Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 871/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 listopada 2017 roku, wydanym w sprawie
o sygn. akt II C 1286/15, z powództwa M. P. przeciwko P. S. (1), z udziałem interwenienta ubocznego po stronie powoda – Miasta Ł.,
o opróżnienie lokalu mieszkalnego, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia
w Ł. II Wydział Cywilny:

1.  nakazał P. S. (2) opróżnienie lokalu mieszkalnego
o numerze 6, położonego w Ł. przy ul. (...) oraz wydanie tego lokalu M. P.;

2.  zasądził od P. S. (1) na rzecz M. P. kwotę 200 zł z tytułu kosztów procesu;

3.  nie obciążył pozwanego kosztami procesu w stosunku do Miasta Ł.;

4.  ustalił, że P. S. (2) nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego z zasobów Miasta Ł..

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych, które przedstawiają się następująco:

Ujawnioną w dziale II księgi wieczystej nr (...) właścicielką nieruchomości przy ul. (...) w Ł. jest M. P..

W dniu 10 stycznia 2011 roku matka powoda – I. S. – zawarła z M. P. umowę najmu lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w budynku przy ul. (...) w Ł.. W dniu 20 sierpnia 2012 roku zostało doręczono I. S. pismo właściciela budynku zawierającej wypowiedzenie stosunku najmu z uwagi na zaległości czynszowe.

Prawomocnym wyrokiem wydanym przez tutejszy Sąd w sprawie o sygn. akt II C 1149/12 z powództwa M. P. orzeczono o nakazaniu I. S. opróżnienia wyżej opisanego lokalu.

P. S. (1) urodził się w dniu (...), obecnie odbywa karę pozbawienia wolności.

Obecnie w wyżej opisanym lokalu mieszkalnym nadal zamieszkuje I. S., z którą nie została zawarta żadna nowa umowa najmu lokalu.

Pozwany jest osobą odbywającą karę pozbawienia wolności od 2010 roku, przy czym od 2013 roku w Polsce. Pozwany zakończy odbywanie kary pozbawienia wolności w 2020 roku. Należące do pozwanego ruchomości – meble i ubrania – nadal znajdują się w tym lokalu. W dacie pozbawienia pozwanego wolności w marcu 2010 roku pozwany posiadał klucze do tego lokalu.

Pozwany nigdy nie zawierał umowy umożliwiającej mu korzystanie z lokalu.

W 2015 lub 2016 roku pozwany doznał urazu kolana grając w piłkę w Zakładzie Karnym w W..

Od listopada 2016 roku konkubina pozwanego przekazuje w jego imieniu na rachunek powódki kwoty od 550 zł do 650 zł miesięcznie na pokrycie kosztów korzystania z opisanego lokalu.

Na podstawie tak poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne.

Powołując się na art. 222 § 1 k.c. Sąd meriti wskazał, że powódka niewątpliwie jest właścicielką nieruchomości, której część stanowi opisany w pozwie lokal mieszkalny. Z przesłuchania pozwanego wynika, że w lokalu tym znajdują się należące do pozwanego rzeczy ruchome, a pozwany nadal przejawia zamiar korzystania z lokalu – co oznacza, że pozwany włada faktycznie opisanym w pozwie lokalem (przechowując tam należące do niego ruchomości).

Pozwany nie wykazał, aby przysługiwał mu obecnie jakikolwiek tytuł prawny stanowiący podstawę do korzystania z wyżej opisanego lokalu mieszkalnego. Prawomocnym wyrokiem wydanym przez tutejszy Sąd w sprawie o sygn. akt II C 1149/12 zostało przesądzone to, że umowa najmu lokalu łącząca matkę pozwanego z powódką wygasła na skutek skutecznego jej wypowiedzenia przez powódkę.

Z tego względu Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo M. P. przeciwko P. S. (2) jako znajdujące podstawę prawną w art. 222 § 1 k.c.

