja art. 33 ustawy odszkodowawczej ma zapobiegać takim przypadkom, podobnie jak norma zawarta w art. 477 § 3 ¹ k.p.c. w przypadku ubezpieczonych w powszechnym systemie nie poddających się przewidzianej dla nich procedurze orzeczniczej.

Mając na uwadze wszystko powyższe sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Orzeczenie o kosztach wydane zostało w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), do których zalicza się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Zasądzona na rzecz organu kwota odpowiada stawce przewidzianej w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U.2018.265).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalony na podstawie zgromadzonych dokumentów, których rzetelność i autentyczność nie były kwestionowane i korespondującego z nimi przesłuchania ubezpieczonego leżał poza sporem.