Wobec uwzględnienia powództwa o nakazanie pozwanemu opróżnienia opisanego
w pozwie lokalu Sąd Rejonowy ocenił, czy na podstawie art. 14 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego pozwanemu przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego, który ma obowiązek dostarczyć gmina, na której obszarze pozwany zamieszkuje.

Pozwany jest osobą odbywającą karę pozbawienia wolności (do 2020 roku), zatem potrzeba samodzielnego zaspokojenia przez niego potrzeb mieszkaniowych zaistnieje dopiero po tej dacie. Sąd podkreślił, że w dacie zakończenia odbywania kary pozbawienia wolności pozwany będzie mężczyzną w wieku 37 lat, a przy tym brak jest uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że pozwany nie będzie mógł wówczas podjąć pracy zarobkowej. Sąd argumentował, że pozwany twierdził wprawdzie, że na skutek urazu kolana doznanego w 2015 roku lub 2016 roku doznał zerwania więzadła krzyżowego w prawym kolanie, jednakże pozwany nie złożył dokumentacji medycznej dotyczącej jego aktualnego stanu zdrowia
(tj. z drugiej połowy 2017 roku), z której wynikałoby, że pozwany z uwagi na stan zdrowia ma trudności z poruszaniem się lub nie może pracować zawodowo. Z nagrania protokołu rozprawy z dnia 15 listopada 2017 roku wynika natomiast, że pozwany porusza się swobodnie, bez użycia kul łokciowych.

Sąd Rejonowy argumentował dalej, że pozwany od ponad roku jest w stanie pokrywać kwoty rzędu 550 – 650 zł miesięcznie na rzecz powódki na poczet odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu opisanego w pozwie. Sąd Rejonowy przyjął więc, że taką samą kwotę pozwany będzie mógł przeznaczyć na zaspokajanie swoich potrzeb mieszkaniowych po opuszczeniu jednostki penitencjarnej, tj. na pokrycie czynszu najmu innego lokalu mieszkalnego. W ocenie Sądu Rejonowego skoro pozwany będzie miał możliwość samodzielnego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, brak było podstaw do przyjęcia, że przysługuje mu uprawnienie do lokalu socjalnego.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i zasądził od pozwanego na rzecz powódki równowartość poniesionej opłaty od pozwu tj. kwotę 200 zł. Jednocześnie Sąd meriti uznał, że brak jest podstaw do obciążenia pozwanego kosztami procesu na rzecz interwenienta ubocznego (Miasta Ł.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając orzeczenie w części,
tj. w zakresie punktów 1., 2. i 4. sentencji.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący zarzucił, że Sąd I instancji niesłusznie uznał, że apelującemu nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego. W uzasadnieniu apelacji skarżący wskazał na swój zły stan zdrowia, twierdząc, że uniemożliwia mu on podjęcie pracy zarobkowej.

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa lub o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez przyznanie pozwanemu prawa do lokalu socjalnego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzupełnieniu apelacji skarżący wniósł o zwrócenie się do Aresztu Śledczego o nadesłanie jego dokumentacji medycznej od drugiej połowy 2017 roku.

W odpowiedzi na apelację interwenient uboczny wniósł o oddalenie apelacji pozwanego w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia. Wbrew zarzutom skarżącego, podniesionym w apelacji, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, znajdujących pełne oparcie w zebranym
w sprawie materiale dowodowym i trafnie określił wynikające z nich konsekwencje prawne.

Zarzuty formułowane przez skarżącego sprowadzały się do próby wykazania, że pozwanemu przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego, wobec złego stanu zdrowia, który uniemożliwia mu podjęcie pracy po opuszczeniu zakładu penitencjarnego.

Jest to zatem zarzut naruszenia prawa materialnego. Skarżący kwestionuje bowiem prawidłowość zastosowania art. 14 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego ( tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 1234), poprzez nieuwzględnienie okoliczności, które powinny zostać uznane za uzasadniające przyznanie pozwanemu prawa do lokalu socjalnego. Na poparcie tych twierdzeń skarżący wnosił o zwrócenie się do Aresztu Śledczego w Ł. o nadesłanie dokumentacji medycznej pozwanego , której - jak twierdził - nie mógł uzyskać na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego, ponieważ Areszt Śledczy odmówił mu jej wydania.

Sąd Odwoławczy wystąpił do Aresztu Śledczego w Ł. o nadesłanie dokumentacji medycznej pozwanego i mając na uwadze treść art. 381 k.p.c. dopuścił ten dowód na okoliczność stanu zdrowia P. S. (1). Ustalenia Sądu I instancji wymagały bowiem uzupełnienia w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, na podstawie dowodów przedstawionych już w postępowaniu apelacyjnym. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że w obecnym modelu procedury cywilnej sąd odwoławczy nie ogranicza się wyłącznie do kontroli orzeczenia sądu pierwszej instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a kontrolując prawidłowość zaskarżonego orzeczenia, pełni również funkcję sądu merytorycznego, który może rozpoznać sprawę od początku, uzupełnić materiał dowodowy lub powtórzyć już przeprowadzone dowody, a także poczynić samodzielnie ustalenia na podstawie materiału zebranego w sprawie. Dokonanie ustaleń faktycznych umożliwia bowiem sądowi drugiej instancji ustalenie podstawy prawnej wyroku, a więc dobór właściwego przepisu prawa materialnego, jego wykładnię oraz dokonanie aktu subsumcji. Tym samym postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter merytoryczny ( zob. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 1999 roku, sygn. III CZP 59/98, publ. OSNC 1999/7-8/124; uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55 i powołane tam orzecznictwo).

Stosując zatem dyrektywę procesową z art. 382 k.p.c. Sąd Okręgowy poczynił dodatkowe ustalenia faktyczne:

Pozwany leczył się z powodu zespołu bólowego stawów kolanowych. Badania RTG
z dnia 27 maja 2013 roku nie wykazało zmian w stawach kolanowych. Zalecono leczenie usprawniające. Pozwany zrezygnował z terapii.

( karta informacyjna z dnia 16 października 2013 roku w dokumentacji medycznej – k. 162)

W dniu 29 stycznia 2015 roku pozwany doznał urazu kolana prawego podczas gry
w piłkę. Skarżył się na ból kolana.

( historia choroby w dokumentacji medycznej – k. 162)

W wyniku badania MR stawu kolanowego prawego z dnia 20 lutego 2015 roku stwierdzono prawie całkowite zerwanie więzadła krzyżowego przedniego.

( wynik badania MR z dnia 21 lutego 2015 roku w dokumentacji medycznej – k. 162)

Pozwany został zapisany na planowy zabieg rekonstrukcji (...) prawego stawu kolanowego na dzień 19 grudnia 2016 roku. Zabieg ten nie musi być wykonywany w trybie pilnym i może się odbyć po zakończeniu kary. Pozwany powinien prowadzić oszczędzający tryb życia.

( pismo z dnia 3 listopada 2016 roku w dokumentacji medycznej – k. 162)

Pozwany choruje na wirusowe zapalenie wątroby typu C. Ma zaleconą dietę lekkostrawną.

( zeznania pozwanego – e-protokół – k. 127, dokumentacja medyczna – k. 162)

W tym miejscy odwołać należy się do treści art. 14 ust. 3 i 4 ww. ustawy o ochronie praw lokatorów.

Powołany przepis w ust. 4 zawiera zamknięty katalog podmiotów, wobec których sąd obligatoryjnie orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, jeżeli osoby te nie mogą zamieszkać w innym lokalu niż lokal używany dotychczas. Wśród osób tych przepis wymienia: kobiety w ciąży, małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej ( Dz. U. z 1998 r. poz. 414,
z późn. zm.
) lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą, obłożnie chorych, emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby posiadające status bezrobotnego, osoby spełniające przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały.

Jeśli nie zachodzi żadna z przesłanek obligatoryjnego orzeczenia o przyznaniu prawa do lokalu socjalnego, przyznanie takiego lokalu może być uzasadnione ze względu na sytuację życiową, w szczególności warunki finansowe i rodzinne danej osoby. Sąd Rejonowy dokładnie rozważył okoliczności dotyczące sytuacji osobistej, rodzinnej i ekonomicznej pozwanego. Pozwany w żaden sposób nie kwestionuje tych ustaleń, zwracając uwagę jedynie na swój stan zdrowia.

Wśród osób uprawnionych do otrzymania lokalu socjalnego na podstawie art. 14 ust. 4 wskazać należy m. in.: osoby niepełnosprawne w rozumieniu obecnie obowiązującej ustawy z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, osoby posiadające status bezrobotnego zgodnie
z ustawą z 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ( tekst
jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 674 ze zm.
). Jednocześnie podkreślenia wymaga, że uzyskanie statusu bezrobotnego wyłącznie w celu uzyskania wymienionego uprawnienia zgodnie
z treścią art. 5 k.c. może zostać ocenione jako nadużycie prawa podmiotowego, co jednak wymaga wykazania w trakcie trwania procesu wedle zasady przewidzianej w art. 6 k.c.

Apelujący nie wykazał, aby spełniał przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, w szczególności, aby był osobą obłożnie chorą.

Dokumentacja medyczna pozwanego nie wskazuje, aby był on obłożnie chory (art. 14 ust. 4 pkt 3). Ustawodawca nie definiuje tego pojęcia, przyjmuje się jednak, że przez osobę "obłożnie chorą" należy rozumieć osobę cierpiącą na schorzenia powodujące niemożliwość samodzielnego poruszania się i wymagającą przebywania pacjenta w łóżku. Chodzi przy tym o osoby cierpiące na schorzenia długotrwałe, nie zaś o osoby przejściowo, krótkotrwale chore, choćby poważnie i obłożnie. Choroba krótkotrwała nie powinna uzasadniać sama w sobie przyznania uprawnienia do lokalu socjalnego. Sąd powinien brać pod uwagę nie tylko stan chorego w chwili zamknięcia rozprawy, lecz także prognozy co do możliwości poprawy jego stanu zdrowia ( por. Bończak-Kucharczyk, Ochrona praw lokatorów, 2013, s. 352). Przesłankę obłożnej choroby należy wykładać ostrożnie, ponieważ nie jest ona w żaden sposób doprecyzowana i jej zbyt szerokie interpretowanie może łatwo prowadzić do nadużyć (zob. też Z., O., P. , Ustawa o ochronie praw lokatorów, s. 215 - zdaniem tych autorów choroba będzie miała charakter długotrwały, jeśli spowoduje całkowite unieruchomienie pacjenta na okres powyżej 30 dni).

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że pozwany ma problemy
z prawym stawem kolanowym. Przyczyną tych problemów jest uraz doznany podczas gry
w piłkę. Istotnie pozwany wymaga rekonstrukcji (...) prawego stawu kolanowego i do tego czasu powinien prowadzić oszczędzający tryb życia. Problemy te są jednak przemijające. Nie wymagają całkowitego unieruchomienia, ani nie wykluczają podjęcia pracy zarobkowej. Pozwany choruje też na wirusowe zapalenie wątroby typu C, lecz choroba ta również nie czyni go osobą obłożnie chorą.

Mając na uwadze niezasadność zarzutów apelacyjnych oraz jednocześnie brak ujawnienia okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym
z urzędu, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Zważywszy jedynie na wynik kontroli instancyjnej o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy powinien orzec zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, określoną w art. 98 k.p.c. W rozpoznawanej sprawie zachodzą jednak - w ocenie Sądu Okręgowego - podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Wynika to głównie z trudnej sytuacji majątkowej i osobistej pozwanego, który odbywa karę pozbawienia wolności do 2020 roku oraz subiektywnego, choć nieuzasadnionego przekonania o zasadności swoich roszczeń. Z tego względu Sąd Okręgowy w Łodzi nie obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz interwenienta ubocznego.